docpobierz - Wydział Prawa i Administracji UMK
download 
Reklamacja Transkrypt
pobierz - Wydział Prawa i Administracji UMK
STOPKA REDAKCYJNA Lex sportiva Dwumiesięcznik Koła Naukowego Prawa Sportowego WYDAWCA: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ul. Gagarina 11 87-100 Toruń REDAKCJA: Wydział Prawa i Administracji UMK ul. Bojarskiego 3 87-100 Toruń e-mail: [email protected] REDAKTOR NACZELNY: Aleksander Wachciński e-mail: [email protected] Szanowni Czytelnicy! Na łamach marcowego numeru Legis sportivae prezentujemy szerokie spectrum tematyczne, odnoszące się do regulacji z zakresu różnych dyscyplin sportu. W niniejszym wydaniu przybliżamy m. in. kulisy prawne odpadnięcia Legii Warszawa z piłkarskiej Ligi Mistrzów oraz analizujemy różnice w zasadach wyboru władz poszczególnych związków sportowych. W aktualnym numerze przeczytać można także o funkcjonującym w Polsce systemie szkolenia sportowego młodzieży i jego finansowych aspektach, o precedensowej sprawie Claudii Pechstein czy też o tym, jak bardzo we współczesnym sporcie zaciera się granica pomiędzy karierą klubową a reprezentacyjną. Godny polecenia jest również artykuł dotyczący odpowiedzialności kontraktowej w sporcie. Życząc przyjemnej lektury, w dalszym ciągu zachęcam do przesyłania pod adres redakcji własnych propozycji publikacji z obszaru prawa sportowego. Ponadto, miło mi poinformować, że Koło Naukowe Prawa ZARZĄD KOŁA NAUKOWEGO Sportowego coraz wyraźniej rozszerza kręgi swojej działalno- PRAWA SPORTOWEGO: ści. Tym razem, przy wsparciu Katedry Prawa Karnego i Poli- opiekun naukowy: dr Michał Leciak prezes zarządu: Wojciech Kiełbasiński tyki Kryminalnej UMK, KNPS Lex Sportiva podjęło się organizacji konferencji pt. „Odpowiedzialność dyscyplinarna wiceprezes zarządu: Wojciech Kućmaja w sporcie – w poszukiwaniu idealnego modelu”. Odbędzie się sekretarz: Łukasz Osiński ona 16 kwietnia br. w audytorium G budynku Wydziału Prawa skarbnik: Bartłomiej Rosiak i Administracji UMK. Rozpoczęcie planowane jest na członkowie zarządu: Marek Kuczborski, godz. 1130. W roli prelegentów wystąpią zarówno studenci, Paweł Pierzyński, Aleksander Wachciński jak i pracownicy naukowi. Patronat nad wydarzeniem objęli: ISSN 2449-5425 prof. T. Justyński - Dziekan WPiA, P. Całbecki - Marszałek Województwa Kujawsko – Pomorskiego, Polskie Towarzystwo Prawa Sportowego, a także Samorząd Studencki WPiA UMK. W imieniu całego Zarządu Koła serdecznie zapraszam do wzięcia udziału! Redaktor Naczelny Aleksander Wachciński Spis treści Z myślą o przyszłości – finansowo – prawne aspekty szkolenia młodzieży na przykładzie PZPS i ZPRP Dawid Wiktorowski …………………………………………………………….... IV O pechu warszawskiej Legii z prawnego punktu widzenia Łukasz Osiński, Bartłomiej Rosiak ………………………………………….. XI Hubert Radke gościem KNPS Lex Sportiva ………....…………………... XVI Zasady wyboru władz w polskich związkach sportowych Wojciech Kiełbasiński …………………………………………………………... XVII Pechstein na czele rewolucji? Paweł Bojarski ……………………………………………………………………. XXII Obywatelstwo w sporcie – analiza zagadnienia na wybranych przykładach Marek Owsianny .…………………………………………………..………….... XXVII Odpowiedzialność kontraktowa w sporcie – zarys zagadnienia Marek Owsianny .……………………………………………………………….. XXXVI Z myślą o przyszłości - aspekty prawno - finansowe szkolenia młodzieży na przykładzie PZPS i ZPRP olskim zwyczajem jest przypisy- wanych rezultatów. Za jego sprawą grupa wanie sobie przez multum osób roli ludzi przygotowanych do wielkich wyzwań ojców zwycięstwa przy sukcesach ,,tworzy się” niemal automatycznie, będąc rodzimych sportowców. Ojców porażek również na bieżąco zasilana przez młodszą natomiast jest zazwyczaj niewielu. Rozwa- konkurencyjną generację. Wówczas żaden żania na temat odpowiedzialności i mądro- udany występ na międzynarodowej arenie ści działaczy związków sportowych, ale nie jest zaskoczeniem, lecz wynikiem wielo- także, a może przede wszystkim, klubów letniej pracy, nabywania doświadczeń i na- sportowych nie leżą jednak w gestii zainte- uki na błędach. Polskie związki sportowe resowań naukowych prawników, lecz raczej najczęściej nie podejmują wysiłku opraco- dziennikarzy. przedstawicieli wania programów działań wieloletnich, sys- współczesnej jurysprudencji jest natomiast temów szkolenia młodzieży i ogólnego roz- na pewno badanie obowiązującego stanu woju dyscypliny. Odgórne przepisy usta- prawnego, mającego niebagatelny wpływ wowe czy wykonawcze zmuszają organiza- na sytuację faktyczną, i przedstawienie cje sportowe do skonstruowania takich pro- pewnych postulatów de lege ferenda. Warto gramów, jednak de facto okazują się one przyjrzeć się więc prawnym aspektom za- często zwykłymi wytycznymi w żaden spo- gadnienia szkolenia. Na sukces składa się sób niewcielanymi w życie przez kluby wiele najważniejszym sportowe. Jak w każdym aspekcie rzeczywi- z nich są ludzie. Czasem jest to po prostu stości. tak i tu całość działań rozbija się grupa, która trafia się raz na wiele lat, grupa o aspekty finansowe. Bardzo często uregu- niepowtarzalna, która jednak jest tylko lowania prawne są niejasne, niedoprecyzo- anomalią od całej przeciętności systemu. wane i pozostawiają nazbyt dużą swobodę Jest i druga możliwość, o wiele bardziej do interpretacji organom wykonawczym korzystna dla świata sportu i oceny rozwoju związków sportowych oraz klubom - człon- kultury fizycznej w danym państwie. Mowa kom związków sportowych, jeśli chodzi mianowicie o dopracowanym, sprawnym o finansowanie sportu dzieci i młodzieży. i skutecznym modelu szkolenia kadr za- W niniejszym artykule chciałbym skupić się wodniczych, medycznych na zaprezentowaniu sytuacji i działań dwóch i innych niezbędnych dla osiągania oczeki- czołowych polskich związków sportowych, P Zadaniem czynników, lecz trenerskich, a więc Polskiego Związku Piłki Siatkowej, to koniecznym wydaje się jednak, by co od wielu lat wdrażającego rozwiązania najmniej sfera sportu dzieci i młodzieży i projekty w zakresie szkolenia przynoszące była kontrolowana i wspomagana ze strony coraz lepsze rezultaty, oraz Związku Piłki państwa. Nie zmienia to faktu, że również Ręcznej w Polsce, czyli podmiotu stawiają- i tutaj rola państwa jest tylko subsydiarna 1. cego dopiero pierwsze kroki w perspekty- Podstawę wicznym popularyzowaniu sportu wśród ustawa o sporcie z 25 czerwca 2010 r., która najmłodszych. Co więcej, samo wskazanie zastąpiła dwie wcześniejsze, krytykowane działań nie wystarcza, gdyż koniecznym za wydaje się zaprezentowanie ponadto rezul- z 1996 r. o kulturze fizycznej i ustawę tatów oddziaływania związków na kluby z 2005 r. o sporcie kwalifikowanym. Szcze- sportowe, ponieważ to właśnie w klubach gólnie relewantne kwestie zawarte zostały sportowych odbywa się większość procesu w Rozdziale 6. obecnie obowiązującej szkoleniowego zawodników. ustawy, zatytułowanym ,,Wspieranie sportu regulacji nadmierną ustawowej szczegółowość: stanowi ustawę Zacząć należy od wykazania, że fun- przez organy władzy publicznej”. Warto damenty szkolenia i równe szanse rozwojo- podkreślić, że zawarte w tym rozdziale ure- we pod tym względem dla każdej z dyscy- gulowania mają zastosowanie do każdego plin gwarantowane są już na szczeblu usta- rodzaju dyscypliny, a faktyczne przekazy- wowym. Można wręcz powiedzieć, że jed- wanie środków finansowych na projekty nym z konstytucyjnych zadań władzy pu- m.in. szkoleniowe zależy od starań klubów blicznej w RP jest zapewnianie rozwoju sportowych, uczelni czy też właśnie związ- poziomu obywateli, ków sportowych 2. Na mocy artykułów 27 m.in. poprzez szkolenie w związkach spor- i 28 ustawy o sporcie, środki finansowe towych dzieci i młodzieży. Zgodnie z art. 68 na wspieranie kultury fizycznej, w tym re- ust. 5. Konstytucji RP, „władze publiczne alizację programów szkolenia są przekazy- popierają rozwój kultury fizycznej, zwłasz- wane z budżetu jednostek samorządu teryto- cza wśród dzieci i młodzieży”. Interpretacja rialnego. Klub sportowy niedziałający dla literalna artykułu w połączeniu z odwoła- osiągnięcia zysku i jednocześnie działający niem się do systemowej zasady państwa na terenie danej jednostki samorządowej prawa prowadzi do stwierdzenia, że kwestie może otrzymać środki budżetowe w formie szkoleniowe powinny być uregulowane dotacji celowej. Kolejne przepisy ustawy przepisami prawa - dla ich pewności i efek- dotyczą zadań ministra właściwego ds. kul- kultury fizycznej tywności. Jakkolwiek sport jako przejaw wolności kulturalnej społeczeństwa musi w większości pozostać wolnym od reglamentacji prawnej narzucanej odgórnie, Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o sporcie, druk sejmowy nr 2313 z 28.08.2009 r. 2 M. Badura, H. Basiński, G. Kałużny, M. Wojcieszak, Ustawa o sporcie. Komentarz [dostęp: baza LEX, 27.02.2015 r.]. 1 tury fizycznej oraz Ministra Obrony Naro- sterstwie. Rozdział 3. rozporządzenia regu- dowej, którzy także mogą finansować różne luje kwestie dofinansowania zadań z zakre- aspekty sportu w zakresie swej właściwości su - najczęściej w formie dotacji celowych. otrzymują tzw. programy z zakresu rozwija- Poza tym w art. 29 a ustawy o sporcie część nia sportu, o których szczegółowo mówi zadań dot. kultury fizycznej i jej finansowa- §10 (wspieranie przedsięwzięć z zakresu nia przekazana została fundacji Skarbu Pań- upowszechniania sportu dzieci, młodzieży stwa, tj. Fundacji Rozwoju Systemu Eduka- i osób niepełnosprawnych; wspieranie szko- cji. Fundacja ta przekazuje m. in. środki lenia sportowego i współzawodnictwa dzie- pochodzące z budżetu UE na finansowanie ci, młodzieży i osób niepełnosprawnych; szkoleń dzieci i młodzieży. prowadzenie rozwijania sportu. Dofinansowanie działalności wspierającej Największa część środków finanso- i kontrolnej w zakresie sportu dzieci, mło- wych przeznaczanych na rozwój sportu za- dzieży i osób niepełnosprawnych). Dodat- wodowego, w tym profesjonalne szkolenie kowo finansowanymi w pełni zadaniami są młodzieży w ramach specjalistycznych pro- m. in. szkolenie kadr wojewódzkich junio- gramów, pochodzi jednak z Funduszu Roz- rów i organizowanie olimpiad młodzieży na woju Kultury Fizycznej (FRKF), którego szczeblu centralnym, szkolenie uzdolnionej dysponentem właściwy sportowo młodzieży w publicznych i pry- ds. kultury fizycznej. Fundusz ten w dużej watnych szkołach mistrzostwa sportowego mierze powstaje ze środków z dopłat oraz ośrodkach szkolenia sportowego mło- do stawek w grach liczbowych, w myśl dzieży, a także akademickich centrach szko- ustawy z 9 listopada 2009 r. o grach hazar- lenia sportowego, przygotowanie i udział dowych 3. Zasady dofinansowania zadań reprezentacji młodzieżowych w zawodach z zakresu sportu młodzieżowego uszczegó- międzynarodowych - w tym w uniwersja- ławia rozporządzenie Ministra Sportu i Tu- dach i mistrzostwach kontynentu i globu rystyki z dnia 10 października 2014 r. w danym przedziale wiekowym, prowadze- w sprawie szczegółowych warunków uzy- nie kontroli w zakresie sportu młodzieżo- skiwania dofinansowania realizacji zadań wego, organizacja finałów Ogólnopolskiej inwestycyjnych oraz zadań z zakresu rozwi- Olimpiady Młodzieży, zadania dot. osób jania sportu, trybu składania wniosków oraz niepełnosprawnych. Warto zwrócić szcze- przekazywania środków z Funduszu Roz- gólną uwagę na zagadnienie szkół mistrzo- jest minister 4 woju Kultury Fizycznej . Bezpośrednio stwa sportowego (publicznych - SMS i nie- wydatkowaniem pieniędzy zajmuje się De- publicznych - NSMS), jak również ośrod- partament Sportu Wyczynowego w Mini- ków 3 (OSSM). Możliwość tworzenia tego rodzaju Dz. U. z 2009 r., nr 201, poz. 1540. 4 Dz. U. z 2014 r., poz.1391. szkolenia sportowego młodzieży placówek istnieje na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w tej nia środków przekazywanych w drodze sprawie 5. Warunkiem wstępnym utworzenia subwencji oświatowej liczbę uczniów prze- np. SMS jest posiadanie odpowiednich liczeniowych uzupełnia się o liczbę uczniów obiektów i urządzeń koniecznych do reali- m. in. z uwagi na odsetek osób uczęszczają- zacji szkolenia młodzieży. W samym wnio- cych do oddziałów sportowych. I tak: sku o dofinansowanie należy wskazać kom- mnożnik 0,20 dotyczy uczniów samych pleksowy program rozwoju oraz informację oddziałów sportowych, natomiast współ- o strukturze szkolenia w polskim związku czynnik 1,00 obejmuje uczniów oddziałów sportowym (PZS). Kolejnym etapem two- mistrzostwa sportowego. rzenia tych centrów szkoleniowych jest Bardzo istotnym elementem, na który uchwała najpierw PZS, a następnie organu należy zwrócić uwagę, oceniając działania stanowiącego jednostki samorządu teryto- polskich związków sportowych w kierunku rialnego o powołaniu placówki szkolenio- rozwoju szkolenia młodzieży, są prowadzo- wej. Niezbędne dalej jest zawarcie porozu- ne przez nie programy sportowe finansowa- mienia pomiędzy PZS a organem prowadzą- ne m. in. ze środków Funduszu Rozwoju cym placówkę oraz czynności dotyczące Kultury Fizycznej. Porównując w tym za- organizacji wewnętrznej centrum (m. in. kresie PZPS oraz ZPRP, można dostrzec przedstawienie jego statutu). Placówki mogą ewidentną przewagę związku siatkarskiego. działać w ramach kilku dyscyplin i tym sa- PZPS jest bowiem prekursorem wielu dzia- mym być wspierane jednocześnie przez łań w skali kraju w obszarze sportu mło- kilka polskich związków sportowych. Fi- dzieżowego. Bez wątpienia przyczynkiem nansowane są z budżetu państwa oraz z bu- do tego są sukcesy reprezentacji narodo- dżetów jednostek samorządu. Wiadomo wych, jak również zespołów klubowych jednak, że i w tym drugim przypadku więk- na arenie międzynarodowej. Trzy programy szość środków rozdysponowywana jest prowadzone z powodzeniem przez PZPS, tj. z budżetu państwa, gdyż fundusze na reali- Akademia Polskiej Siatkówki, Młodzieżowa zację polegającego Akademia Siatkówki oraz Orlik Volleyma- na prowadzeniu oświaty samorządy otrzy- nia mogą stanowić przykład dla wielu in- mują w formie subwencji właśnie z budżetu nych związków 8. Akademia Polskiej Siat- państwowego 6. Zgodnie z rozporządzeniem kówki ma na celu rozbudowę zaplecza pol- Ministra Edukacji Narodowej z 15 grudnia skiej siatkówki m. in. poprzez realizację 2014 r. w algorytmie służącym do oblicza- programu edukacji i dokształcania trenerów zadania własnego 7 i instruktorów siatkówki, wdrożenie zunifi5 Dz. U. z 2012r., poz. 1129. A. Borodo, Polskie prawo finansowe, Toruń 2014, s.199. 7 Dz. U. z 2014r., poz.1977. kowanego systemu nauczania dzieci 6 http://www.pzps.pl/Projekty.html [dostęp: 01.03. 2015 r.]. 8 i młodzieży podstaw gry w siatkówkę przez Polski 11. Finansowany jest on w całości ze nauczycieli WF, wsparcie organizacji nabo- środków budżetu państwa (FRKF). Dzięki ru i selekcji najzdolniejszej sportowo mło- koordynacji przez pracowników PZPS moż- dzieży, kształcenie menadżerów siatkówki, liwe jest dostrzeżenie młodych talentów, działalność wydawniczą i edukację zawod- informowanie rodziców o możliwościach ników co do świadomego planowania ich rozwoju ich dzieci i w końcu rozpoczęcie kariery sportowej . Młodzieżowa Akademia profesjonalnego szkolenia w ośrodkach lub Siatkówki to portal internetowy z różnorod- klubach. 9 nymi materiałami szkoleniowymi, zwłasz- W przypadku ZPRP głównym progra- cza dla trenerów, nauczycieli, a także klu- mem - prima facie podobnym do projektów bów sportowych. Najważniejszym elemen- PZPS, tem tego programu jest jednak powołanie na o wiele mniejszą skalę - jest Narodowy Szkolnych Szkoleniowych. Program Rozwoju Piłki Ręcznej w Polsce. Zainaugurowane zostały one pod koniec W tym przypadku również finansowanie ma sierpnia 2012 r. przy współpracy PZPS charakter dwubiegunowy - z jednej strony z samorządami terytorialnymi. W skład środki pochodzą z FRKF, a więc bezpośred- tych ośrodków wchodzą trzy klasy ze spe- nio z budżetu państwa, z drugiej natomiast cjalizacją siatkówki z trzech gimnazjów z zasobów budżetowych jednostek samo- oraz jedna szkoła z terytorialnie nieodległe- rządu terytorialnego. Program jest rozbudo- go liceum. Dzięki temu możliwe jest szko- waną i całościową wersją kilku pomniej- lenie zawodników już w szkołach specjalnie szych, wdrażanych wcześniej przez ZPRP. do tego przystosowanych bez żadnych Opierać się ma na szkołach mistrzostwa przerw w edukacji. Na starcie projektu sportowego piłki ręcznej w Gdańsku i Płoc- uczestniczyło w nim 128 szkół ze wszyst- ku, a także 16 ośrodkach szkolenia piłki kich województw, a tym samym szkoleniu ręcznej. Placówki te składać się mają podlegało około 5000 uczniów. Projekt ten, ze struktur wewnętrznych jednakowych dla finansowany z FRKF, realizowany jest każdego województwa, tj. liceum dla chłop- Ośrodków lecz dopiero wdrażanym i to przez PZPS na zlecenie MSiT . Orlik Vol- ców i osobnego dla dziewcząt, do których leymania jest z kolei programem nawiązują- trafiać będą osoby z wyspecjalizowanych cym do podobnej inicjatywy PZPN – w jego w szkoleniu piłki ręcznej trzech gimnazjów przypadku również organizowany jest tur- dla chłopców i trzech dla dziewcząt (szkoły niej dla zespołów młodzieżowych z całej przydzielone do poszczególnych liceów). 10 Do tych z kolei uczęszczać mają dzieci 9 http://www.akademiasiatkowki.com.pl/b/misja-icele/0 [dostęp: 25.02.2015 r.]. 10 http://www.mlodziezowasiatkowka.pl/onas_204. html [dostęp: 15.02.2015 r.]. z klas sportowych w szkołach podstawo11 http://www.orlikvolleymania.pl/page.php?10 [dostęp: 17.02.2015 r.]. wych, w ramach których także funkcjono- sokie finansowanie i zwiększone środki wać mają odrębne oddziały dla obu płci. z FRKF na wsparcie sportu młodzieżowego. Do każdego gimnazjum przydzielone mają Zmiany, które weszły w życie w 2013 roku, zostać po 2 szkoły podstawowe. W sumie bardzo wiele zmieniają również w kontek- w projekt zaangażowane mogą zostać 32 ście identyfikacji talentów 14. Wszystkie te licea, 96 gimnazjów i 192 szkoły podsta- elementy mają niebagatelne znaczenie przy wowe . Można mieć nadzieję, że przedsię- ocenie wzięcie trafi na podatny grunt i okaże się związków sportowych w zakresie szkolenia sukcesem, gdyż chyba nikt nie chce czekać młodzieży. Podsumowując rozważania do- kolejne dekady na pokolenie następców tyczące finansowania ośrodków zajmują- Sławomira Szmala, braci Jureckich czy Ka- cych się rozwijaniem młodych talentów, rola Bieleckiego. warto przyjrzeć się statystyce prezentującej, 12 efektywności działań polskich Omawiając kwestie finansowe, nie jak przekazywane fundusze rozkładały się można zapomnieć o polityce Ministerstwa na poszczególne PZS we wspomnianym Sportu i Turystyki prowadzonej od zakoń- 2013 r. 15 czenia nieudanych dla naszego kraju Igrzysk Olimpijskich w Londynie w 2012 r. Wprowadzony podział finansowania dyscyplin za jedno z najważniejszych kryteriów wziął jakość szkolenia młodzieży przez dany związek. Ówczesna minister Joanna Mucha stwierdziła, że: ,,podatnik polski nie powinien finansować związku sportowego, który nie szkoli młodych, nie ma kadry w żadnej z kategorii juniorskich lub nie ma tam rokujących młodych zawodników, nie przygotowuje wiarygodnego planu szkoleniowego 13”. Omawiane w artykule sporty - siatkówka i piłka ręczna - zaklasyfikowane Niezbędne jest podkreślenie, że naj- zostały do pierwszej grupy gier zespoło- większy wpływ na proces szkolenia mło- wych, podobnie jak piłka nożna i koszy- dzieży ma praca klubów sportowych. Dzia- kówka. Grupa ta ma zapewnione ciągłe wy- łacze związkowi nie wiele zmienią, jeśli nie 12 http://www.zprp.pl/news/5788 [dostęp: 10.01. 2015 r.]. 15 Dane za: http://www.msport.gov.pl/dofinansow anie-sm [dostęp: 28.02.2015 r.]. http://www.zprp.pl/upload/pliki/vizual%20O SPR.pdf [dostęp: 26.03.2015 r.]. 13 http://www.msport.gov.pl/article/czas-nazmianyw-sporcie-wyczynowym [dostęp: 10.02.2015 r,]. 14 będzie inicjatywy ze strony właścicieli łączą inne kluby z mądrymi działaczami i innych ludzi władnych w klubach sporto- nienastawionymi wyłącznie na chwilowy wych. Prawda ta jest uniwersalna dla każdej zysk, lecz myślącymi w kategoriach daleko- dziedziny sportu. Nie wiele bowiem dadzą siężnych. podręczniki licencyjne szczegółowo regulu- Finansowanie sportu młodzieży było, jące kwestie infrastrukturalne, proceduralne, jest i zawsze będzie opłacalne. Ten sposób finansowe, a nawet z zakresu szkolenia kadr rozumowania, który jest normą na Zacho- młodzieżowych, jeśli w praktyce kluby będą dzie Europy powoli zaczyna wpływać rów- przepisy te omijały. Niska świadomość nież na posunięcia polskich działaczy. PZPS działaczy, ale również brak chęci podjęcia stanowi przykład dla innych związków, jak wysiłku celem pozyskania środków - a jak wykorzystać sukces sportowy dla ugrunto- wykazałem pieniądze jednak są, trzeba tylko wania pozycji i ustabilizowania poziomu chcieć po nie sięgnąć - krótkowzroczna po- dyscypliny w Polsce. Oby również tą drogą lityka sponsorów i inne czynniki sprawiają, podążył ZPRP. Działaczom wszystkich pol- że o właściwym, profesjonalnym poziomie skich związków sportowych i klubów chcia- szkoleniowym możemy mówić w przypad- łoby się natomiast życzyć zapału w poszu- ku tylko kilku klubów. Sytuacja nie wygląda kiwaniu nowych środków finansowych na źle w przypadku klubów siatkarskich, za- sport dzieci i młodzieży. Jeśli chcemy być równo męskich, jak i żeńskich. Wymogi dumni z naszych sportowców w przyszłości, stawiane im w połączeniu z, wydaje się, musimy postawić na najmłodszych już dziś. większą fachowością działaczy sprawiają, że takie ośrodki, jak Rzeszów, Bełchatów, Częstochowa, Gdańsk czy Bydgoszcz rokrocznie zapewniają stały napływ talentów, które rozwijają się pod okiem wybitnych trenerów i mogą ogrywać się w jednej z najlepszych lig na świecie. W przypadku piłki ręcznej już zdecydowanie trudniej znaleźć wymogi stawiane klubom przez związek. Tym samym obraz rzeczywistości jest gorszy, choć przyznać trzeba, że ostatnimi laty się poprawia. Standardy szkoleniowe takich ośrodków jak Płock, Kielce czy Lubin są zbieżne, a w niektórych miejscach nawet lepsze, od standardów europejskich. Pozostaje mieć nadzieję, że do tej elity do- O przygodzie warszawskiej Legii z Ligą Mistrzów z prawnego punktu widzenia kazusem Legii spotkał się każdy, Powodem było wejście na boisko kto choć trochę interesuje się pił- Bartosza Bereszyńskiego, który winien ką nożną. Stołeczna drużyna jako był odpokutować karę trzech meczów Mistrz Polski z sezonu 2013/2014 upraw- dyskwalifikacji w europejskich pucharach niona była do startu w II rundzie elimina- za czerwoną z poprzedniego sezonu. cji do piłkarskiej Ligi Mistrzów - najbar- Otrzymał ją podczas zwycięskiego dla dziej prestiżowych i dochodowych roz- Legii meczu z cypryjskim Apollonem grywek klubowych Starego Kontynentu. Limassol. Kiedy okazało się, że Legia Rywalizację zaczęła od starcia z Saint może nie zagrać w IV rundzie eliminacji Patrick's. W pierwszym meczu padł remis do piłkarskiej Ligi Mistrzów, wiele dysku- 1:1, lecz w rewanżu na stadionie przeciw- sji wywołało feralne wejście obrońcy Le- nika Legia rozgromiła Irlandczyków 5:0. gii na boisko. Długo zastanawiano się, kto Ten wynik napawał optymizmem piłkarzy do tego dopuścił. Czy sam Bereszyński i kibiców przed starciem z wyżej notowa- nie wiedział o tym, że nie powinien jesz- nym rywalem. Kolejnym klubem na dro- cze wchodzić na boisko? Wypada jedynie dze Legionistów okazał się być słynny zaznaczyć w tym miejscu, że Henning Celtic Glasgow. Kibice mieli mieszane Berg nie prowadził Legionistów w meczu, uczucia, ale zapewne nawet niepoprawni w którym Bereszyński został wykluczony optymiści nie wierzyli, że polski klub mo- z gry. Zobowiązana do zgłoszenia tego że strzelić Szkotom cztery bramki, tracąc faktu trenerowi była kierownik drużyny przy tym tylko jedną. Ten jakże korzystny Marta Ostrowska. Sam Bereszyński przed wynik i tak pozostawił pewien niedosyt, wejściem na boisko upewniał się jeszcze, ponieważ dwóch rzutów karnych nie wy- czy kwestia jego kary została już defini- korzystał kapitan Legii Ivica Vrdoljak. tywnie uregulowana i czy wolno mu brać W rewanżu zaś mistrzowie Polski dołożyli udział w zawodach, na co kierownik od- kolejne dwie bramki i dwumecz skończy- parła: „Niczym się nie przejmuj, tylko łby się wynikiem 6:1 na korzyść warszaw- graj. Od tamtych spraw jestem ja1”. Z skiego zespołu. Skończyłby, bo jak wiadomo, drugi mecz został rozstrzygnięty jako walkower dla Celticu. Dlaczego? 1 http://www.przegladsportowy.pl/pilkanozna/ekstra klasa,bartosz-bereszynski-pytal-czy-moze-grac-z -celtikiem-glasgow,artykul,491961,1,721.html Ostatecznie Bereszyński pojawił się na match. Jasno wynika z tego, że Bereszyń- placu gry w 86. minucie spotkania. Jego ski powinien odbyć karę trzech meczów statystyki… nie przedstawiają się imponu- zawieszenia za napaść na zawodnika prze- jąco. Legionista nie wpisał się nawet do ciwnej drużyny. UEFA uznała popchnię- statystyk spalonych. Poza tym nie oddał cie innego gracza za ową napaść, za co żadnego strzału na bramkę, ani razu nie wymierzyła taką, a nie inną karę. sfaulował i nie został sfaulowany, co pokazuje powyższe zestawienie2. Przybliżmy teraz kwestię odbywania kary. Regulamin rozgrywek Ligi Mi- Przepisy są jednak jednoznaczne strzów (a przecież karę odbywał Bere- i bezwzględne. Art. 15. ust. 1. lit. e) szyński w trakcie eliminacji do tych wła- UEFA3 śnie rozgrywek) wskazuje, że zawodnik stanowi, co następuje: The following sus- musi zostać zgłoszony do rozgrywek, pensions apply for competition matches: ale nie może wziąć w nich udziału. Mówi suspension for three competition matches o tym art. 18. pkt. 1.: In order to be eligi- or a specified period for assaulting anoth- ble to participate in the UEFA club com- er player or another person present at the petitions, players must be registered with regulaminu dyscyplinarnego UEFA within the requested deadlines to Za: www.legionisci.com [dostęp: 26.02.2015 r.]. play for a club and fulfil all the conditions UEFA Disciplinary Regulations. Edition 2014. Article 15 - Misconduct of players and officials: 1. The following suspensions apply for competition matches: e) suspension for three competition matches or a specified period for assaulting another player or another person present at the match. set out in the following provisions. Only 2 3 eligible players can serve pending suspensions4. Wyraźnie stwierdza się więc, że 4 Regulations of the UEFA Champions League. aby zawodnik był uprawniony do udziału Dyscyplinarnego UEFA. Art. 6. tegoż w rozgrywkach klubowych UEFA, musi regulaminu7 wymienia aż 17 możliwości być on, we właściwych terminach, zgło- ukarania klubu zrzeszonego w UEFA, szony w UEFA do gry w klubie oraz speł- w tym możliwość ukarania klubu walko- niać warunki określone w stosownych werem. Art. 21.8 nie pozostawia wątpli- przepisach. Wyłącznie zawodnicy upraw- wości, nieni mogą odbyć będącą w toku karę w meczu zawieszonego zawodnika UEFA zawieszenia. Problem polega na tym, że musi ukarać klub walkowerem, chyba że Bereszyński nie był uprawniony do gry wynik drużyny, która ma zostać ukarana we wcześniejszych meczach z St. Pa- jest dla niej w danym meczu jeszcze mniej trick’s. Obrońca Legii został zgłoszony korzystny. Jeżeli jednak Legia wygrała do udziału w rozgrywkach dopiero na 2:0, to wynik musiał być zmieniony na 3:0 pierwszy mecz z Celticiem. Oznacza to, dla Celticu. Sam walkower nie implikuje że w trakcie rewanżu zostały mu do odby- jednak przegranej klubu w dwumeczu. cia jeszcze dwa mecze kary. Na domiar Gdyby Vrdoljak wykorzystał wszystkie złego, przepisy stanowią, że zawieszenie rzuty karne z pierwszego spotkania, to za żółte kartki w rozgrywkach pucharów rezultat dwumeczu już po nałożeniu kary europejskich wygasa wraz z końcem se- walkowera w drugim spotkaniu wyniósłby zonu5. Szkopuł w tym, że... Legionista 6:4 na korzyść Legii. Wynik spotkania otrzymał od razu czerwoną kartkę. w Warszawie wciąż bowiem zachowywał że w przypadku wystąpienia Przejdźmy teraz do ukarania samej znaczenie. Ostatecznie pod uwagę wzięto Legii za występ Bereszyńskiego. UEFA wynik 4:1 dla Legii z pierwszego meczu, powołała się na art. 21. regulaminu Ligi 6 Mistrzów , który odsyła do Regulaminu 2012-15 Cycle. 2012/13 season. Article 18General provisions. 18.01 In order to be eligible to participate in the UEFA club competitions, players must be registered with UEFA within the requested deadlines to play for a club and fulfil all the conditions set out in the following provisions. Only eligible players can serve pending suspensions. 5 Regulations of the UEFA Europa League. 201215 Cycle. 2013/14 Cycle. Article 22. Yellow and red cards: 22.05 Cautions and pending yellowcard suspensions from club competition matches expire at the end of the season. 6 Regulations of the UEFA Champions League. 2012-15 Cycle. 2012/13 season. Article 21: UEFA Disciplinary Regulations: 21.01 The provisions of the UEFA Disciplinary Regulations apply for all disciplinary offences committed by clubs, officials, members or other individuals exercising a function at a match on behalf of an association or club, unless the present regulations stipulate otherwise. 7 UEFA Disciplinary Regulations. Edition 2014. Article 6 - Disciplinary measures. 8 UEFA Disciplinary Regulations. Edition 2014. Article 21 - Forfeit. 2 A match is declared forfeit if a player who has been suspended following a disciplinary decision participates in the match. 4 The consequences of a match being declared forfeit are as follows: a) the team forfeiting the match is deemed to have lost 3-0 (5-0 in futsal competitions), unless the actual result is less favourable to the member association or club at fault, in which case that result stands; zaś z drugiego - już po uwzględnieniu nym czasem absencji. Zasadą jednak wy- walkowera - 3:0 dla Celticu. Dało to final- daje się wymierzenie kary trzech meczów nie rezultat 4:4 i decydująca okazała się zawieszenia. tutaj zasada bramek strzelonych na wyjeź- Legia, co wydaje się oczywiste, dzie9. I niestety, w myśl tej reguły to Cel- postanowiła odwołać się od decyzji o wal- tic okazał się drużyną zwycięską. kowerze i w efekcie dyskwalifikacji jej ze Rozpatrzeć można jednak inne zmagań o upragnioną fazę grupową Ligi możliwości ukarania Bereszyńskiego, po- Mistrzów. Art. 52. Regulaminu Dyscypli- nieważ ocena sytuacji nie jest w tym narnego10 stanowi, że Control Ethics and przypadku zupełnie jednoznaczna i nie Disciplinary Body UEFA wydaje jedynie wynika wprost z przepisów. Wspomniany sentencję bez uzasadnienia. Strona na- już art. 15. ust. 1. lit. e) operuje dosyć stępnie może wnieść o wydanie decyzji ocennym znamieniem przewinienia zasłu- z uzasadnieniem. Jeżeli tego nie zrobi gującego na karę zawieszenia na czas w terminie pięciu dni, to wyrok staje się trzech meczów. Wskazuje on, że ta kara ostateczny. Prezes Bogusław Leśnodorski należy się zawodnikowi, który „napadł” po otrzymaniu uzasadnienia złożył odwo- (assaulting) na innego gracza. Powstaje łanie do Komisji Odwoławczej na posta- pytanie, co jest tą napaścią, a co nią jesz- wie art. 53. pkt. 111. Komisja Odwoławcza cze nie jest. UEFA miała inną możliwość obowiązana jest do rozpatrzenia skargi12, ukarania Legionisty, gdyż przepis stanowi, iż należy zawodnika ukarać trzema meczami zawieszenia albo określonym in- 9 Regulations of the UEFA Champions League. 2012-15 Cycle. 2012/13 season Article 8: Away goals and extra time under the knockout system: 8.01 For matches played under the knockout system, if the two teams involved in a tie score the same number of goals over the two legs, the team which scores more away goals qualifies for the next stage. If this procedure does not produce a result, i.e. if both teams score the same number of goals at home and away, two 15-minute periods of extra time are played at the end of the second leg. If, during extra time, both teams score the same number of goals, away goals count double (i.e. the visiting club qualifies). If no goals are scored during extra time, kicks from the penalty mark (Article 17) determine which club qualifies for the next stage. 10 UEFA Dyscyplinary Regulations. Edition 2014. Article 52 - Decisions: 1 In principle, the Control, Ethics and Disciplinary Body issues decisions without grounds, and only the operative part of the decision is notified to the parties, who are informed that they have five days from that notification to request, in writing, a decision with grounds. Failure to make such a request results in the decision becoming final and binding and the parties being deemed to have waived theirright to lodge an appeal. 11 UEFA Dyscyplinary Regulations. Edition 2014. Article 53 - Appeals, deadlines and fees: 1 The parties directly affected by a decision and the ethics and disciplinary inspector all have the right to appeal. 12 UEFA Dyscyplinary Regulations. Edition 2014. Article 53 - Appeals, deadlines and fees: 2 A declaration of the intention to appeal against a decision by the Control, Ethics and Disciplinary Body must be lodged with the UEFA administration, in writing, for the attention of the Appeals Body, a zaskarżony wyrok może utrzymać, może liśmy, przepisy są jasne i bezwzględne go zmienić lub może go uchylić, o czym - Legia musiała odpaść. mówi art. 58. Regulaminu Dyscyplinarne- Na koniec warto dodać, że współ- go13. Ten sam artykuł w pkt. 7.14 stanowi, właściciel warszawskiego klubu - Dariusz że decyzja Komisji Odwoławczej jest Mioduski - wysłał pismo do władz Celticu 15 ostateczna, ale - co ciekawe - art. 62. Glasgow, podejmując próbę porozumienia Statutu UEFA przyznaje prawo odwołania się w sprawie walkowera. Art. 34. pkt. 516 się od niej do CAS, czyli Trybunału Arbi- Regulaminu trażowego ds. Sportu w Lozannie. Dodać bowiem, że jeśli strony same dojdą do należy, że zarówno odwołanie do Komisji porozumienia, to organ odwoławczy musi Odwoławczej, jak i do Trybunału Arbitra- je uwzględnić. Do osiągnięcia konsensusu, żowego w Lozannie nie zawiesza wyko- rzecz jasna, nie doszło. Dyscyplinarnego stanowi nania zaskarżonej decyzji. CAS nie wydał Podsumowując, zauważyć należy, jeszcze żadnego postanowienia w sprawie że tzw. strict liability, jak również szero- Legii, a Liga Mistrzów już dawno się za- kie określenie granic (zarówno podmioto- częła. Trybunał wych, jak i przedmiotowych) odpowie- w Lozannie nie postanowi, nie będzie to dzialności dyscyplinarnej przez federacje miało już żadnego znaczenia dla stołecz- sportowe nego klubu. Inna rzecz, że jak już wskaza- w których to podmioty w gruncie rzeczy Czegokolwiek zatem prowadzą do przypadków, nie mające wpływu na zaistnienie okrewithin three days of notification of the relevant decision with grounds. Competition regulations may, however, shorten this deadline for the sake of the smooth running of the competition in question. 13 UEFA Dyscyplinary Regulations. Edition 2014. Article 58 - Deliberations and decisions: 3 The decision by the Appeals Body upholds, amends or overturns the contested decision. In the case of a fundamental mistrial, the Appeals Body can overturn the contested decision and refer the case back to the Control, Ethics and Disciplinary Body for reassessment. 14 UEFA Dyscyplinary Regulations. Edition 2014. Article 58 - Deliberations and decisions: 7 Decisions by the Appeals Body are final, subject to Articles 62 and 63 of the UEFA Statutes. 15 UEFA Statutes Edition 2014. Article 62 Jurisdiction 1 Any decision taken by a UEFA organ may be disputed exclusively before the CAS in its capacity as an appeals arbitration body, to the exclusion of any ordinary court or any other court of arbitration ślonego zdarzenia ponoszą bezpośrednio odpowiedzialność za działania innych osób – często brakuje wyraźnego związku przyczynowego. To właśnie odróżnia odpowiedzialność dyscyplinarną w sporcie od innych przypadków odpowiedzialności dyscyplinarnej (np. służbowej, urzędniczej czy też studenckiej). 16 UEFA Dyscyplinary Regulations. Edition 2014. Article 34 - Convocation, rights of the parties, hearings, decisions, communications and confidentiality: 5 If the requests of the parties and the ethics and disciplinary inspector are identical, the disciplinary bodies may consider ruling in accordance with those requests. Hubert Radke gościem KNPS Lex Sportiva Podczas ostatniego w semestrze został m. in. casus Debrecen VSC vs. Litex zimowym zebrania Koła Naukowego Prawa Lovech, w którym to dopatrywano się szans Sportowego jego członkowie gościli Pana na zmianę niekorzystnej dla Legionistów Huberta Radke – byłego koszykarza repre- decyzji. Tytułem przypomnienia warto za- zentacji prawa sygnalizować jedynie, że w przytoczonej na Wydziale Prawa i Administracji UMK sytuacji z 2010 r., kiedy to mistrz Węgier w Toruniu, a także studiów specjalistycz- rywalizował z zespołem z Bułgarii – analo- nych z zakresu międzynarodowego prawa gicznie jak w meczu drużyny z Warszawy – sportowego w Instytucie Assera w Hadze pod koniec spotkania rewanżowego na bo- i konsultanta w tej dziedzinie. Spotkanie isku pojawił się nieuprawniony do gry za- w głównej mierze poświęcone było kontro- wodnik klubu z Debreczyna. Ostatecznie, wersyjnym wykluczenia sprawa zakończyła się ukaraniem Węgrów warszawskiej Legii z eliminacji do piłkar- jedynie grzywną w wysokości 15 tys. fun- skiej Ligi Mistrzów ze względu na udział tów. Zasadnicza różnica pomiędzy obiema w jednym ze spotkań nieuprawnionego sytuacjami polegała jednak na tym, że pił- zawodnika. Na początku prelekcję na ten karz Debrecen VCS w ogóle nie został zgło- temat wygłosili członkowie KNPS Bartło- szony do udziału w meczu, zaś obrońcę miej Rosiak i Łukasz Osiński, którzy przed- Legii zgłoszono, ale zarazem pozostał on stawili prawne aspekty ukarania stołecznego zawieszony. Polski, absolwenta okolicznościom klubu, odnieśli się do przepisów regulują- W dalszej kolejności gość spotkania cych tę materię, jak również omówili ścież- skomentował prawne możliwości odwoław- kę odwoławczą w sporach z zakresu prawa cze przysługujące władzom Legii Warsza- sportowego. Na podstawie wystąpienia jego wa, a także wskazał na pewne tendencje, Autorzy opracowali artykuł, który zamiesz- jakie w podobnych sprawach zarysowują się czony został w niniejszym wydaniu (str. XI w orzecznictwie Trybunału Arbitrażowego – XV). ds. Sportu w Lozannie. Na zakończenie W dalszej części spotkania głos za- odbyła się debata mająca na celu sformuło- brał Pan Hubert Radke, który w nawiązaniu wanie postulatów de lege ferenda w kwestii do wysłuchanej prezentacji opowiedział wymierzania klubom sportowym kar za o sytuacjach prima facie zbliżonych do przypadku Mistrzów Polski. Przywołany uchybienia formalne. Zasady wyboru władz w polskich związkach sportowych ybory mają na celu wyłonie- delegatów z poszczególnych związków nie nie, w drodze głosowania, jest jednakowa. Najwięcej - 5 przedstawi- odpowiednich osób do peł- cieli - posiadają Śląski Związek Piłki Noż- nienia określonych funkcji. Kandydaci star- nej, Dolnośląski Związek Piłki Nożnej, Ma- tujący w wyborach to z reguły najsilniejsze łopolski Związek Piłki Nożnej oraz Podkar- jednostki o wielkich aspiracjach. Zasady packi Związek Piłki Nożnej. Najmniej dele- W wyborcze są przedstawione zazwyczaj gatów - bowiem zaledwie 2 - posiada Podla- w ordynacji wyborczej czy też statutach ski Związek Piłki Nożnej. Uprawnieniami danych instytucji. Nie inaczej jest w pol- do zasiadania w Walnym Zgromadzeniu skich związkach sportowych. Z komunikatu Delegatów PZPN dysponują także kluby Ministra Ekstraklasy Sportu 09.01.2014 r. i Turystyki można z dowiedzieć dnia – reprezentowane przez się, 2 przedstawicieli - oraz zespoły Pierwszej że związków tych funkcjonuje w Polsce Ligi – delegujące po 1 osobie. Ponadto, aż 71. Oczywiście nie sposób przedstawić swoich przedstawicieli mają także: Stowa- zasady wyboru władz we wszystkich tych rzyszenie Trenerów Piłki Nożnej (3 delega- związkach, dlatego też analiza ograniczy się tów), Stowarzyszenie Sędziów Piłki Nożnej do czterech z nich: Polskim Związku Piłki (1 delegat), Piłka nożna kobiet (2 delega- Nożnej, Polskim Związku Piłki Siatkowej, tów) oraz Futsal (2 delegatów). Delegaci Związku Piłki Ręcznej w Polsce oraz Pol- oraz ich zastępcy, którzy reprezentują Wo- skim Związku Szachowym. jewódzkie Związki Piłki Nożnej, Stowarzy- Piłka nożna to z pewnością najbar- szenie Trenerów oraz Stowarzyszenie sę- dziej popularna dyscyplina sportowa w na- dziów, wybierani są na 4-letnie kadencje. szym kraju. Działania Polskiego Związku Przedstawicieli pozostałych instytucji wy- Piłki Nożnej są bardzo uważnie obserwo- biera się na każde nadchodzące Walne wane i komentowane przez opinię pu- Zgromadzenie Delegatów. Każdy przedsta- bliczną. Aby w pełni zrozumieć mechani- wiciel musi mieć swojego zastępcę. Infor- zmy jego funkcjonowania, powinno się naj- macja o reprezentowaniu członka przez za- pierw zapoznać ze statutem Polskiego stępcę powinna zostać przesłana najpóźniej Związku Piłki Nożnej, z którego wynikają 7 dni przed Walnym Zgromadzeniem. Jak między innymi zasady wyboru władz. Wal- wynika ze Statutu, „kandydatami na Prezesa ne Zgromadzenie Delegatów, które składa PZPN, Wiceprezesów PZPN oraz pozosta- się ze 118 delegatów jest najwyższą władzą łych członków Zarządu PZPN, a także PZPN. Wojewódzkie Związki Piłki Nożnej na Przewodniczącego i pozostałych człon- posiadają 60 delegatów, przy czym liczba ków Komisji Rewizyjnej mogą być delegaci na Walne Zgromadzenie Delegatów PZPN czący Komisji Rewizyjnej nie mogą pełnić lub inne osoby zamieszkałe na stałe na tery- równocześnie funkcji Prezesa Wojewódz- torium Rzeczypospolitej Polskiej i działają- kiego Związku Piłki Nożnej, klubu mające- ce w strukturach PZPN, wojewódzkich go sekcję piłki nożnej lub jakiegokolwiek związków piłki nożnej, ligi zawodowej innego członka, ani też członka Zarządu lub i klubów piłkarskich” 1. Jak nietrudno za- organu kontroli wewnętrznej Wojewódzkich uważyć, krąg osób mogących startować Związków Piłki Nożnej, ligi zawodowej, w wyborach do władz Polskiego Związku ani być właścicielem, udziałowcem lub Piłki Nożnej jest stosunkowo szeroki. Jedną członkiem władz innej organizacji człon- z restrykcji dla kandydatów jest fakt, że kowskiej” 2. osoby te nie mogą być karane za przestęp- W skład Zarządu PZPN wchodzi stwa umyślne. Na stanowisko Prezesa PZPN 18 osób - Prezes PZPN, 5 Wiceprezesów nie może kandydować także osoba, która PZPN, 10 członków oraz po 1 delegacie wcześniej przez dwie kadencje piastowała to wybranym zarówno przez kluby Ekstrakla- stanowisko. Ponadto od kandydatów wyma- sy, jak i kluby Pierwszej Ligi. Komisja Re- gane jest stałe zamieszkanie na terytorium wizyjna składa się natomiast z 7 osób. Wy- RP. Kandydatury osób ubiegających się boru władz dokonują członkowie Walnego o stanowisko Prezesa muszą zostać zgłoszo- Zgromadzenia Delegatów w głosowaniu ne nie później niż 30 dni przed wyborczym tajnym. W pierwszym głosowaniu dany Walnym Zgromadzeniem Delegatów. Kan- kandydat, dydata musi zgłosić przynajmniej 15 człon- otrzymać bezwzględną większość głosów, ków wojewódzkich związków piłki nożnej w każdym następnym głosowaniu wystarczy aby został wybranym musi Ekstraklasy już większość zwykła. Kadencja osób zasia- czy też Pierwszej Ligi. Pretendenci do Za- dających w Zarządzie PZPN oraz Komisji rządu PZPN oraz Komisji Rewizyjnej rów- Rewizyjnej trwa 4 lata. Ważną kwestią jest nież powinni być zgłaszani do Biura Związ- to, że do ważności Walnego Zgromadzenia ku nie później niż 30 dni przed Walnym Delegatów w pierwszym terminie potrzebny Zgromadzeniem o charakterze sprawozdaw- jest udział co najmniej 2/3 delegatów. Każ- czo - wyborczym. Ważny jest także zakaz demu delegatowi przysługuje jeden głos, łączenia stanowisk, gdyż jak dowiadujemy nie jest możliwe głosowanie przez pełno- się ze Statutu, „Prezes PZPN i Przewodni- mocnika, ani też korespondencyjnie. Po lub klubów piłkarskich przeanalizowaniu wymogów, jakie muszą 1 Statut Polskiego Związku Piłki Nożnej, str. 11 spełniać kandydaci, którzy chcą zasiadać (dostępny w Internecie: http://www.pzpn.pl/public w Zarządzie PZPN, postawić można wnio- /system/files/site_content/635/47Statut%20Polskie sek, że są one bardzo restrykcyjne. Podczas go%20Zwi%C4%85zku%20Pi%C5%82ki%20No ostatnich wyborów wiele wątpliwości wzbu- %C5%BCnej.pdf) [dostęp: 1.03.2015 r.]. 2 Ibidem. dziła kwestia stałego miejsca zamieszkania na się jawnie - wymagana do tego jest większość terytorium RP, gdyż będący wówczas kandy- 2/3 głosów. Zgodnie ze Statutem, kandydaci datem, obecny Prezes PZPN, Zbigniew Bo- do władz związkowych muszą korzystać niek zdaniem wielu nie spełniał tego kryte- z pełni praw publicznych, powinni posiadać rium. pełną zdolność do czynności prawnych, Podobnie jak w PZPN, tak i w Pol- a także nie mogą być karani w zakresie prze- skim Związku Piłki Siatkowej władzami są stępstw umyślnych. Co więcej, „członkiem Walne Zgromadzenie Delegatów, Zarząd oraz władz Związku nie może być osoba prowa- Komisja Rewizyjna. Delegatów na Walne dząca działalność gospodarczą związaną bez- Zgromadzenie wybiera każdy członek PZPS, pośrednio z realizacją celów i praw wyłącz- tj. Wojewódzki Związek Piłki Siatkowej (po nych związku, w tym również osoba będąca jednym przedstawicielu). Ponadto, mogą być członkiem organów osoby prawnej prowadzą- oni wyłaniani dodatkowo przez zebrania cej taką działalność” 4. Podobnie jak w przy- członków Wojewódzkich Związków. Jak wy- padku Prezesa PZPN, obowiązuje zakaz peł- nika bowiem ze Statutu PZPS, „liczba manda- nienia funkcji Prezesa PZPS dłużej niż przez tów uzależniona jest od liczby zespołów dzia- dwie kadencje. Interesującym postanowieniem łających w klubach mających siedzibę na te- jest zapis informujący o tym, że Zarząd może renie Województwa Związku (...)” 3. W przy- liczyć od 15 do 23 członków, w zależności od padku zespołów ze szczebla centralnego licz- ustaleń Walnego Zgromadzenia. Komisja ba ta wynosi: 1 mandat (1 – 5 zespołów), Rewizyjna składa się natomiast z 5 - 7 człon- 2 mandaty (6 - 10 zespołów), 3 mandaty ków. Kandydatów na fotel Prezesa PZPS mo- (11 - 15 zespołów), 4 mandaty (16 - 20 zespo- że zgłosić Zarząd z własnej inicjatywy. łów) bądź 5 mandatów (21 zespołów lub wię- Uprawnione do tego są także Zarządy Woje- cej). Jeśli zrzeszone są kluby, które biorą wódzkie Związków, jednak muszą zrobić to udział w rozgrywkach niższych klasa roz- co najmniej 30 dni przed Walnym Zgroma- grywkowych, wojewódzkim ZPS przysługuje dzeniem. Uchwały PZPS w sprawie wyborów dodatkowo: 1 mandat (1 - 20 klubów), 2 man- zapadają zwykłą większością głosów przy daty (21 - 40 klubów ), 3 mandaty (41 klubów obecności co najmniej połowy ogólnej liczby lub więcej). Wybór Prezesa Zarządu, pozosta- delegatów. Z urzędu do składu Zarządu wcho- łych członków oraz członków Komisji Rewi- dzi Sekretarz Generalny, który powoływany zyjnej dokonywany jest przez Walne Zgroma- jest przez Zarząd na wniosek Prezesa Związ- dzenie Delegatów. Wybory Zarządu oraz Ko- ku. Z nietypową sytuacją w PZPS mamy do misji Rewizyjnej odbywają się w głosowaniu czynienia obecnie, gdyż z funkcji Prezesa tajnym, jednak Walne Zgromadzenie Delega- zrezygnował oskarżony o korupcję Mirosław tów może postanowić, że głosowania odbędą Przedpełski. W takim wypadku Zarząd wybiera nowego Prezesa spośród członków Zarządu Statut Polskiego Związku Piłki Siatkowej z dnia 09.05.2013 r., str. 10 (dostępny w Internecie: http://www.pzps.pl/Statut-PZPS.html) [dostęp: 1.03.2015 r.]. 3 wybranych na Walnym Zgromadzeniu. 4 Ibidem. Organami Związku Piłki Ręcznej ścigane z oskarżenia publicznego 6”. Komisja w Polsce są Walne Zgromadzenie Delegatów, Rewizyjna powoływana jest w składzie od 3 Zarząd, Prezes oraz Komisja Rewizyjna. Ich do 5 członków. Wybór Prezesa dokonywany kadencja nie może trwać dłużej niż 4 lata, jest w pierwszej kolejności. Walne Zgroma- a Sprawozdawczo dzenie dokonuje wyborów w głosowaniu taj- - Wyborcze Delegatów odbywa się w roku nym. Wygrywa ten, który otrzyma zwykłą letnich Igrzysk Olimpijskich. W skład Walne- większość głosów. Przy równej liczbie głosów go Zgromadzenia Delegatów wchodzą przed- głosem decydującym dysponuje prowadzący stawiciele klubów uczestniczących w roz- obrady. Co istotne, Prezes nie może pełnić grywkach najwyższej klasy - po 1 członku - więcej niż dwóch następujących po sobie ka- oraz wojewódzkich związków piłki ręcznej - dencji. Walne Zgromadzenie także po 1 przedstawicielu. Ponadto, swoich Kadencja Zarządu, a także Komisji wysłanników mogą delegować podmioty, Rewizyjnej Polskiego Związku Szachowego „których statut, umowa lub akt założycielski również trwa cztery lata. Członkowie wybie- przewiduje prowadzenie działalności w zakre- rani są przez Walne Zgromadzenie Delegatów sie piłki ręcznej ”. Kluby sportowe, które nie - jeden mandat przysługuje każdemu Woje- występują w najwyższej klasie rozgrywkowej, wódzkiemu Związkowi Szachowemu. Dodat- ale działają na terenie danego województwa kowy mandat przyznaje się zaś za każdą dzie- wybierają jednego delegata na każdą pełną lub siątkę klubów, sekcji i stowarzyszeń mających rozpoczętą dziesiątkę klubów. Do tego, aby członkostwo zwyczajne PZSzach oraz mają- Walne Zgromadzenie Sprawozdawczo - Wy- cych siedzibę na terenie danego wojewódz- borcze było ważne, potrzebne jest uczestnic- twa. Kadencja delegatów trwa dwa lata 7. Wy- two w nim: w I terminie - 75 % delegatów, zaś bory władz odbywają się w głosowaniu taj- w drugim - 50 % + 1 delegat. Walne Zgroma- nym, uprawnieni do głosowania są delegaci. dzenie dokonuje wyboru Prezesa, składu Za- Najpierw wybierany jest Prezes, w dalszej rządu oraz Komisji Rewizyjnej. Zarząd Komi- kolejności pozostali członkowie oraz Komisja sji może liczyć od 9 do 15 członków, przy Rewizyjna. Kandydat na Prezesa musi być czym decyzja o tym zapada w drodze uchwały zgłoszony nie później niż 21 dni przed termi- Walnego Zgromadzenia. „Członkiem Zarządu nem Walnego nie może być osoba, która prowadzi działal- W I turze kandydat na Prezesa PZSzach, aby ność gospodarczą związaną bezpośrednio z wygrać, musi otrzymać więcej niż połowę realizacją przez Związek jego zadań statuto- ważnie oddanych głosów. W przypadku nie- wych lub pełni funkcję w innych organach spełnienia tego kryterium zarządzona zostaje kolegialnych Związku lub była skazana pra- II tura, w której startuje dwóch kandydatów 5 Zgromadzenia Delegatów. womocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, 6 Ibidem, str. 10. Statut Polskiego Związku Szachowego uchwalony w dniu 11 grudnia 2011 r., str. 10 (dostępny w Internecie: http://www.pzszach.org.pl/index.php 7 Statut Związku Piłki Ręcznej w Polsce, str. 5 (dostępny w Internecie: http://www.zprp.pl /upload /pliki/Statut%20ZPRP.pdf) [dostęp: 1.03.2015 r.]. 5 ?idm=4&idm2=125&idm3=208) [dostęp: 1.03.2015 r.]. z największą liczbą głosów w I turze. poprawnie. Pomimo wielu punktów spornych W drugiej wygrywa ten, który uzyska zwykłą można skłonić się ku wnioskowi, że systemy większość głosów. Wybór członków Zarządu wyborcze tychże organizacji działają efek- następuje dopiero po wyborze Prezesa, bo- tywnie i są spójne. Pewne kwestie należy jed- wiem to on decyduje o ich liczbie, która może nak zasygnalizować. ona wynosić od 8 do 10. Ze zgłoszonych kan- Już od kilku lat władze PZPN nieuda- dydatów zostają wybrani ci, którzy otrzymają nie starają się wprowadzić nowy statut, refor- największą liczbę głosów, jednakże z pewnym mujący system wyborczy związku. Wiele zastrzeżeniem - nie mogą otrzymać mniej niż kontrowersji wzbudza kwestia podziału man- połowę ważnie oddanych głosów. W przypad- datów - po zmianach każdy wojewódzki zwią- ku niewybrania w I turze odpowiedniej liczby zek miałyby reprezentować cztery osoby. osób zarządza się wybory uzupełniające. Dotychczas było to uzależnione od liczby W II turze nie jest wymagane przekroczenie zrzeszonych klubów w danym województwie. progu połowy ważne oddanych głosów. Oczywiście z pomysłem tym nie zgadzają się Do Komisji Rewizyjnej zostają wybrane oso- te związki wojewódzkie, które skupiają naj- by, które otrzymają największą liczbę głosów. większą liczbę klubów, jako że na wprowa- W zebraniu wyborczym mają prawo brać dzonych zmianach poniosłyby one tylko stra- udział przedstawiciele klubów/stowarzyszeń ty. danego związku, a także zawodnicy niezrze- Kolejną sprawą jest to, czy kandydat szeni, zarejestrowani bezpośrednio w Związku na Prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej Wojewódzkim w liczbie 1 przedstawiciel na musi być na stałe zameldowany w Polsce, jak każdych 50 zawodników zarejestrowanych na regulują to obecne przepisy. Po reformie wy- tej zasadzie w danym Związku Wojewódz- starczyłoby tylko polskie obywatelstwo. Po- kim 8. nadto, nowy statut zakłada także zakaz łączeReasumując, stwierdzić można, że nia stanowiska prezesa z funkcją posła czy też przedstawione w artykule sposoby wyboru senatora. Postulat ten odnieść można do napię- władz w wybranych – należących bezdysku- tej sytuacji w PZPS, którego Prezes zrezy- syjnie do jednych z najprężniej działających gnował z pełnionej funkcji. Nowym Prezesem w Polsce - związkach sportowych są do siebie został Paweł Papke, który jest posłem na Sejm bardzo zbliżone - łatwo dostrzec pomiędzy RP. Wydaje się, że system wyborczy w tym nimi wiele analogii. Należy zastanowić się wypadku wypadł bez zarzutu, gdyż kandydat jednak, czy wypracowane modele wyborcze został wybrany możliwie jak najszybciej. sprawdzają się w praktyce i czy funkcjonują Kwestią sporną jest zaś to, czy funkcja PZPS powinna być łączona z mandatem poselskim. 8 Ibidem, str. 11. W pracy wykorzystano także Regulamin organizacji i funkcjonowania Zarządu Związku Piłki Ręcznej w Polsce oraz jego organów wykonawczych i orzekających (dostępny w Internecie: http://www.zprp.pl/ upload/ pliki/REGULAMIN_ZARZADU_%202012. pdf) [dostęp: 1.03.2015 r.]. 9 Pechstein na czele rewolucji? ała historia ma swój początek Sportu (CAS) w Lozannie. 25 listopada w lutym 2009 roku, kiedy to 2009 roku CAS oddalił odwołanie, utrzy- w norweskim Hamar odbywały mując tym samym dwuletnią dyskwalifi- się mistrzostwa świata w łyżwiarstwie kację 3. Kolejnymi krokami przedsięwzię- szybkim w wieloboju. Po ich zakończeniu tymi przez niemiecką łyżwiarkę było za- przeprowadzono kontrolę skarżenie werdyktu Trybunału do Szwaj- Mimo że w próbce carskiego Trybunału Federalnego (SFT). 37 - letniej Claudii Pechstein nie wykryto Ma on bowiem prawo do badania zgodno- żadnej niedozwolonej substancji, to Mię- ści orzeczeń arbitrażowych wydawanych dzynarodowa Unia Łyżwiarstwa Szyb- w Szwajcarii z obowiązującym tam po- kiego (ISU) podjęła kontrowersyjną decy- rządkiem prawnym 4. Jednakże SFT w tym zję o zdyskwalifikowaniu zawodniczki na przypadku nie dopatrzył się nieprawidło- dwa lata. Powodem takiego rozstrzygnię- wości ani w sferze proceduralnej, ani ma- cia okazał się być podwyższony poziom terialnej mogących stanowić podstawę do retykulocytów, czyli niedojrzałych czer- uchylenia werdyktu zawieszenia zawod- wonych ciałek krwi . niczki. C antydopingową. standardową 1 Niemiecka łyżwiarka nie zgodziła 11 listopada 2010 roku Pechstein się z wyrokiem Międzynarodowej Unii złożyła skargę do Europejskiego Trybuna- Łyżwiarstwa Szybkiego. Podwyższony łu Praw Człowieka. W uzasadnieniu argumentowała wskazywała na wątpliwości dotyczące anomalią odziedziczoną po ojcu 2. Po- bezstronności i niezależności Międzyna- twierdzały to liczne opinie i ekspertyzy rodowej Unii Łyżwiarstwa Szybkiego oraz lekarzy. Zawodniczka zdecydowała się CAS. Zawodniczka twierdziła również, że walczyć o sprawiedliwość i swoje dobre nie zostało jej umożliwione prawo do oso- imię poprzez odwołanie się od decyzji bistego złożenia wyjaśnień. Ponadto, po- do Trybunału Arbitrażowego do spraw wołując się na artykuł 6 § 2 Konwencji, 1 3 poziom retykulocytów Informacje za: http://sportslawbulletin.org2015/02/ 23/cas-jurisdiction-on-thin-ice-following-pechsteinchallenge/ [dostęp: 03.03.2015 r.]. 2 http://www.bbc.com/sport/0/31447368 [dostęp: 03.03.2015 r.]. http://www.heraldscotland.com/sport/opinion/pech steins-case-against-cas-could-be-a-real-game changer. 119438980 [dostęp 04.03.2015 r.]. 4 http://prawo.rp.pl/artykul/1178184.html?p=1 [dostęp: 03.03.2015 r.]. uznała że postępowanie przed CAS było w Monachium uznał jednak, że decyzja sprzeczne z zasadą domniemania niewin- wydana przez CAS posiada moc rei iudi- ności 5. Skarga do dzisiaj nie została przez catae. Powodem tego jest decyzja Pech- Europejski Trybunał Praw Człowieka roz- stein o złożeniu odwołania od orzeczenia patrzona. dyscyplinarnego ISU, co jest równoznacz- Sprawa miała jednakże swój dalszy ciąg. Zawodniczka wraz z reprezentują- ne z niekwestionowaniem przez łyżwiarkę kompetencji CAS. cym ją mecenasem Thomasem Summere- Pechstein zdecydowała się na zło- rem zdecydowała się na niespotykany do- żenie apelacji do sądu wyższej instancji tąd krok. Pechstein wystąpiła z powódz- (Oberlandsgericht). Podobnie jak sąd re- twem przeciwko Międzynarodowej Unii jonowy uznał on klauzulę arbitrażową Łyżwiarskiej. Przed sądem rejonowym pomiędzy ISU i zawodniczką za niezgod- w Monachium domagała się odszkodowa- ną z powszechnie obowiązującym prawem nia w kwocie 4,4 miliona euro. Dopusz- w Niemczech - klauzula naruszała przepi- czalność postępowania przed niemieckim sy prawa konkurencji. W oparciu o kon- sądem przedstawiciele łyżwiarki uzasad- wencję nowojorską z 1958 roku werdykt niali tym, że niemiecka federacja jest CAS jako sprzeczny z prawem niemiec- członkiem ISU. Oznacza to, że ISU po- kim został uznany za nieważny, a kara mimo posiadania siedziby w Szwajcarii zawieszenia została uchylona. Nie oznacza działa także w Niemczech i musi podlegać to, że sprawa została zakończona i Pech- tamtejszym przepisom. Sąd rejonowy roz- stein otrzyma żądane odszkodowanie. poznał sprawę, stwierdzając nieważność Orzeczenie Oberlandsgericht stanowi tzw. klauzuli arbitrażowej w tej sprawie. Za- „wyrok wstępny”. Jest to pierwszy krok kwestionowany został kształt ścieżki od- w drodze do zasądzenia roszczenia od- woławczej. W przypadku zdyskwalifiko- szkodowawczego 6. Wielce prawdopodob- wania zawodnika przez daną federację, ne jest, że Międzynarodowa Unia Łyż- jego jedynym prawem jest odwołanie się wiarska zdecyduje się na złożenie odwo- do CAS. Zawodnik nie ma żadnego prawa łania do Niemieckiego Sądu Najwyższego wyboru - w tym przypadku mamy do czy- i postępowanie potrwa jeszcze kilkanaście nienia z monopolem na kształtowanie sy- miesięcy. Mimo to radości z przełomu, tuacji prawnej danego sportowca. Sąd który nastąpił po 6 latach od początku sprawy, nie ukrywała sama zainteresowa- 5 http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx ?i=001-117166#{"itemid":["001-117166"]} [dostęp: 03.03.2015 r.] 6 http://prawo.rp.pl/artykul/1178184.html?p=2 [dostęp: 03.03.2015 r.]. na. „To wspaniały dzień dla mnie. To polistycznych organizacji zwycięstwo znaczy dla mnie więcej niż ISU, a także na uwzględnianiu w szer- wszystkie medale olimpijskie razem wzię- szym zakresie w przepisach CAS intere- te” 7 - powiedziała Pechstein. sów samych sportowców. Dlaczego jej sprawa uznawana jest Światowe media - takich jak po wyroku za przełomową i dającą szansę na zmianę w sprawie Pechstein zapowiedziały że jest w prawie sportowym? Zwrócono bowiem ona początkiem końca monopolu w spra- uwagę na fakt, że międzynarodowe orga- wach dotyczących przedstawicieli świata nizacje sportowe są na rynku rywalizacji sportu, porównując w swych publikacjach sportowej Sportowiec, niemiecką łyżwiarkę do Jean - Marca który pragnie uczestniczyć w zmaganiach, Bosmana, którego przypadek przed kilku- zdobywać medale i tytuły mistrzowskie, nastoma laty zrewolucjonizował sposób nie ma wyjścia i musi poddać się narzuco- zawierania kontraktów przez piłkarzy. nym mu z góry regulacjom. Wydanie ta- Warto przypomnieć, że Bosman, będący kiego wyroku może spowodować, że arbi- zawodnikiem pierwszoligowego FC Lie- traż sportowy będzie w większym stopniu ge, w 1990 roku po zakończeniu kontraktu uwzględniał interesy sportowców, respek- z dotychczasowym klubem chciał prze- tując ich prawa. Nie jest powiedziane, że nieść się do USL Dunkerque, jednak jego odtąd rola CAS ulegnie zmarginalizowa- dotychczasowy zespół zażądał otrzymania niu, a jego rolę przejmą sady krajowe. kwoty odstępnego. Bosman uznał to za Oberlandsgericht w swoim wyroku pod- złamanie unijnej zasady wolnego prze- kreślił nawet niezwykle istotną rolę, jaką pływu osób i zaskarżył klub, belgijską pełni Trybunał w świecie sportu, akcentu- federację oraz UEFA. Po upływie pięciu jąc harmonijne i sprawiedliwe stosowanie lat Trybunał Sprawiedliwości Unii Euro- regulacji sportowych. Zasadniczy zarzut pejskiej wydał orzeczenie, na mocy które- dotyczył natomiast sposobu wyboru arbi- go uznał argumenty piłkarza i pozwolił trów, którzy w dużej mierze są przedsta- mu na zmianę klubu. Od tego momentu wicielami organizacji sportowych, co każdy zawodnik grający w piłkę nożną wpływa niekorzystnie na kwestię ich nie- w państwie członkowskim UE może, po- zależności. Tak więc zmiany polegać wołując się na prawo Bosmana, po wyga- powinny na zmniejszeniu pozycji mono- śnięciu kontraktu zmienić klub bez ko- monopolistami. nieczności płacenia za niego przez nowe7 http://www.oberpfalznetz.de/zeitung/4447082-468ein-grosser-tag-fuer-pechstein,1,0.html [dostęp: 03. 03.2015 r.]. go pracodawcę. Należy uświadomić sobie, że w tym wypadku może nie dojść do aż tak wielkiego przełomu, ale w perspek- W ramach konkluzji warto zauwa- tywie kolejnych lat sportowcy mogą zy- żyć, że w świecie sportu można odnaleźć skać nową drogą do obrony i dochodzenia przypadki, w których to zawodnicy od- swoich praw. Dominacja organizacji spor- grywają istotny wpływ na kształtowanie towych może ulec zmniejszeniu, dając przepisów dotyczących rozgrywek, w któ- tym samym większe szanse sportowcom. rych uczestniczą. Za przykład może po- Potwierdzają to słowa samej C. Pechstein: służyć koszykarska NBA, czyli jedna „Każdy sportowiec będzie miał teraz z najbardziej znanych lig na całym świe- szansę występowania o swoje prawa cie. Zbiorowa umowa pomiędzy władzami w drodze cywilnej. Nie są zmuszeni pójść ligi (komisarzem i właścicielami klubów) do CAS, w końcu mają prawo wyboru. a unią zawodników reprezentowaną przez Jest to coś, o co walczyłam - nie tylko dla dyrektora, czyli Collective Bargaining mnie, ale dla całego środowiska sporto- Agreement reguluje najważniejsze kwestie wego” 8. dotyczące ustroju rozgrywek. Należą Claudia Pechstein po odbyciu dwu- do nich m. in. kontrakty zawodników, letniej dyskwalifikacji powróciła na lodo- zasady wymian, podziału zysków z praw wy owal. Po opuszczonych z powodu ka- telewizyjnych czy też regulacje dotyczące rencji Igrzyskach Olimpijskich w Van- klubowych budżetów 9. W sytuacji, gdy couver wystartowała w 2014 roku w So- porozumienie nie zostanie osiągnięte, do- czi. W wyścigu na 3000 metrów zajęła chodzi do tzw. lokautu. Stało się tak czwarte miejsce. 43 – letnia obecnie łyż- w 2011 roku, kiedy to zarzewiem konflik- wiarka w historii swoich występów olim- tu okazało się stanowisko właścicieli klu- pijskich sięgnęła po 9 medali olimpijskich, bów, którzy domagali się zmian w CBA z czego aż 5 było koloru złotego. Niemka gwarantujących im większe zyski 10. Brak do dziś kontynuuje profesjonalną karierę. zgody zawodników oznaczał lokaut, czyli W rozgrywanych w tym roku Mistrzo- zawieszenie rozgrywek. Ostatecznie osią- stwach Europy w Heerenveen zdobyła gnięto konsensus, ale stało się to dopiero brązowy medal. Zawodniczce należą się w grudniu, czyli dwa miesiące po tym, tym większe słowa uznania, że potrafiła kiedy powinien rozpocząć się kolejny se- wystartować i znaleźć się w ścisłej czo- zon rozgrywek. Co więcej, obie strony łówce po latach spędzonych w salach są- mają prawo do odstąpienia od umowy dowych. 9 http://www.bbc.com/sport/0/31447368 [dostęp: 04.03.2015 r.]. 8 http://szostygracz.pl/slownik/cba/ [dostęp: 04.03.2015 r.]. 10 Ibidem. w 2017 roku i jest wielce prawdopodobne, że do tego właśnie dojdzie. Czy lepszy jest system narzucający prawa i obowiązki zawodnikom, jaki funkcjonuje w Europie, czy też ten polegający na negocjacjach i osiąganiu porozumienia znany ze Stanów Zjednoczonych? Na to pytanie trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Prawo sportowe jest stosunkowo młodą, lecz dynamicznie rozwijającą się, gałęzią prawa. Jest zatem możliwe, że na przestrzeni najbliższych lat arbitraż sportowy, jak również regulacje dotyczące zawodowych sportowców ulegną kolejnym zmianom. Duża w tym rola osób takich jak Jean - Marc Bosman czy Claudia Pechstein, którzy zawziętością i cierpliwością w swoim postępowaniu zmieniają prawo sportowe na lepsze. Obywatelstwo w sporcie – analiza zagadnienia na wybranych przykładach westia obywatelstwa sportow- był odzewem na szereg postulatów zgłasza- ców coraz nych przez polskie kluby hokejowe i zawie- większego znaczenia w miarę rał liczne ustalenia, jakie po zatwierdzeniu komercjalizacji samego sportu. Można za- przez Zarząd PZHL miały wejść w życie tem postawić tezę, zgodnie z którą rosnący wraz z początkiem sezonu 2013/2014. wpływ pieniądza na wszelkiego rodzaju W pięciu pierwszych punktach umieszczono zmagania sportowe doprowadził między regulacje dotyczące udziału w rozgrywkach innymi do powstania pewnych kontrowersji ligowych zawodników zza granicy. Punkt w sportowców. pierwszy wprowadził limit sześciu takich Co ciekawe, problem ten dotyczy nie tylko hokeistów w jednym zespole, bez koniecz- reprezentacji państw, ności uiszczania dodatkowych opłat. Limit do których przynależność wynika przede ten mógł zostać zwiększony za dodatkową wszystkim z tytułu posiadanego obywatel- sumę pieniędzy, o czym stanowił punkt stwa, lecz kwestie tej materii zauważalne są trzeci. Zgodnie z treścią komunikatu, jako również na gruncie rozgrywek klubowych, zawodnika zagranicznego traktowano hoke- które tworzone istę legitymującego się paszportem innym są przez kluby, będące często międzynaro- niż polski. Nie miał w tym przypadku zna- dowymi przedsiębiorstwami. czenia staż takiego zawodnika w polskiej K zakresie w zaczęła nabierać narodowości poszczególnych obecnych realiach Bardzo dobrym przykładem prezen- lidze. Co istotne, do grona tego nie zalicza- tującym regulacje dotyczące udziału obco- no zawodników pochodzenia polskiego krajowców w danych rozgrywkach klubo- w wych jest komunikat spółki Polska Hokej W związku z tym zastosowanie w tej sytu- Liga (dalej jako PHL). Został on wystoso- acji znajduje art. 5. ustawy z 9 listopada wany po podpisaniu 8 maja 2013 roku 2000 roku o repatriacji 2 (dalej jako: 1 rozumieniu prawa powszechnego. umowy z Polskim Związkiem Hokeja na Lodzie (dalej jako PZHL). Komunikat ów Art. 5. 1. Za osobę polskiego pochodzenia, w rozumieniu niniejszej ustawy, uznaje się osobę deklarującą narodowość polską i spełniającą łącznie następujące warunki: 1) co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej; 2 Polska Hokej Liga jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, organizującą profesjonalne rozgrywki hokeja na lodzie w Polsce. Zwycięzca rozgrywek zdobywa tytuł Mistrza Polski w tej dyscyplinie, jest to zatem najwyższa klasa rozgrywkowa w naszym kraju. 1 UstRep). W punkcie piątym komunikatu ców nie musi wiązać się ze zmianą przez wprowadzono również przepis o konieczno- nich obywatelstwa. Stąd też kwestia ta ści udziału w spotkaniu co najmniej w przypadku rywalizacji innej niż reprezen- czterech zawodników młodzieżowych do 23. roku życia, posiadających polskie 3 obywatelstwo lub pochodzenie . tacyjna budzi dużo mniejsze kontrowersje. Zupełnie inaczej jest w przypadku uprawiania sportu w zespołach narodowych Wspomniany powyżej komunikat danych państw. Warunkiem koniecznym PHL jest przykładem uregulowania kwestii staje się wówczas posiadanie określonego obywatelstwa w zakresie rozgrywek klubo- obywatelstwa. Zmiana obywatelstwa, której wych. Trzeba zaznaczyć, że przemieszcza- przyczyną jest często chęć osiągnięcia suk- nie się sportowców pomiędzy państwami cesów sportowych, nie zaś faktyczne związ- jest we współczesnym sporcie zjawiskiem ki z danym państwem, budzi wiele wątpli- powszechnym. Tego typu uregulowania są wości. Tego typu problem wystąpił w bar- więc naturalną odpowiedzią na zaistniałą dzo jaskrawy sposób podczas Mistrzostw potrzebę unormowania tej kwestii. Co wię- Świata w Piłce Ręcznej w Katarze w stycz- cej, tego typu przemieszczanie się sportow- niu 2015 roku i dotyczył przede wszystkim 2) wykaże ona swój związek z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów. 2. Za osobę polskiego pochodzenia uznaje się również osobę deklarującą narodowość polską, która posiadała w przeszłości obywatelstwo polskie lub co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków posiadało obywatelstwo polskie oraz spełniającą warunek określony w ust. 1 pkt 2. 3. Warunek określony w ust. 1 pkt 1 uważa się za spełniony, jeżeli co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków wnioskodawcy potwierdziło swoją przynależność do Narodu Polskiego przez, w szczególności, pielęgnowanie polskich tradycji i zwyczajów. 4. Decyzje w sprawach, o których mowa w ust. 1, wydaje konsul. 4a. 5) Od decyzji w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw wewnętrznych. 5. 5) Organem wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w sprawach o stwierdzenie polskiego pochodzenia jest minister właściwy do spraw wewnętrznych. 3 Komunikat Spółki PHL (dostępny w Internecie: http://www.pzhl.org.pl/465,komunikat-spolki-phl) [dostęp: 3 marca 2015 r.]. reprezentacji gospodarzy turnieju. Gospodarzom imprezy niezwykle zależało na osiągnięciu jak najlepszego wyniku przed własną publicznością, z Mistrzostwem Świata włącznie. Deklaracje te były nad wyraz ambitne, albowiem przed 2015 rokiem Katar wystąpił w imprezie tej rangi zaledwie cztery razy, zdobywając odległe miejsca. Największym sukcesem była szesnasta lokata osiągnięta w 2003 roku. Katar jednak nie spoczął na składaniu deklaracji, lecz postanowił realnie wzmocnić swój skład. W związku z powyższym do katarskiej drużyny narodowej przed Mistrzostwami dołączyło aż dziesięciu zawodników. Mieszanka naturalizowanych graczy z Katarczykami, pod kierunkiem utytułowanego trenera Valero Rivery, okazała się czarnym koniem rozgrywek. Katar dotarł do finału Mistrzostw, pokonując po drodze w oficjalnych spotkaniach. Przez tego typu między innymi silną reprezentację Niemiec spotkania twórcy przepisu rozumieją: spo- i zdobył srebrny medal. Jednocześnie jednak tkania kwalifikacyjne do mistrzostw konty- takie działanie stało się przyczyną wielu nentalnych, Mistrzostw Świata i Igrzysk dyskusji dotyczących kwestii zmiany naro- Olimpijskich oraz spotkania na tych impre- dowości przez sportowców. zach. Kadra reprezentacji Kataru została W punkcie drugim IHF odnosi się wzmocniona przed Mistrzostwami, jak już do sytuacji piłkarza ręcznego, który posiada wspomniano, aż przez dziesięciu zawodni- więcej niż jedno obywatelstwo. Art. 6.2. ków, spośród których żaden nie pochodził stanowi, że jeżeli taki zawodnik spełnia z tego kraju. Mowa tu o Czarnogórcach: wymagania określone w przepisie 6.1., to Żarko Markoviću, Goranie Stojanoviću może on reprezentować barwy narodowe i Jovo Damjanoviću, Bośniakach: Danijelu jednego z tych państw, jeżeli: urodził się na Sariću oraz Eldarze Memiseviću, a także terytorium danej federacji, jego biologiczni Borja Vidalu z Hiszpanii, Tunezyjczyku rodzice urodzili się na jej terenie lub jeżeli Youssefie Benalim, Francuzie Bertrandzie żył on więcej niż 24 miesiące na terenie Roine, danej federacji, w jakimkolwiek okresie Kubańczyku Rafaelu Capote i wreszcie Hassanie Mabrouku pochodzą- swojego życia. Ostatni punkt artykułu 6. określa, cym z Egiptu 4. Przepisy regulujące kwestię naro- że dozwolona jest zmiana narodowej fede- dowości piłkarzy ręcznych zostały zawarte racji, co umożliwia grę dla nowej drużyny w International narodowej, tylko raz. Dalsza część tego Handball Federation (dalej jako: IHF) Ko- przepisu stanowi, że w razie rozwiązania deksie kwalifikacji zawodników (tzw. IHF istniejącej federacji lub powstania nowej Player Eligibility Code), a konkretnie IHF stworzy osobne ciało, które zajmie się w art. 6. Punkt pierwszy tego artykułu okre- zbadaniem powstających sporów wokół śla wymagania, jakie winien spełnić zawod- kwestii kwalifikacji. ustanowionym przez nik, by móc reprezentować barwy danego W Konstytucji Monarchii Kataru kraju. IHF wymienił w tej kwestii, w lite- (dalej jako KMK) nie znajdujemy regulacji rach a) i b): konieczność posiadania obywa- mówiących o sposobie nabycia katarskiej telstwa oraz 3 - letni okres poprzedzający narodowości lub obywatelstwa. Kwestia pierwszy występ, w którym zawodnik nie narodowości wspomniana jest w niej zaled- może reprezentować barw innego kraju wie w trzech artykułach, z czego dwa dotyczą wymogu posiadania obywatelstwa ka- 4 http://sport.tvp.pl/18421529/przepis-na-medaltran sferowe-hity-kataru [dostęp: 4.03.2015 r.]. tarskiego przez kandydatów do Rady Do- radczej (tzw. Shury) i ministerialnych sta- niu wniosku o nadanie narodowości wnio- nowisk. Trzeci ze wspomnianych przepi- skodawca opuszcza Katar i pozostaje nie- sów, art. 41. KMK, brzmi następująco: obecny przez okres dłuższy niż sześć mie- „Obywatelstwo Kataru i zasady nim rządzą- sięcy, minister spraw wewnętrznych za- ce powinny być określone przez prawo, strzega sobie prawo do nieuwzględnienia a tym samym mają podobną moc do norm jego poprzedniego miejsca zamieszkania 5 Konstytucyjnych” . Kwestia obywatelstwa nie została tymczasem poruszona w KMK oraz odrzucenia wniosku. W punktach określono kolejne wymagania, jakie powinien spełniać kandydat. w ogóle. Aktem prawnym normującym kwe- Ustawodawca wymienia wśród nich: posia- stie przyjmowania narodowości Monarchii danie legalnych źródeł dochodów, niepo- Kataru przez podmioty zagraniczne jest szlakowanej ustawa o numerze 38 z 2005 roku o nabyciu za czyny podważające honor i uczciwość katarskiej narodowości (dalej jako ust. kandydata oraz dobrą znajomości języka nr 38). Kluczowe znaczenie ma art. 2., który arabskiego. opinii, bycie niekaranym określa warunki, jakie muszą być spełnione Dalsza treść art. 2. ust. nr 38 za- przez kandydatów do przyznania im naro- strzega, że zgodnie z wcześniejszymi prze- dowości. pisami, pierwszeństwo zostanie przyznane Zgodnie z punktem pierwszym tym wnioskodawcom, których matka po- wspomnianego wyżej artykułu, w dniu zło- chodzi z Kataru. Osoby urodzone z naturali- żenia wniosku o nadanie narodowości Kata- zowanego katarskiego ojca - w Katarze lub ru kandydat powinien być stałym rezyden- poza jego granicami - uważane są za natura- tem w Katarze, przez okres nie krótszy niż lizowanych Katarczyków. Inni urodzeni dwadzieścia pięć kolejnych lat. Co więcej, w Monarchii Katarskiej - z nieznanych ro- wymóg ten nie może być naruszony przez dziców - są również uważani za naturalizo- kandydata poprzez jego nieobecność w Ka- wanych obywateli Kataru. Również osoby tarze przez okres dłuższy niż dwa miesiące „podrzucone” uważa się za urodzone w Ka- w danym roku kalendarzowym, chyba że tarze, chyba że później okaże się inaczej. kandydat ów ma zamiar powrotu. Ponadto, Należy w tym miejscu zaznaczyć, strona katarska odejmuje wspomniane okre- że żaden z piłkarzy ręcznych, którzy sy nieobecności od rzeczywistego łącznego wzmocnili reprezentację Kataru przez Mi- pobytu kandydata w kraju. Jeżeli po złoże- strzostwami Świata w 2015 roku, nie urodził 5 Oryginalne brzmienie art. 41. KMK “Qatari nationality and the rules governing it shall be prescribed by law, and the same shall have a similar power to that of the Constitution”. się w Katarze. Żaden z tych sportowców nie przeżył również w tym kraju dwudziestu pięciu lat. W świetle art. 2. nie powinni oni zatem otrzymać narodowości katarskiej, W art. 17. ustawodawca określił limit przy- a przynajmniej nie powinno się to dokonać znawanych narodowości. W danym roku przed imprezą sportową, na której mieli kalendarzowym nie powinien on przekra- wystąpić w barwach drużyny narodowej. czać pięćdziesięciu. Art. 18. wprowadza Prawo Kataru, a precyzyjniej art. 6 omawia- natomiast zakaz posiadania innego obywa- nej ustawy , przewiduje jednak możliwość telstwa poza katarskim. 6 znacznego uproszczenia tej Wracając procedury i skrócenia terminu zawartego w art. 2. Zgodnie z jego treścią, niezależnie jednak do art. 6. ust. nr 38, należy stwierdzić, że nabiera on szczególnego znaczenia w świetle wypo- od postanowień art. 2. i 18. ust. nr 38 naro- wiedzi dowość Kataru może zostać nadana w dro- w piłce ręcznej Ahmeda Mohammeda Ab- dze decyzji emira tym osobom, które są dulrab Al Shaabi: „Jesteśmy bardzo małym zasłużone dla kraju lub które dysponują narodem, z ograniczonymi zasobami ludz- szczególnymi umiejętnościami potrzebnymi kimi, więc musieliśmy sprowadzić zawod- w kraju albo są studentami dysponującymi ników z obcych państw” 7. Katar wiedział wyróżniającymi zdolnościami naukowymi. o przyznaniu mu prawa do organizacji Mi- Ponadto, jeżeli leży to w interesie publicz- strzostw Świata w 2015 roku już cztery lata nym, narodowość Kataru może być przy- wcześniej. Już wtedy wiadome było, że bu- znana również osobom tym zainteresowa- dowa zespołu zdolnego do walki o medale nym. Mogą zachować także swoje pierwot- jest zadaniem praktycznie niemożliwym ne obywatelstwo. Artykuł kolejny został do osiągnięcia w tak krótkim czasie. Katar- poświęcony kwestii przywrócenia narodo- czycy postanowili więc sięgnąć po zawod- wości na mocy decyzji Emira Kataru. ników zagranicznych. Ponieważ państwo prezydenta katarskiej federacji Innymi przepisami, które związane jest bogate dzięki dostępowi do surowców są z kwestią nabycia lub utraty narodowości naturalnych, aspekty finansowe nie stanowi- Kataru, są art. 11., 12., 17. oraz 18. ust. ły większego problemu. Sytuacja znalazła nr 38. Pierwsze dwa dotyczą zagadnienia swoje rozwiązanie w treści art. 6. Katar roz- usunięcia oraz wycofania narodowości. począł więc poszukiwania, przedstawiając 6 Oryginalne brzmienie art. 6. ust. nr 38: Notwithstanding the provisions of Articles 2 and 18 of this Law, by an Emiri decision Qatari nationality may be granted to those who have rendered great service to the country, or who have particular skills the country need, or students who excel by showing promising scientific ability. Based on the requirements of the public interest, Qatari nationality may be granted in such cases to the persons concerned, who may also retain their original nationality. wybranym zawodnikom lukratywne oferty. Nie wszyscy z nich skorzystali. Ci jednak, którzy zdecydowali się zmienić barwy narodowe pod wpływem ofert Kataru, wzbudzili w ten sposób wiele kontrowersji i dyskusji 7 http://sport.tvp.pl/18421529/przepis-na-medal-tran sferowe-hity-kataru [dostęp: 4.03.2015 r.]. nt. etyczności tego typu działań 8. Władze rych federacje piłkarskie toczą spór o za- IHF zostały nawet krytycznie ocenione wodnika. Sprawę tego typu rozstrzygał przez swego Josepha Blattera – prezydenta czasu Trybunał Arbitrażowy Fédération Internationale de Football Asso- ds. Sportu w Lozannie (dalej jako CAS). ciation (dalej jako FIFA). Na łamach maga- Mowa o orzeczeniu wydanym w sprawie zynu FIFA The Weekly ukazała się jego Irish Football Association (dalej jako IFA) wypowiedź, następującej treści: „W futbolu vs. Football Association of Ireland (dalej takie praktyki byłyby niemożliwe. FIFA na jako: FAI), Daniel Kearns i FIFA (CAS 9 to nie pozwala” . 2010/A/2071). Przedmiot sporu dotyczył Oczywiście w realiach piłki nożnej gry zawodnika Daniela Kearnsa, który uro- powszechne są przypadki posiadania przez dził się w 1991 roku w Irlandii Północnej, piłkarzy podwójnego obywatelstwa. Przy- ale podobnie jak jego rodzice posiadał po- kładów nie trzeba daleko szukać. Wielu dwójne obywatelstwo - irlandzkie i brytyj- czołowych graczy niemieckiej reprezentacji skie. Jako utalentowany młody zawodnik w piłce nożnej ma przodków pochodzących występował on w kilkunastu meczach mło- z innych państw niż Niemcy. Wymienić dzieżowej reprezentacji Irlandii Północnej, można choćby takich piłkarzy jak: Mario ale nigdy nie zadebiutował w pierwszym Gómez (Hiszpania), Sami Khedira (Tune- zespole narodowym tego kraju w rozgryw- zja), Marko Marin (Bośnia i Hercegowina), kach Jérôme Boateng (Ghana), Lukas Podolski W roku 2009 postanowił on zmienić do- i Miroslav Klose (Polska) czy też Mesut tychczasową reprezentację na drużynę naro- Özil (Turcja). Należy jednak zaznaczyć, dową Irlandii, z czym wystąpił do FIFA 10. że piłkarze ci mają niemieckich krewnych Zawodnik otrzymał zgodę od międzynaro- lub spędzili w Niemczech większość, a nie- dowych władz piłkarskich. W tej sytuacji kiedy całe swoje życie. Ich przywiązanie do Niemiec z pewnością nie wynika ani z chęci osiągania sukcesów sportowych, ani tym bardziej nie jest motywowane korzyściami finansowymi. Znane są również przypadki, w któ- 8 http://eurosport.onet.pl/pilka-reczna/mistrzostwaswiata-pilkarzy-recznych/kupiona-potega-gwiazdyw-reprezentacji-kataru/8f6mj [dostęp: 5.03.2015 r.]. 9 http://www.przegladsportowy.pl/joseph-blatterskrytykowal-ihf-za-dopuszczenie-do-ms-kataru,ar tykul,540005,1,12792.html [dostęp: 6.03.2015 r.]. określanych mianem oficjalnych. Warto zaznaczyć, że praktyka wyboru reprezentacji przez zawodników posiadających więcej niż jedno obywatelstwo nie należy do rzadkości. Często to federacje poszczególnych państw zabiegają o utalentowanych graczy, którzy z różnych względów mogą reprezentować więcej niż jeden kraj. Co więcej, zdarzają się również przypadki, w których zawodnicy celowo starają się o drugie obywatelstwo, aby występować w rozgrywkach zarezerwowanych dla reprezentacji w barwach kraju, w którym spodziewają się mniejszej konkurencji niż w państwie swojego urodzenia. Generalną zasadą jest jednak, że występ w oficjalnym meczu pierwszej reprezentacji danego kraju zamyka danemu piłkarzowi możliwość gry w innych barwach. 10 IFA, której barwy Kearns reprezentował do terytorium, a poza tym jego przodkowie się tej pory, uznała, że jej interesy zostały naru- tam nie urodzili. W odpowiedzi na apelację szone. Wystąpiła w związku z tym w 2010 FAI zwróciło się oczywiście z prośbą roku do CAS o unieważnienie tej decyzji. do CAS o jej odrzucenie i obarczenie IFA Federacja nie chciała tracić zawodnika, któ- wszelkimi kosztami postępowania. Ponadto, ry mógłby być jedną z wiodących postaci strona pozwana podważyła obowiązywanie w reprezentacji seniorskiej. 1950 FIFA Ruling, podnosząc, że do czasu W świetle przytoczonej sprawy war- jej powstania obie federacje dokonywały to też podkreślić, że zarówno IFA, jak i FAI selekcji zawodników do swoich zespołów w pierwszej połowie XX wieku były ciałami narodowych na terenie całej wyspy. Obie zarządzającymi irlandzkim futbolem i obie federacje doszły do porozumienia w kwestii tworzyły swoje reprezentacje o nazwie zarządzania futbolem w Irlandii i Irlandii Irlandia. Co oczywiste, zawodnicy wybiera- Północnej. W każdym jednak razie status ni do obu tych drużyn pochodzili ze wszyst- obywateli Irlandii żyjących w Irlandii Pół- kich regionów Irlandii. Taka sytuacja była nocnej nie podlegał dyskusji, a FAI nigdy przyczyną sporego zamieszania, które FIFA nie zaakceptowała faktu, że obywatele spróbowała opanować wprowadzając naj- irlandzcy nie będą mogli zostać wybrani pierw tzw. 1946 FIFA Ruling, a następnie do 1950 FIFA Ruling. Miały one ograniczyć ze względu na to, że żyją w Irlandii Północ- obie federacje w powoływaniu zawodników nej lub gdziekolwiek indziej. Stanowisko spoza terytorium ich właściwości. Zgodnie FAI z wytycznymi FIFA, w pierwszej kolejności jak i FIFA. Co więcej, FIFA zaznaczyła, miało zatem decydować miejsce urodzenia że kwestia dopuszczenia zawodnika do gry zawodnika, w dalszej natomiast - jego ro- w danej reprezentacji była w tamtym mo- dziców, dziadków itd. 1950 FIFA Ruling mencie uregulowana przepisami zawartymi jest związana z regułami FIFA dotyczącymi w Regulations governing the application członkostwa, a także z porozumieniem za- of the 2009 FIFA Statutes (dalej jako 2009 wartym przez obie federacje o charakterze Application Rules), które wyparły wszelkie umowy dorozumianej, opierającej się o po- inne zasady ustanowione wcześniej, w tym stępowanie obu federacji (contract implied 1950 FIFA Ruling. by conduct). tworzonej poparł przez zarówno nią sam reprezentacji zawodnik, Ostatecznie apelacja złożona przez IFA wnosiła, że Kearns nie jest IFA została odrzucona, a decyzja FIFA uprawniony do reprezentowania drużyny utrzymana w mocy. CAS uznał, że 1950 narodowej Irlandii z uwagi na miejsce jego FIFA Ruling nie wnosi żadnych pomocnych urodzenia oraz to, że nigdy nie żył na jej wytycznych w interpretacji 2009 Applica- tion Rules i że jest ona niespójna z nowo- podejmowaniu decyzji o przyjęciu narodo- czesnymi przepisami. Zdaniem CAS, nie- wości katarskiej. Bramkarz Danijel Sarić prawdą jest również stwierdzenie, jakoby przed kamerami deklarował, że dla niego o prawie do reprezentowania danej federacji kwestią kluczową jest poziom sportowy decydowały względy terytorialne zamiast i osiąganie sukcesów z nową drużyną naro- narodowościowych. 1950 FIFA Ruling na- dową 13. Rafael Capote uciekł ze swojej oj- leży traktować raczej jako wymianę kore- czyzny, szukając nowych wyzwań 14. Fakt spondencji między IFA, FAI a Sekretarzem korzyści finansowych, jakie otrzymali nowi zatem reprezentanci Kataru, również nie pozostaje na prawa i obowiązki członków FIFA jest bez znaczenia. Najbardziej rozczarowują- praktycznie określenia. cym jest jednak fakt, że ciężko dostrzec Przepisy regulujące kwestię wyboru zawod- w wypowiedziach nowych reprezentantów ników do zespołów narodowych zostały Kataru deklaracje o przywiązaniu do nowej ustalone natomiast w art. 15. 2004 Applica- „ojczyzny”, które stanowiłoby powód przy- tion Rules, a następnie nowelizowane okól- jęcia narodowości katarskiej. Przykład ten nikiem nr 90111. Rozwiązania te uzupełnio- pokazuje również, że kwestia narodowości no również w aneksie nr 2 do RSTP z 2005 danego sportowca nie musi opierać się ani roku. Wszystkie te postanowienia zostały o zasadę prawa ziemi (ius soli), ani o zasadę inkorporowane przez 2009 Application Ru- prawa krwi (ius sanguinis), które wykształ- les w art. 15 - 18. W przedmiotowej sprawie ciły się w dotychczasowej praktyce państw. nie znalazła jednak zastosowania dorozu- Przepisy prawa katarskiego, a konkretnie miana umowa między obiema federacjami, omówiony wcześniej art. 6. ust. nr 38, do- oparta o 1950 FIFA Ruling. Zdaniem CAS, wodzi, że możliwe jest nadanie narodowości umowa tego typu ma charakter gentlemen’s w oparciu o zasadę przydatności, użytecz- agreement, które wymaga zgodnej woli obu ności danego kandydata dla państwa przyj- stron, a zachowanie pasywne jednej z nich mującego jego wniosek. W prawie polskim nie może być poczytywane jako wyrażenie obowiązuje zasada prawa krwi. Wyraża ją Generalnym FIFA. Jej niemożliwy wpływ do 12 zgody . art. 34. Konstytucji RP, który stanowi, że: Z pewnością nowi reprezentanci Ka- „Obywatelstwo polskie nabywa się przez taru kierowali się różnymi motywami przy urodzenie z rodziców będących obywatela- 11 13 List okólny wydany przez FIFA 19 marca 2004 roku, regulujący sytuację zawodników ubiegających się o nowe obywatelstwo. 12 Zob. wyrok CAS z 27 września 2010, CAS 2010/ A/2071 (dostępny w Internecie: http://www.tascas.org/). http://www.sportowefakty.pl/pilka-reczna/ 4975 43/gwiazda-kadry-kataru-nie-mialem-watpliwosciczy-przyjac-obywatelstwo-tego-kraju [dostęp: 6.03.2015 r.]. 14 http://sport.tvp.pl/18421529/przepis-na-medal-tran sferowe-hity-kataru [dostęp: 5.03.2015 r.]. mi polskimi”. Posiłkowo stosuje się także on wymagany przez IHF 3 - letni okres, zasadę prawa ziemi, którą zawarto w art. 15. w którym nie będzie reprezentować żadnego ustawy z 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie państwa i uzyska narodowość. Należy mieć polskim: „Małoletni nabywa obywatelstwo na względzie fakt, że przyznanie narodowo- polskie, gdy został znaleziony na terytorium ści przez kraj, który jest tym zainteresowa- Rzeczypospolitej Polskiej, a jego rodzice są ny, stanowi niekiedy czystą formalność. Tak nieznani”. Oczywiście zasady prawa krwi jak w przypadku Kataru może zależeć ono i prawa ziemi są odzwierciedlone w przepi- od indywidualnej decyzji głowy państwa. W ten sposób, co idealnie widać sach prawa katarskiego, ale norma zawarta w art. 6. ust. nr 38 jest dla polskiego syste- na przykładzie budowy mu prawa konstrukcją niespotykaną. na tegoroczne Mistrzostwa Świata przez reprezentacji Stosownego zabezpieczenia przed Katarczyków, zaciera się różnica pomiędzy nadużywaniem przepisów o zmianie naro- karierą klubową a reprezentacyjną piłkarzy dowości przez piłkarzy ręcznych nie stano- ręcznych. Potwierdzają to motywy, jakimi wi również art. 6.2. Kodeksu kwalifikacji kierują się sportowcy, którzy w przypadku zawodników. Co prawda art. 6.3. zastrzega, tej drugiej przedkładają chęć osiągania suk- że zmiany narodowości można dokonać cesów tylko raz, ale 24 - miesięczny okres stałego do narodu i reprezentowanych barw. pobytu na terenie danego państwa, będący jednym z warunków koniecznych, doprowadza do sytuacji, w której zawodnicy mogą starać się o przyznanie im nowej narodowości kilku krajów, z którymi ich faktyczne związki rodzinne czy emocjonalne są znikome. Okres 24 - miesięczny zawodnik może wypełnić na przykład przy okazji wypełniania swojego kontraktu w zagranicznym klubie. Warto też zaznaczyć, że 2 - letni w tym przypadku kontrakt, nie jest umową szczególnie długotrwałą. Oznacza to, że - czysto teoretycznie - piłkarz ręczny może w świetle przepisów IHF nabrać uprawnień do reprezentowania pięciu - a nawet więcej - krajów w trakcie swojej kariery klubowej. Wystarczy, że odczeka sportowych nad przywiązanie Odpowiedzialność kontraktowa w sporcie – zarys zagadnienia (w oparciu o fragmenty pracy magisterskiej M. Owsiannego pt. Odpowiedzialność kontraktowa w sporcie w świetle orzecznictwa Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu) warto przeanalizować normy prawne regu- sportu kluczowego znacze- lujące odpowiedzialność ex contractu nia zaczęły nabierać kon- w prawie polskim. W profesjonalizacją raz z trakty sportowe. Współcześnie wokół ob- Zakres odpowiedzialności kontrak- serwowanych przez rzesze fanów zmagań towej w polskim prawie cywilnym uregu- sportowców funkcjonuje ogromna liczba lowany został w dziale drugim Kodeksu umów, które w pewnym zakresie zabez- cywilnego (dalej jako KC), w art. od 471. pieczają interesy stron zawierających je. do 486. Już w pierwszym przepisie tej Prawo sportowe nie zostało dotychczas odpowiednio zdefiniowane części ustawy legislator określa trzy zasadnicze elementy odpowiedzialności i skodyfikowane. Analizując jednak sze- ex contractu, a mianowicie: zdarzenie, reg bardziej lub mniej radykalnych poglą- z którego wynika odpowiedzialność stron dów na tę kwestię, można dojść do wnio- stosunku zobowiązaniowego, szkodę oraz sku, że prawem sportowym jest zbiór związek przyczynowo – skutkowy, jaki przepisów prawa powszechnie obowiązu- łączyć powinien działanie lub zaniechanie jącego, który swoje zastosowanie znajduje sprawcy szkody (dłużnika) z samą szkodą. przy rozstrzyganiu kwestii związanych Zdarzeniem, z którego wynika ze sportem w ogólności oraz wszelkie odpowiedzialność jednej ze stron wzglę- regulacje ustanowione przez organizacje dem drugiej, jest niewykonanie zobowią- sportowe, które bezpośrednio dedykowane zania bądź niewykonanie go w sposób są sportowi . W związku z powyższym wcześniej ustalony. Tym sposobem do- 1 chodzi do niezaspokojenia interesu wie1 Kwestia definicji prawa sportowego, próby określenia jego ram oraz ewentualnej kodyfikacji była przedmiotem rozważań zarówno autorów polskich, jak i zagranicznych. Do pierwszej grupy należy zaliczyć z pewnością S. Fundowicza (Prawo sportowe, Warszawa 2013, s. 23 - 24), natomiast w literaturze zagranicznej swoje przemyślenia na ten temat głosili między innymi T. Davis ([w:] red. R. C. R. Siekmann, J. Soek, Lex Sportiva: What is Sports Law?, Haga 2012, s. 3 - 7) czy też L. Casini ( [w:] red. A. Von Bogdandy, I. Venzke, International Judical Lawmaking, Heidelberg 2012, s. 439 - 440). rzyciela przez dłużnika wskutek jego zawinionego postępowania. Wina podmiotu zobowiązanego może być w tym przypadku zarówno umyślna, jak i nieumyślna, a zakres sytuacji, w których dojdzie do powstania odpowiedzialności kontraktowej dłużnika jest bliżej nieokreślony, zwłaszcza jeśli chodzi o przypadki niewła- ściwego wykonania zobowiązania. indywidualne, poza szczególnymi sytu- We wspomnianym art. 471. KC ustawo- acjami, nie znajdują doń swojego zasto- dawca określa ów zakres jako te wszystkie sowania. Ponadto, na ustalenie poziomu przypadki niewykonania zobowiązania lub należytej staranności wymierny wpływ wykonania go w sposób nienależyty, mieć będą: rodzaj zobowiązania, cechy do których doszło, mimo iż nie wystąpiły przedmiotu świadczenia, a także warunki, okoliczności w jakich powinności względem wierzycie- niezależne od dłużnika i uniemożliwiające mu zarazem prawi- la będzie wykonywał dłużnik2. Niezależnie od stopnia niestaran- dłowe wywiązanie się ze stosunku zobowiązaniowego. ności dłużnika należy zgodzić się, Wykonanie zobowiązania w spo- że w każdym przypadku niewykonania lub sób nienależyty lub niewykonanie go nienależytego wykonania zobowiązania w ogóle związane jest z niezachowaniem jego zachowanie jest działaniem zawinio- przez dłużnika tzw. należytej staranności, nym, a zatem kwestia jego odpowiedzial- jakiej nie dołożył on w trakcie realizacji ności będzie opierała się o zasadę winy. zobowiązania. Zgodnie z treścią art. 472. Ta zaś w kontekście odpowiedzialności KC, na dłużniku ciąży odpowiedzialność kontraktowej podlegała będzie pewnemu niezachowania należytej staranności, chy- podziałowi – na winę umyślną i nieumyśl- ba że przepisy szczególne bądź czynności ną. Na gruncie prawa cywilnego brak jest prawne stanowią inaczej. Samo znaczenie jednak dostatecznie precyzyjnej definicji należytej staranności zostało uregulowane winy umyślnej. Wyjaśnienia tej kwestii przez ustawodawcę w art. 355. KC. można jednak zaczerpnąć z przepisów Należyta staranność, jaką powinien prawa karnego 3. Zgodnie z art. 9. §1 Ko- wykazać się dłużnik, opiera się o ogólnie deksu karnego, o umyślności działania przyjęte zasady w danych stosunkach. decyduje zamiar jego popełnienia. Może- Ustawodawca zaostrzył jednak wymaga- my w tej sytuacji wyróżnić dwa jego nia w §2. art. 355. KC - w kwestii działal- rodzaje, mianowicie: zamiar bezpośredni ności profesjonalnej. W tym przypadku (dolus directus) oraz zamiar ewentualny zakres należytej staranności powinien być (dolus eventualis). Pierwszy z wymienio- wyznaczany przy uwzględnieniu charakte- nych wyżej typów postępowania oznacza ru działalności prowadzonej przez dłużni- nic innego jak tylko sytuację, w której ka. W większości przypadków punkt od- dłużnik chce popełnić dany czyn. Kwestią niesienia, określający poziom należytej staranności, kreowany jest przez wyznaczniki obiektywne i najczęściej cechy Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania – część ogólna, wyd. 10., Warszawa 2012, s. 299 – 301. 3 Ibidem, s. 321 - 322. 2 wymagającą zaznaczenia jest to, że dłuż- je rodzajów samych świadczeń 7. Zgodnie nik w takiej sytuacji posiada pełną świa- z §2 art. 473. KC wszelkie ustalenia stron domość wszystkich znamion swojego po- wyłączające odpowiedzialność dłużnika za stępowania. Zamiar bezpośredni może być szkody wyrządzone umyślnie są nieważ- zarówno nagły (dolus directus repenti- ne. nus), jak i przemyślany (dolus directus Odpowiedzialność dłużnika zacho- praemeditatus). Przez zamiar ewentualny dzi również w przypadku, w którym po- sytuację, wierzy on wykonanie zobowiązania oso- w której dłużnik przewiduje możliwość bie trzeciej. W tej sytuacji dochodzi naruszenia ciążących na nim obowiązków do pewnej modyfikacji odpowiedzialno- i się z tym godzi 4. Wina nieumyślna tym- ści, bowiem nie wynika ona już bezpo- czasem przyjmuje postać niedbalstwa za- średnio z postępowania związanego z wy- miast zamierzonego działania. Przypisuję konaniem zobowiązania, a opiera się się ją podmiotowi, który mógł i powinien o ryzyko wynikające z wyboru i nadzoru. natomiast rozumieć należy zachować należytą staranność w swoim Powstała w takiej sytuacji odpo- postępowaniu, a tego nie uczynił. W sytu- wiedzialność nie jest klasycznie oparta na acjach skrajnych wyróżnia się także rażące zasadzie ryzyka. Zgodnie z brzmieniem niedbalstwo, jednak jest to pojęcie niezde- art. 474. KC, dłużnik odpowiada tak, jak- finiowane ani ustawowo, ani naukowo, by działał osobiście, a nie za pośrednic- ani też przez orzecznictwo. Należy zatem twem osób trzecich. W związku z tym w tej kwestii stosować stopień odchylenia przepis ten należy interpretować w odnie- od konkretnego wzorca postępowania 5. sieniu do art. 471. – 473. KC. Wykazanie Warto mieć jednak na względzie własnej staranności i prawidłowości w tej również treść art. 473. §1 KC, zgodnie sytuacji kluczowe jest dla uwolnienia się z którym dłużnik na podstawie umowy przez dłużnika od konsekwencji 8. Staran- może przyjąć na siebie również odpowie- ność postępowania osób trzecich podlega dzialność za niewykonanie lub niewłaści- takiej samej ocenie, jakiej podlegałaby we wykonanie zobowiązania w okoliczno- staranność dłużnika. Wyjątek w tej kwestii ściach, w których normalnie odpowie- stanowić będzie przypadek, w którym dzialności by uniknął 6. De facto przypad- dłużnikiem jest osoba, której z różnych ków niewłaściwego spełnienia świadcze- powodów nie można przypisać winy. nia może być tak wiele, jak wiele zaistnie4 L. Gardocki, Prawo karne, wyd. 16., Warszawa 2010, s. 77 – 81. 5 Z. Radwański, A. Olejniczak, op. cit., s. 321. 6 Ibidem, s. 321 – 322. T. Wiśniewski [w:] red. G Bieniek, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I, Warszawa 2007, s. 587. 8 Ibidem, s. 595. 7 W takiej sytuacji ocenia się staranność w przeciwnym razie nastąpi jedynie opóź- przedstawiciela ustawowego 9. nienie wykonania zobowiązania, chyba że Dłużnik może jednak dokonać w tym czasie stanie się ono niecelowe swojej ekskulpacji. Wykazanie niezawi- bądź straci na znaczeniu. W przypadku nienia jest możliwe jedynie w przypadku, następczej niemożności świadczenia wie- gdy odpowiedzialność ponoszona jest rzycielowi przysługuje świadczenie suro- na podstawie domniemanej winy. W po- gacyjne względem dłużnika 12. zostałych przypadkach uwolnienie się Szkoda jest efektem pogwałcenia od odpowiedzialności następuje dopiero zasady zawartej w rzymskiej paremii z chwilą wykazania, że postępowanie pacta sunt servanda. Przez niewykonanie dłużnika nie doprowadziło do naruszenia bądź nienależyte wykonanie zobowiązania zobowiązania, a zatem nie zaistniał zwią- wynikającego z umowy dochodzi do po- zek przyczynowo - skutkowy. Sąd Naj- wstania wyższy dopuszcza też stosowanie dowodu względem wierzyciela. Należy podkreślić, odpowiedzialności dłużnika prima facie , jednak jest to zjawisko że odpowiedzialność kontraktowa obej- ograniczone do niewielkiej liczby przy- muje jedynie bezpośrednio poniesione padków 11. szkody majątkowe oraz utracone z tego 10 Odpowiedzialność odszkodowaw- tytułu korzyści, pomijając zaś krzywdę cza dłużnika wygasa wraz z wygaśnięciem i zadośćuczynienie za nią. Również szko- zobowiązania, na podstawie art. 475. § 1 dy następcze oraz wydatki, jakie są nie- KC, gdy świadczenie stanie się niemożli- zbędne do zrekompensowania poniesio- we do wykonania z przyczyn niezależnych nych strat, można zaliczyć jako element od dłużnika. szkody. W przypadku wspomnianych już Zasada wynikająca z tego przepisu utraconych korzyści kluczową kwestią jest może odnosić się do części świadczenia, zaistnienie odpowiednio wysokiego stop- jeżeli jest ono podzielne. Na niemożność nia powołać może się każda ze stron. Istotną owych korzyści, gdyby do szkody nie do- kwestią jest, by niemożność była trwała, szło 13. prawdopodobieństwa uzyskania Ostatnią przesłanką odpowiedzial9 Ibidem, s. 595. Dowód prima facie polega na dostatecznym uprawdopodobnieniu powodów powstania szkody i może zostać obalony za pomocą przeciwdowodu. W doktrynie ukształtowały się rozbieżne poglądy dotyczące zasadności konstruowania tego dowodu. (T. Wiśniewski [w:] red. G. Bieniek, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I, Warszawa 2007, s. 589 - 590). 11 Ibidem, s. 589 – 590. 10 ności kontraktowej, jaka wynika z art. 471. KC, jest związek przyczynowo skutkowy. Obie strony danego stosunku 12 Ibidem, s. 597 – 598. Z. Radwański, A. Olejniczak, op. cit., s. 318 – 319. 13 umownego dążyć zatem będą do wykaza- kojenia roszczenia o niewykonanie zobo- nia zaistnienia bądź niezaistnienia owego wiązania. Dotyczy to zarówno całości, związku między postępowaniem dłużnika jak i części świadczenia, z uwagi na to, a zaistniałą szkodą. czy jest ono podzielne oraz w jakim stop- Dłużnik może dopuścić się zwłoki niu zostało opóźnione. Odpowiedzialność w wykonaniu zobowiązania, jeżeli nie dłużnika za zwłokę może zostać rozsze- spełnia go w terminie ustalonym w umo- rzona bądź ograniczona w zależności wie lub jeżeli takowego nie ustalono, nie od woli stron zawartej w umowie. Należy spełnia świadczenia niezwłocznie. Oczy- jednak pamiętać, że odpowiedzialność za wiście takie opóźnienie musi wynikać umyślne działanie dłużnika na zwłokę z inicjatywy dłużnika, jeżeli zaś przyczy- będzie na nim ciążyć mimo umownego ny są od niego niezależne, to nie można zwolnienia 14. W świetle art. 480. KC wierzycie- przypisać mu odpowiedzialności. Z art. zagadnieniu lowi przysługuje prawo podjęcia czynno- zwłoki dłużnika, związane są przepisy ści zmierzających do wykonania zobowią- z art. 477. - 480. zania zamiast dłużnika. Upoważnienie to 476. KC, poświęconym Zwłoka trwa, dopóki świadczenie może być nadane wierzycielowi przez sąd, nie zostanie spełnione przez dłużnika. a w nagłych wypadkach działanie to może Zaistnienie zwłoki powoduje zaś, że wie- być przeprowadzone na własną rękę. rzycielowi przysługiwać zaczynają dwa Zgodnie z § 1 i 2, wierzyciel może doko- roszczenia. Pierwsze z nich to roszczenie nywać pewnych czynności na kosz dłuż- o wykonanie zobowiązania, trwające od nika, zmierzających do wykonania zobo- momentu zawarcia przez strony umowy, wiązania, jak również jest uprawniony do drugie natomiast to roszczenie o rekom- usunięcia pensatę szkody ściśle związanej ze zwło- dłużnika przeciwko treści zobowiązania. ką, tj. z negatywnymi skutkami świadcze- W drugim przypadku wszelkie koszty nia wykonanego po terminie. Wierzyciel również spoczywać będą na dłużniku. przyjmując wykonane Warto ponadto zaznaczyć, że niezależnie w zwłoce, nie traci automatycznie prawa od tego, czy wierzyciel działa z upoważ- do roszczenia odszkodowawczego z tytułu nienia sądu czy nie oraz czy zmierza do niezachowania terminu przez dłużnika. wykonania pewnych czynności czy też do Co więcej, wierzyciel powinien wykazać, usunięcia efektów postępowania dłużnika, że utracił interes związany ze zobowiąza- to w żadnym z tych przypadków nie traci świadczenie wszelkich skutków niem wykonanym po terminie, w przeciwnym razie nie ma prawa oczekiwać zaspo- 14 Red. G. Bieniek, op. cit., s. 600 – 603. działań on uprawnienia do roszczenia o naprawie- powiedzialności dłużnika za ewentualne nie szkody wyrządzonej przez dłużnika. niezachowanie terminu 16. W artykułach 483. i 484. KC usta- Należy dodać, że w świetle § 3 wierzyciel podejmuje pewne ryzyko, wodawca uregulował instytucję kary albowiem jego ocena nagłości danej sytu- umownej, którą strony mogą zawrzeć acji musi być trafna. W przeciwnym razie w zapisach umowy jako gwarancję napra- będzie on odpowiadał względem dłużnika wienia szkody. Może być ona wyrażona za potencjalne szkody 15. w pieniądzu bądź w innej formie przy Działanie na zwłokę w relacji wie- zgodnej woli stron. Celem tej instytucji rzyciel - dłużnik może nastąpić również jest wyłącznie naprawienie skutków szko- z inicjatywy tego pierwszego. Zgodnie dy, a zatem dłużnik nie może zwolnić się z art. 486. KC, do zwłoki wierzyciela do- od wykonania przyjętego na siebie zobo- chodzi, gdy ten: albo uchyla się od przyję- wiązania przez zapłatę kary umownej. cia świadczenia, albo oznajmia, że go nie Zakresy przyjmie bez podania uzasadnienia, a tak- za niewykonanie lub nienależyte wykona- że w razie odmowy wykonania czynności, nie umowy oraz z tytułu kary umownej które są niezbędne do spełnienia świad- muszą więc być tożsame. Obowiązek za- czenia. W takiej sytuacji dłużnikowi przy- płaty kary umownej ma względem głów- sługuje prawo żądania naprawienia wyni- nego zobowiązania charakter uboczny. kłej w ten sposób szkody oraz możliwość Oznacza to więc, że dłużnik nie poniesie złożenia przedmiotu świadczenia w depo- jej, jeżeli umowa okaże się nieważna albo zycie sądowym. bezskuteczna. Wysokość samej kary jest Zwłoka wierzyciela ustaje wraz odpowiedzialności dłużnika stała zgodnie z § 1 art. 484., a zatem wie- ze zmianą przez niego stanowiska, tj. rzycielowi przez przyjęcie świadczenia lub dokonanie umowna w takiej wysokości, jaka została czynności niezbędnych dla jego wykona- ustalona podczas zawierania umowy, bez nia. Ciężar dowodu spoczywa w tym względu na wysokość poniesionej szko- przypadku na obu stronach. Dłużnik do- dy 17. Zgodnie z następnym paragrafem, wodzić będzie, że doszło do zwłoki wie- możliwe jest zapłacenie przez dłużnika rzyciela, zaś wierzyciel, że jego stanowi- kary umownej w wysokości niższej. Do- sko było umotywowane. Zwłoka wierzy- chodzi do tego w przypadkach, gdy jej ciela powoduje również pozbawienie od- wysokość jest znacząco wygórowana lub 16 15 Ibidem, s. 606. 17 przysługiwać Ibidem, s. 621. Ibidem, s. 613 – 618. będzie kara gdy dłużnik wykonał zobowiązanie w przeważającej części. powiedzialności kontraktowej, jako każdego rodzaju uszczerbek dóbr bądź intere- Wierzycielowi przysługują także sów poszkodowanego, do których doszło odsetki za opóźnienie wykonania zobo- w wyniku niewykonania lub nienależytego wiązania i są one niezależne od odszko- wykonania zobowiązania. Należy ponadto dowania za zwłokę w spełnieniu świad- zaznaczyć, że owe dobra i interesy powin- czenia przez dłużnika 18. Odsetki za opóź- ny być chronione prawem, a uchybienie nienie są zatem całkowicie niezależną im wystąpiło wbrew woli osoby poszko- instytucją od odszkodowania. Wierzyciel dowanej. może w związku z tym żądać od dłużnika Szkoda może wystąpić generalnie naprawienia szkody na zasadach ogól- w dwóch postaciach, tj. straty (damnum nych. Zgodnie z § 1 art. 481. nie musi emergens), jak również utraconych korzy- dojść do wystąpienia szkody w wyniku ści (lucrum cessans). Pierwsza z nich opóźnienia oraz nie musi ono być zależne oznacza zmniejszenie wartości majątku od postępowania dłużnika, by wierzyciel poszkodowanego, druga zaś dotyczy utra- stał się uprawniony do żądania odsetek. ty możliwości powiększenia majątku oso- Jeżeli strony nie zastrzegły ich wysokości by poszkodowanej, gdyby do szkody nie w umowie, przysługują one w wysokości doszło. Istotnym zagadnieniem jest rów- ustawowej. nież rozgraniczenie między szkodami ma- Zakaz anatocyzmu, wprowadzony jątkowymi i niemajątkowymi. Tej drugiej art. 482., jest bezwzględnie obowiązujący. kategorii nie należy utożsamiać jednak Za nieważne zatem należy uznać wszelkie z tzw. szkodami na osobie 20. Dobrym przykładem na to, jak umowy go naruszające 19. Dla dalszych rozważań dotyczą- wiele różnego rodzaju szkód może wynik- odpowiedzialności kontraktowej nąć z niewypełnienia w sposób należyty w sporcie istotne będzie określenie zna- jednego kontraktu sportowego, jest słynna czenia pojęcia szkody. Jest ono bowiem sprawa pomiędzy rumuńskim piłkarzem jednym z kluczowych składników odpo- Adrianem Mutu a angielskim pierwszoli- wiedzialności kontraktowej, jednak do tej gowym klubem Chelsea FC, która znala- pory termin ten nie został zdefiniowany zła swój finał przed Trybunałem Arbitra- cych przez ustawodawcę. Mimo to najogólniej można określić szkodę, w kontekście od18 http://czasopisma.beck.pl/monitor-prawniczy/ artykul/kilka-uwag-w-sprawie-odsetek-za-opoznie nie/ [dostęp: 10.03.2015 r.]. 19 Red. G. Bieniek, op. cit., s. 612. A. Szpunar, Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i osobie, Bydgoszcz 1998, s. 21 - 50. 20 żowym ds. Sportu w Lozannie (dalej jako Chelsea FC rozwiązując ze skutkiem na- CAS) 21. tychmiastowym umowę z Mutu, utraciła Zawodnik został przetransferowa- możliwość wykorzystywania wizerunku ny z włoskiego AC Parma do Chelsea FC zawodnika do celów marketingowych, za 22,5 mln euro 12 sierpnia 2003 roku. ale również ograniczyła swój potencjał Jednocześnie podpisał on z angielskim sportowy. pracodawcą lukratywny 5-letni kontrakt, że Chelsea FC jest jednym z czołowych na podstawie którego miał zarabiać rocz- zespołów piłkarskich na świecie, a Adrian nie 2,35 mln funtów, a ponadto mógł li- Mutu przez lata był jednym z czołowych czyć na różnego rodzaju bonusy i premie rumuńskich piłkarzy. Londyński klub pracodawcę. w sferze niemajątkowej poniósł uszczer- Za złożenie podpisu pod umową otrzymał bek na swoim wizerunku, będąc kojarzo- jednorazowo 330 tys. funtów. Niestety nym ze sportowcem sięgającym po narko- 1 października 2004 roku Adrian Mutu nie tyki. W sferze wizerunkowej pełna odpo- przeszedł testu antydopingowego zarzą- wiedzialność spoczywa z całą pewnością dzonego przez Brytyjską Federację Piłki na Mutu. Na polu sportowych dokonań Nożnej (dalej jako FA). W organizmie Chelsea FC, w stosunkowo udanym dla piłkarza wykryto kokainę, co stało się tego klubu sezonie 2004/2005 i następ- przyczyną rozwiązania z nim kontraktu nych, można jedynie szacować skalę strat, 28 października i podłożem dalszych spo- na które wpływ miała decyzja o rozwiąza- rów z Chelsea FC 22. niu kontraktu z zawodnikiem. Z pewno- ustalone przez nowego Należy bowiem pamiętać, W tej sytuacji angielski klub po- ścią będą to rozważania w dużej mierze niósł stratę w postaci kwoty pieniędzy, teoretyczne, nie mniej jednak nie należy za którą spodziewała się korzystać z usług uznawać ich za całkowicie bezpodstawne. Adriana Mutu przez co najmniej pięć lat. CAS orzekł, że Adrian Mutu jest Można jednak też obronić pogląd, że klub zobowiązany zapłacić na rzecz Chelsea z Londynu utracił w wyniku tego rozwią- FC kwotę 17.173.990,00 euro wraz z od- zania kontraktu przyszłe korzyści, a nawet setkami w wysokości 5% od 12 września poniósł szkodę niematerialną. Ponadto, 2008 roku do dnia zapłaty, 50.000,00 21 franków szwajcarskich tytułem poniesio- Orzeczenie CAS 2008/A/1644 jest ostatnim rozstrzygnięciem w tej sprawie. Wcześniej obie strony rozpoczynały postępowanie arbitrażowe przed CAS w związku z tym samym stanem faktycznym w orzeczeniach CAS 2005/A/876 i CAS 2006/ A/1192. 22 Zob. wyrok CAS z 31 lipca 2009, CAS 2008/A/ 1644 (dostępny w internecie: http://www.tas-cas. org./). nych przez klub kosztów prawnych i innych związanych z tym postępowaniem oraz pokryć poniesione przez strony koszty arbitrażu. Jego apelacja została tym samym odrzucona. Powyższe rozstrzygnięcie wywoła- zaistnienia odpowiedzialności kontrakto- ło wiele kontrowersji, a sam zawodnik wej. Świadczy o tym chociażby zaryso- nazwany został bankrutem . Podjął on wana powyżej sprawa Adriana Mutu próbę uchylenia orzeczenia wydanego i Chelsea FC. Innym przykładem postę- przez CAS, jednak zakończyła się ona nie- powania, które doprowadziło do zerwania powodzeniem 24. Co więcej, na mocy de- kontraktu, a może być ocenione jako wina cyzji FIFA, zapłatą ogromnego odszko- umyślna, jest zobowiązanie się w umowie dowania na rzecz Chelsea FC obarczeni do zapłaty konkretnej sumy na rzecz za- zostali również dwaj kolejni pracodawcy wodnika i wręczenie mu czeku bez pokry- Adriana Mutu, tj. Juventus Turyn i Livor- cia na jedną z jej transz. Taka sytuacja no Calcio 25. Turyński klub złożył apelację wystąpiła w sprawie E. kontra Diyarbakir- do CAS od tej decyzji, jednak została ona spor Kulübü (CAS 2008/A/1447). Klub podtrzymana 26. Pojawiły się też sygnały, zobligował się w kontrakcie z 2 lutego zgodnie z którymi zawodnik miałby szu- 2006 roku wypłacić zawodnikowi E. kać sprawiedliwości przed ETS. łączną kwotę 500 tys. euro, jednak już 23 Prawo sportowe, podobnie jak przy próbie zrealizowania czeku na kwotę prawo cywilne, o czym była mowa 133 tys. euro, co stanowiło najniższą w wcześniej, nie wypracowało własnej z trzech części kwoty łącznej, okazało się, definicji winy umyślnej. W związku że czek nie ma pokrycia 27. z powyższym również w tym przypadku Kwestią trudniejszą do udowod- można odwołać się do dorobku prawa nienia jest wina nieumyślna. Uzależnione karnego i winę umyślną w sporcie rozu- jest to głównie od charakteru działalności mieć w sposób, jaki został przytoczony we sportowej, a zwłaszcza samych zmagań wcześniejszym fragmencie artykułu. sportowych, w których wiele sytuacji jest Problemu nie stanowi wskazanie przykładów działania będącego przyczyną trudnych do przewidzenia lub znajduje się poza czyjąkolwiek kontrolą. Dobrym przykładem nieprzewidy- 23 http://www.goal.com/en/news/1717/editorial/20 09/08/03/1417942/goalcom-worldview-adrian-mu tus-17m-chelsea-fine-is [dostęp: 10 maja 2014 r.]. 24 http://www.swissarbitrationdecisions.com/chall enge-of-arbitrators-sitting-on-cas-panel-rejected-cl aim-of-p [dostęp: 10 maja 2014 r.]. 25 http://www.lawinsport.com/blog/john-shea/item/ initial-considerations-from-the-latest-adrian-mutucompensation-ruling [dostęp: 10 maja 2014 r.]. 26 http://www.heraldscotland.com/ sport/football/ juventus-claim-they-have-no-compensation-to-pay -chelsea-in-mutu-case.116701700 [dostęp: 3.03. 2015 r.]. walności zdarzeń w świecie sportu jest rozstrzygnięcie wydane w sprawie S. kontra Litex Lovech (dalej jako Litex). S. był trenerem w zespole Litexu i wiązała go z tym klubem 2 - letnia umowa. 7 maja 27 Zob. wyrok CAS z 29 sierpnia 2008, CAS 2008/ A/1447 (dostępny w internecie: http://www.tascas.org./). 2005 roku, po jednym z meczów, repre- Jest tak jednak tylko w teorii. Zjawisko zentant z ramienia klubu oznajmił S., kontuzji w sporcie jest powszechne. Kluby że oczekiwana jest od niego natychmia- przewidują możliwość zaistnienia takich stowa rezygnacja. Wnoszący apelację od- scenariuszy i włączają do kontraktów mówił jej złożenia. Litex prowadził z S. sportowych stosowne przepisy. negocjacje dotyczące jego dalszej roli Ryzyko wiążące się z możliwością w klubie, zaoferował S. dwa alternatywne wystąpienia kontuzji jest w sporcie zjawi- stanowiska, ale jednocześnie podkreślono, skiem naturalnym. Oczywiście aspekt ten że stanowisko trenera zespołu nie może będzie ściśle związany z daną dyscypliną być przez niego dalej sprawowane. Jako sportu. Nie ulega bowiem wątpliwości, przyczynę tak radykalnej decyzji klubu że poziom ryzyka nie jest równy w przy- podano brak zaufania ze strony jego pre- padku każdej aktywności sportowej 29. zesa do S. W tym przypadku skład orzeka- Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na jący uznał, że kontrakt został zerwany bez mającą korzenie w prawie amerykańskim 28 uzasadnionej przyczyny przez Litex . doktrynę przyjęcia na siebie ryzyka tzw. zagadnieniem assumption of risk. Stanowi ona, że strona, w świetle odpowiedzialności kontrakto- która przyjęła na siebie ryzyko doznania wej, a zwłaszcza następczej niemożności szkody dobrowolnie, nie może żądać na- świadczenia, sportowa. prawienia poniesionego uszczerbku, nawet Z treści art. 475. §1 KC wynika, że zobo- jeżeli sprawca wykazał się lekkomyślno- wiązanie wygasa w sytuacji, jeżeli świad- ścią lub niedbalstwem. Nie wynika jednak czenie stało się niemożliwe ze względu na z tego fakt, że assumption of risk jest okoliczności, za które dłużnik odpowie- przyjęciem na siebie wszelkiego ryzyka, dzialności nie ponosi. Oznaczałoby to, jakie zaistnieć może w trakcie uprawiania że skoro zawodnik doznał kontuzji pod- sportu 30. Godnym jest uwagi kontuzja czas gry, za co w większości przypadków nie można przypisać mu odpowiedzialności, a świadczenie, jakim jest uprawianie sportu, trenowanie, podnoszenie własnych umiejętności, stało się tym samym niemożliwe do zrealizowania, to zobowiązanie, jakie ma on względem klubu, wygasa. 28 Zob. wyrok CAS z 6 czerwca 2007, CAS 2008/ A/1205 (dostępny w internecie: http://www.tascas.org./). 29 K. M. Nohr, Managing Risk in Sport and Recreation. The Essential Guide for Loss Prevention, Stany Zjednoczone 2009, passim. 30 M. K. Kolasiński, Odpowiedzialność odszkodowawcza w sprawach sportowych w prawie Stanów Zjednoczonych na tle ustawodawstwa polskiego, Palestra 5 - 6/2009, s. 203.