Projekt Aleksander 2006-2008

Projekt Alexander w Polsce w latach 1996 - 2008
NaduŜywanie antybiotyków i chemioterapeutyków oraz ich niewłaściwe stosowanie doprowadziło do
globalnego zagroŜenia, jakim jest powstawanie i szerzenie się mechanizmów oporności drobnoustrojów, jak
i narastanie oporności. W konsekwencji powoduje to znaczne ograniczenie moŜliwości terapeutycznych i
zagroŜenie dla zdrowia publicznego. W związku z tym Światowa Organizacja Zdrowia, Centers for Diseases
Control and Prevention (CDC, USA), European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) i
Komisja Europejska wprowadziły działania zmierzające do ograniczenia powstawania i szerzenia się
lekoopornych bakterii.
Pierwszym krokiem do ograniczenia oporności jest rozpoznanie sytuacji epidemiologicznej, poprzez
monitorowanie wraŜliwości róŜnych drobnoustrojów izolowanych z róŜnych zakaŜeń. Jednym z projektów
wychodzącym naprzeciw tym zapotrzebowaniom był Projekt Alexander, sponsorowany przez SmithKline
Beecham. Rozpoczęty w 1992 roku miał na celu monitorowanie wraŜliwości na antybiotyki bakterii
chorobotwórczych najczęściej wywołujących pozaszpitalne zakaŜenia układu oddechowego. Początkowo
objął kraje Unii Europejskiej i USA, a od 1996 roku brało w nim udział 26 państw, w tym takŜe Polska.
Od 2002 roku w Polsce prowadzone jest „Wieloośrodkowe badanie wraŜliwości na leki bakterii
wywołujących zakaŜenia dróg oddechowych w środowisku pozaszpitalnym”- jako kontynuacja Projektu
Alexander. Projekt pozwala na uzyskiwanie krajowych i lokalnych danych dotyczących trzech głównych
patogenów zakaŜeń układu oddechowego (ZUO), tj. Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae,
Streptococcus pyogenes i (Moraxella catarrhalis tylko lata 1996-2005), które w ostatnich latach sprawiają
coraz więcej problemów epidemiologicznych i terapeutycznych. Projekt umoŜliwia porównanie poziomów
lekooporności tych patogenów w kolejnych latach, a takŜe między krajami.
W ciągu 12 lat prowadzenia projektu w Polsce zebrano 5519 szczepów bakteryjnych, w tym 2281
H. influenzae, 1960 S.pneumoniae, (493 M. catarrhalis tylko do roku 2005) wyizolowanych z plwociny,
popłuczyn oskrzelowych i krwi pacjentów ze zdiagnozowanymi klinicznie pozaszpitalnymi zakaŜeniami
dolnych dróg oddechowych i 785 S. pyogenes wyhodowanych z wymazów z gardła pacjentów z ostrym
ropnym zapaleniem gardła i migdałków podniebiennych. W roku 2008 w Projekcie uczestniczyło 34
ośrodków z 14 województw Polski.
Zaletą tych szeroko zakrojonych prac badawczych jest liczba, jakość i wiarygodność uzyskanych danych,
które pozwalają na śledzenie kierunków narastania lekooporności wśród najwaŜniejszych pozaszpitalnych
patogenów bakteryjnych zakaŜeń układu oddechowego, co stanowi waŜną podstawę merytoryczną do
proponowania standardów leczenia empirycznego.
1
PROJEKT ALEXANDER - Wrażliwość szczepów Haemophilus influenzae
na wybrane leki przeciwbakteryjne w latach 2006 - 2008.
WraŜliwość szczepów Haemophilus influenzae (n=100) na wybrane leki
przeciwbakteryjne - 2006r.
Ampicylina
94,0%
Amoksycylina
94,0%
Amoksycylina/klaw.
100%
Cefaklor
97,0%
Cefuroksym
99,0%
Cefprozil
97,0%
Ceftriakson
100%
Klarytromycyna
79,0%
Azytromycyna
100%
Ciprofloksacyna
100%
Ofloksacyna
100%
Lewofloksacyna
100%
Moksifloksacyna
100%
Chloramfenikol
100%
Tetracyklina
100%
Kotrimoksazol
83,0%
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
2
WraŜliwość szczepów Haemophilus influenzae (n=178) na wybrane leki
antybakteryjne - 2007r.
Ampicylina
93,8%
Amoksycylina
93,8%
100%
Amoksycylina/klaw.
96,1%
Cefaklor
100%
Cefuroksym
96,1%
Cefprozil
100%
Ceftriakson
95,5%
Klarytromycyna
Azytromycyna
100%
Ciprofloksacyna
100%
Ofloksacyna
100%
Lewofloksacyna
100%
Moksifloksacyna
100%
Chloramfenikol
100%
Tetracyklina
99,4%
67,4%
Kotrimoksazol
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
3
WraŜliwość szczepów Haemophilus influenzae (n=103) na wybrane leki
przeciwbakteryjne - 2008r.
Ampicylina
94,2%
Amoksycylina
94,2%
100%
Amoksycylina/klaw.
94,2%
Cefaklor
99,0%
Cefuroksym
98,1%
Cefprozil
100%
Ceftriakson
87,4%
Klarytromycyna
Azytromycyna
100%
Ciprofloksacyna
100%
Ofloksacyna
100%
Lewofloksacyna
100%
Moksifloksacyna
100%
Chloramfenikol
99,0%
Tetracyklina
99,0%
76,7%
Kotrimoksazol
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
4
PROJEKT ALEXANDER - Wrażliwość szczepów Streptococcus pyogenes
na wybrane leki przeciwbakteryjne w latach 2006 - 2008.
WraŜliwość szczepów Streptococcus pyogenes (n=156) na wybrane leki
przeciwbakteryjne - 2006r.
100%
Penicylina*
Erytromycyna**
87,8%
Azytromycyna
87,8%
Klarytromycyna
87,8%
80,8%
Tetracyklina
89,7%
Klindamycyna
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
UWAGA* : Wszystkie szczepy S.pyogenes wrażliwe na penicylinę są również wrażliwe na pozostałe antybiotyki z
grupy β-laktamów.
UWAGA** : Oporność na erytromycynę oznacza oporność na wszystkie makrolidy. Oporności na erytromycynę
towarzyszy na ogół oporność na klindamycycnę uwarunkowana mechanizmem oporności MLSB.
5
WraŜliwość szczepów Streptococcus pyogenes (n=71) na wybrane leki
przeciwbakteryjne - 2007r.
100%
Penicylina*
Erytromycyna**
91,5%
Azytromycyna
91,5%
Klarytromycyna
91,5%
84,5%
Tetracyklina
Klindamycyna
95,8%
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
UWAGA* : Wszystkie szczepy S.pyogenes wrażliwe na penicylinę są również wrażliwe na pozostałe antybiotyki z
grupy β-laktamów.
UWAGA** : Oporność na erytromycynę oznacza oporność na wszystkie makrolidy. Oporności na erytromycynę
towarzyszy na ogół oporność na klindamycycnę uwarunkowana mechanizmem oporności MLSB.
6
WraŜliwość szczepów Streptococcus pyogenes (n=133) na wybrane leki
przeciwbakteryjne - 2008r.
100%
Penicylina*
Erytromycyna**
87,9%
Azytromycyna
87,9%
Klarytromycyna
87,9%
Tetracyklina
79,7%
95,5%
Klindamycyna
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
UWAGA* : Wszystkie szczepy S.pyogenes wrażliwe na penicylinę są również wrażliwe na pozostałe antybiotyki z
grupy β-laktamów.
UWAGA** : Oporność na erytromycynę oznacza oporność na wszystkie makrolidy. Oporności na erytromycynę
towarzyszy na ogół oporność na klindamycycnę uwarunkowana mechanizmem oporności MLSB.
7
PROJEKT ALEXANDER - Wrażliwość szczepów Streptococcus pneumoniae
na wybrane leki przeciwbakteryjne w latach 2006 - 2008.
WraŜliwość szczepów Streptococcus pneumoniae (n=133) na wybrane
leki antybakteryjne - 2006r.
Penicylina
77,4%
100%
Amoksycylina
77,4%
Cefaklor
Cefuroksym
84,2%
Cefprozil
84,2%
94,7%
Ceftriakson
Erytromycyna*
80,4%
Klarytromycyna*
80,4%
Azytromycyna*
80,4%
98,5%
Telitromycyna
83,4%
Klindamycyna
Lewofloksacyna
100%
Moksifloksacyna
100%
77,4%
Tetracyklina
52,6%
Kotrimoksazol
100%
Rifampicyna
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
UWAGA* : Oporność na erytromycynę oznacza opornośc na wszystkie makrolidy.
8
WraŜliwość szczepów Streptococcus pneumoniae (n=179) na wybrane
leki przeciwbakteryjne - 2007r.
Penicylina
86,6%
Amoksycylina
97,2%
76,0%
Cefaklor
79,9%
Cefuroksym
82,7%
Cefprozil
Ceftriakson
96,1%
Erytromycyna*
76,0%
Klarytromycyna*
76,0%
Azytromycyna*
76,0%
97,8%
Telitromycyna
79,4%
Klindamycyna
Lewofloksacyna
99,5%
Moksifloksacyna
100%
72,6%
Tetracyklina
49,7%
Kotrimoksazol
100%
Rifampicyna
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
UWAGA* : Oporność na erytromycynę oznacza opornośc na wszystkie makrolidy.
9
WraŜliwość szczepów Streptococcus pneumoniae (n=164) na wybrane
leki przeciwbakteryjne - 2008r.
70,7%
Penicylina
94,5%
Amoksycylina
70,2%
Cefaklor
73,9%
Cefuroksym
69,3%
Cefprozil
86,6%
Ceftriakson/cefotaksym
Erytromycyna*
72,0%
Klarytromycyna*
72,0%
Azytromycyna*
72,0%
99,4%
Telitromycyna
75,6%
Klindamycyna
Lewofloksacyna
98,8%
Moksifloksacyna
99,4%
74,4%
Tetracyklina
55,2%
Kotrimoksazol
100%
Rifampicyna
0
20
40
60
80
100
% szczepów wraŜliwych
UWAGA* : Oporność na erytromycynę oznacza opornośc na wszystkie makrolidy.
10
WraŜliwość szczepów Streptococcus pneumoniae na penicylinę w latach
2006 - 2008
100%
13,4%
12,2%
10,6%
17,1%
22,6%
80%
I+R
60%
R
I
S
40%
77,4%
76,0%
2006
2007 *
70,7%
20%
0%
2008 **
2007* UWAGA: Według rekomendacji CLSI obowiązujących w 2007 roku dla izolatów S. pneumoniae graniczne
wartości MIC penicyliny wynosiły:
≤ 0,06 mg/L – izolat wrażliwy
0,12-1,0 mg/L – izolat średniowrażliwy
≥ 2,0 mg/L – izolat oporny
Powyższe rekomendacje opatrzono komentarzem, iż zakażenia przebiegające bez zajęcia ośrodkowego układu
nerwowego wywołane przez szczepy średniowrażliwe można skutecznie leczyć wysokimi dawkami iniekcyjnych
penicylin. Według tych wytycznych 13,4% izolatów S. pneumoniae zgromadzonych w 2007 roku należy uznać za
wysoko oporne na penicylinę (z wartościami MIC ≥ 2,0 mg/L), a 24% łącznie za średniowrażliwe i wysoko oporne (z
wartościami MIC ≥ 0,12 mg/L).
2008** UWAGA: Według rekomendacji CLSI z 2009 roku dla izolatów S. pneumoniae wyhodowanych z zakażeń
przebiegających bez zajęcia ośrodkowego układu nerwowego i przy zastosowaniu penicyliny iniekcyjnej, graniczne
wartości MIC tego antybiotyku wynoszą: ≤ 2,0 mg/L – izolat wrażliwy, 4,0 mg/L – izolat średniowrażliwy; ≥ 8,0 mg/L –
izolat oporny.
Według tych interpretacji wśród izolatów pneumokokowych zgromadzonych w 2008 roku 12,2% można uznać za
niewrażliwe na iniekcyjną penicylinę.
Według rekomendacji CLSI obowiązujących do 2007 roku, włącznie, dla izolatów S. pneumoniae graniczne wartości
MIC penicyliny wynosiły:
≤ 0,06 mg/L – izolat wrażliwy; 0,12-1,0 mg/L – izolat średniowrażliwy; ≥ 2,0 mg/L – izolat oporny.
Powyższe rekomendacje opatrzono komentarzem, iż zakażenia przebiegające bez zajęcia ośrodkowego układu
nerwowego wywołane przez szczepy średniowrażliwe można skutecznie leczyć wysokimi dawkami iniekcyjnych
penicylin. Według tych wytycznych 23,8% izolatów S. pneumoniae zgromadzonych w 2008 roku należy uznać za
wysoko oporne na penicylinę (z wartościami MIC ≥ 2,0 mg/L), a 29,3% łącznie za średniowrażliwe i wysokooporne
(z wartościami MIC ≥ 0,12 mg/L).
11
pi
Am cyli
na
ok
Am
sy
ok
cy
sy
lin
cy
a
lin
a/
kl
aw
.
C
ef
ak
lo
C
r
ef
ur
ok
sy
m
C
ef
pr
oz
C
il
ef
tri
ak
Kl
ar
so
yt
n
ro
m
yc
Az
yn
yt
a
ro
m
C
yc
ip
ro
yn
f lo
a
ks
ac
yn
O
a
flo
k
sa
Le
cy
w
of
na
lo
ks
M
ac
ok
yn
si
flo
a
ks
ac
C
yn
hl
or
a
am
fe
ni
Te
ko
tra
l
cy
kl
Ko
in
tri
a
m
ok
sa
zo
l
Am
% szczepów wraŜliwych
WraŜliwość szczepów Haemophilus influenzae na wybrane leki przeciwbakteryjne w
latach 2006-2008
100%
80%
60%
40%
20%
0%
2006
2007
2008
12
WraŜliwość szczepów Streptococcus pyogenes na wybrane leki przeciwbakteryjne w
latach 2006-2008
80%
60%
40%
20%
2006
2007
yc
yn
a
da
m
Kl
in
Te
tra
cy
kl
in
a
m
yc
yn
a
Er
yt
ro
cy
lin
a
0%
Pe
ni
% szczepów wraŜliwych
100%
2008
13
ef
ak
lo
r
2006
ef
tr
Kl
in
da
oz
il
2007
of
lo
ks
ac
M
yn
ok
a
si
flo
ks
ac
yn
a
Te
tra
cy
kl
in
a
Ko
tri
m
ok
sa
zo
l
R
ifa
m
pi
cy
na
m
yc
yn
a
yc
yn
a
ia
ks
on
C
ef
pr
Er
yt
ro
m
Le
w
a
ef
ur
ok
sy
m
C
ok
sy
cy
lin
C
C
Am
% szczepów wraŜliwych
WraŜliwość szczepów Streptococcus pneumoniae na wybrane leki przeciwbakteryjne
w latach 2006-2008
100%
80%
60%
40%
20%
0%
2008
14