Działania na rzecz poprawy jakości powietrza w Gminie Niepołomice

Działania na rzecz poprawy jakości powietrza w Gminie Niepołomice
1. Ogólny opis przedsięwzięcia
Przykładem dobrej praktyki w zakresie poprawy jakości powietrza, a tym samym zmniejszenia niskiej emisji, są działania podjęte w Gminie Niepołomice.
Stan powietrza w Gminie Niepołomice w latach 1991-2000 stale się pogarszał, corocznie przekraczane były emisje pyłu zawieszonego oraz dwutlenku siarki. Wpływ na ten stan miała z pewnością szybko postępująca urbanizacja gminy. Wymusiło to
konieczność ingerencji w różne sektory działalności, w celu poprawy jakości powietrza, która to stała się priorytetem w zarządzaniu gminą.
Po dokonaniu kategoryzacji najpilniejszych działań, przystąpiono w latach 1993-1995 do wymiany w budynkach użyteczności
publicznej urządzeń grzewczych, działających na paliwa stałe, na urządzenia ekologiczne i energooszczędne oraz do kompleksowej termomodernizacji obiektów komunalnych (w latach 2002-2004) poprzez docieplenie ścian i wymianę zużytej stolarki
okiennej.
W 2003 roku Gmina Niepołomice zawarła również porozumienie z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Krakowie na zainstalowanie i obsługę urządzenia do monitoringu powietrza. Zainstalowanie stacji pozwoliło na analizę miesięcznych
zestawień wyników pomiaru stężeń pyłu PM10, które wyraźnie wskazywały na wzrost stężeń tego czynnika w okresie zimowym.
Znaczący udział w emisji pyłów i gazów w Mieście i Gminie Niepołomice stanowi również transport samochodowy. W zakresie
ograniczenia tego typu emisji w ruchu ulicznym wprowadzono ograniczenia wagi i prędkości pojazdów. Samochody ciężarowe,
dojeżdżające do zakładów przemysłowych, aktualnie omijają centrum miasta, dzięki nowo wybudowanym ciągom komunikacyjnym.
Ponadto, w 2011 roku opracowany został Program Ochrony Powietrza dla Gminy Niepołomice, w ramach programu POWER
– projekt SEECA. Celem programu było przede wszystkim poszukiwanie metod dążenia do gospodarki niskowęglowej na poziomie regionalnym oraz wymiana wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie instrumentów polityki regionalnej w
kontekście zmian klimatycznych.
www.nie-truje.pl
Projekt SEECA (Strategy for Energy Efficiency through Climate Agreement), czyli Strategia w zakresie efektywności energetycznej poprzez porozumienie klimatyczne, powstał we współpracy ze szwedzkim regionem Uppsala, estońskim miastem Tallin i
Gminą Niepołomice, a jego głównym celem była poprawa efektywności energetycznej i redukcja emisji dwutlenku węgla.
Projekt składał się z trzech części:
- Identyfikacja i rozwój istniejących strategii klimatyczno-energetycznych;
- Porozumienie klimatyczne;
- Eko-jazda i dobre praktyki w używaniu ciężkiego sprzętu.
Ważniejsze działania zrealizowane w ramach projektu to:
- Program Ochrony Powietrza w połączeniu z Programem Ograniczania Niskiej Emisji;
- Badania nad technikami eco-drivingu oraz efektywnym wykorzystaniem maszyn podczas prac remontowo budowlanych, w
celu poprawy jakości świadczonych usług w kontekście ochrony powietrza;
- Publikacja broszur informacyjnych dotyczących efektywności energetycznej dla małych, średnich i dużych przedsiębiorstw
oraz wydanie ekokalendarza – rodzaju podręcznika dla mieszkańców, który w przystępny sposób przekazuje informacje na
temat możliwości zmniejszenia zużycia energii w domach.
W 2011 roku, w nawiązaniu od „Programu Ochrony Powietrza Województwa Małopolskiego”, opracowany został również „Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla Miasta i Gminy Niepołomice”.
Główne zadania do realizacji w ramach programu związane są z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów pyłu PM10 oraz
benzo(α)pirenu i dotyczą:
- Ograniczenia emisji pochodzącej ze źródeł powierzchniowych;
- Ograniczenia emisji ze źródeł produkcyjnych, tj. głównie z Niepołomickiej Strefy Inwestycyjnej;
- Działań promocyjnych i edukacyjnych.
Wytyczne programu są sukcesywnie wdrażane przy wykorzystaniu różnych źródeł finansowania.
Gmina Niepołomice jest także członkiem Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć Energy Cities, która współpracuje z lokalnymi samorządami w zakresie kształtowania lokalnej polityki energetycznej. Stowarzyszenie działa jako pierwsza w Polsce organiazacja wspierająca „Porozumienie Burmistrzów”. Niepołomice są sygnatariuszem „Porozumienia...”, które zobowiązuje do zrównoważonego
zarządzania energią oraz do przekroczenia celów energetycznych UE, jakim jest ograniczenie emisji CO2 o 20 proc. do roku 2020.
Aby to osiągnąć, został opracowany i uchwalony przez Radę Miejską Plan działań na rzecz zrównoważonej energii, który zawiera działania oraz sposób ich finansowania.
Gmina posiada również opracowaną Strategię energetyczną opartą o zasoby i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii do
roku 2030.
Z kolei w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy przystąpiono do instalacji systemów wykorzystujących energię
odnawialną w budynkach stanowiących mienie komunalne oraz na domach stanowiących własność prywatną. Projekt realizowany jest w ramach Celu nr 2 – Szwajcarsko - Polskiego Programu Współpracy, zmierzającego do zwiększenia efektywności
energetycznej i redukcji emisji, w szczególności gazów cieplarnianych i niebezpiecznych substancji poprzez wprowadzenie
systemów energii odnawialnej.
Za priorytet krótkoterminowy, służący dalszej walce ze zmianami klimatu i tym samym wymuszeniu należytego komfortu życia
mieszkańców, jest uznanie konieczności pilnego przeprowadzenia inwentaryzacji emisji pyłowej i gazowej w gminie Niepołomice. Inwentaryzację planuje się zakończyć do końca I kwartału 2015 roku.
www.nie-truje.pl
2. Zastosowane rozwiązania techniczno-budowlane
W przypadku rozwiązań o charakterze budowlanym, związanych z poprawą jakości powietrza, wykonano kompleksową termomodernizację budynków komunalnych poprzez docieplenie ścian i wymianę zużytej stolarki okiennej oraz kotłów gazowych na
wysoko sprawne kotły kondensacyjne.
3. Zastosowane rozwiązania instalacyjno-techniczne
W przypadku rozwiązań o charakterze instalacyjno-technicznym, związanych z poprawą jakości powietrza w Niepołomicach, w
budynkach komunalnych wykonano:
- Instalacje urządzeń monitorujących emisję zanieczyszczeń w ramach porozumienia z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony
Środowiska w Krakowie;
- Wymianę kotłów w piekarniach na terenie gminy z urządzeń opalanych paliwami stałymi na kotły gazowe;
- Instalację kotła na biomasę o mocy 65 kW, ogrzewającego powierzchnię 500 m2 w budynku Straży Pożarnej w Niepołomicach;
- Instalację pomp ciepła, o mocy 27 kW każda, w Zamku Królewskim w mieście Niepołomice. Układ ogrzewa powierzchnię 2000
m2;
www.nie-truje.pl
- Instalację układów solarnych na budynkach hal sportowych;
- Instalację układów solarnych do podgrzewania ciepłej wody użytkowej w kuchniach, w czterech przedszkolach;
- Uruchomienie i rozbudowę gminnego transportu drogowego, w celu ograniczenia emisji z transportu samochodowego;
- Zmianę organizacji ruchu i ograniczenie ruchu pojazdów ciężarowych w centrum, w celu ograniczenia emisji z transportu samochodowego;
- Montaż instalacji solarnych na budynkach prywatnych w ramach SzwajcarskoPolskiego Programu Współpracy. Docelowo 1500
instalacji solarnych do końca 2015 roku;
- Instalację paneli PV/T, zdolnych do produkcji zarówno energii cieplnej, jak i elektrycznej na jednym z budynków miejskich,
w ramach „Strategii Zrównoważonego Wykorzystania Energii jako Szansa Dla Rozwoju Regionalnego”. Instalacja wykorzystuje
innowacyjny mechanizm magazynowania energii w postaci wodoru, który zamieniany jest na energię w ogniwie paliwowym;
- Instalację układu pomp ciepła w budynku Pogotowia Ratunkowego w Niepołomicach, w ramach Szwajcarsko – Polskiego Programu Współpracy (działanie planowane);
- Instalację pompy ciepła i paneli fotowoltaicznych o powierzchni 700 m2 dla budynku krytej pływalni w Niepołomicach w ramach SPPW (działanie planowane).
4. Źródła i sposób finansowania
W zależności od rodzaju inwestycji oraz okresu jej realizacji, przeprowadzone działania finansowane były z różnych źródeł. Wiekszość inwestycji, w przeciągu ostatnich kilkunastu lat, finansowana była z budżetu Miasta i Gminy Niepołomice. Część projektów
uzyskała dofinansowanie. Poniżej przedstawiono wybrane z dofinansowanych działań.
Projekt SEECA trwał od marca 2010 r. do końca września 2011 r. Całkowity budżet programu SEECA wyniósł 301.331 euro, w tym
budżet Gminy Niepołomice 90000 euro. Kwota dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wyniosła
86.500 euro (85%), przy wkładzie własnym (15%) 13500 euro.
Szwajcarsko-Polski Program Współpracy na lata 2010-2015 - projekt realizowany jest w ramach Celu nr 2. Nakłady na realizację
projektu wynoszą 24.233.036 CHF (franków szwajcarskich). 60% wartości projektu (14.539.822 CHF) pokrywane jest ze Szwajcarsko -Polskiego Programu Współpracy. Wkład własny z budżetów Gminy Niepołomice, Wieliczka, Skawina, Miechów wynosi
40% wartości projektu, co stanowi kwotę 9.693.214 CHF.
www.nie-truje.pl
Procentowy udział poszczególnych gmin w projekcie przedstawia się następująco:
- Gmina Niepołomice – 40%;
- Gmina Wieliczka – 40%;
- Gmina Skawina – 10%;
- Gmina Miechów– 10%.
5. Struktura organizacyjno-zarządcza
W zależności od programu realizowanego przez Gminę, inna jest struktura organizacyjno - zarządcza. Przykładowo, w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy, Gmina Niepołomice pełni rolę Instytucji Realizującej.
Do zadań Instytucji Realizującej należy: ogłoszenie przetargu na wykonawcę projektu i wybór wykonawcy spośród złożonych
ofert (wspólnie z Partnerami projektu), podpisywanie umów z Beneficjentami Ostatecznymi, nadzór nad realizacją inwestycji
oraz informowanie Instytucji Pośredniczącej o postępach w realizacji Projektu.
Szczegółowe prawa i obowiązki Instytucji Realizującej i Gmin Partnerskich zawarte są w Porozumieniu pomiędzy Gminami Partnerskimi. Obecnie stan realizacji projektu można uznać za zaawansowany. Przeprowadzono następujące działania:
- Uruchomiona została strona internetowa projektu: www niopolomicesolary.eu;
- Wyłoniona została Instytucja Zarządzająca;
- Zarezerwowany został budżet na realizację projektu;
- Podpisane zostało porozumienie z Gminami Partnerskimi;
- W przetargu wyłoniony został Generalny Wykonawca montażu instalacji solarnych na budynkach prywatnych, rozpoczął się
montaż instalacji;
- Wyłoniono również wykonawcę szkoleń oraz promocji projektu;
- W przygotowaniu jest także SIWZ na montaż instalacji solarnych, pomp ciepła oraz ogniw fotowoltaicznych na 26 obiektach
użyteczności publicznej.
6. Napotkane problemy
Inwestycje do tej pory przebiegały bez problemów i zostały zrealizowane w planowanym terminie. Realizowany Projekt solarny
wymaga dużego wysiłku ze względu na układ partnerski ( 4 gminy) jak i bardzo dużą liczbę mieszkańców (3841). Obserwujemy,
że są mieszkańcy, którzy chętnie uczestniczyliby w Projekcie, jednak ze względu na ograniczone możliwości finansowe muszą
zrezygnować mimo, że ich wkład własny to tylko 30%.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Planergia Sp. z.o.o.
www.nie-truje.pl