kronika złotego stoku

Eugeniusz Salwach
Jerzy Tichanowicz
KRONIKA
ZŁOTEGO STOKU
W PAŃSTWIE NIEMIECKIM
Lata 1871 - 1945
1871
Król Prus Wilhelm I ogłosił się cesarzem niemieckim.
1872
1.Gmina sprzedała tereny górnicze za 100.000 marek. Bliżej nieznany nabywca odsprzedał je
ponownie miastu w 1879 roku za 25.000 marek.
2. Proboszczem w kościele katolickim zostaje Marowski August od 20 II 1872 zmarł 14 IV 1888r.
1874
Po śmierci Wilhelma Güttlera fabrykę prochów w Mąkolnie przejął jego syn Hermann
Güttler.
1875
1. 25 czerwca rozpoczęto budowę kościoła katolickiego pod wezwaniem Niepokalanego
Poczęcia Najświętszej Maryi Panny ("Zur Unbefleckten Empfängnis Mariä"), ukończono ją
15 grudnia 1876 roku. Pierwszą mszę odprawił ksiądz August Marowski, w dniu 7 grudnia
1877 roku. Uroczysta konsekracja, z udziałem biskupa Roberta Herzoga, odbyła się w 1883
roku. Koszt budowy kościoła wyniósł 160.000 Marek.
Ołtarz główny wykonał warsztat Hettwera z Lądka Zdroju. Oba ołtarze boczne i
płaskorzeźby przedstawiające drogę krzyżową pochodzą z Instytutu Sztuki W. Pohla z
Aachen. Figury św. Maryi oraz św. Piotra i Pawła wyrzeźbił z drewna Franz Thamm z Lądka.
Organy z 21 piszczałkami kupiono w Świdnicy.
2. Liczba mieszkańców Złotego Stoku wzrosła do 2.143.
1878
Pierwszy odnotowany wybuch niszczy dwa budynki do produkcji prochów w Mąkolnie.
1881
Hermann Güttler ofiarował obrączki ślubne ze złotostockiego złota, księciu Fryderykowi
Wilhelmowi (przyszłemu cesarzowi Wilhelmowi II) i księżniczce Auguście Wiktorii.
1882
W Złotym Stoku powstała Ochotnicza Straż Pożarna i Towarzystwo Upiększania Złotego
Stoku, które urządziło w Złotym Jarze miejsca do spacerów i wypoczynku.
1883
1. Wilhelm Giittler kupił tereny górnicze w Złotym Stoku i hutę arszeniku z zakładem
wzbogacania rudy, zlokalizowanym obok szosy do Paczkowa. Pracowała w nim tłuczka z 33
stęporami, 2 koła wodne i 3 płuczki wodne.
2. Fabryka porcelany nosząca nazwę Reichensteiner Porzellan Manufaktur została
wystawiona na licytację.
3. Ukazał się pierwszy numer pisma „Reichesteiner Zeitung“ wydawanego do 1925
roku,
1886
1. Zmarł proboszcz parafii (przez ćwierć wieku) ksiądz kanonik Marowski, który zbudował
nowy kościół katolicki.
2. W mieście odpoczywało na wczasach 90 osób.
1888
Schneider Carol zostaje proboszczem kościoła katolickiego od 21 czerwca 1888r.
1889
Siostry zakonne Boromeuszki rozpoczęły swoją działalność w nowym szpitalu.(istniejącym
do dzisiaj).
1890
1. W mieście mieszka 2.203 mieszkańców,
2. Systematycznie rośnie liczba wczasowiczów, w ciągu roku było ich już 200.
3. Do Złotego Stoku wprowadził się Zakon Sióstr Samarytanek.
4. Załoga kopalni rud arsenu wzrosła do 200 osób.
5. Fabrykant R. Zangel zbudował fabrykę zapałek (przy obecnej ul Złotej).
6. Właściciel cegielni Use zbudował w niej nowy piec pierścieniowy (obok Koloni).
1891
Wybuch w fabryce prochów w Mąkolnie
1893
1. Na wakujące miejsce burmistrza Złotego Stoku zgłosiło się 101 kandydatów. Konkurs
wygrał August Tschoecke, katolik, który był najznakomitszym burmistrzem w historii miasta,
szczególnie zasłużonym dla szkolnictwa i poprawy warunków bytowych nauczycieli.
2. Na światowej wystawie w Chicago produkty zakładów Gütllera (Arsenik - Berg - und
Hüttenwerk "REICHER TROST") zostały wyróżnione medalem. W kopalni i hucie
pracowało 175 pracowników, a wartość jej produkcji wyniosła 300 000 marek.
3. Zbudowano połączenia telefoniczne pomiędzy Złotym Stokiem, Mąkolnem i Laskami.
4. W październiku eksplozja w fabryce prochów w Mąkolnie.
1894
1. Zakończyła się przebudowa i rozbudowa huty arsenu.
2. Do użytku oddano wodociąg ze zbiornikiem wody (przy obecnej ul. Górniczej).
3. W wielką sobotę rano eksplozja w fabryce prochów – zginęło 2 pracowników
1895
1. Uroczyście obchodzono 200 lecie fabryki prochów w Mąkolnie.
2. W Złotym Stoku mieszkało 2303 mieszkańców (1097 mężczyzn i 1206 kobiet).
3. Kramer Theodor zostaje proboszczem katolickiego od 23 czerwca 1895 r.
4. Położono nowy bruk na głównej ulicy (obecnie Wojska Polskiego) od ratusza do kościoła
katolickiego.
1896
1. Uzgodniono projekt budowy linii kolejowej z Kamieńca do Złotego Stoku i Mąkolna..
2. W mieszkaniu i nowych biurach Hermana Giittlera w Rynku, zapaliły się pierwsze w
mieście lampy elektryczne, zasilane z jego elektrowni.
1897
1. Oddano do użytku nowy budynek Królewskiego Urzędu Sądowego (po wojnie mieściło
się w nim wpierw Gimnazjum Chemiczne, a później Szkoła nr 2).
2. Hermann Güttler kupił upadłą fabrykę porcelany i uruchomił w niej produkcję materiałów
szamotowych, a później farb suchych opartych na czerwieni żelazowej oraz farb wapiennych i
ceramicznych.
3. Zakłady: Arsenik - Berg - und Hüttenwerk "REICHER TROST", należące do Hermana
Güttlera, zatrudniały 350 pracowników, a wartość ich produkcji wynosiła 700 000 marek. .
4. Herman Güttler uzyskał patent na proch bezdymny („Plastomenit”).
1898
1. Herman Güttler otrzymał koncesję na budowę prywatnej linii kolejowej z Kamieńca, do
Złotego Stoku i Mąkolna (15,5 km).
2. Lekarz L.Geyer opublikował wyniki prowadzonych w Złotym Stoku badań licznych
przypadków raka skóry, dowodząc (pierwszy na świecie), że są one wynikiem picia wody
zanieczyszczonej arsenem.
1899
1.Rozpoczęła się budowa linii kolejowej. W czasie jej budowy zginął (przysypany ziemią)
robotnik z Polski 18 letni Smoła.
2. Wyleciał w powietrze Oddział Nr 7 w Chwalisławiu; 2 zabitych i 2 rannych.,
1900
1. Herman. Güttler ukończył budowę linii kolei z Kamieńca Ząbkowickiego do Złotego Stoku
(12,1 km). Oficjalne otwarcie linii nastąpiło w dniu 3 listopada. Linię obsługiwały 2
lokomotywy, 4 wagony osobowe, 11 wagonów towarowych i 2 bagażowe. Koszt budowy
wyniósł 2 mln marek.
Nigdy nie zbudowano projektowanego jej odgałęzienia do Mąkolna.
2. Do miejskiej sieci wodociągowej podłączono nowe ujęcia wody zbudowane na zboczu
Jawornika w Złotym Jarze. Woda z tego ujęcia nie zawierała arsenu.
3. Złoty Stok opuścił burmistrz Tschoecke, który został wybrany na burmistrza Ząbkowic,
gdzie również zdobył duże uznanie i został po śmierci pochowany. Konkurs na burmistrza
Złotego Stoku, w którym wzięło udział 73 osoby, wygrał Josef Brehmer.
4. Miejscowe Towarzystwo Łowieckie otrzymało od Hermana Güttlera złoty medal
pamiątkowy.
1901
Pastorem kościoła ewangelickiego zostaje Hirschmann.
1902
1. Udostępniona została do zwiedzania sztolnia "Książęca" wykuta w XVI wieku.
2. Dumsch Hermann wyświęcony 23 czerwca 1902 jako wikary zarządzał parafią katolicką.
1903.
Miasto liczyło 2283 mieszkańców. Znajdowały się w nim:
- Sąd Obwodowy i poczta z telegrafem, dla której rozpoczęto budowę nowego budynku
(przy obecnej ul. Św. Jadwigi).
- szkoły: katolicka (uczyło w niej 5 nauczycieli); ewangelicka (1 nauczyciel); Gospodarstwa
Domowego i Kształcenia Zawodowego,
- miejski szpital, sierociniec, dom dla wdów i panien (prowadzony przez fundacje
Güttlera), tania kuchnia i łaźnia (finansowana przez Hermana Güttlera),
- Zakon Sióstr Miłosierdzia św. Boromeusza ( prowadził szpital i przedszkole),
- protestancki dom katechetyczny i przedszkole,
- stacja kolejowa,
- gospody i hotele: „Przy poczcie”. „Biały lew”, Czarny orzeł”, „Błękitny Jeleń”, „Tawerna”,
„Dom niemiecki” i „Odpoczynek”,
- browar.
Miasto posiadało wodociąg i kanalizację.
1904
1. W nowej dzielnicy willowej na Humlu (przy obecnej ul Sienkiewicza) rozpoczęto budowę
pierwszego budynku.
2. Miejscowy aptekarz A. Siegert rozpoczął sprzedaż, w małych butelkach, wody żelazo arsenowej, wypływającej ze źródła za fabryką zapałek "Jareschke". Po dokładnym
przebadaniu źródło to udostępniono jako lecznicze, w 1913 roku. W czasie I-wszej Wojny
Światowej dr Wilde w wojskowym szpitalu leczył tą wodą rannych żołnierzy.
3. 15 grudnia eksplozja w fabryce w Mąkolnie; Była to największa z dotychczasowych
gdyż detonację słyszano w Kłodzku, Ząbkowicach i Nysie, a budynki mieszkalne w
pobliżu fabryki uległy zburzeniu. 8 robotników zginęło.
1905
Woetzker Paul został proboszczem kościoła katolickiego NMP od 1905 do 1941 r.
1906
1. Zakończono budowę nowego zakładu Hermana Güttlera, zmodernizowano instalację do
wzbogacanie rudy i zakładową elektrownię.
2. Hermann Güttler ofiarował obrączki ślubne, wykonane ze złotostockiego złota,
cesarzewiczowi Fryderykowi Wilhelmowi i księżniczce Cecylii.
1907
Na terenie zakładu uruchomiono kolejkę elektryczną do transportu rudy z kopalni na nowy
oddział jej wzbogacania.
1908
1. Złoty Stok stał się atrakcyjną miejscowością turystyczną oraz popularnym letniskiem.
Posiadał 3 hotele (łącznie 50 miejsc noclegowych), popularną gospodę w Złotym Jarze,
pensjonaty i basen kąpielowy. W miasteczku mieściła się grupa terenowa GGV (straży
granicznej) i działał urząd celny. W pobliżu miasta zbudowano trasy saneczkowe.
2. Pod ziemią (od poziomu sztolni „Emanuela) w kopalni "Reicher Trost" w wąwozie
Kłodzkim, rozpoczęto kucie najgłębszego w Złotym Stoku szybu nazwanego "Ślepym".
3. W nowym zakładzie wzbogacania z rud, które po wstępnej segregacji w kopalni zawierały
6 - 7 % arsenu, otrzymywano już koncentraty zawierające do 40 % arsenu.
4. Wybuch w Mąkolne niszczy budynek prochu, w którym znajdował się bęben polerowniczy,
1909
1. 19 lutego, w wielu domach i na ulicach w mieście, po raz pierwszy zaświeciły się żarówki
elektryczne. Miasto otrzymywało prąd z elektrowni Güttlera.
2. W kopalni „Reicher Trost” zainstalowana została maszyna parowa o mocy 220 kM.
Napędzała ona pompy odwadniające wyrobiska kopalni poniżej poziomu sztolni "Emanuela".
3. W Złotym Stoku istniały 2 fabryki zapałek, których właścicielami byli : R. Zangel i A.
Järschke.
1910
1. W mieście mieszkało 2100 mieszkańców, 1796 katolików i 304 ewangelików i były już 4
samochody: dwa posiadała Gertruda Güttler ( po śmierci męża Hermanna właścicielka
kopalni i huty), a pozostałe: dr medycyny Wilde i dr chemii Schaerfe.
2. Wykonano projekt przedłużenia linii kolejowej do Jawornika przez Bilą Vodę, nie został on
jednak zrealizowany z powodu wybuchu I-wszej wojny światowej.
3. W Złotym Stoku wyprodukowano 2 400 ton arszeniku, co stanowiło 20 % jego produkcji
europejskiej.
4. W kopalni "Reicher Trost" zainstalowano drugą maszynę parową o mocy 220 KM.
Wykorzystano ją do wyciągania rudy szybem „Reden” (po wojnie „Jan”).
5. 12 grudnia znów eksplozja w fabryce prochów Mąkolno - Chwalisław. Zginęło 2
robotników. Przyczyny eksplozji, jak w poprzednich wypadkach, nie są znane.
1911
1. Szyb "Ślepy" osiągnął najniższy - 11 poziom + 201 m (200 m poniżej sztolni "Emanuela" i
300 m poniżej poziomu wąwozu).
2. 8 kwietnia wieczorem znów eksplozja Oddziału Nr 7 w Mąkolnie, ginie 2 robotników.
1912
1. W mieście urodziło się 28 chłopców i tylko 8 dziewczynek.
2. Firma Güttlerów rozpoczęła budowę sanatorium na Humlu (obecnie budynek Straży
Granicznej).
3. Rozpoczęto budowę fabryki lontów w Złotym Stoku (obecny budynek oddziału folii)
4. Do kopalni doprowadzona została energia elektryczna.
5. Obok szybu "Reden" ("Jan") zbudowano instalację do wstępnego kruszenia rudy (do 50
mm) na łamaczu szczękowym poruszanym silnikiem elektrycznym.
6. W elektrowni Güttlerów zainstalowano nowy turbogenerator o mocy 565 kVA oraz 2
generatory o mocy 175 i 75 kVA.
1913
1. Rozpoczęto bicie sztolni "Gertrudy" przeznaczonej wyłącznie do podziemnego transportu
urobku z kopalni "Reicher Trost" do zakładu wzbogacania i huty.
2. Według spisu w mieście znajdowało się: 237 gospodarstw w tym 91 z bydłem; 196
ogrodów z 3.348 drzewami; 70 koni, 150 krów, 96 świń, 113 kóz i 2 owce;
3. W Złotym Stoku zbudowano nową lontownię i magazyn prochu.
1914
1. Rozpoczęła się I-wsza wojna światowa. Złotostocki szpital zapełnił się rannymi
żołnierzami. Polegli pierwsi żołnierze ze Złotego Stoku.
2. W tym roku urodziło się w mieście 32 chłopców i tylko 16 dziewczynek.
3. Rok wielkich powodzi, przerwany został wał stawu zasilającego hutę (obecnego basenu
kąpielowego). Woda zalała magazyn fabryki zapałek Jerschke’go.
4. 2 wybuchy w fabryce prochów w Mąkolnie; w każdym z nich ginie po dwóch
robotników,
1916
1. Po „oberwaniu chmury” w Mąkolnie, powódź zniszczyła wszystkie mosty i drogę.
2. W mieście mieszkało 2953 osoby, w tym 172 żołnierzy i 270 jeńców.
3. Wybuch w budynku lontowni w Złotym Stoku niszczy dwie górne kondygnacje,
4. Rozpoczęto budowę nowej lontowni i 2 przędzarek (na terenie obecnej "Kolonii").
1917
W Zakładzie Güttlera rozbudowany został oddział wzbogacania rudy i zwiększona została
moc zakładowej elektrowni. Kopalnia wydobyła 36.779 ton rudy, z której wyprodukowano aż
2.500 ton arszeniku.
1918
1. Ostatni rok wielkiej wojny, 11 listopada w mieście odbywa się pochód robotników i
żołnierzy z czerwonym sztandarem na czele
2. 20 grudnia sztolnia "Gertrudy" osiąga chodnik na 3 poziomie kopalni "Reicher Trost". Ma
ona 1.200 m długości.
1919
Została oddana do użytku Sztolnia "Gertrudy" (nazwana imieniem właścicielki kopalni).
1920
1. W sztolni "Gertrudy" rozpoczęto transport rudy za pomocą kolejki elektrycznej.
Zakończono w ten sposób przewożenie jej do hut po ulicach miasta konnymi wozami.
Była to jedna z pierwszych podziemnych kolejek elektrycznych w Europie.
2. W budynku sanatorium, odkupionym przez miasto od firmy Güttlerów, otwarto Śląskie
Liceum Leśne. W dniu 5 października rozpoczęło w nim naukę 42 uczniów, a pierwszym jej
dyrektorem był Rieger. Upamiętniono go kamieniem z jego nazwiskiem na Górze Krzyżowej.
3. W zakładzie Güttlera powstał nowy oddział doświadczalny, w którym produkowano środki
ochrony roślin na bazie związków arsenowych. Produkował on kwas arsenowy, zieleń
szwajnfurcką, arsenian wapnia, arsenian ołowiu oraz arsenian i arsenin sodowy.
4 Złodzieje ukradli piorunochrony z tutejszych magazynów prochów, co spowodowało duże
zagrożenie dla miasta w czasie burzy.
1921
1. Wilhelm Güttler otworzył w Hamburgu biuro sprzedaży swojej firmy. Miało ono zapewnić
zbyt produkowanego w Złotym Stoku arszeniku.
2. Przy wylocie sztolni „Gertrudy” oddano do eksploatacji nowe obiekty kopalniane: łamacz
rudy, budynek biurowo-socjalny, kuźnię i sprężarkownię,
3. Spółka "LIGNOSE" odkupiła od Wilhelma Güttlera jego fabryki prochów i lontów w
Mąkolnie i Złotym Stoku.
1922
1. W dniu 22 października odsłonięty został pomnik śpiącego lwa, ku czci mieszkańców
miasta poległych w I-wszej wojnie światowej. Jego autorem był wrocławski rzeźbiarz R.
Hilger. Na kamiennych tablicach, w cokole pomnika, wyryto nazwiska 72 żołnierzy.
2.Wilhelm Güttler zbudował, w miejscowości Harburg-Wilhelmsburg nad Elbą (obecnie
dzielnica Hamburga), fabrykę środków ochrony roślin o nazwaną: "Chemische Fabrik
Wilhelmsburg". Jej produkty sprzedawane były pod firmową nazwą "Silesia". Wykorzystano
w niej technologie opracowane przez dr E. Schärfe w Złotym Stoku. Do produkcji stosowano
arszenik i związki arsenu ze Złotego Stoku..
1923
1. W mieście mieszkało 2960 mieszkańców, w tym 2340 katolików i 604 ewangelików.
W szkołach uczyło się: w podstawowej katolickiej - 333 dzieci, w ewangelickiej - 55, w
zawodowej - 42, i w gimnazjum (po 4 klasie szkoły podstawowej) - 24 uczniów.
2. Elektrownia Güttlerów zasilała w energię elektryczną: Złoty Stok, Mąkolno, Chwalisław,
Laski, Płonicę, Błotnicę Górna i Dolną oraz Bilą Vodę.
1924
1. Z inicjatywy RGV (Reichensteiner Gebirgs Verein) wytyczono w okolicznych górach
szlaki turystyczne i spacerowe, a w Złotym Jarze zbudowano schronisko turystyczne
istniejące do dzisiaj jako pensjonat.
2. W drukarni Aloisa Schodera, w Złotym Stoku wydrukowano przewodnik po Górach
Złotych (Reichensteiner Gebirge)” pod redakcja P. Wenke.
1925
1. W mieście było 268 domów zamieszkałych i 7 opuszczonych, mieszkało w nich 614 rodzin
i 93 osoby samotne. Było także 6 gospód i hoteli, 37 gospodarstw rolnych, gospodarstwo
leśne i 133 prywatne zakłady rzemieślnicze.
2. W Hamburgu powstała spółka akcyjna "W. Güttler Aktiengesellschaft", w skład której
weszły wszystkie zakłady należące do Wilhelma Güttlera w Złotym Stoku.
1926
Ukazał się pierwszy numer miejscowego pisma "Berg - Glocke", wydawanego w Złotym
Stoku do 1945 roku. Po wojnie wydawany jest on nadal (przez związek przesiedleńców), jako
miesięcznik stanowiący wkładkę do "Frankenstein-Münsterberger Heimatblatt".
1927
1. Zakończono remont kaplicy cmentarnej. Wykonał go Alfred Schneider. Całkowicie
odnowiono tynki wewnętrzne i podłogę, a zmurszały dach przebudowano tak, aby obiekt był
bardziej podobny do kościoła niż przed remontem.
2. Proboszczem parafii był Paul Woetzker jednocześnie Superintendent Archiprezbiteriatu w
Paczkowie.
3. W mieście mieszkało 2.553 osoby, w tym: 2.083 katolików, 456 ewangelików i 14 innych
wyznań. Wśród nich było 143 Czechów, 4 Polaków, 4 Rosjan, 6 Szwajcarów. Istniało 724
gospodarstw domowych i 116 zakładów.
1929
1. 15 grudnia był najzimniejszym dniem od 140 lat. W Kamieńcu zanotowano - 42 oC.
2. W fabryce Güttlera uruchomiony został (pracujący do dzisiaj) nowy zakład produkujący
minię i glejtą ołowianą.
1930
Po kolejnej modernizacji zakład wzbogacania rudy produkował koncentraty zawierające 4550 % arsenu, a odpady zawierały go już tylko 1,5 - 2, 5 %, (wcześniej 2,0 - 2,7 %). Nadal
jednak 25 % arsenu znajdującego się w rudzie wydobytej z kopalni trafiało do odpadów
(wcześniej nawet 40 %). Rozpoczęto próby wzbogacania rudy metodą flotacji.
1931
5 lipca nad Złotym Stokiem przeleciał sterowiec "Graff Zeppelin" wzbudzając powszechne
zainteresowanie.
1932
1. W wyniku reformy administracyjnej dotychczasowe powiaty ziębicki i ząbkowicki zostały
połączone tworząc jeden duży powiat ząbkowicki (aktualnie taki sam).
2. 8 września odbyła się w Sądzie w Złotym Stoku rozprawa przeciwko kilku mieszkańcom
miasta, którzy sprowokowani przez SA-manów (zwolenników Hitlera) pobili ich. Jednym z
oskarżonych był Karol Burda.
1933
1. W dniach od 12 do 20 sierpnia uroczyście obchodzono 50-lecie istnienia firmy Gütllerów i
1000- lecie górnictwa w Złotym Stoku. Obchody zorganizował Wilhelma Gütller. Wydano z
tej okazji album :”1983-1933, 50 Jahre Arsenik- Berg und Hüttenwerk „Reicher Trost „
Reichenstein i .Schles.”, W. Gütller Aktiengesellschaft, Hamburg.
2. Z 26.000 ton rudy wydobytej w kopalni uzyskano metodą chlorkową 60 kg złota,
3. Mieszkańcy miasta otrzymali zmodernizowany basen kąpielowy w drewnianej obudowie.
1935
Zasiedlono pierwszych 10 domów zbudowanych na "Koloni" (przy obecnej ul. Kasprowicza).
1936
1. Wmieście mieszkało 2.717 mieszkańców, 2.185 katolików i 517 ewangelików.
2. Spółka LIGNOSE Rozpoczęto rozbudowę lontowni w Złotym Stoku (obecny oddział folii).
Do końca 1938 roku przebudowano budynek główny, zbudowano nową kotłownię oraz
obiekty socjalne i biura. Zainstalowane 2 nowe przędzarki w budynku produkcyjnym.
1937
1.W mieście oddano do eksploatacji nowoczesną mleczarnię,
2.W hucie Güttlera uruchomiono instalację do wzbogacania rudy metodą flotacyjną.
Pozwalała ona otrzymywać bogate koncentraty ze szlamów i odpadów po wzbogacaniu rudy
na stołach potrząsalnych, wyrzucanych wcześniej na stawy osadowe.
1938
1. 13 marca mieszkańcy Złotego Stoku dowiedzieli się z radia, ze niemieckie oddziały
wkroczyły do Czech. Sąsiadujące ze Złotym Stokiem ziemie nazwane „Sudetentland”
zostały włączono do Niemiec. Mieszkańcy miasta mogli już bez żadnych przeszkód pić
wino w ulubionej winiarni „Gucke” znajdującej się dotychczas za granicą (nad
„Bajcerówką”).
2. Padające przez 4 dni deszcze spowodowały, w dniu 25 sierpnia, powódź w mieście.
3. Na linii kolejowej ze Złotego Stoku do Kamieńca rozpoczął kursowanie lekki wagon z
silnikiem spalinowym do przewozu pasażerów.
4. We wrześniu uroczyście obchodzono 375 rocznicę istnienia Związku Strzeleckiego.
1939
1. W dniu 1 września Niemcy napadły na Polskę. Wybuchła II-ga wojna światowa. Do końca
tej wojny zginęło na jej frontach 61 żołnierzy pochodzących ze Złotego Stoku.
2. Złoty Stok ma powierzchnię 6 km2 i liczy 2616 mieszkańców,
3. W hucie arsenu wyprodukowano 1610 ton arszeniku.
4. W fabryce prochów i lontów w Mąkolnie i Złotym Stoku wprowadzono pracę w ruchu
ciągłym (dotychczas pracowano na jedną zmianę przy produkcji prochów i dwie zmiany przy
produkcji lontów). Pracowało w niej 234 pracowników, w tym 87 kobiet.
1941
1. Huta wyprodukowała w ciągu tego roku 1842 ton arszeniku, a w następnym już 2.400 ton.
2. Dr Archim von Arnim zostaje proboszczem kościoła katolickiego .
1943.
Pastorem kościoła ewangelickiego zostaje Hans-Jurgen Moller.
1944
Fabryka prochów i lontów spółki „Lignose” zatrudniała w zakładach w Mąkolnie i Złotym
Stoku 341 osób, w tym 217 kobiet i 58 wywiezionych na roboty obcokrajowców (w tym 13
Polaków). Wyprodukowała ona w ciągu roku 1450 ton prochu czarnego, w tym 900 ton dla
wojska oraz 18.048 km lontów dla wojska i 1.632 km dla górnictwa.
1945
1. W marcu stacjonująca w mieście Grupa Armii Feldmarszałka Ferdinanda Schörnera
przemieszcza się do Kłodzka.
2.W mieście schroniło się wielu uciekinierów z miast zajmowanych przez Rosjan, najwięcej
było wśród nich mieszkańców Wrocławia.
3. Przymusowi robotnicy i jeńcy dowożeni z Kłodzka wykopali na zboczach gór
otaczających Złoty Stok okopy, bunkry i stanowiska artyleryjskie, od Góry Sołtysiej poprzez
Krzyżową, Krowią i Haniak . Pod szczytem G.Sołtysiej przygotowano stanowisko
dowodzenia.
4. Na miasto spadły 3 bomby, które wybuchły w parku, w basenie i na łące nie czyniąc
szkody.
5. 7 maja przybywa Grupa Armii Ferdinanda Schörnera z zamiarem obsadzenia
przygotowanych linii celem walk obronnych wokół Złotego Stoku.
6. Burmistrz Hubert Nolden z księdzem Arnim i grupą mieszkańców tłumacząc
beznadziejność obrony której wynikiem będzie zagłada mieszkańców, skłaniają
Feldmarszałka do wycofania się w kierunku Kłodzka – oni faktycznie uratowali miasto .
7. 8 maja godż.5 rano dzwony w kościołach do których dołącza się dźwięk syren
fabrycznych obwieszczają mieszkańcom koniec wojny-kapitulację Niemiec.
8. Panuje przerażenie i panika ,ludność zaczyna uciekać do lasu w obawie przed Rosjanami.
9. Burmistrz wywiesza na ratuszu białą flagę a mieszkańcy we wszystkich domach.