Polskie cmentarze

POLSKIE CMENTARZE
Ojczyzna - to ziemia i groby
Narody tracąc pamięć - tracą życie.
C.K. Norwid
Cmentarz - miejsce wydzielone do
pochówku zmarłych. Nazwa pochodzi
od łacińskiego słowa coemeterium,
o tym właśnie znaczeniu, które z kolei
jest zlatynizowaną formą greckiego
koimeterion = miejsce (wiecznego)
spoczynku.
Tysiące cmentarzy rozsianych w kraju i na całym świecie kryje
doczesne szczątki Polaków. Przypomnijmy te najbardziej znane.
Cmentarz Powązkowski
w Warszawie
Jedną z najbardziej znanych polskich
nekropolii. Ten najstarszy cmentarz
stolicy został założony w 1790 roku.
W XVIII wieku Powązki znajdowały się
poza granicami administracyjnymi miasta,
były podwarszawską wsią.
Nekropolia podzielona jest na dwie
części – Cmentarz Wojskowy oraz
Cmentarz Komunalny. Najważniejszą
i najcenniejszą dla polskiej kultury
narodowej częścią Powązek jest
Aleja Zasłużonych, gdzie pochowani
są
znani
artyści,
pisarze,
kompozytorzy, politycy, społecznicy.
Na warszawskim cmentarzu spoczywają
m.in.:
Hugo Kołłątaj ,Stanisław Konarski, Jan Suzin,
Jerzy Waldorff, Miron Białoszewski, Maria
Dąbrowska, Zbigniew Herbert, Marek Hłasko,
Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Kownacka,
Bolesław Leśmian,
Agnieszka Osiecka,
Janina Porazińska,
Bolesław Prus,
Władysław Reymont,
,,SERCE SERC" - grób Bolesława Prusa. Maria Rodziewiczówna,
Leopold Staff,
Hanka Bielicka,
Mieczysław
Czechowicz, Władysław
Hańcza, Kalina
Jędrusik, Zygmunt
Kęstowicz,
Krzysztof Kolberger,
Irena Kwiatkowska, Andrzej
Łapicki, Henryk Machalica,
Marek Perepeczko, Irena
Jarocka, Jan Kiepura, Hanka
Ordonówna, Danuta Rinn,
Violetta Villas,
Leopold
Okulicki
pseud.
"Niedźwiadek"
,
Stefan
Rowecki
pseud.
"Grot",
Edward Rydz-Śmigły
Jacek
Kaczmarski,
Krzysztof Komeda, Jacek
Kuroń,
Witold
Lutosławski,
Waldemar
Milewicz,
Stanisław
Moniuszko,
Czesław
Niemen, Julian Tuwim,
Władysław
Szpilman,
Melchior
Wańkowicz,
Henryk Wieniawski.
Cmentarz Rakowicki
w Krakowie
Warszawa ma swoje Powązki, w Krakowie
natomiast
najcenniejszą
i
najstarszą
nekropolią
jest
Cmentarz
Rakowicki
z początku XIX wieku. Pod koniec XVIII
wieku rajcy krakowscy zakazali chować
zmarłych na przepełnionych cmentarzach w
granicach miasta. Zaistniała konieczność
założenia nowej nekropolii – wybór padł na
podkrakowski folwark Rakowice.
Nekropolię powiększano kilkakrotnie
(ostatni raz na początku XX
stulecia). W 1920 roku w pobliżu
założono cmentarz wojskowy, który
obecnie stanowi część rakowickiej
nekropolii.
Podobnie jak Powązki w stolicy Cmentarz
Rakowicki
jest
miejscem
pochówku
najznamienitszych obywateli miasta, ludzi, którzy
na trwałe zapisali się w historii Polski i narodowej
kultury. Podczas spaceru po krakowskiej
nekropolii napotkać można na miejsce spoczynku
wybitnych
twórców
kultury,
działaczy
niepodległościowych i społecznych, polityków,
profesorów,
uczestników
ruchów
niepodległościowych i powstań.
Na Rakowicach spoczywają
m.in.: Ignacy Daszyński, Jan
Matejko,
Helena
Modrzejewska,
Tadeusz
Kantor,
Oskar
Kolberg,
Juliusz
i
Wojciech
Kossakowie,
Eugeniusz
Kwiatkowski,
Józef
Mehoffer, Lucjan Rydel,
rodzice i brat Jana Pawła
II.
Cmentarz
na Pęksowym Brzyzku
w Zakopanem
(nazywany też starym cmentarzem)
to pierwszy zakopiański cmentarz,
powstały w połowie XIX wieku, na
którym od lat dwudziestych XX
wieku chowano - oprócz tych, którzy
posiadali tu rodzinne grobowce- już
tylko
prochy
ludzi
wybitnych
i zasłużonych
Nazwa cmentarza
pochodzi od nazwiska
darczyńcy ziemi, na
której jest
zlokalizowany, Jana
Pęksy. W gwarze
góralskiej brzyz
(brzyzek) znaczy
urwisko nad potokiem.
Na Pęksowym Brzyzku znajduje się około 500 grobów,
w tym 250 osób zasłużonych. Zaraz przy wejściu, z prawej
strony, znajduje się symboliczny grób Witkacego, razem
z mogiłą jego matki. Nieco dalej pochowany jest Kornel
Makuszyński, na którego nagrobku palą się lampki
przyniesione przez dzieci.
Naprzeciw, po drugiej
stronie alejki, znalazł
swoje
miejsce
grób
Władysława
Orkana,
z jego lewej strony
spoczęły
prochy
Kazimierza
PrzerwyTetmajera, z prawej zaś
Tytusa
Chałubińskiego,
a w drugim rzędzie
Sabały
i
Stanisława
Witkiewicza. W głębi
cmentarza, znajdują się
nagrobki
Antoniego
Kenara, Jana Długosza,,
Władysława
Hasiora,
mogiła
ks.
Józefa
Stolarczyka,
Polskie cmentarze na świecie
Polskie nekropolie pojawiają się na świecie wszędzie tam, dokąd
emigrowali Polacy lub też gdzie walczyli „za wolność waszą i naszą”.
Cmentarze polskie zostały również na Wschodzie - po powojennym
przesunięciu granic Polski na zachód na miejscu, w obcych już krajach,
pozostali nasi zmarli.
Cmentarz Łyczakowski
Największa
polska
nekropolia
poza
granicami naszego kraju, gdzie pochowano
około 20 tysięcy znanych Polaków, wśród
nich są m.in. Poeta Seweryn Goszczyński,
historyk Karol Szajnocha, Artur Grottger,
Gabriela Zapolska, Maria Konopnicka..
Częścią Łyczakowa jest Cmentarz Orląt,
gdzie pochowani są młodzi ludzie, głównie
studenci i uczniowie, którzy polegli
w trakcie walki z Ukraińcami o Lwów
w latach 1918-1919. W 1925 roku trumnę
ze szczątkami jednego z anonimowych
obrońców
miasta
przewieziono
do
Warszawy i umieszczono w Grobie
Nieznanego
Żołnierza.
Historycy
oceniają, że na Cmentarzu Orląt
spoczywa blisko 3 tysiące młodych
żołnierzy
Na Cmentarzu Łyczakowskim pochowano uczestników
powstania kościuszkowskiego (m.in. gen. B. Kołyszkę, F.
Zarembę), powstania listopadowego (w kwaterze zwanej
"Żelazną Kompanią", z S. Goszczyńskim i słynnym obrońcą
reduty na warszawskiej Woli J. K. Ordonem na czele
Grobowiec
Seweryna
Goszczyńskiego
Uczestnicy
powstania
styczniowego (na tzw. Górce
Powstańców, gdzie spoczywają
członków Rządu Narodowego: B.
Szwarce,
J.
Janowski,
W.
Biechoński, oraz generał M.
Heydenreich "Kruk", generał A.
Jeziorański,
płk
K.
KalitaRębajło).
Grobowiec
Ordona
Grób Marii Konopnickiej
(kopia zniszczonej
podczas wojny rzeźby
Luny Drexlerówny)
Grobowiec
Artura Grottgera
Grób Gabrieli Zapolskiej
Cmentarz
na Wileńskiej Rossie
Wspominając polskie nekropolie na Wschodzie
nie należy zapomnieć o wileńskiej Rossie. Na
tym cmentarzu pochowani są również żołnierze
polegli wiosną 1919 roku oraz żołnierze Armii
Krajowej, zabici w trakcie II wojny światowej.
Stara Rossa w Wilnie, Brama Główna
Cmentarz na Rossie, cmentarz w Wilnie,
jeden z najstarszych na ziemiach byłej
Rzeczypospolitej, założony 1769. Na
Rossie spoczywa wiele postaci ze świata
nauki, sztuki, polityki, uczestników
powstań
narodowych
i
konspiracji
niepodległościowej.
Należą do nich m.in.: matematyk i rektor Uniwersytetu
Wileńskiego W. Staniewicz, nestor historiografii
polskiej J. Lelewel (którego prochy sprowadzono 1929
z Paryża), grafik i litograf J. Oziębłowski, filomata
i przyjaciel A. Mickiewicza O. Pietraszkiewicz, "ojciec"
miasta Wilna, wybitny humanista J. Montwiłł, twórca
Muzeum
Starożytności
w
Wilnie,
społecznik
i organizator życia naukowego hr. E. Tyszkiewicz,
rewolucjonista i uczony J. Łukaszewicz, fizyk W.
Dzieduszycki, ojciec J. Słowackiego, poeta A.
Syrokomla, pisarz J. Orda, malarz F. Smuglewicz.
Na cmentarzu, wśród grobów żołnierzy z
okresu międzywojennego, wyróżnia się
ogromny grobowiec bez nazwiska, z
napisem "Matka i serce Syna", w którym,
obok Marii z Billewiczów Piłsudskiej,
złożono 1936 w srebrnej urnie serce J.
Piłsudskiego. Na Rossie pochowano także
czworo rodzeństwa Marszałka - zmarłych
w niemowlęctwie bliźniaków Piotra i
Teodorę oraz Kaspra (zm. 1915) i Adama
(zm. 1935).
Wiele nagrobków odznacza się wysoką wartością artystyczną.
Czarny Anioł, który zrywa ziemskie
pęta i unosi się do nieba najpiękniejszy pomnik Rossy.
Obok neogotyckiej kaplicy
zwiedzającym Rossę przygląda się
Biały Anioł.
Cmentarz na Monte
Cassino we Włoszech.
W bitwie o Monte Cassino, która w 1944
r. otworzyła aliantom drogę na Rzym,
zginęło 924 żołnierzy z 2. Korpusu
dowodzonego przez gen. Władysława
Andersa. W 1970 r. wśród swoich
żołnierzy na tym polskim cmentarzu,
spoczął również ich zmarły dowódca.
Zawiera on 1051 mogił żołnierskich.
Cmentarz zbudowano na płaskim siodle, zwanym
w czasie bitwy "Doliną Śmierci", pomiędzy Monte
Cassino i wzgórzem "593", a więc w miejscu
najbardziej wymownym. To właśnie przez
"Widmo", "Głowę Węża" i "593" szły główne
natarcia polskich batalionów. Na wzgórzach
„593” i „575” wzniesiono pomniki ku czci
poległych z 3 Dywizji Strzelców Karpackich
i 5 Kresowej Dywizji Piechoty.
Uroczyste oddanie cmentarza nastąpiło 1 września
1945 r. Spoczywają na nim polegli żołnierze
Rzeczypospolitej wszystkich jej wyznań: katolików,
grekokatolików,
prawosławnych,
protestantów,
żydów i mahometan w większości wyprowadzonych
przez gen. Andersa z "nieludzkiej ziemi",
z sowieckich obozów koncentracyjnych Gułagu.
Generał
Władysław
Anders,
który zmarł w 1970 r. w Londynie,
w swej ostatniej woli prosił, by
mógł zostać pochowany wśród
swoich żołnierzy pod Monte
Cassino. Jego grób stanowi dziś
centralny punkt cmentarza.
.
Cmentarz polskich żołnierzy ozdabiają wykute w kamieniu sentencje "Przechodniu
powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie" oraz "Za naszą i waszą
wolność my żołnierze polscy oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej,
a serca Polsce".
Cmentarz Pere-Lachaise w Paryżu.
Największy i najsławniejszy cmentarz paryski.
Powstał w 1804 roku w ogrodach przyległych do
willi Mont-Louis, podarowanej przez Ludwika
XIV francuskiemu jezuicie François d'Aix de
Lachaise.
Na cmentarzu znajduje się ponad 60 grobów
Polaków oraz jeden grób zbiorowy.
Na cmentarzu tym leżą m.in.:
Fryderyk Chopin – kompozytor i pianista
Jarosław Dąbrowski – działacz niepodległościowy,
generał i wódz naczelny wojsk Komuny Paryskiej
Stanisław Gawroński – polski generał Księstwa
Warszawskiego i Królestwa Kongresowego,
powstaniec styczniowy
Ewelina Hańska – szlachcianka, żona Honoré
de Balzaca
Klementyna Hoffmanowa – prozaiczka,
popularyzatorka, tłumaczka, wydawczyni
Jan Komarzewski – generał-lejtnant, szef
kancelarii wojskowej króla Stanisława Augusta
Teodor Morawski – polityk, uczestnik
powstania listopadowego, wydawca
Ludwik Nabielak – belwederczyk, działacz
polityczny, poeta, krytyk literacki, historyk,
inżynier górnictwa
Grobowiec Klementyny Hoffmanowej
Grobowiec Jana Komarzewskiego
Bonawentura Niemojowski – prawnik i polityk,
prezes Rządu Narodowego w czasie powstania
listopadowego
Maria Walewska (na cmentarzu znajduje się
serce hrabiny) – kochanka cesarza Napoleona
Bonapartego
Walery Antoni Wróblewski – działacz
rewolucyjno-demokratyczny, dowódca w
powstaniu styczniowym, generał Komuny
Paryskiej
Józef Wysocki (generał) – generał Wojska
Polskiego, uczestnik polskich powstań
narodowych i powstania węgierskiego 1848-1849
Rodak rewolucjonista - Walery Wróblewski
Cmentarz Les
Champeaux
w Montmorency
Grób Cypriana Kamila Norwida
Grób Delfiny Potockiej
Najbardziej "polski" jest mały cmentarz
w Montmorency pod Paryżem. Miasteczko
to w XIX wieku było jednym z ośrodków
Wielkiej Emigracji i dla wielu Polaków stało
się miejscem ostatniego spoczynku.
Pochowanym w Montmorency był Cyprian
Kamil Norwid. Poeta zmarł w 1883 roku
w kościelnym przytułku w Ivry pod
Paryżem
i tam został pochowany, ale po
pięciu
latach
wygasła
licencja
na
zachowanie nagrobka, więc szczątki
przeniesiono do zbiorowej mogiły polskiej
w Montmorency. Dopiero
w 2001 roku
urnę z ziemią z grobowca przeniesiono
symbolicznie
do
wawelskiej
Krypty
Wieszczów.
Wśród pierwszych polskich mieszkańców
tego
popularnego
letniska
położonego
kilkanaście kilometrów na północ od Paryża,
byli Julian Ursyn Niemcewicz i generał Karol
Kniaziewicz. Dziś na tamtejszym cmentarzu
mają wspólny grób, a w miejscowym kościele
- pomnik z 1848 r., dłuta Władysława
Oleszczyńskiego.
Tu został pochowany przywódca Wielkiej
Emigracji
książę
Adam
Jerzy
Czartoryski i jego żona Anna (ich
szczątki
przeniesiono
później
do
rodzinnego grobowca w Sieniawie).
Mniej osób pamięta o Ewelinie Hańskiej,
która spoczywa w jednym grobowcu
z mężem Balzakiem.
W 1856 roku na cmentarzu
spoczęły
zwłoki
Adama
Mickiewicza,
zmarłego
rok
wcześniej w Konstantynopolu. Do
tego
samego
grobowca
przeniesiono
ekshumowane
z
cmentarza
Pere-Lachaise
szczątki żony Mickiewicza, Celiny
z
Szymanowskich.
Rodzinny
grobowiec Mickiewiczów istnieje
do dziś, ale zwłok poety tam nie
ma - w 1890 roku zostały
przeniesione na Wawel.
W Montmorency pochowano malarzy Olgę
Boznańską i Tadeusza Makowskiego, rzeźbiarzy Cypriana
Grób rodziny Mickiewiczów.
Autorem medalionu z podobizną Godebskiego i Władysława Oleszczyńskiego, generałów
Poety jest Auguste Préault. Stąd Henryka Dembińskiego i Władysława Zamoyskiego (180328 czerwca 1890 r. prochy
1868) W grobie zbiorowym Towarzystwa HistorycznoAdama Mickiewicza przeniesiono Literackiego spoczęły zwłoki Naczelnego Wodza z lat
na Wawel.
1943-44 gen. Kazimierza Sosnkowskiego (w 1992 roku
urnę z jego prochami sprowadzono do warszawskiej
archikatedry św. Jana).
Cmentarz Montmartre
Cmentarz Montmartre nazywany również Cmentarzem
Północnym – jest jedną z najstarszych nekropolii
Paryża. Do dziś na tym samym cmentarzu stoją także,
nadszarpnięte przez czas, groby Polaków, którzy po
upadku powstania listopadowego znaleźli schronienie
w Paryżu.
"Na pamiątkę jutrzni
wolności, przez żałobę
narodu świtającej,
polska emigracja
postawiła ten krzyż
dnia 29 listopada 1861
roku" - głosi napis na
zbiorowej mogile
emigrantów
Na położnym w północnej części Paryża cmentarzu
Montmartre zachował się grób Julisza Słowackiego
z jego wizerunkiem w brązie i napisem po francusku
"Wielki poeta polski" / kwatera nr 7/. Grób jest pusty;
szczątki Słowackiego w 1927 roku przeniesiono na Wawel.
Łącznie jest tu ponad 100 grobów Polaków.
Grób rodziny Sapieha
Cmentarze
w
Kozielsku,
Starobielsku
i Ostaszkowie upamiętniające polskich oficerów
zamordowanych w 1940 roku na rozkaz Stalina.
W sumie zginęło tu 25 700 Polaków, którzy po 17
września 1939 roku dostali się do niewoli
radzieckiej. Pierwszą nekropolię upamiętniającą
ofiary Katynia otwarto latem 2000 roku
w Charkowie na Ukrainie, cmentarz w Katyniu
(Rosja) poświęcono tego samego roku pod koniec
lipca,
trzeci
cmentarz
polskich
ofiar
totalitaryzmu radzieckiego otwarto we wrześniu
2000 roku koło Tweru.
Tablica pamiątkowa znajdująca się na
cmentarzu.
Napis w j. polskim i ukraińskim:
"TU SPOCZYWA 48 POLAKÓW. JEŃCÓW
I INTERNOWANYCH.
WIĘZIONYCH W OBOZIE NKWD W
STAROBIELSKU.
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI !"
Starobielski cmentarz polskich żołnierzy
Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie
W 1940 roku jeńcy z obozu w Starobielsku
zostali przewiezieni do Charkowa i rozstrzelani
przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu
NKWD w Charkowie oraz pracowników NKWD
przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura
Politycznego KC.
Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu
w Charkowie
Polski Cmentarz
Wojenny w Miednoje
Wzniesiony w latach 1999–2000 z inicjatywy
Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Na cmentarzu, o łącznej powierzchni 1,7 ha,
zlokalizowano 25 zbiorowych mogił ponad
6300
jeńców
obozu
specjalnego
w Ostaszkowie zamordowanych w 1940 roku
przez NKWD w piwnicach Obwodowego
Zarządu NKWD w Kalininie (obecnie Twer).
Na tych cmentarzach
spoczywają szczątki 15tu
tysięcy
polskich
oficerów, jeńców z 1939go roku. Z ponad 22-óch
tysięcy ofiar katyńskich,
zamordowanych
na
rozkaz Stalina wiosną
1940 roku, znaleziono
groby około 15 tysięcy
pomordowanych.
Polski Cmentarz Wojenny
w Katyniu
Polski cmentarz wojskowy w Gniezdowie,
wzniesiony w latach 1999–2000. Powstał
z inicjatywy Federacji Rodzin Katyńskich;
spoczywa na nim 4 421 oficerów i podchorążych
Wojska Polskiego, jeńców wojennych z obozu
w Kozielsku zamordowanych w 1940 przez
NKWD. Byli oni przewożeni pociągami do stacji
kolejowej Gniezdowo, a następnie zabijani
w Katyniu.
Polski Cmentarz Wojenny
w Bykowni
Krzyż w Bykowni
Uroczyste otwarcie i poświęcenie cmentarza
nastąpiło 21 września 2012 roku z udziałem
Bronisława Komorowskiego i Wiktora Janukowycza.
Ogólna liczba polskich ofiar pochowanych w tym
miejscu została oszacowana przez archeologów na
ok. 1700. 30 czerwca 2011 roku w Bykowni odbył się
symboliczny
pogrzeb
492
polskich
ofiar
wydobytych z dołów śmierci
Tu jest pamięć i tutaj świeczka.
Tutaj napis i kwiat pozostanie.
Ale zmarły gdzie indziej mieszka
na wieczne odpoczywanie.