Program Profilaktyki Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy

Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Podcierniu
Niepubliczne Gimnazjum
05 – 319 Cegłów, Podciernie 182
tel. (25)758 55 21 fax. (25)756 52 94, e- mail: [email protected]
Program Profilaktyki
Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy
Niepubliczne Gimnazjum
w Podcierniu
Rok Szkolny 2015/2016
Wstęp
1
Głównym celem profilaktyki jest niesienie pomocy młodzieży zagrożonej wykluczeniem
społecznym, uzależnieniami i przestępczością poprzez kształtowanie w niej twórczej postawy
wobec otaczającej rzeczywistości, stwarzanie warunków sprzyjających prawidłowemu rozwojowi
osobowościowemu i społecznemu oraz wyrównywanie szans edukacyjnych. Jest to faza rozwoju
stanowiąca pomost pomiędzy dzieciństwem i dorosłością, w czasie której dokonuje się wiele
intensywnych jakościowych zmian w osobowości człowieka.
Źródłem problemów, z którymi może się zetknąć młody człowiek, są dziś nie tylko
naturalne trudności okresu dojrzewania, ale także pułapki związane z rozwojem cywilizacji, takie
jak:
środowisko rodzinne i z nim związane patologie społeczne, alkoholizm, przestępczość,
narkomania, ubóstwo materialne i kulturowe, przemoc, niewydolność wychowawcza. Dlatego
najważniejszym zadaniem programu jest profilaktyka.
Profilaktykę rozumie się jako proces wspierający rozwój uczniów - ich zdrowie psychiczne
i fizyczne jak również pomoc i towarzyszenie uczniowi w zdobywaniu doświadczeń życiowych.
Profilaktyka to także zdobywanie wiedzy o zagrożeniach oraz nabywanie umiejętności
przeciwdziałania tym zagrożeniom. Budowa systemu działań profilaktycznych powinna zostać
poprzedzona szczegółowym rozpoznaniem potrzeb wśród wychowanków. To rozpoznanie
(diagnoza), w połączeniu z celami wychowawczymi wynikającymi z programu wychowawczego,
stanowi fundament budowy tego programu.
Szkolny
Program
Profilaktyczny
został
opracowany
na
potrzeby Młodzieżowego
Ośrodka Wychowawczego i Niepublicznego Gimnazjum w Podcierniu. Placówka ta przeznaczona
jest dla młodzieży (chłopców i dziewcząt) wymagających kształcenia specjalnego z uwagi na
przejawiane cechy niedostosowania społecznego.
Do w/w placówek przyjmowani są nieletni w trybie sądowym. Bezpośrednie przyczyny
umieszczenia nieletniego w placówce resocjalizacyjnej to: najczęściej nierealizowanie obowiązku
szkolnego,
demoralizacja
przejawiająca
się
w spożywaniu
alkoholu
i innych
środków
uzależniających, dokonywanie przestępstw (kradzieży, niszczenia mienia, pobicia), ucieczki z
domu, agresja i autoagresja oraz lekceważenie powszechnie akceptowanych norm współżycia
społecznego. Placówka przeznaczona jest dla wychowanków w wieku 13-21 lat z terenu całej
Polski.
Założenia, cele i zakładane rezultaty programu
Oddziaływanie profilaktyczne ma szczególne znaczenie w odniesieniu do dzieci i młodzieży
w okresie dorastania . To właśnie wtedy następuje gwałtowny rozwój emocjonalny
i osobowości, co wiąże się ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia zachowań
niepożądanych i ryzykownych. Do najczęstszych należą:
2
palenie tytoniu;
spożywanie alkoholu;
używanie różnego rodzaju środków psychoaktywnych;
zachowania agresywne i przestępcze;
nieadekwatne zachowania seksualne.
Brak kontroli ze strony rodziców, brak prawidłowych wzorców w środowisku rodzinnym
i rówieśniczym, niewydolność wychowawcza rodziców skutkuje zaburzeniami w sferze
emocjonalnej, interpersonalnej i intelektualnej. Powoduje to, że rozwój społeczny przebiega
nieprawidłowo.
Przyczyn zaburzeń w zachowaniu wychowanków upatrujemy więc w:
niskiej samoocenie;
kompleksach i zahamowaniach;
nieumiejętności empatycznego wczuwania się w sytuację drugiej osoby;
nieumiejętności odczytywania własnych stanów psychicznych oraz ich werbalizowania;
agresywnym wzorcom rozwiązywania sytuacji trudnych i konfliktowych wyniesionych ze
środowiska wychowawczego;
słabej internalizacji norm społecznych;
niski poziom inteligencji;
nadpobudliwość psychomotoryczna;
niskiej wiedzy ogólnej;
nieharmonijnym rozwoju emocjonalnym i poznawczym;
braku skonkretyzowanych zainteresowań lub motywacji do ich pogłębiania.
Pobyt chłopców i dziewcząt w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym i Niepublicznym
Gimnazjum ma służyć zminimalizowaniu negatywnego wpływu środowiska, w którym dotychczas
się wychowywali i
wypracowanie nowych, akceptowanych wzorców funkcjonowania
w społeczeństwie.
Główne cele
Głównym celem programu profilaktycznego jest zapobieganie wykluczeniu społecznemu
młodzieży przede wszystkim poprzez wyrównywanie szans edukacyjnych i wspomaganie rozwoju
osobistego oraz przeciwdziałanie uzależnieniom i powstrzymanie drobnej przestępczości. Ważne
jest, by w jego realizację włączeni byli wszyscy pracownicy szkół, wszyscy pracownicy internatów
oraz rodzice lub prawni opiekunowie wychowanków.
Cele główne:
3
1. Promocja zdrowego stylu życia.
2. Profilaktyka uzależnień (alkohol, narkotyki, dopalacze, nikotyna, leki) poprzez:
dostarczenie wiedzy na temat substancji psychoaktywnych;
poznanie
negatywnych
skutków
zażywania
określonego
rodzaju
środka
psychoaktywnego;
poznanie mechanizmu uzależnienia;
dostarczenie informacji na temat instytucji zajmujących się osobami uzależnionymi;
wskazanie przykładów zdrowego trybu życia bez nałogów z uwzględnieniem
różnorodności form spędzania czasu wolnego.
2. Kształtowanie kompetencji społecznych poprzez:
wyjaśnienie znaczenia kompetencji społecznych i uświadomienia ich roli;
trening umiejętności społecznych;
uwewnętrznienie
zasad
społeczno
–
moralnych
akceptowanych
przez
ogół
społeczeństwa;
odróżnianie zachowań akceptowanych społecznie od zachowań aspołecznych.
3. Wspomaganie rozwoju osobowości i budowania poczucia własnej wartości poprzez:
identyfikowanie własnych cech osobowych;
określenie specyfiki rozwoju emocjonalnego w okresie dojrzewania oraz związanych
z tym problemów i sposobów ich rozwiązywania;
przekształcanie negatywnych postaw na społecznie akceptowane;
podkreślenie znaczenia zasad moralnych dla rozwoju osobistego człowieka.
4. Pobudzanie motywacji do nauki poprzez:
zaangażowanie wychowanków do większej aktywności intelektualnej, artystycznej
i sportowej;
zwiększenie otwartości w prezentowaniu własnych zainteresowań i umiejętności na
forum klasy, szkoły i środowiska pozaszkolnego;
aktywizację uczniów biernych, z niską samooceną;
uświadomienie znaczenia edukacji dla rozwoju osobistego i zawodowego.
5. Rozwijanie osobistego potencjału wychowanków poprzez angażowanie w różnorodne formy
zajęć uwzględniających ich indywidualne potrzeby poprzez:
organizowanie zajęć wychowawczych inspirujących wychowanków do samodzielnej
aktywności;
organizowanie zajęć pozalekcyjnych w ramach kół zainteresowań.
4
Cele szczegółowe:
Cele w obszarze pracy wychowawczej:
Poprawa funkcjonowania społeczno-emocjonalnego wychowanków.
Kształtowanie poczucia przynależności do grupy (tradycja, więzi, patriotyzm).
Uczenie poczucia odpowiedzialności za własne postępowanie, za słowa, decyzje.
Wdrażanie do poszanowania prawa, panujących umów społecznych oraz wdrażanie do
przestrzegania obowiązujących norm moralnych, społecznych, obyczajowych, norm i zasad
współżycia społecznego, zasad panujących na terenie szkoły.
Poszanowania własności.
Przestrzegania zasad kultury osobistej, kultury języka, uczenie się poprawnej wymowy,
precyzowania swojego zdania i wyrażania go.
Nawiązywanie prawidłowych relacji interpersonalnych pomiędzy wychowankiem a
osobami dorosłymi (nauczyciele, rodzice).
Uczenie i utrwalanie nawyków higienicznych, dbałości o wygląd i zdrowie, uczenie zasad
higieny, promocja zdrowego stylu życia, zasad zdrowego żywienia.
Nabywanie umiejętności życiowych, zdyscyplinowania, rozwijanie u wychowanków
zachowań prospołecznych, uspołecznienie wychowanków.
Uczenie samorządności, szacunku dla dobra wspólnego.
Wdrażanie do pełnienia ról społecznych i rodzinnych.
Kształtowanie nawyków produktywnego i efektywnego spędzania i organizacji czasu
wolnego.
Rozwijanie
i
kształtowanie
kompetencji
społecznych,
uczenie
umiejętności
interpersonalnych, porozumiewania się, rozwiązywanie konfliktów.
Uczenie wzajemnej uważności, dostrzegania nastrojów i potrzeb innych osób, nazywania
i wyrażania emocji, odreagowania napięć i nagromadzonych emocji.
Zapobieganie agresji i przemocy.
Rozwój sfery emocjonalno-moralnej wychowanków poprzez psychoedukację.
Wdrażanie do systematycznego wysiłku intelektualnego, rozwijanie zainteresowań,
Kompensacja zaburzeń, uzupełnianie braków edukacyjnych, nadrabianie zaległości
szkolnych.
Uczenie samodzielności w stawianiu sobie celów i podejmowaniu działań oraz
w planowaniu własnej przyszłości, usamodzielnianie, przygotowanie do samodzielnego
życia, do powrotu w środowisko lokalne i prawidłowego funkcjonowania w społeczności,
5
Rozwijanie samodzielności i zaradności życiowej po opuszczeniu placówki.
Cele w obszarze nauki:
Umożliwienie realizacji obowiązku szkolnego, zapewnienie wychowankom właściwej
opieki dydaktyczno-wychowawczej, kontrola wyników nauczania i realizacji obowiązku
szkolnego.
Pomoc w uczeniu się w nadrobieniu zaległości edukacyjnych, wyrównywanie braków
szkolnych działania skierowane na poprawę wyników w nauce i uzyskanie promocji do
następnej klasy.
Wyrabianie i usprawnianie umiejętności uczenia się, poszukiwania i wykorzystywania
wiedzy.
Budowanie motywacji do nauki, przełamywania niechęci do uczenia się i chodzenia do
szkoły, zdobywania wykształcenia.
Stymulowanie wszechstronnego rozwoju wychowanków.
Uatrakcyjnienie sposobów przeprowadzania zajęć lekcyjnych oraz zajęć w grupach
wychowawczych, praca nad wyrównywaniem szans edukacyjnych.
Prowadzenie działań profilaktycznych zapobiegających niedostosowaniu społecznemu,
negatywnym wpływom środowiskowym.
Zapoznanie uczniów ze szkodliwością używania środków psychoaktywnych (alkohol,
lekarstwa, narkotyki, dopalacze).
Pomoc w planowaniu kariery edukacyjnej i zawodowej, z uwzględnieniem możliwości
i zainteresowań wychowanków. Współpraca w tym zakresie z rodzicami, szkołami oraz
ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami właściwymi ze względu na miejsce
zamieszkania wychowanka.
Cele w obszarze działalności terapeutycznej:
Eliminowanie przyczyn i przejawów zaburzeń zachowania.
Trenowanie umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami, kształtowanie umiejętności
rozpoznawania i nazywania własnych stanów emocjonalnych.
Pomoc wychowankom w uświadomieniu sobie własnych potrzeb.
Budowanie poczucia własnej wartości.
Kształtowanie zachowań i wartości akceptowanych społecznie.
Zmiana dysfunkcyjnych sposobów radzenia sobie z trudnościami życia codziennego
- zastępowanie zachowań agresywnych zachowaniami społecznie akceptowanymi.
Nabywanie umiejętności negocjacji.
Stymulowanie i wzmacnianie więzi rodzinnych w rodzinie biologicznej lub rodzinie
6
prawnych opiekunów.
Zmiana postaw poprzez organizację specjalistycznych działań socjoterapeutycznych, pracę
z grupą socjoterapeutyczną zamkniętą, tematyczne warsztaty klasowe.
Osiągnięcie pozytywnych, trwałych zmian w zachowaniu wychowanków.
Cele w obszarze współpracy z rodziną:
Pomoc w rozpoznawaniu, wspomaganiu i rozwijaniu potencjalnych możliwości młodzieży,
wspieraniu rozwoju, unikania zachowań ryzykownych.
Pomoc w pełnieniu funkcji wychowawczej i rozwiązywania problemów wychowawczych,
modyfikowanie nieprawidłowych postaw wychowawczych rodziców.
Pedagogizacja rodziców;
udzielenie pomocy rodzicom w zakresie doskonalenia
umiejętności wychowawczych.
Udzielanie rodzicom wsparcia w sytuacjach trudnych.
Wszechstronna pomoc w rozwiązywaniu problemów rodzinnych.
Budowanie prawidłowych postaw społecznych wychowanków we współpracy z rodzicami,
szkołami i ze środowiskiem lokalnym.
Działania na rzecz promocji placówki – promocja działań uczniów, udział w inicjatywach
lokalnych.
W realizacji tych celów ważne jest stworzenie optymalnych warunków dla rozwoju wychowanków,
stymulacja dostosowana do ich potrzeb i możliwości indywidualnych, promowanie zdrowego stylu
życia, przeciwdziałanie agresji i przemocy, promowanie alternatywnych form spędzania wolnego
czasu, integracja uczniów w obrębie klasy i społeczności szkoły.
Zakładane rezultaty:
lepsze zrozumienie konsekwencji własnych działań oraz reakcji otoczenia;
podwyższenie poziomu poczucia kontroli nad własnym życiem i swoimi reakcjami;
ukierunkowanie myślenia i działania na przyszłe rezultaty;
zrozumienie swojej roli i przydatności dla społeczeństwa;
uświadomienie roli edukacji szkolnej w rozwoju osobistym i zawodowym;
pogłębienie wiedzy na temat szkodliwego działania substancji psychoaktywnych;
zdobycie praktycznych umiejętności współżycia społecznego;
przysposobienie do pracy zawodowej;
podniesienie jakości kontaktów interpersonalnych;
7
wykształcenie sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych oraz umiejętności
korzystania z pomocy innych osób;
rozwijanie zainteresowań, umiejętności gospodarowania czasem wolnym;
pogłębienie wglądu w siebie.
Metody pracy
Największą rolę w pracy z wychowankami powinny odgrywać metody odwołujące się do
ich własnych przeżyć i przemyśleń. Większe jest wtedy zaangażowanie grupy, a same zajęcia nie są
oderwane od rzeczywistych problemów.
Warto więc korzystać z:
kierowanych dyskusji,
burzy mózgów,
odgrywania scenek, w których rozwija się umiejętność rozpoznawania i nazywania emocji
i uczuć, pogłębia świadomość własnych zachowań i stymuluje myślenie twórcze.
różnego rodzaju zajęcia integracyjne które zwiększają poczucie bezpieczeństwa w grupie,
pozwalają obniżyć poziom agresji poprzez lepsze poznanie innych wychowanków,
zacieśnienie więzi między nimi,
miniwykłady pozwalają na poszerzenie wiedzy ogólnej, natomiast prezentacje filmów
umożliwiają przedstawienie pewnych kwestii w atrakcyjniejszy sposób, są ponadto idealną
zachętą do dalszych dyskusji,
prace twórcze, takie jak rysunki, obrazy, pisanie i nagrywanie piosenek, pozwalają na
pełniejsze otwarcie się, nierzadko ułatwiają wyrażenie własnych uczuć i emocji, lepsze
poznanie samego siebie i rozwijanie zainteresowań,
rozmowy indywidualne,
Zaleca się także wprowadzenie metody projektów do nauczania przedmiotowego jako
metody stymulującej młodzież do sprawczości, odpowiedzialności za podejmowane działania,
wyrównującej szanse edukacyjne, przyczyniającej się do pomniejszania deprywacji społecznej.
Wszystkie te działania pozwalają na lepsze poznanie poszczególnych wychowanków i ich
indywidualnych problemów, potrzeb, oraz uświadomienie im, że są wartościowi jako jednostki, a
ich problemy osobiste nie są spychane na margines.
Formy pracy:
zajęcia terapeutyczne,
zajęcia socjoterapeutyczne,
8
zajęcia logopedyczne,
reedukacja;
indywidualna terapia psychologiczno-pedagogiczna;
zajęcia pozalekcyjne (koła zainteresowań, wycieczki, imprezy okolicznościowe);
zajęcia edukacyjne;
zajęcia sportowe;
poradnictwo;
konsultacje przedmiotowe;
konsultacje zdrowotne;
współpraca z instytucjami i specjalistami zajmującymi się profilaktyką.
Obszary oddziaływań profilaktycznych:
I. Profilaktyka uzależnień
Środowisko rodzinne i rówieśnicze w miejscu zamieszkania wychowanków sprzyja często
rozwojowi uzależnień oraz szkodliwemu używaniu substancji uzależniających. Zwykle są
nieświadomi skutków długotrwałego używania substancji psychoaktywnych lub wolą o tym nie
myśleć. Najczęściej sądzą, że nie są uzależnieni.
Przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań ważna jest wstępna diagnoza problemu. Należy
rozpoznać skalę i nasilenie problemu, udzielić odpowiedzi na pytania:
Którzy z wychowanków są uzależnieni od substancji psychoaktywnych lub którzy
charakteryzują się używaniem szkodliwym?
Z uzależnieniem od jakiej substancji mamy do czynienia?
Jakie są motywy sięgania po te substancje?
Jaka jest skala problemu?
Czy substancje psychoaktywne są zażywane także na terenie placówki?
Diagnoza taka także powstaje w oparciu o:
analizę dokumentacji wychowanków, zawartych w aktach orzeczeń sporządzonych przez
Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, opinii sporządzonych przez Rodzinne Ośrodki
Diagnostyczno-Konsultacyjne, placówki opiekuńczo-wychowawcze, w których wcześniej
przebywali oraz opinii z poprzednich szkół (osoby odpowiedzialne: pedagog, psycholog,
wychowawcy i nauczyciele);
obserwację zachowania wychowanka na terenie szkoły/internatu (osoby odpowiedzialne:
kierownicy internatów, wychowawcy, nauczyciele, socjoterapeuta, pedagog, psycholog);
wywiady psychologiczne i pedagogiczne (osoby odpowiedzialne: pedagog, psycholog,
9
wychowawcy internatów);
wywiady przeprowadzane z rodzicami (osoby odpowiedzialne: wychowawcy klas
i wychowawcy internatu, kierownicy internatów, pedagog, psycholog).
Ogromną rolę w diagnozowaniu uczniów odgrywają pedagodzy, psychologowie, specjaliści od
socjoterapii i uzależnień. Ważna jest również stała wymiana informacji między nimi a resztą kadry.
W przypadku najmniejszych podejrzeń o używanie i posiadanie niedozwolonych substancji podjąć
działania według procedur i reagować szybko i konsekwentnie.
Zakładane rezultaty:
1. Pogłębienie wiedzy na temat substancji psychoaktywnych:
poznanie negatywnych skutków zażywania określonego rodzaju narkotyku;
poznanie mechanizmu uzależnienia;
dostarczenie informacji na temat instytucji zajmujących się osobami uzależnionymi.
2. Zerwanie z nałogiem/szkodliwym używaniem:
uświadomienie sobie swojego uzależnienia lub faktu szkodliwego używania;
wskazanie przykładów zdrowego trybu życia bez nałogów z uwzględnieniem
różnorodności form spędzania czasu wolnego;
umiejętność asertywnego odmawiania sięgnięcia po substancję psychoaktywną.
Metody pracy
Metody pracy z osobami używającymi substancji psychoaktywnych różnią się w zależności
od rodzaju zażywanej substancji. W przypadku palenia papierosów największy nacisk kładziony
jest przede wszystkim na zdrowotne następstwa nałogu.
Profilaktyka nikotynizmu opiera się głównie na:
zajęciach warsztatowych przeprowadzanych w grupach wychowawczych uświadamiających
skutki palenia papierosów osoby odpowiedzialne: wychowawcy klas, wychowawcy
internatu, nauczyciele, psycholog, pedagog, socjoterapeuta);
prezentacji
filmów
poruszających
problem
nikotynizmu
(osoby
odpowiedzialne:
wychowawcy klas, wychowawcy w internacie, socjoterapeuta, nauczyciele);
różnego rodzaju konkursach, np. na najlepszy plakat antynikotynowy, antyreklamę
10
papierosów, piosenkę promującą niepalenie (osoby odpowiedzialne: wychowawcy klas,
wychowawcy w internacie, socjoterapeuta, nauczyciele)
dyskusjach w grupach (osoby odpowiedzialne: wychowawcy internatów, wychowawcy klas,
socjoterapeuta, psycholog);
konsekwencja
przestrzeganiu
zasad
dotyczących
palenia
papierosów
zawartych
w Programie wychowawczym i profilaktycznym, Regulaminie oceniania zachowania (osoby
odpowiedzialne: wychowawcy, nauczyciele, pedagog, psycholog, pozostała kadra np.
pracownicy administracji czy stołówki);
rozmowach wspierających wychowanków rzucających palenie (osoby odpowiedzialne:
wychowawcy, socjoterapeuta, pedagog, psycholog).
Profilaktyka alkoholizmu, narkomanii i lekomanii oraz zażywania dopalaczy
to przede wszystkim:
indywidualna praca z poszczególnymi wychowankami, rozmowy wspierające (osoby
odpowiedzialne: pedagog, psycholog i wychowawcy szkoły i internatu);
zajęcia warsztatowe w grupach, odgrywanie scenek, których celem jest uświadomienie nie
tylko skutków indywidualnych np. zdrowotnych, ale także społecznych (osoby
odpowiedzialne: wychowawcy, psycholog, socjoterapeuci);
prezentacja filmów poruszających wyżej wymienioną problematykę (osoby odpowiedzialne:
wychowawcy, nauczyciele);
konsekwentnego trzymania się zasad dotyczących picia alkoholu, używania narkotyków,
zażywania leków i dopalaczy zawartych w Programie wychowawczym i profilaktycznym,
Regulaminie oceniania zachowania (osoby odpowiedzialne: kierownicy internatu,
wychowawcy, nauczyciele, pedagog, psycholog);
konsultacje z terapeutami uzależnień (osoby odpowiedzialne: pedagog, psycholog);
II. Profilaktyka agresji i autoagresji
Wśród uczniów problemem jest także nasilona agresja:
fizyczna, przejawiająca się w biciu, szarpaniu, niszczeniu cudzej własności, pomocy
edukacyjnych i wyposażenia szkoły;
werbalna, przejawiająca się w używaniu wulgaryzmów, wyzwisk, grożeniu, wyśmiewaniu,
poniżaniu;
pośrednia, czyli zachęcanie innych do agresji, odmowa wykonywania próśb i poleceń,
przeniesiona (np. rzucanie przedmiotami, trzaskanie drzwiami, itp.).
W przypadku profilaktyki agresji lub autoagresji ważna jest diagnoza problemu.
11
Diagnozowane jest:
który z wychowanków charakteryzuje się zwiększoną skłonnością do zachowań
agresywnych w stosunku do siebie lub innych,
jakie są przyczyny agresji lub autoagresji (warto tu rozróżnić na agresję w szkole i poza
nią),
jaka jest skala problemu.
Należy zastanowić się nad metodami i formami pracy wychowawczej, edukacyjnej
i terapeutycznej, które dadzą największe szanse powodzenia w perspektywie profilaktyki agresji
w przypadku naszych wychowanków.
Diagnoza taka powstaje w oparciu o:
analizę dokumentacji wychowanków, zawartych w aktach orzeczeń sporządzonych przez
Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, opinii sporządzonych przez Rodzinne Ośrodki
Diagnostyczno-Konsultacyjne, placówki opiekuńczo-wychowawcze, w których wcześniej
przebywali oraz opinii z poprzednich szkół (osoby odpowiedzialne: wychowawcy klas,
kierownicy internatów, wychowawcy internatu, pedagog, psycholog);
obserwację zachowania wychowanka na terenie szkoły i internatu (osoby odpowiedzialne:
cała kadra pedagogiczna i niepedagogiczna);
wywiady psychologiczne i pedagogiczne (osoby odpowiedzialne: pedagog, psycholog);
wywiady przeprowadzane z rodzicami (osoby odpowiedzialne: kierownicy internatów,
wychowawcy, pedagog, psycholog).
Zakładane rezultaty:
obniżenie poziomu agresji wśród wychowanków;
zwiększenie tolerancji wychowanków wobec osób odmiennych pod różnymi względami;
podwyższenie poziomu kultury osobistej;
zyskanie umiejętności rozwiązywania konfliktów bez przemocy;
zwiększenie poczucia bezpieczeństwa wśród wychowanków;
zwiększenie poziomu poszanowania cudzej własności;
uwrażliwienie wychowanków na cudzą krzywdę;
poznanie mechanizmów przenoszenia agresji;
obniżenie poziomu autoagresji;
12
Metody pracy
indywidualne rozmowy (o charakterze doraźnym, jak również systematyczne) prowadzone
przez psychologa, pedagoga, jak również wychowawców klas i wychowawców internatów;
zajęcia obejmujące tematykę agresji (np. czym jest agresja, czym się objawia, poznanie
przyczyn zachowań agresywnych, sposoby radzenia sobie z agresją własną i cudzą, sposoby
wyrażania negatywnych emocji i uczuć, odgrywanie scenek) realizowane w grupach
wychowawczych
i
na
zajęciach
socjoterapeutycznych
(osoby
odpowiedzialne:
wychowawcy, psycholog, socjoterapeuci);
doraźne
mediacje
w
konfliktach
między
wychowankami,
jak
również
między
wychowankami i kadrą (osoby odpowiedzialne: wychowawcy klas, pedagog, psycholog
wychowawcy internatów, kierownicy internatów);
podejmowanie problematyki agresji przy różnych okazjach (np. podczas realizowania
programu lekcji języka polskiego, historii, w swobodnych rozmowach z wychowankami,
podczas wycieczek, zabaw, na zawodach), uwrażliwianie na jej skutki, kształtowanie
empatii wobec jej ofiar (osoby odpowiedzialne: wychowawcy klas, nauczyciele, kierownicy
internatów, wychowawcy grup w internatach).
Podstawą powodzenia w ograniczaniu zachowań agresywnych jest, aby we wszystkie
działania profilaktyczne włączała się cała kadra, przekazywała sobie nawzajem wszelkie informacje
i reagowała konsekwentnie na każdy przejaw stosowania agresji kierując się opracowanym
Programem wychowawczym i profilaktycznym, Regulaminem oceniania zachowania.
III. Profilaktyka HIV/AIDS, niewłaściwych zachowań seksualnych, wczesnej
inicjacji seksualnej i profilaktyka antykoncepcyjna
Poziom świadomości dotyczącej problematyki HIV i AIDS jest wciąż niski. Uczniowie nie
posiadają rzetelnych informacji, posługują się stereotypami, w rzeczywistości bagatelizują skalę
problemu. Wiąże się to jeszcze z ryzykownymi kontaktami seksualnymi i bardzo swobodnym
stosunkiem do seksu, czego konsekwencją są niechciane ciąże. Dochodzi do tego ponadto
funkcjonowanie w środowisku, gdzie narkotyki są stale dostępne. Podstawowymi celami
profilaktyki w tym zakresie jest przekazanie wychowankom rzetelnej wiedzy na temat wirusa HIV i
głównych dróg przenoszenia wirusa, choroby AIDS, uświadomienie uczniom konsekwencji
przedwczesnej inicjacji seksualnej, a także zapoznanie ich z profilaktyką antykoncepcyjną.
13
Zakładane rezultaty:
Pozyskanie rzetelnej wiedzy dotyczącej HIV/AIDS;
Poznanie zagrożeń wynikających z kontaktów seksualnych z nieznajomymi osobami oraz
bez zabezpieczeń;
„Odprzedmiotowienie” sfery seksualnej i roli kobiety;
Przełamanie panujących stereotypów dotyczących sposobów zakażenia i kontaktów
z osobami zakażonymi.
Uświadomienie konsekwencji wczesnych kontaktów seksualnych
Pogłębienie wiedzy na temat zapobiegania niechcianym ciążom.
Metody pracy
Przeprowadzenie
cyklu
zajęć
profilaktycznych
w
zespołach
wychowawczych
i klasowych obejmujących tematykę HIV/AIDS (np.: uświadomienie konsekwencji
podejmowania zachowań ryzykownych, pokazanie dróg przenoszenia wirusa, życie
z wirusem w społeczeństwie, itp.) (osoby odpowiedzialne: nauczyciel biologii, nauczyciel
wychowania do życia w rodzinie, wychowawcy internatu, wychowawcy klas, psycholog);
zajęcia dotyczące rozwoju seksualnego, wczesnej inicjacji seksualnej, jej przyczyn
i zagrożeń (osoby odpowiedzialne: nauczyciel biologii, nauczyciel wychowania do życia
w rodzinie, wychowawcy internatu, psycholog);
dyskusje w grupach (osoby odpowiedzialne: wychowawcy internatu, psycholog,
socjoterapeuta);
prezentacja
filmów
poruszających
problem
HIV/AIDS
(osoby
odpowiedzialne:
wychowawcy klas, nauczyciel biologii);
prezentacja filmów dotyczących profilaktyki antyciążowej;
zorganizowanie konkursu wiedzy o HIV/AIDS (osoby odpowiedzialne: nauczyciel biologii);
rozmowy indywidualne prowadzone przez psychologa, wychowawców internatów,
wychowawców klas lub kierowników internatów.
IV. Profilaktyka przynależności do subkultur, rasizmu, wprowadzania zasad
„drugiego życia” na terenie placówki
Identyfikacja młodego człowieka z subkulturą młodzieżową może powodować poważne
14
konsekwencje dla rozwoju osobowości, zwłaszcza w obszarze wyznawanych przez nią wartości
i obrazie siebie. Bezkrytyczne przejmowanie wzorców zachowań od innych członków grupy rodzi
poważne konsekwencje w postaci zachowań aspołecznych. Uczniowie w wieku 13-21 należą do
grupy wysokiego ryzyka w zakresie podatności na oddziaływania różnego typu grup nieformalnych.
W ich rodzinach więzi emocjonalne często są zaburzone, dlatego są oni szczególnie wrażliwi na
możliwości ich zaspokojenia w subkulturach, czy w grupach rówieśniczych. Szukają tam
potwierdzenia własnej wartości, uznania, akceptacji. Ponadto bywa, iż z uwagi na stosunkowo
niskie możliwości intelektualne niektórych z nich, ograniczona jest ich zdolność do krytycznej
oceny zachowań członków subkultur, rówieśników, co czyni ich szczególnie podatnymi na
manipulację
i presję grupy. Do innych grup społecznych, etnicznych, wyznaniowych odnoszą
się z pogardą, często nienawiścią, której nie potrafią uzasadnić. Wielu z naszych wychowanków
charakteryzują takie postawy jak:
bunt wobec ustalonego porządku prawnego i społecznego;
kult siły fizycznej i kodeksu moralnego zaczerpniętego z zasad więziennych - „grypserki”;
niechęć do autorytetów moralnych;
niechęć, deklarowana nienawiść do policji i przedstawicieli prawa w ogóle;
niechęć do odmiennych grup społecznych, religijnych, etnicznych, mniejszości seksualnych;
powszechne stosowanie używek, przede wszystkim alkoholu, narkotyków i dopalaczy.
Także w tym wypadku diagnoza problemu jest nie bez znaczenia i powstaje w oparciu o:
analizę dokumentacji wychowanków, zawartych w aktach orzeczeń sporządzonych przez
Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, opinii sporządzonych przez Rodzinne Ośrodki
Diagnostyczno-Konsultacyjne, placówki opiekuńczo-wychowawcze, w których wcześniej
przebywali oraz opinii z poprzednich szkół (osoby odpowiedzialne: wychowawcy, pedagog,
psycholog);
obserwację zachowania wychowanka na terenie szkoły potwierdzoną dokumentacją (osoby
odpowiedzialne: cała kadra pedagogiczna);
wywiady psychologiczne i pedagogiczne (osoby odpowiedzialne: pedagog, psycholog);
wywiady przeprowadzane z rodzicami (osoby odpowiedzialne: wychowawcy klas, pedagog,
psycholog, wychowawcy internatu).
Zakładane rezultaty:
internalizacja zasad współżycia społecznego;
wykształcenie indywidualnego systemu wartości;
zwiększenie poczucia własnej wartości;
15
pobudzenie rozwoju osobistego i rozwoju zainteresowań;
ukierunkowanie myślenia i działania na przyszłe osiągnięcia;
pogłębienie wglądu w siebie;
uświadomienie sobie roli i korzyści płynących z przestrzegania porządku prawnego;
polepszenie atmosfery w Ośrodku/Szkole, co jest ważne szczególnie dla nowych
wychowanków;
zwiększenie tolerancji dla odmiennych grup etnicznych, wyznaniowych, społecznych,
mniejszości seksualnych oraz lepsze ich poznanie.
Metody pracy
Praca w tym obszarze polega przede wszystkim na przedstawieniu alternatywnych wartości
wobec tych wyznawanych do tej pory, a pochodzących z funkcjonowania w grupach rówieśniczych,
czy subkulturach, jak również pokazaniu zagrożeń z nich płynących.
Największy nacisk powinien być położony na pracę grupową w internatach podczas zajęć
socjoterapeutycznych oraz w grupach klasowych podczas godzin wychowawczych. Odgrywanie
scenek pozwoli na lepsze zrozumienie pewnych mechanizmów i wgląd w siebie. Bardzo ważne jest
też zwracanie uwagi na wszelkie przejawy wprowadzania na terenie placówki zasad „drugiego
życia”
i wyciąganie z nich konsekwencji przewidzianych w regulaminie placówki i
Programie wychowawczym. Cała kadra musi więc ze sobą ściśle współpracować i przekazywać
sobie informacje. Z kolei rozmowy indywidualne z psychologiem, pedagogiem i wychowawcami
klas pozwolą na lepsze zrozumienie poszczególnych wychowanków, doraźne reagowanie na
konkretne sytuacje i opracowanie indywidualnego programu pracy z nimi.
V. Profilaktyka ucieczek z Ośrodka
Najczęstszymi przyczynami samowolnych oddaleń wychowanków z placówek są trudności
adaptacyjne w nowym środowisku, tęsknota za domem rodzinnym, wpływ istniejącego na terenie
placówki „drugiego życia”, konflikty rówieśnicze, namowy kolegów.
Metody i formy działań profilaktycznych:
budowanie poczucia własnej wartości,
przełamywanie słabości i ograniczeń,
kształtowanie umiejętności interpersonalnych (komunikowanie się, rozwiązywanie
16
problemów, rozwijanie pozytywnych kontaktów z innymi),
wyrażanie własnych odczuć i opinii,
podtrzymywać pozytywne uczucia wychowanków wobec siebie,
kształtowanie umiejętności rodzenia sobie w sytuacjach nowych (trudnych),
proponowanie aktywnych form wypoczynku zorganizowanego - rajdy piesze, rowerowe,
obozy harcerskie
zawody sportowe,
Budowanie więzi z Ośrodkiem/Szkołą i między sobą poprzez troskę o piękno i estetykę
najbliższego otoczenia (domu, pokoi, własnego wyglądu, stroju).
Właściwa
organizacja
czasu
wolnego,
rozwijanie
zainteresowań
poprzez
udział
wychowanków w konkursach: plastycznych, teatralnych, muzycznych, tanecznych,
recytatorskich itp.
Udział w różnych formach zajęć pozalekcyjnych, kółkach zainteresowań (np. plastyczne,
muzyczne, informatyczne, sportowe)
Rozmowy indywidualne z poszczególnymi wychowankami
Za wyżej wymienione formy i metody działań profilaktycznych odpowiedzialni są: wychowawcy
internatu, wychowawcy klas, pedagodzy, psycholodzy, nauczyciele, kierownicy internatu.
Duży wpływ na organizację czasu wolnego i rozwijanie zainteresowań wychowanków ma ilość
funduszy przeznaczonych na ten cel.
Rola rodziców w działaniach profilaktycznych
W profilaktyce patologii społecznej nie można pominąć roli rodziny, która jest pierwszym
i najważniejszym źródłem norm i wzorców zachowań. Rodzice powinni więc mieć pełen wgląd
w to, jakie oddziaływania wychowawcze, edukacyjne i terapeutyczne podejmowane są wobec ich
dzieci oraz mieć na nie wpływ. Problem angażowania rodziny w te oddziaływania jest jednak
skomplikowany. Wynika to z faktu, że znaczna część rodzin funkcjonuje w sposób nieprawidłowy,
dotknięta
jest
przestępczością,
najróżniejszymi
niewydolnością
problemami:
alkoholizmem
wychowawczą
rodziców,
lub
innymi
prymitywizmem
uzależnieniami,
kulturowym,
deprywacją potrzeb psychicznych dziecka, brakiem odpowiedniej opieki, stosowaniem kar
fizycznych. Często największym problemem jest duża odległość Ośrodka/Szkoły od miejsca
zamieszkania wychowanka, co ogranicza kontakt z rodzicami do sporadycznych rozmów
17
telefonicznych. Ważne są jednak informacje na temat dzieci przekazywane przez rodziców, ich
wsparcie w pracy z dzieckiem
i świadoma kontrola, gdy przebywa w domu rodzinnym
na przepustce.
Pomimo występujących trudności z bezpośrednim kontaktem placówki z rodzicami wychowawcy
klas i wychowawcy internatu zapraszają i zachęcają rodziców do konsultacji przy tworzeniu
indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych.
Ewaluacja szkolnego programu profilaktyki
Opracowany program będzie na bieżąco monitorowany i poddawany ewaluacji pod koniec
roku szkolnego. O skuteczności programu profilaktyki świadczyć będzie realizacja jego celów
oceniana na podstawie:
obserwacji zachowania wychowanków;
rozmów indywidualnych z wychowankami;
rozmów z wychowawcami, nauczycielami i kierownikami poszczególnych internatów;
rozmów z pedagogiem, psychologiem i socjoterapeutą
analizie dokumentów szkolnych i dokumentów internatu;
obserwacji prowadzonych przez dyrekcję MOW/GIM.
Podstawy prawne szkolnego programu profilaktycznego
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej – art. 72
Konwencja o prawach Dziecka – art. 3, art. 19, art.33
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. Ust. nr 35 poz. 230 z p.zm.)
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. Ust. z 1996 r. nr 67 poz. 329
z późniejszymi zmianami)
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi
Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. Ust. nr 24 poz. 198)
18
Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.
Ust. nr 51 poz.458)
Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. Ust. nr 10 poz.
96)
Rozporządzenie MENiS z dnia 19 lipca 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
sposobu nauczania oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o
zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie
prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie
programowej kształcenia ogólnego (Dz. Ust. nr 121 poz. 1037)
Program Ochrony Zdrowia Psychicznego
Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii
Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV
Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form
działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych
uzależnieniem
Krajowy Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród
Dzieci i Młodzieży z dnia 13 stycznia 2004r.
19