Katarzyna Andrzejczyk – Briks historyk sztuki, dziennikarka

Katarzyna Andrzejczyk – Briks
historyk sztuki, dziennikarka,
wykładowca SWPS, SOF, WSNHiD:
●
●
●
●
Historia designu
Historia architektury wnętrz i dekoracji
Historia sztuki
Trendy w projektowaniu
Style i porządki w architekturze i dizajnie
Tematyka zajęć:
1. Proporcja i umiar – antyk, renesans, neoklasycyzm 1 H
2. Bogactwo i wdzięk - barok i rokoko 1H
3. Postęp i nostalgia - gotyk i neogotyk, ruch Arts & Crafts 2 H
Formy pracy: wykład
Kontakt:
[email protected]
Styl – kluczowe pojęcie historii sztuki, ale...
„ogrania mnie zawsze lęk, gdy słyszę , jak cały naród lub wiek
charakteryzuje się w kilku słowach – bo jakże wielka różnorodność
zawarta jest w takich pojęciach jak naród, Wieki Średnie, Starożytność
lub Nowożytność.”
Johann Gottfried von Herder
„Im dłużej badane jest pojęcie stylu,
tym bardziej okazuje się ono w sposób poniekąd wrodzony pojęciem
chaotycznym i nie poddającym się analizie”
- James Elkins à propos hasła: styl w słowniku
Dictionary of Art , London 1996
Zwykle z okresami stylistycznymi łączymy pewne ornamenty, motywy
dekoracyjne, techniki dekoracyjne, czy kolory.
Początek takiego myślenia tkwi w XIX w. - wzorniki z ornamentami służyły
nauce projektowania.
Źródłem były style architektoniczne, z których motywy „przechodziły” na
formy meblowe i sprzęty.
Naśladowanie form nie tworzy jednak stylu.
Z tym problemem zmagał się wiek XIX obsesyjnie zainteresowany stylem i
jednocześnie pozbawiony własnego stylu, rozmiłowany w historyzmach.
Styl wynika ze swojego czasu i miejsca, z przyjętych przez artystów zasad
działania, jest „rodzajem niepożądanej emanacji form”.
Biały Dom, USA,
rozpoczęcie budowy koniec XVIII, zakończenie 1800, przebudowy
Warszawa, Belweder,
pierwsza połowa XIX w.
„Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju,
stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany;
Świeciły się z daleka pobielane ściany...”
Adam Mickiewicz
Dwór z filmu „Noce i dnie”
Współczesny Dom weselny „Dwór polski”
Współczesny projekt typowy
Proporcja i umiar
Symetria – piękno polega na proporcji i układzie części
Miara - piękno polega na mierze i liczbie
Eurytmia – subiektywne piękno, piękno zależy nie od samego
układu rzeczy, ale od tego jak jest on postrzegany przez człowieka
Złoty podział jako zasada harmonijnego prostokąta –
można go reprodukować w nieskończoność, uważano, że stanowi podstawę
rozwoju organizmów
W okresie klasycznym IV-V w p.n.e. o bok dzieł sztuki powstawała
teoria sztuki.
Artyści obok dzieł tworzyli traktaty o sztuce.
Kanon – uzasadniony artystycznie, stosowany elastycznie – był
poszukiwany, stopniowo zmieniany, poprawiany
Oparty na wierze, że istnieje jedna, najdoskonalsza proporcja,
Złota proporcja, której artyści poszukiwali.
Oparcie o złotą proporcję – kanon matematyczny – obowiązywał
szczególnie świątynie i teatry, przyjmowano pewien moduł i jego
wielokrotność pozawalała określić wielkość i szerokość pozostałych
elementów.
oparcie o proporcję
późniejszy od Greków Witruwiusz pisze:
„Skoro przyroda, w ten sposób stworzyła ludzkie ciało,
że jego członki są proporcjonalne do całej postaci, to słuszna wydaje się
zasada starożytnych, aby także w budowlach, stosunek poszczególnych
członków odpowiadał całości”
Decorum [łac. decorus ‘przyzwoity’, ‘stosowny’]
Starożytni mieli wyraźny podział:
Muzyka – tonacje:
Dorycka - surowa
Jońska - miękka
Frygijska – podniecająca
Architektura:
Dorycki – męski –„ krzepki i surowy” ( Witruwiusz)
Joński - kobiecy
Koryncki – dziewczęcy
Teatr - tragedia, komedia
Dobór stylu zależny od celu i zamiarów artystycznych.
John Shute,The First and Chief Grounds of Architecture, 1563
FRONTON
ŚWIĄTYNIA DORYCKA
FRONTON
PORZĄDEK TOSKAŃSKI
WIELKI PORZĄDEK
Petit Trianon, XVIII w.
Akant na kapitelu kolumny
Akant
palmeta
Anthemion – palmeta / inny motyw roślinny/ palmeta
perełkowanie
Meander i fala
Arabeska
Groteska
Groteska
Putto – Putti - amorek
maszkarony
rozety
Girlanda i feston
Lampa Skygarden (wnętrze) / The Skygarden lamp (inside) / marcelwanders.com
Sympozjum – fresk
malarstwo czarnofigurowe
VIII-VII w pne
Malarstwo
czerwonofigurowe,
ok. 530 r. p.n.e
V-VI w pne
renesans
Michał Anioł, Dawid 1501
Andrea Palladio Villa Capra (La Rotonda) 1570-1590
Odkrywanie na nowo dzieł Platona, Euklidesa,
Archimedesa, czy Witruwiusza.
Odrodzenie to nazwa łącząca się z powrotem
do myśli i osiągnięć starożytnych.
Nie było to jednak nigdy naśladownictwo,
czy kopiowanie, z jakim mamy np. do czynienia w XIX w.
Była to obserwacja i synteza idei.
Popularność tematów mitologicznych.
Villa Rotonda – dom wiejski, który miał być wytchnieniem od intryg i
problemów Wenecji.
Palladia inspirowała architektura starożytnego Rzymu – widział w nich
ucieleśnienie ideałów tj.: porządek, ofiarność,odwaga,godność.
Dom ucieleśnia ideały właściciela, daje mu punkty odniesienia - wzory
moralności i inspiracji.
Równowaga, klarowność, spokój emanuje z całego założenia
Idealizacja przepajająca sztukę miała na celu utrwalania wzmacnianie
najwyższych aspiracji.
Palladianizm stał się podstawą stylu georgiańskiego i
„kolonialnego” w Ameryce.
Anglicy skłaniali się ku formom prostym, klasycyzującym.
Podłoże polityczne – rosnące poczucie tożsamości
narodowej. Anglia miała swój własny styl.
neoklasycyzm
Ideał
Johann Joachim Winckelmann „ szlachetna prostota i cicha wielkość”,
„Myśli nad naśladownictwem dzieł greckich w malarstwie i rzeźbie”,1755
Fridrich Schiller „ Listy o estetycznym wychowaniu człowieka” 1794r.
„ludzkość straciła swą godność, ale Sztuka uratowała ją i przechowała w
wymownym kamieniu. Prawda trwa w iluzji Sztuki, i z tej Kopii, z tego wtórnego
obrazu, kiedyś zostanie odtworzony obraz oryginalny.”
Govanni Battista Piranesi Panteon po 1730
Sztukę tego okresu cechowało zamiłowanie do symetrii, ładu i prostoty.
Formy, wzorowane głównie na antyku (moda a la grecque),
odznaczały się delikatnym rysunkiem i lekkością proporcji.
W architekturze indywidualne odmiany
klasycyzmu rozwinęli: J.-A. Gabriel (Petit Trianon w Wersalu,
Place de la Concorde w Paryżu), V.Louis, J. G. Soufflot (Panteon w Paryżu),
F. J. Belanger i C. Ledoux.
Petit Trianon, Jacques-Ange Gabriel, 1762-64 r.
Marie Antoinette's cabinet de toilette, Palace of Saint-Cloud, France
Bergera z 1780 r., projekt Jean-Baptiste Sene
Alessandro Mendini
Kiki van Eijk, 2008, Klejnoty domowe
Louis Ghost, Philippe Starck, Kartel
Voyeuse - jeden z nowych typów
krzesła Ludwika XVI
Kedleston Hall, Robert Adam, 1765
Birmingham Town Hall
Empire, Francja
Nika Zupanc, Kolekcja Duma i uprzedzenie
Projekt fotela 1812, Percier i Fontaine
Empire, Francja
Klismos, art deco
Krzeslo Anziano Donghi, 2009
Waza portlandzka, szkło
kameowe, I w. Wyrób rzymski
.
Wyroby manufaktury J. Wedgwooda, XVIII w.
1780-1790, fabryka
Etruria, bazalt
1780-1790, fabryka
Etruria, bazalt
Marcel Wanders, Mooi ,
pojemnik do wina na kwiaty
Robert Adam, Pokój etruski, Anglia
Wiedeński architekt i projektant Adolf Loos w eseju z 1908 roku
nazwał ornament zbrodnią,
był zwolennikiem estetyki opartej na
współzależności funkcji i formy.
Jego słowa były inspiracją dla wielu architektów i projektantów
w zdominowanym przez estetykę prostoty wieku XX.
Le Corbusier, właściwie Charles - Édouard Jeanneret - Gris
Wyśmiewał ideał sztuki antyku, zamiast Nike z Samotraki jako ideał
piękna widział turbinę elektryczną z jej nieskrywanym funkcjonalizmem,
Czy symbol nowoczesnej technologii – samolot.
Rzym – miasto obowiązkowych pielgrzymek młodych architektów od
czasów XVIII w ( Grand Tour), uważał za „miasto koszmarów”.
Szkicował niezliczoną ilość razy ruiny ateńskiego Akropolu, ale w
Le voyage D’Orient porównuje Partenon do straszliwej maszyny,
która wszystko w obrębie wielu mil ściera w proch.
Postulował:
oczyszczenie przestrzeni z ornamentu, dekoracji
ograniczenie kolorów ( białe ściany)
szczerość materiałów ( odrzucenie imitacji )
Corbusier Ver Une architecture
Ludwig Mies van der Rohe
Wyrósł z krytyki modernistycznego racjonalizmu.
Dzieła modernistyczne wydawały się ich krytykom
bezduszne – niezrozumiałe dla odbiorców.
Robert Venturi podjął krytykę modernizmu w książce:
„ Complexity and Conradiction in Architure” 1966r.
Zamiast prostoty, logiki modernistów – zaproponował
zagadkowość i pomieszanie.
Dzieło Rolanda Barthesa „ Mitologie”
wzbudziło zainteresowanie semiotyką nauką badającą znaki i symbole jako środki komunikacji
międzyludzkiej.
Uważano, że budynki posiadające jakąś symbolikę,
ornament, dekorację bardziej trafią do ludzi.
Wzbudzą ich emocje
Mieszano style: art deco, de Sijl, konstruktywizm.
Wprowadzono mocny kolor, ozdoby , faktury.
Philip Johnson, 1984
Sony Building, dawniej AT&T Building
Hans Hollein, façade from Strada Novissima,
Eisner Building , Michael Graves, USA
kariatyda
Michael Graves Alessi, zabawa neoklasycystyczną architekturą
robber baron clock' & 'robber baron lamp' by studio job, 2007
Joost van Bleiswijk
Styl :
http://www.historiasztuki.uni.wroc.pl/quart/pdf/quart11_Suckale.pdf