przejdź - Platforma Dobrych Praktyk

Polszczyzna na Ukrainie – historia badań, stan obecny
(oprac. Jerzy Kowalewski)
Historia badań języka polskiego (daty dotyczą zapisu języka) na Ukrainie1:
Lata 50.-80.
XIX w.
A. Kramer
Lata 70. XIX
w.
II poł. XIX w.
P. Parylak
1914 (?)
1922 (?)
1930
K. Michalczak
Tadeusz LehrSpławiński
Roman Kubiński
1931
1935-1939
„po wojnie”
„po wojnie”
„po wojnie”
„po wojnie”
J. Joachimiak, M.
Marszałek, J.
Medelska.
W. Harhala
K. Dejna
K. Dejna
S. Hrabec
M. Łesiów
Z. Kurzowa
„po wojnie”
W. Paryl
1952-1955
Michał Łesiów
Od lat 60.
Koniec lat 60.
Wiaczesław
Werenicz i jego
współpracownicy: N.
Ananiewa, W.
Czerniak, J.
Jaworska, M. Paniw,
T.Starak
W. Werenicz
Lata 70.
W. Werenicz
Lata 70.
N. Ananiewa
1980
N. Ananiewa
1984
Julia Jaworska
1989
J. Rieger
1
„Mowa polska
tamtejszych
mieszkańców”
„Mowa polska”
Bardzo ogólnie:
język szlachty
polskiej.
„Swoje obserwacje
językowe.”
Błędy ortograficzne i
gramatyczne
uczniów.
Język „Gazety
Lwowskiej”
Fonetyka, morfologia
Bez leksyki
Język obrzędowy.
Kamieniec Podolski
2
„Drohobycz i jego
okolice”
Podole, Wołyń,
Kijowszczyzna.
3
Okolice Drohobycza
5
Lwów.
6
4
Lwów.7
Okolice Komarna
Barysz
Milno, Barysz
Duliby
Huta Stara
Lwów i kresy
południowowschodnie
Gwary południowokresowe osób
przesiedlonych
Przesiedleńcy z
Huty Starej k.
Buczacza.10
Gwary na wschód
od Zbrucza.
Okolice Sambora i
Rokitnego.
Rejon Połonne,
Żytomierz,
Kamieniec Podolski,
Chmielnicki,
Odessa.
Język zesłańców w
Kazachstanie.
Szaróweczka,
Maćkowce
Żytomierszczyzna:
Marianówka,
Dorogań, Ziatyniec,
Ożgów.
Tabówka, Nowy
8
9
11
12
13
Opracowano w dużym stopniu na podstawie: Janusz Rieger, Przedmowa…
Aleksander Kramer, Słowniczek prowincyonalizmow podolskich…
3
Piotr Parylak, Prowincjonalizmy mowy polskiej w Drohobyczu i jego okolicach…
4
Kość [Konstanty] Michalczak, Trudy etnograficzesko-stylisticzeskoj ekspedicii…
5
Tadeusz Lehr, O mowie Polaków…
6
Roman Kubiński, Błędy ortograficzne i gramatyczne…
7
Jolanta Joachimiak, Marek Marszałek, Jolanta Medelska, Uwagi o naleciałościach…
8
Karol Dejna, Gwary ukraińskie…
9
Por. oprac.: Renata Modzelewska, Słownik-indeks do zapisek…, Katarzyna Czarnecka, Słownik-indeks do zapisów…
10
Michał Łesiów, Kultura Duchowa wsi Huta Stara…
11
Wiaczesław Werenicz, Uwagi do badań…
12
Natalia Jewgieniewna Ananiewa, K woprosu…
13
Julija Lieonardowna Jaworskaja, Ostatki polskowo języka…
2
1989/90
„Język starszego
pokolenia inteligencji
lwowskiej”
1990
J. Rieger
1990
Helena SojkaMasztalerz
1990-1998
W. Paryl
1991
1991/1992
S. Pańcio
Hanna Karaszczuk,
Janusz Rieger
J. Rieger
1992
1993
J. Rieger, I. Cechosz,
E. Dzięgiel
1993
I. Cechosz, E.
Dzięgiel, J.
Sierociuk
1994
J. Rieger, I. Cechosz,
E. Dzięgiel
I. Cechosz, E.
Dzięgiel
Maryna Ohołenko,
Ołesia Łazarenko
Irena Masalska
1994
1994
1994 (?) -1996
1995
J. Rieger, I. Cechosz,
E. Dzięgiel, O.
Łazarenko, M.
Ohołenko, J. Wolska
1995
O. Łazarenko
1995
Olga Krasowska,
Helena Krasowska,
Janusz Rieger
I. Cechosz, E.
Dzięgiel, M. SłońNowaczek
A. Smierczko
1996
1996
1996
1995-1996
14
Beata Pacan
Masalska I., Dzięgiel
E.
Język mówiony
lwowian oraz pisany
(prace pisemne)
uczniów tzw. szkół
polskich.
Przesiedleńcy.
Studenci ukraińscy
polonistyki.
Zawód, Gwozdawa
k. Żytomierza
Lwów
Gródek Podolski,
Kamieniec Podolski,
Jańczyńce
(Kołybajówka),
Żwaniec
Lwów
Ze wsi Święty Józef
na Pokuciu.
Hałuszczyńce
Łuck
16
15
16
17
18
Hałuszczyńce k.
Tarnopola.
Hreczany,
Szaróweczka,
Oleszkowce,
Felsztyn
(Hwardejsk)
Tarnoruda,
Połupanówka,
Nowosiółka, Stary
Skałat.
Zielona, Wójtowce
(Pisarówka)
Kijów
Słownictwo 9
informatorów ur.
1932-57, „Gazeta
Lwowska”.
Słobódka
Krasiłowska
Lwów
Wójtowce, Zielona,
Krzywaczyńce,
Kaniówka, Hajdaki,
Martynówka,
Połonne, Burtyn,
Poninka, Tokarówka
(Perszotraweńsk)
5 wsi polskich w
okolicach Kijowa.
Panka na Bukowinie
19
20
21
Okolice Sambora
Polszczyzna
informatora z Lublan
k/ Sambora.
Język księdza.
Polszczyzna listów
do „Gazety
Drohobycz
22
Lwów
Lwowskie (?)
23
Elżbieta Smułkowa, Uwagi o języku…
Helena Sojka-Masztalerz, Niektóre zjawiska…
Władysław Paryl, O zmianach w mowie przesiedleńców…
17
Ewa Dzięgiel, Fleksja czasownika w gwarze Hałuszczyńców…
18
Hanna Karaszczuk, Janusz Rieger, O błędach łuckich Ukraińców…
19
Maryna Ohołenko, Ołesia Łazarenko, Ewa Dzięgiel, Uwagi o gwarze wsi…
20
Irena Masalska, Kilka uwag…
21
Helena Krasowska, Janusz Rieger, Teksty z Panki na Bukowinie.
22
Iwona Cechosz, Uwagi o gwarze…
23
Beata Pacan, Uwagi o polszczyźnie…
24
Irena Masalska, Ewa Dzięgiel, Polszczyzna listów do „Gazety Lwowskiej”…
15
14
24
Lwowskiej”
1996-2002
1997
G. Tymbrowska
Ołesia Łazarenko
1998-1999
O. Ostapczuk
1999-2000
R. Modzelewska
2001
E. Dzięgiel, R.
Modzelewska
Genowefa
Tymbrowska,
Aleksandra
Krawczuk
E. Dzięgiel, M.
Kłosiewicz-Lepianka
G. Tymbrowska, A.
Krawczyk
Ludmiła
Januszewska
A. KrawczukWieczorek, G.
Tymbrowska, M.
Gugała
G. Tymbrowska
Natalia Popławska
2001
2002
2002
2002
2002
2002/03
2003/04 (?)
Przełom wieku
XX / XXI
Ł. Pupenko
Przełom wieku
XX / XXI
Maryna OhojenkoJurewicz
Początek XXI
w.
A. Krawczuk
Materiał z lat
1990-2012
O. Ohoriłko
Od 2006
L. Korol
Po 2008
M. Zielińska
2008
2008 (?)
Katarzyna
Czarnecka
Maryna Jurewicz
2008 (?)
Oksana Zakhutska
2008-2011
Alina Burysz
25
Żytomierskie
Raska, Talskie (d.
Łambertów, obw.
borodziański),
Oliwa / Oływa
(rejon iwankowski),
Sobolówka, Kodra
(rejon makarowski).
Winnica, Bar,
Murafa, Wytawa
(część Hniwania)
Satanów, Kamionka
nad Zbruczem.
Okolice Sambora
Józefówka
(Żytomierszczyzna)
26
27
Okolice Sambora
Żytomierskie
leksyka
Hreczany
28
Siaberka,
Maćkowce
leksyka
„Język polskiej
inteligencji”.
Nazwy własne
(zdrobnienia), język
obrzędowy, religijny.
Badania
socjolingwistyczne
(samoidentyfikacji
narodowej).
Język prasy polskiej
– błędy. Język
studentów (analiza
prac pisemnych),
język mówiony.
Język prasy
polskojęzycznej.
Język uczniów szkół
polskich we Lwowie.
Uczniowie polskich
szkół sobotnich.
Słownictwo
Słownictwo
Maćkowce
Kijów
29
30
Tesnówka,
Kropiwnia (k.
Nowogradu
Wołyńskiego)31
Słobódka
Krasiłowska32
Lwów
Prasa lwowska,
kijowska,
berdyczowska.
Lwów
Obw. lwowski,
tarnopolski,
iwanofrankiwski
Nowosielica,
Zielona
Listopadówka
(Żytomierskie)
Horodyszcze
(Wołyń)
Drohobycz
Ołesia Łazarenko, O sytuacji językowej…
Oksana Ostapczuk, Uwagi o słownictwie…, taż, O języku polskim w obwodzie winnickim…
27
Aleksandra Krawczyk, Uwagi o języku wsi Józefówka…
28
Ludmiła Januszewska, Oksana Zakhutska, Obrzędowa leksyka weselna…
29
Aleksandra Krawczyk-Wieczorek, Kilka uwag o wariantywności…
30
Natalia Poławska, Język polskiej inteligencji…
31
Łarysa Pupenko, Resztki języka polskiego…
32
Maryna Ohojenko-Jurewicz, Polacy w Słobódce Krasiłowskiej…
33
Katarzyna Czarnecka, Rzeczowniki motywowane…
34
Maryna Jurewicz, Jeszcze o resztkach języka…
35
Oksana Zakhutska, Resztki języka polskiego…
36
Alina Burysz, Ukrainizmy w mowie…
26
25
33
34
35
36
2010/2011
Wiktoria
Liczkiewicz
R. Modzelewska
O. Pociłujko
H. Huzar-Mazur
O. Ostapczuk
J. Red`kwa
S. Rudnicki
K. Kurowski, I.
Masalska, L. Nepop,
O. Łzarenko, B.
Pacan-Sosulska, S.
Pańcio, Ł. Pupenko,
R. Malowski, A.
Smierczko, A.
Wełnianko, W.
Wełnianko i in.
„polskojęzycznych
mieszkańców”.
„mowa”
Kamieniec Podolski
37
Satanów, Kamionka
n. Zbruczem.
Okolice Tarnopola.
Pokucie
Winnickie
Bukowina
Okolice Żytomierza.
Jak widać, większość z tych badań dotyczy stanu zachowania języka polskiego na „wyspach”. Dopiero w
ostatnich latach prowadzi się badania nad akwizycją języka polskiego wśród uczących się języka polskiego:
dzieci i młodzieży (Korol, Zielińska, Kowalewski), studentów i dorosłych (Krawczuk, Kowalewski).
37
Wiktoria Liczkiewicz, Pamięć oficjalna…