Zapisz jako PDF

Spis treści
1 FUNKCJE
1.1 Pełnione funkcje
2 PODZIAŁ
2.1 Tkanka tłuszczowa żółta (biała)
2.1.1 Cechy
2.1.2 Funkcje
2.2 Tkanka tłuszczowa brunatna
2.2.1 Cechy i funkcje
2.2.1.1 Gruczoły snu zimowego
3 ADIPOKINY
3.1 adiponektyna (AdipoQ, adipocyte complement-related protein)
3.2 adipsyna
3.3 angiotensynogen (α2-globulina)
3.4 apolipoproteina E (ApoE)
3.5 białko chemotaktyczne dla monocytów (MCP-1)
3.6 białko C-reaktywne(CRP)
3.7 białko transportujące estry cholesterolu (CETP)
3.8 białko wiążące retinol (RBP)
3.9 czynnik martwicy guza (TNF-α)
3.10 czynniki wzrostowe
3.11 haptoglobina
3.12 inhibitor aktywatora plazminogenu (PAI-1)
3.13 interleukiny
3.14 leptyna (hormon sytości)
3.15 lipaza lipoproteinowa (LPL)
3.16 metalotioneina
3.17 rezystyna
3.18 omentyna
3.19 transformujący czynnik wzrostu β (TGF β)
3.20 tromboplastyna
3.21 waspina
3.22 wisfatyna
4 ZABURZENIA ZWIĄZANE Z OTYŁOŚCIĄ
5 Pytania do wykładu
FUNKCJE
W przeciwieństwie do tkanki łącznej właściwej, tkanka łączna tłuszczowa (wyspecjalizowana)
charakteryzuje się przewagą komórek nad substancją pozakomórkową. Tkanka tłuszczowa stanowi
20-25% części ciała kobiet i 15-20% mężczyzn. Zbudowana jest głównie z komórek tłuszczowych
zwanych adipocytami, a także z preadipocytów, makrofagów, fibroblastów i komórek zrębowych
naczyń. Z wiekiem i zwiększeniem dostarczania pożywienia rozmiary adipocytów rosną.
Pełnione funkcje
magazynowanie energii w postaci tłuszczu i uwalnianie tłuszczu do krwi w sytuacjach deficytu
energii
termoizolacja ciała
metabolizm - wypełnione tłuszczem adipocyty nie stanowią wyłącznie spichlerza zapasowych
kalorii i izolacji termicznej ciała – ale intensywnie metabolizują substancje pozyskane z
pokarmu (glukozę, lipidy, aminokwasy, itd.) i wydzielają do krwi liczne metabolity, w tym
substancje czynne biologicznie zwane adipokinami
immunomodulacja - proces stymulacji systemu immunologicznego za pomocą
immunomodulatorów, mający na celu regulowanie odpowiedzi odpornościowej organizmu na
infekcje o rozmaitej etiologii (np. wydzielanie licznych cząsteczek wpływających na funkcję
układu odpornościowego, zapalenie, rozwój i postęp miażdżycy)
osłona i amortyzacja narządów wewnętrznych przed wstrząsami i urazami
Występuje w dwóch postaciach: jako tkanka tłuszczowa żółta lub brunatna.
<videoflash>RWz4i88KBZo</videoflash> <videoflash>zZK1GJ8ds8U</videoflash>
PODZIAŁ
Tkanka tłuszczowa żółta (biała)
To tkanka tłuszczowa jednopęcherzykowa. Komórki tkanki tłuszczowej żółtej tworzą układ ściśle
upakowany, dlatego ich kształt jest często wielokątny. Rozwija się z zarodkowej mezynchymy, z
której powstaja wrzecionowate komórki (lipoblasty) z małymi wakuolami tłuszczowymi. Następnie
lipoblasty dojrzewają w adiopcyty.
Cechy
żółty kolor (pochodzi od barwników z grupy karotenoidów zwanych lipochromami)
jej komórki zawierają lipidy (trójglicerydy) w postaci jednej wakuoli (kwasy tłuszczowe głównie z pożywienia - wnikają do komórki gdzie są estryfikowane z glicerolem) otoczonej
cienkim rąbkiem cytoplazmy
Budowa chylomikronu. Apolipoproteiny: ApoA,
ApoB, ApoC, ApoE; T (triacyloglicerole,
trójglicerydy); C (cholesterol); zielone (fosfolipidy);
Ze względu na hydrofobowy charakter cząsteczek
lipidów (w tym triacylogliceroli oraz cholesterolu)
nie mogą one być transportowane bezpośrednio w
środowisku wodnym (przez krew). Aby transport
mógł być możliwy, powstają kompleksy
lipoproteinowe (np. chylomikrony, HDL, LDL,
VLDL), których otoczka jest hydrofilowa, a cała
cząsteczka rozpuszczalna w wodzie.
cała komórka pokryta jest cienka warstwą glikoprotein
wielkość komórek od 20 do 12 mikrometrów
jądro spłaszczone, odsunięte brzeżnie
cytoplazma zawiera dość dużo mitochondriów
dobrze rozwinięta siateczka śródplazmatyczna gładka
komórki otoczone siateczką włókien (głównie siateczkowych - kolagen typu III)
lipidy trafiają do komórek tkanki tłuszczowej
z przewodu pokarmowego drogą krwi w formie chylomikronów --> duże lipoproteiny
występujące w osoczu krwi; kuliste cząsteczki o wielkości 0,3–1,5 μm
z wątroby jako lipoproteiny
chylomikrony i lipoproteiny są rozkładane w naczyniach włosowatych tkanki tłuszczowej do
kwasów tłuszczowych i glicerolu. Kwasy tłuszczowe są transportowane przez cytoplazmę,
gdzie są estryfikowane
-glicerolem, który jest produktem własnym tych komórek
Funkcje
magazynuje energię w postaci tłuszczy
zawiera receptory hormonów modulujących pobieranie i uwalnianie tłuszczu:
hormonu wzrostu
insuliny
glikosteroidów
hormonów tarczycy
noradrenaliny
zawiera włosowate naczynia krwionośne (uwalnianie noradrenaliny pobudza przechodzenie
gromadzonego tłuszczu do krwiobiegu)
amortyzuje wstrząsy (w podeszwach stóp, wokół nerek i w oczodołach)
Tkanka tłuszczowa brunatna
To tkanka tłuszczowa wielopęcherzykowa; u człowieka występuje głównie w okresie poporodowym (u
noworodków) - później zanika. Znajduje się między łopatkami, w okolicy szyi, barków, grzbietu,
śródpiersia oraz dużych tętnic i nerek. Jej zadaniem jest wytwarzanie ciepła z metabolizowanego
tłuszczu. Wytwarza również w niewielkich ilościach leptynę.
Cechy i funkcje
brunatny kolor (związany z dużą liczbą mitochondriów)
posiadają wakuole lipidowe (liczne małe krople lipidów)
jądro jest kuliste i znajduje się w centrum komórki
bardzo duża liczba mitochondriów (mitochondrialny metabolizm kwasów tłuszczowych) o
dobrze wykształconych podłużnych grzbietach; w błonie wewnętrznej mitochondriów znajduje
się termogenina (białko kanałowe); jest to kanał jonowy przepuszczalny dla jonów
wodorowych. Wykorzystuje ona ten sam gradient protonów, który wykorzystuje syntaza ATP.
Jednakże przejście protonów z przestrzeni międzybłonowej mitochondrium do macierzy
mitochondrialnej przez ten kanał nie skutkuje powstaniem ATP (tak jak w procesie fosforylacji
oksydacyjnej), ale wytworzeniem energii cieplnej. A zatem komórki posiadające termogeninę
wytwarzają więcej energii cieplnej kosztem spadku produkcji ATP.
są kwasochłonne
jest silnie unaczyniona (ma zdolność ogrzewania przepływającej przez nią krwi); do naczyń
dochodzą zazwojowe włókna nerwowe, które powodują rozszerzanie się naczyń co zwiększa
nawet 100-krotnie objętość przepływającej przez tkankę krwi
jest unerwiona przez włókna układu współczulnego
tkanka tłuszczowa brunatna ulega też aktywacji podczas narażenia na zimno. Zwiększone ilości
tkanki tłuszczowej na szyi zaobserwowano u robotników pracujących w niskich temperaturach
Gruczoły snu zimowego
Brunatna tkanka tłuszczowa występuje również u zwierząt zapadających w sen
zimowy. U gatunków hibernujących (stąd nazwa gruczoły snu
zimowego) jest gromadzona jesienią i występuje w dużych ilościach i pozostaje
przez całe życie. Główną funkcją gruczołów snu zimowego jest
szybkie wytworzenie ciepła podczas przebudzeń ze stanu hibernacji. Ponieważ
tłuszcz brunatny szybko się spala - dostarcza dużych ilości
energii do organizmu, co jest konieczne do szybkiego podniesienia obniżonej
temperatury ciała. W hibernacji naturalnej temperatura ciała
spada do około 5 °C na okres nawet do kilkunastu tygodni, co jest warunkiem
przetrwania bez pobierania pokarmu. Energia do życia jest
czerpana z zapasów tłuszczu nagromadzonego w tkance tłuszczowej brunatnej.
Zawarta w niej energia jest wykorzystywana do szybkiego
ogrzania ciała w czasie wybudzania – gdy temperatura otoczenia przekroczy
wartość progową.
ADIPOKINY
Jako źródło licznych substancji, zwanych adipokinami, tkanka tłuszczowa stanowi organ dokrewny.
Aktywność wydzielniczą wykazują wszystkie składowe tkanki tłuszczowej, przy czym niektóre
adipokiny produkowane są wyłącznie przez adipocyty, a inne przez pozostałe składowe tej tkanki.
adiponektyna (AdipoQ, adipocyte complement-related protein)
Adiponektyna
w swojej budowie posiada sekwencje homologiczne do kolagenu (typu VIII i X)
polipeptydowy hormon złożony z 244 aminokwasów, który jest wytwarzany i wydzielany do
krwi przez dojrzałe komórki tłuszczowe (w wyniku aktywacji receptora jądrowego PPAR-γ)
wpływa na szereg procesów metabolicznych, szczególnie przemianę glukozy i kwasów
tłuszczowych w wątrobie i mięśniach, pośrednio wpływając na wrażliwość na insulinę
ma silne działanie przeciwzapalne
ma silne działanie przeciwmiażdżycowe - zmniejsza ekspresję molekuł adhezyjnych na
powierzchni komórek śródbłonka, hamuje przekształcanie makrofagów w komórki piankowate,
pobudza angiogenezę, zmniejsza proliferację i migracje SMC (Smooth Muscle Cells)
jej syntezę i wydzielanie pobudza insulina, hamuje zaś TNF-alfa
jej stężenie w osoczu zależy od płci (jest wyższe u kobiet. Jest niższe u osób otyłych, chorych na
cukrzycę typu 2, u osób z insulinoopornością
stężenie adiponektyny w osoczu jest odwrotnie proporcjonalne do BMI (Body Mass Index) oraz
procentowej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie; zmniejsza stężenie wolnych kwasów
tłuszczowych i triglicerydów we krwi
stężenia adiponektyny we krwi są dodatnio skorelowane ze stężeniem cholesterolu frakcji HDL
oraz stymulowanym insuliną zużyciem glukozy, natomiast ujemnie — z ciśnieniem tętniczym,
glikemią na czczo, insulinemią oraz stężeniami triglicerydów i cholesterolu frakcji LDL
podsumowując, adiponektyna jest produkowanym przez tkankę tłuszczową hormonem o
działaniu przeciwcukrzycowym, przeciwzapalnym i przeciwmiażdżycowym
adipsyna
pierwsza opisana adipokina
jest jedną z kilku składowych dopełniacza (składowa D) odpowiedzialnych za enzymatyczną
produkcję ASP (acylation stimulating protein) przez wycinanie fragmentu z większego białka.
ASP jest białkiem układu dopełniacza odpowiedzialnym za metabolizm glukozy i lipidów.
Zarówno adipsyna jak i ASP dodatnio korelują z ilością tkanki tłuszczowej, insulinoopornością i
częstością występowania chorób układu sercowonaczyniowego
angiotensynogen (α2-globulina)
Apolipoproteina E
składa się z 452 reszt aminokwasowych
jest jednym z białek osocza krwi odpowiedzialnym za transport kwasów tłuszczowych i
hormonów steroidowych
to także substancja będąca prohormonem dla angiotensyny I, która jest prohormonem dla
angiotensyny II. Angiotensyna II jest hormonem odpowiedzialnym za ciśnienie krwi w
naczyniach, wywołuje silny skurcz mięśniówki drobnych naczyń krwionośnych i znacząco
podnosi ciśnienie tętnicze krwi, tym samym zwiększając częstotliwość pracy serca
wzmożoną produkcję angiotensynogenu przez tkankę tłuszczową w otyłości wiąże się z
angiogenezą oraz rozwojem nadciśnienia tętniczego
apolipoproteina E (ApoE)
lipoproteina
we krwi krąży jako składowa chilomikronów
wiąże się z heparyną, bierze udział w transporcie lipidów (transportuje lipidy z miejsca ich
powstawania lub wchłaniania do tkanek, gdzie są magazynowane lub wydalane z organizmu) i
metabolizmie lipoprotein
pełni funkcję nośnika cholesterolu w ośrodkowym układzie nerwowym
występuje w postaci trzech izoform: apoE2, apoE3 oraz apoE4. Isoforma 4 apolipoproteiny E
(ApoE) jest dobrze udokumentowanym czynnikiem ryzyka choroby Alzheimera oraz sprzyja on
rozwojowi arteriosklerozy
zaangażowana jest w modulowanie odpowiedzi zapalnej, regulacje funkcji płytek krwi,
zjawisko apoptozy i stresu oksydacyjnego
białko chemotaktyczne dla monocytów (MCP-1)
jego zadaniem jest przyciąganie monocytów do miejsca zapalnego; należy ono do istotnych
białek warunkujących rozwój procesu zapalnego oraz uczestniczących w formowaniu płytki
miażdżycowej (jest produkowane jako odpowiedź na pojawienie się utlenionych lipoprotein we
krwi i innych stymulatorów miażdżycy)
odgrywa niekorzystną rolę w patogenezie chorób układu sercowo-naczyniowego oraz w
neurodegeneracyjnych chorobach ośrodkowego układu nerwowego
pobudza gromadzenie makrofagów w niedokrwionych mięśniach szkieletowych
receptor dla MCP-1 zlokalizowany jest na krążących monocytach oraz komórkach mięśniówki
naczyń, co pokazuje także rolę MCP-1 w proliferacji mięśniówki
stężenie osoczowe MCP-1 koreluje ze wzrostem masy ciała
białko C-reaktywne(CRP)
Budowa CRP
białko ostrej fazy - którego stężenie we krwi zmienia się w wyniku reakcji na zakażenie
organizmu, urazy, nowotwory, stany zapalne i procesy martwicze
stężenie powyżej 10 mg/l przemawia za obecnością stanu zapalnego o różnej etiologii
mają na nie także wpływ choroby przewlekłe, masa ciała, wiek, rasa, palenie tytoniu i
stosowane leki
jego stężenie regulowane jest przez inne cytokiny: IL-6, IL-1 i TNF-α
bierze udział w odpowiedzi immunologicznej, ponieważ ułatwia wiązanie dopełniacza,
ułatwiając tym samym fagocytozę czynnika infekcyjnego
w komórkach mięśni gładkich naczyń CRP wzmaga ekspresję receptorów dla angiotensyny II,
wzmacniając tym siłę skurczu naczyń (przy udziale CRP zaburzona jest relacja skurczurozkurczu, co zaobserwowano w nadciśnieniu tętniczym)
białko transportujące estry cholesterolu (CETP)
CETP
składa się z 476 aminokwasów
jest białkiem osocza, które ułatwia transport estrów cholesterolu i triglicerydów między
lipoproteinami; końcowym etapem tych zmian jest transport estrów cholesterolu z cząsteczki
HDL ("dobrego cholesterolu") do lipoprotein VLDL i LDL, a trójglicerydy zostają
transportowane odwrotną drogą z VLDL i LDL do HDL i vice versa. Wykazano, że wysokie
stężenie cholesterolu frakcji HDL jest odwrotnie proporcjonalne do częstości incydentów
sercowo-naczyniowych, a interwencja terapeutyczna powodująca wzrost stężenia cholesterolu
frakcji HDL zmniejsza ryzyko wystąpienia tych zdarzeń.Hamowanie działania CETP powoduje
zwiększenie stężenia HDL (tutaj wyższe wartości stanowią lepszy wynik) poprzez znaczne
opóźŸnienie rozkładu apolipoprotein (I i II). Jednakże brak lub zaburzona funkcja CETP
zaburza wydalanie nadmiaru cholesterolu i tą drogą przyczynia się do rozwoju miżdżycy
białko wiążące retinol (RBP)
należy do rodziny lipokalin
umożliwia przepływ nierozpuszczalnego retinolu między tkankami, przede wszystkim z miejsc
jego nagromadzenia do tkanek obwodowych
chroni witaminę A przed utlenieniem i masowym rozprowadzeniem tej aktywnej cząsteczki
spełnia ważną rolę w przenoszeniu witaminy A z krążenia matki do krążenia płodu
za pomocą syntezy RBP jest regulowane uwalnianie retinolu (organicznego związeku
chemicznego, zaliczanego do grupy karotenoidów, który wraz z innymi retinoidami spełnia rolę
witaminy A) z wątroby
czynnik martwicy guza (TNF-α)
Obraz kolonoskopowy raka okrężnicy
rozpoznanego w esicy w
przesiewowym badaniu na chorobę
Crohna
Model TNF-α
inne nazy --> czynnik martwicy guza, czynnik nekrozy nowotworów, kacheksyna lub
kachektyna
złożona ze 182 aminokwasów
cytokina związana z procesem zapalnym produkowana głównie przez aktywne monocyty
i makrofagi oraz w znacznie mniejszych ilościach przez inne tkanki (adipocyty,
keratynocyty, fibroblasty, neutrofile, mastocyty oraz niektóre limfocyty)
wydzielana w dużych ilościach u osób otyłych z insulinoopornością, która nie tylko
inicjuje, ale także stymuluje przebieg tworzenia zmian miażdżycowych
osłabia rozkurcz naczyń zależny od śródbłonka oraz powodując upośledzenie funkcji
śródbłonka
może także powodować apoptozę komórek śródbłonka, pogłębiając przez to jego
dysfunkcję
część z jego negatywnych działań na naczynia krwionośne może wynikać z jego udziału
w rozwoju insulinoopornej cukrzycy wraz z następczą hiperglikemią
pobudza wątrobę do produkcji białek ostrej fazy w tym CRP
stymuluje fagocytozę
nadmierne wydzielanie TNF-α łączy się ze zwiększoną podatnością na alergie i
zapadalnością na astmę
nadmierna produkcja TNF-α łączona jest na przykład z chorobą Leśniowskiego-Crohna
(przewlekły, nieswoisty proces zapalny ściany przewodu pokarmowego). Do przeciwciał
anyt-TNF-α należą między innymi infliksymab, etanercept, adalimumab i certolizumab
pegol
TNF-α wywiera wpływ na komórki łącząc się z odpowiednim receptorem na powierzchni
błony komórkowej. Pobudzenie receptorów TNF-R1 i TNF-R2 pobudza te komórki do
produkcji i uwalniania cytokin
Krystaliczna struktura wamminy,
VEGF-F z jadu węża
czynniki wzrostowe
peptydy pobudzające inne komórki do podziału albo różnicowania
działają za pośrednictwem receptorów, które są zlokalizowane na powierzchni komórek
docelowych
na przykład VEGF --> czynnik wzrostu nabłonka naczyń (białka sygnalizacyjne biorące
udział w tworzeniu sieci naczyń krwionośnych embrionu oraz w angiogenezie)
VEGF stymuluje mitozę komórek śródbłonka i ich migrację
zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych (czynnik przepuszczalności naczyniowej)
obecność VEGF jest uważana za zły prognostyk w nowotworach piersi (obniżenie
całkowitej przeżywalności i przeżywalności bez choroby w guzach z dużym poziomem
VEGF)
wysoki poziom VEGF może być wczesnym etapem procesu tworzenia przerzutów
VEGF jest uwalniany w reumatoidalnym zapaleniu stawów w odpowiedzi na TNF-α
VEGF może wywoływać wiele różnych odpowiedzi dlatego jest potencjalnym celem dla
leków w terapiach antynowotworowych
haptoglobina
białko ostrej fazy (jej stężenie wzrasta w stanach zapalnych, np. we wrzodziejącym
zapaleniu jelit, ostrych chorobach reumatycznych, zawale serca i w ostrych zakażeniach)
odpowiedzialne za wychwyt wolnej hemoglobiny we krwi (wiąże nieodwracalnie wolną
hemoglobinę)
duża utrata krwi oraz zaburzenia czynności nerek mogą wpływać na stężenie
haptoglobiny
inhibitor aktywatora plazminogenu (PAI-1)
jest głównym inhibitorem aktywacji fibrynolizy (fizjologiczny proces rozpuszczania
skrzepu - fibryny)
jest produkowany głównie przez komórki śródbłonka i płytki krwi, ale także przez
adipocyty
jego funkcja polega na neutralizowaniu czynnych cząsteczek tkankowego aktywatora
plazminogenu i aktywatora typu urokinazowego poprzez tworzenie z nimi stabilnych,
nieaktywnych kompleksów
ostry zawał serca prawie we wszystkich przypadkach jest spowodowany nagłym
zamknięciem światła tętnicy wieńcowej przez skrzeplinę, tworzącą się na blaszce
miażdżycowej, która uległa destabilizacji. Powstawaniu skrzepliny w naczyniu
wieńcowym sprzyjają zaburzenia układu fibrynolizy osoczowej, w którym zasadnicza rolę
odgrywa PAI-1
u osób z otyłością i insulinoopornością stwierdza się podwyższone stężenia PAI-1, które
dodatnio korelują z pozostałymi elementami zespołu metabolicznego
czynnik TNF-a w tej grupie pacjentów zwiększa syntezę i wydzielanie PAI-1
wydaje się, że PAI-1 może być ogniwem łączącym otyłość i powikłania sercowonaczyniowe
obserwowane w cukrzycy podwyższone stężenie głównego inhibitora fibrynolizy PAI-1 —
mogłoby tłumaczyć mechanizm częstych w tej chorobie patologii naczyniowych
u chorych z całkowitym brakiem PAI-1 we krwi, spowodowanym mutacją genową,
występują patologiczne krwawienia po urazach i zabiegach chirurgicznych
podwyższony poziom PAI-1 po menopauzie świadczy o upośledzonej fibrynolizie
ustrojowej, niekorzystnie wpływając na stan zdrowia kobiet (stosowanie estrogenów w
tym okresie korzystnie obniża jego poziom, zwiększając potencjał fibrynolityczny osocza)
interleukiny
IL-1
jest wydzielana w odpowiedzi na różne antygeny pochodzenia wirusowego, bakteryjnego
i grzybiczego
jest zdolna do indukowania wydzielania innych cytokin prozapalnych: IFN-γ, Interleukina
6 czy TNF
wpływa aktywująco na leukocyty oraz wiele innych komórek nie związanych
bezpośrednio z układem odpornościowym
stymuluje różnicowanie limfocytów B (rodzaj limfocytów, odpowiedzialnych za
odpowiedź odpornościową humoralną, tzn. produkujących przeciwciała niszczące
antygeny) do komórek plazmatycznych
badana jako potencjalny lek ze względu na jej silne własności przeciwnowotworowe
IL-1α - występuje jako cząsteczka błonowa; oddziałuje przez to jedynie na komórki
sąsiadujące z komórką, która tę cytokinę wytwarza
IL-1β - odpowiedzialna jest za większość efektów wywoływanych przez IL-1
wpływa stymulująco na różnicowanie adipocytów oraz proliferację (mnożenie się
komórek) fibroblatów i komórek mięśni gładkich
IL-6
30% krążącej w naczyniach krwionośnych IL-6 pochodzi z tkanki tłuszczowej
prozapalna cytokina związana z insulinoopornością
wysokie stężenia IL-6 są czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2 i powikłań sercowonaczyniowych
uczestniczy w zwrotnym hamowaniu wytwarzania TNF
stymuluje produkcję białek ostrej fazy
IL-10 (czynnik hamujący syntezę cytokin)
hamuje wytwarzanie cytokin prozapalnych (np. TNF-α)
ogranicza wytwarzanie reaktywnych form tlenu przez neutrofile i makrofagi
IL-1α
IL-1β
IL-6
IL-10
leptyna (hormon sytości)
Leptyna
białko zbudowane z 167 aminokwasów
działa poprzez receptory leptynowe znajdujące się głównie w podwzgórzu (w jądrze
łukowatym, hamuje syntezę neuropeptydu Y i białka z rodziny agouti - na tej drodze
leptyna hamuje przyjmowanie pokarmu oraz stymuluje wydatek energii) --> to efekt
przeciwny wobec działania hormonu regulującego łaknienie — greliny (która pochodzi
głównie z żołądka)
wydzielanie leptyny podlega rytmowi okołodobowemu — największe jest między godziną
22.00 a 3.00 w nocy, co bywa tłumaczone jako efekt zaprzestania przyjmowania pokarmu
w czasie snu
zaburzenia wytwarzania tego hormonu bądź niewrażliwość receptorów dla tego hormonu
prowadzi często do nadwagi i otyłości
jej stężenie we krwi dodatnio koreluje z masą ciała, masą tkanki tłuszczowej, stanem
odżywienia
na wzrost jej wydzielania wpływają: insulina, glikokortykoidy, TNF-a i estrogeny
u otyłych kobiet jej stężenie dodatnio koreluje ze stężeniem estradiolu
u mężczyzn — ze stężeniem testosteronu, z siarczanem dehydroepiandrosteronu i
kortyzolem
leptyna reguluje ciśnienie krwi, angażując dwa przeciwstawne mechanizmy: rozkurcz
naczyń oraz z drugiej strony skurcz naczyń
lipaza lipoproteinowa (LPL)
uwalnia kwasy tłuszczowe pochodzące z pożywienia
kieruje procesem lipolizy (rozkład trójglicerydu w tkance tłuszczowej prowadzący do
powstania kwasów tłuszczowych i glicerolu, które uwolnione do krwiobiegu,
wychwytywane są przez większość tkanek) i lipogenezy (syntezy tłuszczu)
odpowiada za hydrolizę chylomikronów i VLDL
wykazano dodatnią korelację między aktywnością LPL i stężeniem HDL
insulina i glikokortykoidy stymulują aktywność LPL, natomiast aminy katecholowe,
testosteron u mężczyzn oraz estrogeny u kobiet blokują jej aktywność
aktywnością LPL kierują również adipokiny produkowane przez tkankę tłuszczową.
Leptyna, IL-6 i TNFa zmniejszają jej aktywność, a adiponektyna ją pobudza
metalotioneina
zbudowane z 60 aminokwasów
białko, które wiąże metale ciężkie (zapewnia ochronę przed groźnymi toksynami kadmem, cezem, arsenem, rtęcią i ołowiem, które przedostają się do organizmu z
pożywienia)
bierze udział w tworzeniu bariery antyoksydacyjnej, zapewniającą ochronę przed
aktywnymi formami tlenu (wolnymi rodnikami)
w doświadczeniach potwierdzona została funkcja metalotionein jako białek biorących
udział w gospodarce metalami niezbędnymi do wzrostu i rozwoju organizmu - pełnią rolę
rezerwuaru dla cynku i miedzi. Cynk jest niezbędny w procesach biosyntezy i
prawidłowego funkcjonowania metalotionein (ponieważ jest on stałym składnikiem i
stanowi czynnik stabilizujący dla tego białka)
metalotioneiny wydają się być ważnym czynnikiem komórkowym, który pozwala nabyć
komórce oporność podczas chemioterapii nowotworowej. Wyniki badań sugerują, że
wysoki poziom MT w wielu nowotworach jest główną przyczyną braku skuteczności
chemioterapii i radioterapii.
może powodować oporność na pene środki farmakologiczne - znajomość poziomu MT w
guzie nowotworowym przed rozpoczęciem leczenia może dawać pewną informację o
klinicznej skuteczności chemioterapii i radioterapii.
rezystyna
Rezystyna
polipeptyd złozony z 108 aminokwasów
jest jednym z ostatnio (2001 rok) zidentyfikowanych produktów tkanki tłuszczowej
ilość rezystyny jest proporcjonalna do zawartości tkanki tłuszczowej (zmniejsza się w
wyniku głodzenia)
zwiększone stężenia tego polipeptydu stwierdzono w genetycznych i indukowanych dietą
modelach otyłości u zwierząt
aktywuje enzymy glukoneogenezy i nasila glikogenolizę, której skutkiem działania jest
zwiększenie wątrobowej oporności na insulinę
podtrzymuje glikemię (stężenie glukozy we krwi) podczas głodu
może służyć jako marker (związek chemiczny, którego stwierdzenie w analizowanej
próbce tkanki wskazuje na pewien stan układu) zapadalności na zawał serca
możliwe, że jest to cytokina prozapalna, która tak jak TNF-alfa ma duże znaczenie w
patogenezie insulinooporności i powikłań sercowo-naczyniowych
bez wątpienia odkrycia dotyczące rezystyny mogą przyczynić się do pełniejszego
zrozumienia metabolizmu tkanki tłuszczowej, do poprawy
możliwości diagnostycznych, a także do leczenia cukrzycy typu 2 oraz otyłości
omentyna
jej wydzielanie zmniejsza się w otyłości
zwiększa stymulowany przez insulinę przezbłonowy transport glukozy w izolowanych
ludzkich adipocytach
wydaje się, że podobnie jak adiponektyna, jest adipokiną o działaniu chroniącym przed
rozwojem zaburzeń metabolicznych towarzyszących otyłości
przypuszcza się, że omentyna zwiększa insulinowrażliwość i stymuluje metabolizm
glukozy, w ten sposób wpływając na dystrybucję tkanki tłuszczowej
transformujący czynnik wzrostu β (TGF β)
należy do grupy cytokin, tj. niezwykle istotnych czynników odpowiedzialnych między
innymi za wzrost, różnicowanie, migrację komórek, formowanie i degradację składników
macierzy zewnątrzkomórkowej, procesy chemotaksji oraz apoptozy
jest potencjalnym inhibitorem wzrostu, co dotyczy większości komórek (m.in. komórek
szpiku, hepatocytów, limfocytów i komórek epitelialnych skóry)
brak tej cytokiny może predysponować do częstszego ujawniania się schorzeń z
autoagresji, takich jak toczeń układowy czy sklerodermia układowa
Tromboplastyna
obecność dużych stężeń TGF- beta 1 w stanach nasilonej regeneracji tkanek np.
towarzyszących uszkodzeniom w stawach
nadmierne wytwarzanie TGF-beta 1 przez astrocyty (największe komórki glejowe)
prowadzi do rozwoju zmian naczyniowych podobnych do tych, jakie występują w
chorobie Alzheimera
niedobór TGF- beta 2 prowadzi do zaburzeń rozwojowych dotyczących głównie
twarzoczaszki, narządu wzroku i słuchu, kręgosłupa oraz układu moczowopłciowego
tromboplastyna
czynnik tkankowy, czynnik III lub CD142
białko aktywujące krzepnięcie krwi
waspina
jej wydzielanie rośnie w otyłości
podawanie rekombinowanej waspiny myszom poprawia tolerancję glukozy i zwiększa
insulinowrażliwość
wisfatyna
w tkance tłuszczowej jest produkowana zarówno przez adipocyty, jak i makrofagi
odpowiada zidentyfikowanemu już wcześniej białku – PBEF – czynnikowi wzrostu dla
wczesnych pre-B limfocytów, który jest produkowany w szpiku kostnym, wątrobie i
mięśniach szkieletowych
po podaniu wisfatyny obserwuje się obniżenie stężenia glukozy bez wpływu na poziom
insuliny
stymuluje różnicowanie preadipocytów do dojrzałych adipocytów
przypuszcza się, że zwiększone wydzielanie wisfatyny w otyłości jest mechanizmem
kompensacyjnym (prowadzącym do uzyskania normoglikemii - prawidłowego poziomu
cukru w krwi). Jej wyższe stężenie nie jest jednak w stanie ochronić organizmu przed
wystąpieniem zaburzeń charakterystycznych dla otyłości (nadciśnienia tętniczego,
dyslipidemii i zaburzeń tolerancji glukozy)
ZABURZENIA ZWIĄZANE Z OTYŁOŚCIĄ
Cukrzyca typu II
Nadciśnienie tętnicze
Hiperlipidemia
Choroba niedokrwienna serca
Niewydolność serca
Udar mózgu
Nowotwory
Zaburzenia oddychania
Kamica pęcherzyka żółciowego
Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe
Żylaki kończyn dolnych
Powikłania ciążowe
Zaburzenia miesiączkowania
Nietolerancja stresu
Pytania do wykładu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Jaka jest objętość tkanki tłuszczowej u dorosłego człowieka?
Jakie są główne cechy i funkcje tkanki tłuszczowej żółtej?
Jakie są główne cechy i funkcje tkanki tłuszczowej brunatnej?
Jak działa mechanizm przetrwania u zwierząt zapadających w sen zimowy?
Wymień i omów funkcje znanych Tobie adipokinów.
Wymień główne zaburzenia związane z otyłością.