Program polityki zdrowotnej

„Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego
(HPV) w mieście Radom na 2014 rok kontynuacja programu zdrowotnego w latach 2015 - 2016”
Okres realizacji: 2015-2016
Autor programu: Gmina Miasta Radomia ul. Jana Kilińskiego 30; 26-600 Radom
1. Wstęp
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia jest
jednym z podstawowych zadań gminy wynikających z art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia
8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 1515).
Do zadań własnych gminy w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń
opieki zdrowotnej należy w szczególności opracowanie i realizacja oraz ocena
efektów programów polityki zdrowotnej wynikających z rozpoznanych potrzeb
zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy- art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 48 ust. 1
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015r. poz. 581).
Zapobieganie chorobom cywilizacyjnym możliwe jest poprzez stosowanie
odpowiedniej profilaktyki, a także poprzez podejmowanie wszelkich działań i środków
zmierzających do zapobiegania chorobom lub do ich wykrycia we wczesnych stadiach,
dających szansę na szybkie wyleczenie.
Warunkiem poprawy i utrzymania zdrowia społeczeństwa jest tworzenie i realizacja
odpowiedniej polityki zdrowotnej.
Niniejszy program zdrowotny kierowany jest do młodzieży w wieku 13 lat i dotyczy
działań w zakresie profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).
Rak szyjki macicy to nowotwór narządów płciowych obejmujący szyjkę macicy, czyli
miejsce w którym pochwa łączy się z trzonem macicy. Rak szyjki macicy, obok
nowotworów piersi, płuc i jelita grubego, należy do najczęściej występujących
nowotworów złośliwych u kobiet. Stanowi również jedną z najczęstszych przyczyn
zgonów z powodu chorób nowotworowych wśród kobiet. Choroba ta wpływa
negatywnie na wszystkie aspekty życia kobiety oraz jej najbliższych. Co roku
w Polsce z powodu raka szyjki macicy umiera około 1800 kobiet. Głównym czynnikiem
odpowiedzialnym za rozwój raka szyjki macicy są onkogenne typy wirusa
brodawczaka ludzkiego (HPV).
Program będzie realizowany w latach 2015-2016 oraz finansowany w całości
ze środków własnych Gminy Miasta Radomia.
2. Opis problemu zdrowotnego
2 a) Problem zdrowotny
Wirusy (HPV – Human Papilloma Virus), czyli wirusy brodawczaka ludzkiego są
szeroko rozpowszechnione w populacji ludzkiej. Według Światowej Organizacji
Zdrowia, na całym świecie wirusem HPV zakażonych jest 10-20% osób w wieku
15-49 lat, w tym niemal 40% kobiet poniżej 25 roku życia. Łatwość, z jaką zakażają
skórę i błonę śluzową narządów płciowych sprawia, że infekcje HPV są obecnie
najczęstszymi chorobami przenoszonymi drogą płciową na świecie.
Istnieje ponad 100 typów wirusa HPV. Ze względu na ryzyko wywołania zmian
nowotworowych podzielono je na:
a) typy wysokoonkogenne, które prowadzą do powstania zmian przedrakowych i raka
szyjki macicy (np. typy 16, 18, 31, 45),
b) typy niskoonkogenne, które odpowiadają za pojawianie się brodawek
zewnętrznych (kłykciny kończyste) narządów płciowych lub okolicy odbytu (np. typy
6, 11).
Światowa Organizacja Zdrowia już w 1996 roku uznała zakażenia wirusem HPV typu
16 i 18 za czynniki rakotwórcze dla człowieka.
Wirus HPV typ 16 i 18 odpowiada za ponad 70 % wszystkich przypadków raka szyjki
macicy oraz za większość przypadków raka pochwy, odbytu i prącia. W populacji
europejskiej szczególne znaczenie ma 8 typów (16, 18, 31, 33, 35, 45, 56 i 58),
odpowiadających za około 85% przypadków raka szyjki macicy.
Typy 6 i 11 wirusa HPV są przyczyną ponad 90 % przypadków brodawek narządów
płciowych i odbytu (kłykciny kończyste) oraz zmian brodawczakowatych w jamie
ustnej, gardle i krtani.
W Polsce na raka szyjki macicy zapada ok. 3 100 kobiet rocznie. Nawet do 1750 z nich
umiera. Wskaźnik umieralności na raka szyjki macicy w Polsce należy do najwyższych
w Europie i wynosi 5,4 na 100 tys. kobiet. Jedna trzecia zgonów na raka szyjki macicy
dotyczy kobiet w wieku 15-49 lat, a więc młodych. Według ostatnich danych
dostępnych w Krajowym Rejestrze Nowotworów w 2010 r. na raka szyjki macicy
zachorowało 3079 Polek, a zmarło 1735.
2 b) Epidemiologia
HPV przenosi się głównie poprzez kontakty seksualne. Ryzyko zakażenia może
nieść także bliski kontakt cielesny, bez odbycia pełnego kontaktu seksualnego:
petting –pieszczoty całego ciała, kontakt oralny- narządy płciowe-usta. Możliwe jest
też przeniesienie zakażenia HPV na noworodka w czasie porodu lub na dziecko
w czasie bliskich kontaktów nieseksualnych np. w trakcie wspólnej kąpieli w wannie
z zakażonym dorosłym. Każdy, zarówno mężczyzna, jak i kobieta, kto kiedykolwiek
miał kontakt seksualny mógł ulec zakażeniu HPV. Ryzyko infekcji wirusem HPV jest
wyższe u osób mających wielu partnerów lub tych, którzy we wczesnym wieku zaczęli
współżycie seksualne. Infekcja może trwać od 4 do 20 miesięcy i przebiegać bez
żadnych objawów. W przypadku gdy organizm nie potrafi zwalczyć wirusa HPV,
dochodzi do przewlekłej infekcji. Jeśli jest ona spowodowana przez najbardziej
agresywne typy wirusa, może rozwinąć się rak szyjki macicy. Łagodniejsze typy
wirusa HPV – 6 i 11 wywołują kłykciny kończyste, czyli brodawki na narządach
płciowych. Nie są to zmiany złośliwe, ale sprawiają wiele przykrych dolegliwości.
Skutecznym sposobem uchronienia się przed zachorowaniem na raka szyjki macicy
jest regularnie przeprowadzane badanie ginekologiczne połączone z pobraniem
wymazu cytologicznego z szyjki macicy. Cytologia to kilkominutowe, bezbolesne
badanie, które pozwala dokładnie ocenić zmiany w obrębie szyjki macicy, zanim
nabiorą one charakteru nowotworowego. Każda kobieta po 20 roku życia powinna
wykonywać cytologię, co najmniej raz na trzy lata, by uratować zdrowie, a może
nawet życie. Im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym większa szansa
skutecznego jej wyleczenia. Chociaż badania cytologiczne wciąż są traktowane jako
podstawowa metoda profilaktyki, to właśnie szczepienia jako profilaktyka pierwotna,
są uważane za coraz ważniejszy element skutecznej profilaktyki raka szyjki macicy
i innych chorób związanych z zakażeniem HPV. Szczepienia przeciw HPV są
najbardziej skuteczne u osób, które nie zetknęły się jeszcze z wirusem. Polskie
Towarzystwo Ginekologiczne w wydanych w 2009 r. rekomendacjach dotyczących
szczepienia przeciwko zakażeniom HPV zaleca rutynowe stosowanie szczepionki
przeciw HPV u dziewczynek w wieku 11-12 lat oraz u dziewcząt w wieku 13-18 lat,
które nie zostały zaszczepione wcześniej i dla tych, u których należy dokończyć
rozpoczętą serię szczepień.
2 c) Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego
Przedmiotem programu będzie podjęcie działań w zakresie zakażeń wirusem
brodawczaka ludzkiego (HPV) na terenie miasta Radomia. Program kierowany jest do
grupy społecznej – dziewczynek w wieku 13 lat, zameldowanych w Radomiu.
2 d) Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym
Program zdrowotny ukierunkowany jest na profilaktykę przeciwdziałania zakażeń
wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Z uwagi na brak finansowania tej formy
profilaktyki na poziomie centralnym (przez NFZ) oraz wysoki koszt szczepionki,
stopień dostępu do szczepień HPV w Polsce nie jest zadowalający. Szczepienia
przeciwko zakażeniu HPV są obiecującym i zalecanym w Polsce sposobem prewencji
raka narządów płciowych.
2 e) Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu
Za potrzebą wdrożenia programu szczepień przeciw zakażeniom wirusem
brodawczaka ludzkiego (HPV) w gminie Radom, przemawiają takie aspekty, jak:
1. wiele rekomendacji potwierdzających zasadność prowadzenia szczepień
przeciwko zakażeniom HPV,
2. zwiększenie wśród kobiet wiedzy i świadomości na temat zagrożenia chorobami
nowotworowymi oraz przekonanie do stosowania profilaktyki wtórnej, poprzez
badania cytologiczne,
3. skuteczność i opłacalność profilaktyki w porównaniu z leczeniem, w szczególności
w przypadku schorzeń o złym rokowaniu,
4. niepokojąca i pogarszająca się w Polsce sytuacja w zakresie zachorowalności
i umieralności kobiet na raka szyjki macicy,
5. brak powszechnej dostępności do szczepionek przeciwko zakażeniom HPV
z powodu niefinansowania tych szczepień ze środków publicznych,
6. możliwość zaszczepienia populacji przy cenie niższej w stosunku do komercyjnych
stawek proponowanych pojedynczym osobom.
3. Cele programu
3 a) Cel główny
Obniżenie zachorowalności kobiet na raka szyjki macicy, sromu, pochwy i brodawek
płciowych spowodowanych wirusem HPV poprzez przeprowadzenie edukacji
zdrowotnej oraz wykonanie szczepień ochronnych szczepionką przeciwko wirusowi
HPV w populacji dziewcząt zameldowanych na terenie miasta Radomia.
3 b) Cele szczegółowe:
1. a) Objęcie w roku 2015 szczepieniami przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego
(HPV) populacji dziewcząt 13-stoletnich zameldowanych na terenie miasta
Radomia z rocznika 2002.
b) W szczególnych przypadkach(choroby nowotworowe w rodzinie) po
przedłożeniu zaświadczenia lekarskiego o zakwalifikowaniu do zaszczepienia.
2. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej wśród młodzieży szkolnej
w kwestii zachorowalności na raka szyjki macicy, raka sromu, pochwy i brodawek
płciowych.
3. Popularyzowanie nawyku systematycznego wykonywania badań w kierunku
wczesnego wykrywania chorób nowotworowych.
4. Podniesienie świadomości zdrowotnej młodych dziewcząt, chłopców i ich
rodziców oraz przekonanie do wczesnej konsultacji medycznej w przypadku
występowania niepokojących objawów.
5. Wypromowanie zdrowego trybu życia wśród młodzieży szkolnej.
3 c) Oczekiwane efekty realizacji programu
1. Zmniejszenie częstości występowania nowych zachorowań.
2. Zwiększenie poziomu wiedzy rodziców i młodzieży na temat możliwości
zachorowań, skutecznej profilaktyki i następstw zachorowań.
3. Zwiększenie poziomu wiedzy rodziców i młodzieży dotyczącej profilaktycznych
badań okresowych m.in. cytologii.
3 d) Mierniki efektywności
- ilość zaszczepionych dziewcząt,
- ilość zgód rodziców na przeprowadzenie szczepień,
- ilość przeprowadzonych akcji informacyjnych.
4. Adresaci programu:
4 a) Oszacowanie populacji włączonej do programu
Adresatami programu są dziewczynki zameldowane w Radomiu z rocznika 2002.
Według informacji z ewidencji ludności Urzędu Miejskiego w Radomiu wynika, że
w Radomiu zameldowanych jest 813 dziewcząt urodzonych w roku 2002.
4 b) Tryb zapraszania do programu
Informacja o możliwości szczepienia zostanie zamieszczona na stronie internetowej
Urzędu Miejskiego w Radomiu oraz w lokalnych mediach.
Do radomskich placówek oświatowych, do których uczęszczają beneficjenci programu
zostanie wysłana informacja o możliwości zaszczepienia.
Przystąpienie do realizacji świadczenia następować będzie na podstawie pisemnej
zgody rodzica lub opiekuna prawnego na szczepienie przeciwko wirusowi HPV.
5. Organizacja programu
Program realizowany będzie etapami, na które składają się:
1. Zawarcie umowy z realizatorem programu – podmiotem leczniczym, którego
organem tworzącym jest jednostka samorządu terytorialnego oraz przekazanie
dotacji na postawie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r.
o działalności leczniczej (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 618) oraz nawiązanie
współpracy z ewentualnymi partnerami.
2. Realizator programu powinien posiadać wyspecjalizowaną kadrę, zdolność
finansową umożliwiającą realizację programu oraz punkt szczepień wyposażony
zgodnie z obowiązującymi przepisami. Będzie również zobowiązany do
prowadzenia dokumentacji realizacji programu w oparciu o wymogi określone
w umowie. Po zakończeniu szczepień zostanie złożona pisemna informacja
o przebiegu szczepień, ilości zaszczepionych dziewczynek wraz z ewentualnymi
wnioskami i opiniami na temat przeprowadzonych działań.
3. Przeprowadzenie spotkania edukacyjnego wśród dziewcząt, chłopców i ich
rodziców.
4. Prowadzenie akcji informacyjnej dotyczącej zakażenia HPV i zapobiegania rakowi
szyjki macicy.
5. Powszechne wdrożenie szczepień dziewcząt szczepionką 4-walentną
zapobiegającą infekcji wirusem HPV 6, 11, 16, 18. Szczepionka zapobiega
zakażeniom HPV, jak i dysplazji szyjki macicy średniego i dużego stopnia (CIN+2),
wywołanych przez HPV 16 i 18. Czterowalentna szczepionka zapobiega
dysplastycznym zmianom sromu lub pochwy, czyli zmianom przedrakowym
(VIN 2/3, VaIN 2/3) oraz brodawkom zewnętrznych narządów płciowych
związanych najczęściej z zakażeniem typem 6 lub 11 wirusa brodawczaka
ludzkiego.
6. Szczepienia będą dobrowolne, zawsze za pisemną zgodą rodziców/opiekunów
prawnych.
7. Każda dziewczynka winna być przebadana przez realizatora programu w celu
wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań do podania szczepionki.
8. Dziewczętom zakwalifikowanym do szczepień przeciw HPV zostaną w ramach
programu podane 3 dawki szczepionki w cyklu szczepień zgodnym z zaleceniami
producenta szczepionki.
9. Szczepienia będą wykonywane przez podmiot leczniczy w swojej siedzibie.
10. Opracowanie narzędzi monitorowania, ewaluacji programu.
6. Koszty realizacji programu
Program zostanie w całości sfinansowany ze środków budżetu Gminy Miasta Radomia.
7. Monitorowanie i ewaluacja programu
Realizacja programu będzie na bieżąco monitorowana przez Urząd Miejski w Radomiu
w oparciu o kwartalne sprawozdania dotyczące liczby wykonanych szczepień przeciw
HPV oraz sprawozdania końcowego przedstawianych przez realizatora programu.
8. Okres realizacji programu
Program będzie realizowany w latach 2015-2016.