Latarnie morskie zastąpiły istniejącą od zamierzchłych

Latarnie morskie
zastąpiły istniejącą od zamierzchłych czasów tradycję palenia
ognia na wybrzeżu, dzięki czemu statki mogły ominąć niebezpieczne miejsca i dopłynąć do właściwego
portu. Współcześnie stanowią także dodatkową atrakcję dla wypoczywających nad morzem turystów.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
dzieł przez Stefana Żeromskiego („Wiatr od morza”),
o czym świadczyło wmurowanie w 1933 r. pamiątNajsłynniejszą, pierwszą i najbardziej wysu-
kowej tablicy i nadanie latarni imienia Stefana Że-
niętą na północ latarnią na polskim Wybrzeżu jest
romskiego, a także utworzenie w 1938 r. tzw. pokoju
niewątpliwie obiekt w Rozewiu o współrzędnych
Żeromskiego. Niestety, w czasie II wojny światowej
54°49’54”N, 18°20’20”E. Latarnia ma stożkowatą, wy-
tablica została zniszczona, pokój pisarza zlikwido-
soką na 33 m wieżę o dwóch charakterystycznych
wany, a Leona Wzorka Niemcy aresztowali i zamor-
galeriach (górna czerwona, dolna biała). O paleniu
dowali 11 września 1939 r., co upamiętnia tablica
od ponad 300 lat w tym miejscu ognia, niezwykle
w przedsionku latarni. Po wojnie, w 1950 r., umiesz-
ważnego dla statków, świadczy już szwedzka mapa
czono replikę tablicy pamiątkowej z 1933 r. i po-
Zatoki Puckiej z 1696 r. W XVIII w. zaprzestano jed-
nownie nadano latarni imię Stefana Żeromskiego.
nak tej działalności. Dopiero katastrofa 14 francu-
Turystom udostępniono wieżę, a od 2006 r. także
skich statków w pobliżu Rozewia podczas sztormu
wyremontowaną maszynownię.
w 1807 r. zmobilizowała do przywrócenia sygnalizacji ogniowej. W tym celu w 1821 r. zbudowano wie-
Oprócz zabytku w Rozewiu na polskim Wybrze-
żę o wysokości 23,1 m (z kamieni polnych i cegieł),
żu działa jeszcze kilkanaście latarni, z których dla tu-
która została oddana do eksploatacji w listopadzie
rystów jest udostępnione aż 13 obiektów.
1822 r. Wkrótce zaczęto wznosić podobne obiekty
na całym południowym wybrzeżu Bałtyku, najbliższy powstał w Czołpinie. W celu uniknięcia pomyłki
1.
przez obsługę statku (Czołpino czy Rozewie), 190 m
11.
na zachód od już istniejącej w Rozewiu latarni,
w 1875 r. wybudowano drugą (o wysokości 28,8 m),
Źródło światła latarni morskiej
Rozewie
dzięki czemu do 1910 r. funkcjonowały jednocześnie dwie. W 1910 r. starsza latarnia została podwyższona i zainstalowano w niej światło elektryczne,
a drugą, młodszą, wygaszono. Kolejna modyfikacja
latarni w Rozewiu nastąpiła dopiero w 1978 r., kiedy
Latarnie morskie:
1. Rozewie
2. Świnoujście
3. Niechorze
4. Kołobrzeg
5. Darłowo
6. Ustka
7. Stilo
8. Sopot
9. Czołpino
10. Hel
11. Krynica Morska
12
to zamontowano na jej szczycie dodatkowy, stalowy walec (średnica 3,5 m, wysokość 8 m), przez co
całość uległa podwyższeniu. W 1994 r. została zainstalowana stacja systemu GPS.
Z latarnią w Rozewiu związane są losy rodziny
Wzorków – latarników Leona, Władysława i Zbigniewa – oraz pisarza Stefana Żeromskiego. Leon Wzorek był kierownikiem latarni od 1920 r. Prawdopodobnie stworzył legendę, mówiącą o pisaniu tutaj
10.
Kolejowy most zwodzony w Szczecinie
Będąc w Szczecinie, warto zwrócić uwagę na ogromną liczbę mostów i kładek, a koniecznie trzeba
Molo w Sopocie
W trójmiejskim kurorcie znajduje się najdłuższe
i najbardziej oblegane w Polsce molo, będące niegdyś celem wypraw kuracjuszy z całej Europy.
zobaczyć jedyny czynny w Europie zwodzony most kolejowy.
Ten niezwykle ciekawy most, nazywany nie-
przez wycofujące się wojska niemieckie. W 1949 r.
kiedy Wrocławskim (od historycznej linii kolejowej
odbudowano tylko jeden most, a drugi rozebrano
Wrocław–Szczecin, na której został wzniesiony),
ze względu na zbyt duże zniszczenia ruchomego
obecnie znajduje się na linii Szczecin-Port Cen-
przęsła sąsiedniego.
tralny–Gryfino tuż przed stacją Szczecin-Podjuchy.
Uniesione przęsło szczecińskiego
mostu o długości 17,35 m
Spina brzegi Regalicy (tzw. Odry Wschodniej). Li-
Współczesny obiekt ma pięć przęseł i jeden tor,
nia Wrocław–Szczecin (przez Kostrzyn) została zbu-
ale zachowały się podpory pod drugi. Długość cał-
dowana w latach 1871–1877. Wraz z nią wzniesio-
kowita wynosi prawie 262 m, w tym przęsła zwo-
no nieistniejący już most na Regalicy, który miał
dzonego 17,35 m, a przęseł stałych 74,15 m. Przęsło
cztery przęsła, w tym jedno obrotowe (skrajne od
podnoszone ma szerokość 5 m i waży 163 t, nato-
strony Szczecina). W okresie 1933–1935 przepro-
miast umieszczona w tzw. kołysce przeciwwaga –
wadzono gruntowną modernizację, w wyniku któ-
93 t. Wyposażone jest w napęd elektryczny oraz
rej most uzyskał pięć przęseł, w tym nowoczesne
awaryjny ręczny. Pełne podniesienie przęsła trwa
przęsło podnoszone z przeciwwagą zamiast pier-
od 2 do 4 minut i następuje za pomocą koła łań-
wotnego obrotowego. Takie rozwiązanie pozwo-
cuchowego, które uruchamia rolkowe zębatki, a te
liło znacznie szybciej udostępnić rzekę jednost-
poprzez zespół dźwigni powodują powstanie mo-
kom pływającym. W 1945 r. most został wysadzony
mentu obrotowego unoszącego przęsło.
Sopockie molo zbudowano prostopadle do
W sezonie molo jest zapełnione turystami, dla-
linii brzegowej. Pierwszy nadwodny pomost (za-
tego kuracjuszom chcącym się bliżej przyjrzeć je-
ledwie 31,5 m długości) powstał już w 1827 r.,
go konstrukcji zamiast w lecie zaleca się spacer
z inicjatywy dr. Jerzego Haffnera – lekarza wojsk
w okresie zimowo-wiosennym. Zasadnicza część
napoleońskich, który był również pomysłodawcą
mola – drewniany pomost główny – ma 511,5 m
budowy łazienek w Gdańsku-Brzeźnie. Pod ko-
długości, z czego 458 m znajduje się nad wodą.
niec XIX w. molo liczyło już ok. 150 m długości,
Obiekt ma ponadto pokład dolny i pokłady bocz-
a w 1910 r. aż 315 m. W 1927 r. (z okazji 25-lecia
ne, które umożliwiają cumowanie małych jedno-
miasta i 100-lecia mola) przystąpiono do najwięk-
stek pływających.
Molo i plaża w Sopocie
szej w dziejach obiektu przebudowy, wskutek której pomost główny osiągnął ponad 500 m długości.
Oprócz walorów poznawczych i rekreacyjnych
W ramach tej inwestycji zagospodarowano rów-
spacery po molu wywierają korzystny wpływ na
nież część lądową, tworząc tzw. skwer kuracyjny.
zdrowie, ponieważ w miejscach najbardziej wy-
W takiej formie molo zachowało się do dziś – dzię-
suniętych w morze (właściwie w Zatokę Gdań-
ki remontom generalnym niezbędnym ze wzglę-
ską) stężenie jodu jest ok. dwukrotnie większe
du na niszczycielską działalność morza, m.in. w la-
niż na lądzie.
tach 1989–1991 wybudowano żelbetową głowicę
ochraniającą pomost główny. Pierwotnie molo
Część lądowa (tzw. skwer kuracyjny) zajmuje
odgrywało rolę lokalnej przystani w wiosce ryba-
ponad 20 tys. m2 i jest miejscem rożnych imprez
ckiej, którą był Sopot do 1902 r. W miarę rozwo-
masowych. Warto zwrócić uwagę na piękną fon-
ju uzdrowiska pomost powoli przekształcał się
tannę, muszlę koncertową oraz latarnię morską.
w obiekt rekreacyjny, a po rozbudowie w 1928 r.
W okresie zimowym znajduje się tu lodowisko.
stał się miejscem większych imprez. W związku
ze zmianą funkcji już w 2. połowie XIX w. wprowadzono opłaty za wstęp. Dzięki doprowadzeniu kolei oraz dogodnym połączeniom morskim
do Sopotu zaczęli przyjeżdżać kuracjusze z całej
Europy. Współcześnie obiekt jest miejscem spacerów oraz służy do cumowania małych statków
pasażerskich i jachtów. Od 2005 r. molo nosi imię
Jana Pawła II, który odwiedził obiekt dwukrotnie
podczas pielgrzymki w 1987 r.
14
15
Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku
Dla zainteresowanych morską historią i gospodarką Polski oraz żeglugą i związanymi z nią
szkutnictwem, okrętownictwem czy rybołówstwem nieocenionym miejscem będzie Centralne Muzeum
Gdańsk od wieków był ważnym ośrodkiem handlu oraz przemysłu stoczniowego. W czasie wyzwalania Gdańska w 1945 r. przez Armię Czerwoną miasto wraz z morską infrastrukturą legło w gruzach. Po
zakończeniu II wojny światowej odbudowano je-
Morskie w Gdańsku (wraz z oddziałami w Gdyni, Helu, Tczewie, Kątach Rybackich). Działająca
dynie słynny Żuraw, natomiast z siedmiu dawnych
od ponad 30 lat placówka udostępnia bogate zbiory nautologiczne.
spichlerzy na wyspie Ołowiance zachowały się tylko trzy budynki. W 1960 r., dzięki staraniom pasjo-
natów, w gdańskim Muzeum Pomorskim (obec-
Żuraw i statek-muzeum „Sołdek”
nie Muzeum Narodowe) utworzono Dział Morski,
a w 1972 r. zmieniono nazwę placówki na Centralne Muzeum Morskie, które szybko gromadziło eksponaty i pozyskiwało nowe obiekty.
W Gdańsku Centralne Muzeum Morskie udostępnia trzy obiekty: kompleks spichlerzy na Ołowiance (na prawym brzegu Motławy), Żuraw
i Skład Kolonialny (na lewym brzegu Motławy)
oraz statek-muzeum „Sołdek” (na prawym brzegu
Motławy). Ułatwieniem dla zwiedzających, a zara-
[s. 16–17] Wnętrze gdańskiego
Żurawia
zem dodatkową atrakcją jest prom „Motława” kursujący z przystani spod Żurawia.
Pierwsza wzmianka o Żurawiu, czyli drewnianym dźwigu portowym, pochodzi z 1367 r. Spłonął on w 1442 r., w ciągu dwóch lat powstał nowy, do którego nawiązuje obecny obiekt. Wskutek
działań wojennych w 1945 r. uległ zniszczeniu (zachowało się jedynie ok. 60% części ceglanej), jednak szybko został odbudowany.
Wyspa Ołowianka w XVI i XVII w. stanowiła centrum portu i była zwana Wyspą Spichrzów, a po
przeniesieniu na jej teren składu ołowiu (Ołowiowy Dwór) została nazwana Ołowianką. Na wyspie
znajdowało się 7 z 315 spichlerzy w porcie gdańskim. Niestety, pod koniec wojny większość spichlerzy w Gdańsku uległa zniszczeniu.
Statek-muzeum s/s „Sołdek” jest pierwszym pełnomorskim statkiem w historii polskiego przemysłu
stoczniowego powstałym po II wojnie światowej.
Charakteryzuje się piękną nitowaną konstrukcją.
Służył do przewozu węgla (tzw. rudowęglowiec).
Od 1989 r. stoi przy prawym brzegu Motławy i jest
udostępniany do zwiedzania.
16
17