docPolityka zagraniczna IV RP
download 
Reklamacja Transkrypt
Polityka zagraniczna IV RP
Polityka zagraniczna IV RP mgr Paweł Folfas Instytut Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Szkoła Główna Handlowa Bibliografia i komentarze • Dwie podstawowe pozycje z zakresu teorii stosunków międzynarodowych 1. J. Kukułka, Teorie stosunków międzynarodowych, Warszawa, 2000 (pozycja mocno teoretyczna i raczej trudna, dla ambitnych !!!) 2. J. Czaputowicz, System czy nieład. Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku, Warszawa, 1998, rozdziały 1,3,5 oraz 10. (pozycja dla praktyków polityki zagranicznej) 1. 2. Pozycje do części o polskiej polityce zagranicznej Expose K. Marcinkiewicza i J. Kaczyńskiego, www.pis.org.pl – zakładka Rząd 2005-07 K. Marcinkiewicz, Kulisy władzy, Warszawa, 2007 3. Strona internetowa MSZ – www.msz.gov.pl 4. www.economist.com/countries/Poland/ - zbiór faktów, artykułów i komentarzy o Polsce z prestiŜowego ekonomicznego czasopisma „The Economist” 5. Polska prasa, w szczególności: „Wprost”, „Newsweek”, „Polityka”, „Rzeczpospolita”etc. Chętnie odpowiem na wszystkie pytania mailowo: [email protected] lub osobiście, po wcześniejszym umówieniu się, zachęcam równieŜ do ewentualnych spotkań w większym gronie. Celem umówienia się na spotkanie proszę o maila lub kontakt przez Instytut MSG, pokój 913 F, 2 tel. (0-22) 564 93 61 Ośrodki odpowiedzialne za politykę zagraniczną Polski 1. Prezes Rady Ministrów 2. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rada Ministrów 3. Prezydent – reprezentant 3 Ośrodki odpowiedzialne za politykę zagraniczną IV RP (1) 1.Kazimierz Marcinkiewicz Jarosław Kaczyński 2. Stefan Meller + rząd K. Marcinkiewicza Anna Fotyga + rząd J. Kaczyńskiego 3. Lech Kaczyński 4 Ośrodki odpowiedzialne za politykę zagraniczną IV RP (2) konsolidacja ośrodków odpowiedzialnych za prowadzenie polityki zagranicznej 5 Dwie fundamentalne wizje świata w teorii stosunków międzynarodowych • Koncepcja neo-realna (realizm → neo-realizm) • Koncepcja neoliberalna (liberalizm → neo-liberalny instytucjonalizm) 6 Neorealizm a neoliberalizm pojęcie pomocnicze: INSTYTUCJA = organizacja międzynarodowa, prawo międzynarodowe, zwyczaje międzynarodowe, protokół dyplomatyczny, reŜim międzynarodowy, umowa międzynarodowa etc. 7 Podmioty stosunków międzynarodowych • dominująca rola • równorzędność suwerennych państw i instytucji państw • rosnąca rola • państwowoinstytucji centryczny obraz • instytucje są owocem świata istnienia wspólnych • instytucje jako interesów róŜnych podmioty pomocnicze podmiotów stworzone przez działających w suwerenne państwa róŜnych państwach 8 Kształt stosunków międzynarodowych • układ anarchiczny • zbiór konfliktów i interakcji • moŜliwa wojna prowadzona zgodnie z prawem międzynarodowym • układ uporządkowany • zbiór instytucji i wspólnych interesów • dąŜenie do pokoju, w skali regionalnej i globalnej za wszelką cenę 9 Polityka zagraniczna • ma gwarantować przetrwanie i bezpieczeństwo państwa w anarchicznym układzie • najbardziej skutecznym narzędziem władzy państwowej jest siła • substancja waŜniejsza od formy • ma poszukiwać i promować wspólne interesy oraz budować bezpieczeństwo międzynarodowe • koncentracja na umiejętności dialogu, kompromisu • forma waŜniejsza od substancji 10 Rola instytucji • instytucje słuŜą maksymalizacji interesów państw członkowskich • silne państwa w ramach instytucji zyskują więcej • instytucje to narzędzia władzy państwowej • instytucje umoŜliwiają i ułatwiają współpracę międzynarodową • instytucje to narzędzia układu stosunków międzynarodowych, słuŜą jako pośrednik do nawiązywania współpracy 11 Współpraca międzynarodowa • nie jest zjawiskiem samoczynnym, ale tworzonym i kreowanym przez państwa • trudno ją osiągać i utrzymać z powodu istnienia korzyści względnych • jest zjawiskiem naturalnym, konsekwencją istnienia wspólnych interesów • łatwa do osiągnięcia i utrzymania z powodu istnienia korzyści absolutnych 12 Główne przedmioty zainteresowań • bezpieczeństwo i przetrwanie suwerennego państwa na arenie międzynarodowej • istotna rola historii, toŜsamości, symboli narodowych • przeszłość istotnym czynnikiem determinującym politykę zagraniczną • wspólne problemy i zagroŜenia • bogactwo ekonomiczne, współpraca gospodarcza, ochrona środowiska, prawa człowieka • globalizacja • budowa toŜsamości, symboli ponadnarodowych • przyszłe korzyści 13 Wizja świata przyjęta dla polityki zagranicznej IV RP • Wizja świata wg koncepcji neorealnej !!! 14 Polityka zagraniczna wybranych państw Zgodna z koncepcją neorealną • • • • • • • USA Rosja Chiny Wielka Brytania Brazylia, Wenezuela, Kuba Norwegia, Islandia Dania i Finlandia (w pewnym zakresie) • Szwajcaria Zgodna z koncepcją neoliberalną • Francja, Niemcy • Belgia, Holandia, Luksemburg • Hiszpania, Portugalia, Grecja, Włochy • Szwecja • Litwa, Łotwa, Estonia • Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia • Japonia, Meksyk, Kanada 15 Polityka zagraniczna IV RP wobec USA (1) • USA = najwaŜniejszy sojusznik IV RP • polityka zagraniczna przyjmuje proamerykański kurs • „Integracja w strukturach Unii Europejskiej jest gwarantem naszego rozwoju i dobrobytu, a sojusz ze Stanami Zjednoczonymi w ramach NATO - gwarantem bezpieczeństwa. Obydwie opcje, europejska i atlantycka, nie powinny ze sobą konkurować, lecz muszą się wzajemnie uzupełniać i harmonizować” (Expose K. Marcinkiewicza) 16 Polityka zagraniczna IV RP wobec USA (2) USA Unia Europejska • potęga gospodarcza √ • potęga polityczna √ • potęga militarna √ • potęga gospodarcza √ • potęga polityczna × • potęga militarna × = suwerenne państwo będące w stanie zapewnić przetrwanie i bezpieczeństwo w stanie wojny i pokoju = instytucja słuŜąca osiąganiu korzyści w określonych sferach, przede wszystkim korzyści gospodarczych 17 Polityka zagraniczna IV RP wobec USA (3) • USA jako największe skupisko polonii; w zdecydowanej większości o poglądach narodowo-konserwatywnych • „Nie wyobraŜam sobie polskiej polityki zagranicznej bez współpracy z Polonią i Polakami mieszkających poza granicami kraju. Środowiska te będziemy traktować po partnersku, wzmacniając ich związki z Ojczyzną, a jednocześnie prosząc o pomoc w realizacji polskich interesów za granicą” (Expose K. Marcinkiewicza) • „My musimy dokonać przełomu, jeŜeli chodzi o nasze stosunki z Polonią. To jest wielki zasób. Miliony Polaków, w tym takŜe i takich, którzy mają dobrą, albo nawet bardzo dobrą pozycję społeczną, mieszka poza naszymi granicami. Są wśród nich i tacy, którzy byliby gotowi tu wrócić, wnosząc wiele wiedzy, wiele kwalifikacji, które w Polsce są rzadkie” (Expose J. Kaczyńskiego) 18 Polityka zagraniczna IV RP wobec USA (4) • misja w Iraku i w Afganistanie chęć pozostania najwierniejszym sojusznikiem USA w sytuacji opuszczania misji przez inne państwa decyzja bezwarunkowa, mimo iŜ była ekstremalnie niepopularna interes narodowy > interes partyjny w zakresie bezpieczeństwa (czysta esencja neorealizmu !) 19 Polityka zagraniczna IV RP wobec USA (5) • budowa tarczy antyrakietowej decyzja stanowcza, choć nie bezwarunkowa decyzja w ramach stosunków bilateralnych (rezygnacja z udziału NATO i UE = czysta esencja neorealizmu !) • zwiększenie polskiego kontyngentu w Libanie (misja ONZ) • kontynuacja misji na Bałkanach i w Syrii 20 Polityka zagraniczna IV RP wobec USA (6) • gwarancja przetrwania i bezpieczeństwa w wymiarze politycznym, militarnym i ekonomicznym • pomoc materialna dla wojska polskiego • przyciągnięcie amerykańskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich (inwestycje bardziej dynamiczne, innowacyjne od inwestycji europejskich) • poprawa relacji z polonią amerykańską 21 Polityka zagraniczna IV RP wobec UE (1) • „Musimy w ramach rozwiązań Unii Europejskiej zachować moŜliwość podejmowania własnych decyzji, tak jak wiele krajów ma taką moŜliwość w sprawach, które wiąŜą się z naszą specyficzną sytuacją historyczną i geopolityczną. Będziemy takŜe zabiegać, o tym juŜ raz mówiłem, o to Ŝeby Polska zachowała pełną suwerenność w sprawach kultury i obyczajów. Ustawodawstwo, regulacje prawne Unii Europejskiej nie obejmują tych spraw i nie powinny obejmować. Polska, powtarzam, chce zachować tutaj swoją odrębność. RóŜnimy się, nie ma sensu tego faktu ukrywać, naszą obyczajowością od wielu innych krajów” Kaczyńskiego) (Expose J. • UE jest przede wszystkim wspólnotą gospodarczą (czysta esencja neorealizmu !) 22 Polityka zagraniczna IV RP wobec UE (2) • UE zrodziła się spontanicznie jako wspólnota gospodarcza, a obecnie ma być przede wszystkim wspólnotą polityczną. JednakŜe Europejczycy potrzebują w tym zakresie konkretów a nie tylko wizji (J. M. Barosso, wykład podczas uroczystości nadania doktora HC SGH – parafraza) euro-sceptycyzm Wielka Brytania, kraje skandynawskie euro-realizm IV RP wypadkowa państw członkowskich euro-entuzjazm Francja, Niemcy, Włochy, kraje Beneluxu, małe kraje europejskie 23 Polityka zagraniczna IV RP wobec UE (3) • twarde negocjacje ws. wielkości i podziału środków pomocowych • koncentracja na efektywności wykorzystania środków pomocowych – superresort rozwoju regionalnego • budowa wspólnej polityki energetycznej (instytucja jako narzędzie władzy państwowej) • brak zgody na „traktat konstytucyjny” • niechęć/obojętność wobec „traktatu reformującego” • ostra krytyka braku odniesienia do wartości chrześcijańskich, postępującej laicyzacji, neopogaństwa 24 Polityka zagraniczna IV RP wobec UE (4) • budowanie silnej pozycji w ramach instytucji – brak zgody na system podwójnej większości, propozycja systemu pierwiastkowego, przedłuŜenie systemu nicejskiego, mechanizm z Joaniny • weto nie jest instrumentem nadzwyczajnym • celowy impas decyzyjny ws. wprowadzenia wspólnej waluty • deprecjacja instytucji kurtuazyjnych w ramach UE (trójkąt weimarski, grupa wyszehradzka) 25 Polityka zagraniczna IV RP wobec UE (5) • poprawa stosunków bilateralnych z innymi euro-sceptycznymi państwami członkowskimi (Wielka Brytania, państwa skandynawskie) – próba budowy wspólnego wspaniałego odosobnienia (splendid isolation) • pogorszenie stosunków bilateralnych z euroentuzjastycznymi państwami członkowskimi potęgowane zaszłościami historycznymi 26 Polityka zagraniczna IV RP wobec Rosji • stan permanentnego konfliktu nie jest sytuacją nadzwyczajną dla wizji neorealnej • bieŜąca polityka zagraniczna (embargo, sprzeciw wobec tarczy, próba zawarcia umów handlowych z wybranymi państwami członkowskimi) + bieŜące wydarzenia + zaszłości historyczne = polityka utrzymywania permanentnego konfliktu • działania operacyjne wobec celowego braku działań taktycznych i strategicznych • wykorzystanie instytucji: umowa UE-Rosja oraz sojusz z USA do wzmocnienia pozycji w stanie permanentnego konfliktu 27 Polityka zagraniczna IV RP wobec Watykanu • „Szczególnie bliskie stosunki łączą nas ze Stolicą Apostolską cieszącą się prawdziwym autorytetem moralnym. Mam nadzieję, Ŝe w przyszłym roku dojdzie do oczekiwanej pielgrzymki Ojca Świętego Benedykta XVI” (Expose K. Marcinkiewicza) • Wymiar realny i symboliczny (tak istotny dla neorealistów) • „Trwajcie mocni w wierze” – hasło pielgrzymki hasłem polityki zagranicznej IV RP 28 Historia, toŜsamość, symbole narodowe w polityce zagranicznej IV RP (1) • „Jest rzeczą niezwykle waŜną, niezwykle istotną dla polskiej przyszłości, dla wykonania tego przesłania, które sformułowałem na początku, to wszystko, co zostało podjęte przez Ministerstwo Kultury, a co zwykle, w pewnym skrócie, nazywa się polityką historyczną. Ja znam głosy krytyków. Nie damy się zepchnąć z tej drogi. Trzeba konsolidować polską świadomość narodową, trzeba budować dumę Polaków, czynią to inne narody. TakŜe takie, które mają się w historii z czego tłumaczyć, w nieporównanie większym zakresie, bo przecieŜ nikt nie jest bez winy, niŜ my. I my to teŜ, wbrew krytykom, wbrew atakom, będziemy czynili” (Expose J. Kaczyńskiego) • fundamentalna rola w polityce zagranicznej • ekstremalna aktywność prezydenta Lecha Kaczyńskiego 29 Historia, toŜsamość, symbole narodowe w polityce zagranicznej IV RP (2) • uroczyste obchody 60. rocznicy powstania warszawskiego – budowa Muzeum Powstania Warszawskiego, nowa jakość prezentacji historii • uroczyste obchody świąt państwowych – patetyczne, precyzyjnie skonstruowane przemówienia prezydenta; defilady wojskowe • uroczystości katyńskie („To nie akt związany z chęcią odwetu ale pamięć historyczna”) • akcja MSZ „Przeciw polskim obozom (koncentracyjnym)” • próby ostatecznego rozwiązania problemu roszczeń niemieckich • [….] 30 Forma polityki zagranicznej IV RP • niecelowa bądź celowa niedbałość o formę • częsty brak komentarza MSZ • nie obsadzanie placówek dyplomatycznych • mocne sformułowania rzeczą naturalną • deprecjonowanie instytucji • ewentualna, rzadka dbałość o formę sytuacją nadzwyczajną i łatwo zauwaŜalną 31 Reakcja na formę polityki zagranicznej IV RP – komentarze prasy zagranicznej • bunch of provincial incompetents – banda prowincjonalnych nieudaczników • obsessed by historical grievances – opętana przez historyczne Ŝale • Jarosław and Lech Kaczynski mastermined a resentful and unpredictible foreign policy – Jarosław i Lech Kaczyńscy opracowali uraŜoną i nieprzewidywalną politykę zagraniczną • grumpy diplomacy – zrzędliwa dyplomacja • the troublesome twins – uciąŜliwe bliźniaki • buffoons and bloodthirsty inquisitors – bufony i Ŝądni krwi inkwizytorzy • foreign-policy woes stem largely from prejudice and ignorance – tarapaty polityki zagranicznej wynikają z uprzedzeń i lekcewaŜenia • Kaczynski is untravelled and monoglot – Kaczyński jest totalnie nieobyty w świecie • foreign-policy muddle – zamęt w polityce zagranicznej • clumsy diplomacy – niezręczna dyplomacja • the goverment’s incompetence – nieudacznictwo rządu 32
