Program prewencji „Piłeś, nie jedź”

Program prewencji
„Piłeś, nie jedź”:
analiza skutków z
pomocą narzędzia
iSWORD
Materiał szkoleniowy
Łukasz Tanajewski
2012-09-19
Broszura powstała w ramach projektu
„iSWORD – Innowacyjny System Wspierania Oceny Regulacji i Decyzji Inwestycyjnych”
finansowanego z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
INSTYTUT BADAŃ STRUKTURALNYCH
UL.
REJTANA 15 LOK. 24/25
TEL.
+48 22 629 33 82
FAKS
+48 22 395 50 21
[email protected]
2
1 Wstęp
Celem opracowania jest oszacowanie skutków (hipotetycznego) programu prewencyjnego „Piłeś, nie jedź”
w województwie lubelskim. Opierając się na zakładanych celach tego programu oraz statystykach dot.
wypadków drogowych z udziałem nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego (ogółem i śmiertelnych),
oszacowano wpływ tego programu na redukcję umieralności oraz utraconych lat Ŝycia (YLL) w latach
2011-2020.
W województwie lubelskim w latach 2000-2006 zaobserwowano najwyŜszą liczbę wypadków drogowych z
udziałem osób nietrzeźwych – 27,5 na 100 000 mieszkańców (średnia z 7 lat), dla porównania w
województwie warmińsko mazurskim liczba ta wyniosła – 25,3 / 100 000 mieszkańców; w mazowieckim
– 14,3 / 100 000 mieszkańców (Kin-Dittmann 2007).1 Wobec powyŜszego rozwaŜa się wprowadzenie
wojewódzkiego programu prewencji „Piłeś, nie jedź” (kampania informacyjna, wzmoŜone kontrole
trzeźwości, ograniczenia sprzedaŜy alkoholu na stacjach benzynowych w godzinach nocnych). Zakłada się,
Ŝe program doprowadzi do 30% redukcji liczby ofiar śmiertelnych wypadków spowodowanych przez
nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego (w latach 2011-2020).
2 Analiza skutków programu prewencji „Piłeś, nie jedź”
Pierwszym krokiem analizy jest określenie problemu zdrowotnego, którego dotyczy oceniana interwencja.
NaleŜy oszacować liczby zgonów spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego.
Klasyfikacja ICD-10 nie wyróŜnia nietrzeźwości jako odrębnej przyczyny śmiertelnych wypadków
drogowych. Narzędzie iSWORD Zdrowie umoŜliwia taki szacunek:
- wybieramy poziom analizy „województwa” oraz zaznaczamy województwo lubelskie
- z trzyznakowej listy wybieramy wypadki komunikacyjne w ruchu lądowym (V01-V89)
- wybieramy analizę ogółem (dla męŜczyzn i kobiet)
- wybieramy opcję WŁASNE DANE z wykorzystaniem zaimplementowanych danych
- podajemy dane dla kobiet i męŜczyzn
Z informacji zawartych w opracowaniu Kin-Dittmann 2007 wynika, Ŝe w latach 2000-2006 odsetek
zabitych w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych w ogóle ofiar wypadków drogowych stanowił
16,1% w 2000 r., 12,6-13,9% w latach 2001-2005 oraz 11,1 w 2006 r. (dane dla Polski). Dane Komendy
Głównej Policji2 wskazują, Ŝe odsetek ten wyniósł w 2010 r. - 9%. W latach 2000-2010 zaobserwowano
więc tendencję spadkową. W cytowanych źródłach i innych zbiorach nie odnaleziono analogicznego
odsetka dla województwa lubelskiego. Na podstawie opracowania Kin-Dittmann 2007 przeanalizowano
wypadki drogowe z udziałem nietrzeźwych uczestników na 100 wypadków ogółem w układzie
terytorialnym w latach 2000-2006 (rys. 2 i 6) i zauwaŜono, Ŝe odsetki te są powiązane z odsetkami zabitych
w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych w ogóle ofiar wypadków drogowych. Odsetki
wypadków drogowych z udziałem nietrzeźwych w ogóle wypadków wynoszą dla Polski – 14,3%, dla
województwa lubelskiego – 22%. ZałoŜono więc, Ŝe odsetki zabitych w wypadkach spowodowanych
1
Kin-Dittmann, Nietrzeźwi uczestnicy wypadków drogowych w latach 2000-2006, Alkoholizm i Narkomania 2007, Tom 20: nr 4, 361.375.
2
Wypadki drogowe w Polsce w 2010 r., Komenda Główna Policji.
3
przez nietrzeźwych w ogóle ofiar wypadków drogowych są w województwie lubelskim ok. 1,5 razy
większe niŜ dla Polski.
ZałoŜono więc, Ŝe zgony spowodowane przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w woj.
lubelskim wynoszą x% zgonów z powodu wypadków komunikacyjnych w ruchu lądowym
(ICD-10: V01-V89), gdzie x = 24% w 2000 r., x= 20% dla lat 2001-2005, x=19% w 2006 r., x=18% w
2007 r., x=17% w 2008 r., x=16% w 2009 r., x=15% w 2010 r. Odsetki te są identyczne dla kobiet i
męŜczyzn.
Oszacowano, Ŝe liczby zgonów spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w
województwie lubelskim oscylują wokół 50 przypadków (25-75) – por. Wykres 1.
Z uwagi na losowy charakter liczb zgonów z przyczyny wypadków komunikacyjnych, w symulacji w
scenariuszu bazowym załoŜono średni współczynnik zgonów oraz strukturę wg. wieku dla lat 2000-2010.
ZałoŜono, Ŝe efekty programu obserwowane będą w latach 2011-2020, redukcja zgonów spowodowanych
przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego będzie rosła liniowo (do 30% w 2020 r.).
PoniŜej przedstawiono wyniki analizy.
Wykres 1. Liczba zgonów spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w województwie lubelskim w latach 2000-2020
(lata 2011-2020: symulacja w scenariuszu bazowym – brak programu oraz symulacja w scenariuszu interwencji – skutki realizacji programu)
Liczba zgonów: ogółem
80
70
60
50
interwencja
40
Brak interwencji
30
20
10
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0
Źródło: dane GUS - obliczenia własne z zastosowaniem narzędzia iSWORD Zdrowie.
4
Wykres 2. Utracone lata Ŝycia wskutek wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w województwie lubelskim
w latach 2000-2020 (lata 2011-2020: symulacja w scenariuszu bazowym – brak programu oraz symulacja w scenariuszu interwencji – skutki
realizacji programu) – brak dyskontowania i standardowy rozkład wag
Utracone lata Ŝycia (YLL): ogółem
3 000
2 500
2 000
1 500
Interwencja
Brak interwencji
1 000
500
2020
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
0
Źródło: dane GUS - obliczenia własne z zastosowaniem narzędzia iSWORD Zdrowie.
Tabela 1. Skutki programu „Piłeś, nie jedź” – redukcja zgonów i utraconych lat Ŝycia wskutek wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych
uczestników ruchu drogowego w województwie lubelskim w latach 2000-2020 (brak dyskontowania i standardowy rozkład wag)
WYNIKI ANALIZY - ogółem
Scenariusz INTERWENCJA
Scenariusz bazowy (BRAK INTERWENCJI)
Redukcja utraconych lat życia YLL
Procentowa redukcja YLL [%]
Redukcja YLL wskutek wydłużenia życia
Redukcja YLL wskutek unikniętych zgonów
Licba unikniętych zgonów
Utracone lata życia
(YLL)
13 997
16 744
2 747
16,41%
2 747
75
3 Podsumowanie
W powyŜszym opracowaniu przedstawiono moŜliwe zastosowanie narzędzia iSWORD Zdrowie –
przeprowadzono analizę hipotetycznego programu na poziomie województwa, który dotyczy przyczyny
zgonów nieokreślonej kodem ICD-10. UŜytkownik dysponując dodatkowymi informacjami o odsetkach
zgonów spowodowanych analizowanym problemem (nietrzeźwi uczestnicy ruchu drogowego) w ogóle
liczby zgonów z danej przyczyny określonej kodem ICD-10 (tu: wypadki komunikacyjne), moŜe
oszacować wpływ programu odnoszącego się do analizowanego problemu (program prewencji
nietrzeźwości uczestników ruchu drogowego). Szczegóły techniczne przeprowadzenia tego typu analizy
przedstawiono w podręczniku dot. narzędzia iSWORD Zdrowie.
5