Zoologia 07

Zoologia 7.
TROCHOFORA I PILIDIUM
Jerzy Dzik
Instytut Paleobiologii PAN
Instytut Zoologii UW
Warszawa 2015
czuciowe
antennae
ANNELIDA
PIERŚCIENICE
dorsum
pochodzenie
venter
szczęki
microvilli
venter
dorsum
wieloszczet? Wiwaxia
520 mln lat
prostopadłe
sznury
kolagenu
kutikula
pierścienic
wieloszczet
Aphrodite
budowa kutikuli i boczne
undulacje ciała jak u Nematomorpha
wieloszczet
Canadia
520 mln lat
kambryjskie wieloszczety trudne do
odróżnienia od mięczaków
wspólny przodek miał pośrednie cechy?
szczęki
wieloszczet
Eunice
parapodium
ANNELIDA
PIERŚCIENICE
antenna
plan budowy
Polychaeta
palpus
seryjne narządy zgrupowane w segmenty
pęczki wiosłowatych szczecinek na
parzystych "odnóżach" (parapodia)
boczne undulacje ciała
zdolność do pływania pierwotna?
wieloszczet Nereis
wynicowana
gardziel
bez szczęk
POLYCHAETA
WIELOSZCZETY
pływająca
Phyllodoce
swobodnie żyjące
pelagiczna
Tomopteris
pierwotnie przystosowane do
pływania przy pomocy parapodiów
drapieżne – wynicowywana
gardziel z kutikularnymi zębami
szczęki
wynicowana
gardziel
ryjek z hakami pierwotny?
przydenna
Glycera
operculum
filtrująca Serpula
POLYCHAETA
w wapiennej rurce
WIELOSZCZETY
osiadłe
Sabella
Ridgeia
wykorzystuje siarkowodór
gorących podwodnych źródeł
wydzielają bądź budują osłonkę ciała
przydatki głowy tworzą aparat filtracyjny
głębokowodne Pogonophora bez jelita –
chemoautotroficzne bakterie w czułkach
Spirobranchus
w koralowcu
operculum
Osedax
od filtracji do wykorzystania siarkowodoru
na kości ścierwa
wieloryba
OLIGOCHAETA
glebowa dżdżownica
Lumbricus
czułek
SKĄPOSZCZETY
słodkowodne i glebowe
chaetae
słodkowodna
Stylaria
pochodzą od morskich wieloszczetów
po parapodiach pozostały cztery
pęczki szczecinek na segment
metanefrydium
Pontoscolex
jajo i sperma składane do kokonu
(wydzielina gruczołów clitellum)
kopulacja hermafrodyt
– wymiana plemników
część wydzielnicza
reabsorbcja
jonów
analogia kanalików nerkowych
metanefrydium Lumbricus
Erpobdella
HIRUDINEA
PIJAWKI
integracja anatomii
pasożyt łososi
Acanthobdella
30
Branchiobdella
15
przyssawka
ektoparazyty i drapieżne
stabilna liczba segmentów i dwie przyssawki
mocne powierzchniowe umięśnienie ciała
po skąposzczetach odziedziczyły clitellum
stopniowy zanik układu krwionośnego
plan segmentacji
i pierścieniowania pijawki
(34 segmenty)
reliktowe formy mają mniej segmentów i jedną przyssawkę
SIPUNCULA
OGNIWO
anus
wiążące typy
Sipunculus
wentylacja pionowych norek, rurek
czy odwiertów trudna
Mollusca
rozwiązaniem U-kształtne jelito
odbyt na grzbiecie i aparat czułkowy
zbliżają do czułkowców
larwa i podobieństwo genomu
do wieloszczetów
pośrednie między pierścienicami i czułkowcami
Lophophorata
Annelida
LOPHOPHORATA
LOFOFOR
narząd filtracyjny
Phoronis
Phoronoidea
anus
larwa Phoronis
nephridioporus
U-kształtne jelito wzdłuż
cylindrycznego ciała i czułkowy
aparat filtracyjny
to brachiopody wtórnie bez muszli
złożoność lofoforu powiązana z rozmiarami
stoma
lofofor
LOPHOPHORATA
BRACHIOPODY
dwuskorupowa muszla
Brachiopoda
Eleutherocomma
370 mln lat
wapienna muszla
Hemithyris
wyłącznie morskie
dwuskorupkowa muszla: skorupki grzbietowa
i brzuszna (a nie boczne, jak u małżów)
zewnętrzny szkielet fosforanowy lub
wapienny wydzielany brzeżnie przez płaszcz
(jak u mięczaków)
niegdyś bardzo różnorodne; wyparły je małże
fosforanowa
Lingula
nóżka
lofofor
LOPHOPHORATA
MSZYWIOŁY
słodkowodne
Plumatella
Bryozoa Phylactolaemata
kolonie przez pączkowanie
z zachowaniem związku osobników
reliktowe; stosunkowo duże rozmiary
osobników – U-kształtny lofofor
najmocniej zintegrowane kolonie
mogą pełzać
wytwarzają przetrwalniki na zimę
Cristatella
kolonia jest klonem genetycznym
LOPHOPHORATA
Cryptostomata
INTEGRACJA
klonu
Bryozoa
Cheilostomata
140 mln lat
Trepostomata
wspólna
jama ciała
pączkujący zooid
Corynotrypa
470 mln lat
ancestrula
Cyclostomata
metamorfoza po cementacji larwy do podłoża
wapienny szkielet wydzielany przez płaszcz
integracja postępująca aż po wspólną jamę ciała
wspólny front
pączkowania
zmodyfikowane wieczko
LOPHOPHORATA
SUPERORGANIZM
polimorfizm w kolonii
avicularium
wylęgarka
Bryozoa Cheilostomata
gałązkowa kolonia
Bugula
wylęgarka
osobniki są identyczne genetycznie
zwykły osobnik
odmienność anatomii oznacza ekspresję
różnych zestawów genów
kolonia Membranipora
bez polimorfizmu
avicularium
zwykły osobnik
polimorficzna kolonia
Manzonella
warunkiem dywergencji duplikacja genów homeotycznych
110 mln lat
LOPHOPHORATA
EWOLUCJA
zwykły osobnik
avicularium
polimorfizmu
duplikacja genowa umożliwiła
rozbieżną ewolucję ontogenezy
osobników w obrębie klonu
wylęgarka
niezbędny mechanizm przełączania
ekspresji genów homeotycznych
EWOLUCJA
Bryozoa Cheilostomata
135 mln lat
coraz większa liczba typów polimorfów w kolonii
NEMERTINI
WSTĘŻNICE
pokrewieństwa
metamorfoza
uniemożliwia określenie pochodzenia rynchocelu
pilidium
pierwotny Tubulanus
morskie
larwa podobna do trochofory
anatomia swoista
pokrewieństwa
molekularne
molekularnie bliskie mięczakom i pierścienicom
Annelida
NEMERTINI
gonady
WSTĘŻNICE
plan budowy
mięsień
wciągający
ryjek
protonefrydia
gonady
ryjek
rhynchocoel
anus
oczy
stoma
hydraulicznie wynicowywany ryjek
z osobną jamą ciała
jelito zwykle z bocznymi uchyłkami
seryjne gonady
wypustki jelita
planktonowy
Pelagonemertes
nie wiadomo, co w anatomii pierwotne, co wtórne
bentosowy
Amphiporus
PLATYHELMINTHES
WIRKI
reliktowe uproszczone
Turbellaria Acoela s.l.
nemertodermatid
Flagellophora
jednowiciowe plemniki
plemniki z normalną 9×2+2 pojedynczą
wicią tylko u nielicznych maleńkich form
Catenula
plemniki bez wici
jaja
zwykle dwie wici 9×2+1
wtórne uproszczenie anatomii
(bezjelitowe lub szczątkowe jelito)
przyspieszona ewolucja molekularna
utrudnia rozpoznanie pokrewieństw
brak odbytu śladem miniaturyzacji przodka?
aktyna
bezjelitowa Convoluta
w symbiozie z wiciowcem
zielonym Platymonas
TURBELLARIA
WIRKI
prostojelitowe
Rhabdocoela
gonady
Mesostoma
mocno umięśniona gardziel; proste jelito
w wodach słodkich i słabo zasolonych
różnorodne przystosowania i budowa
wtórne odtworzenie jelita bez odbytu?
układ nerwowy
gęba
TURBELLARIA
WIRKI
morskie
Polyclada
męski
żeński otwór
płciowy
przyssawka
Prosthecoceraeus
jelito
przednia gałąź jelita z bocznymi uchyłkami
osobne ujścia gonad męskich i żeńskich
pływają dzięki undulacjom brzegu ciała
pełzanie rzęskowe wirków z wydzielinami
przytwierdzającymi i uwalniającymi
nabłonek
pełzanie rzęskowe
rzęski
Planocera układ nerwowy
TURBELLARIA
WIRKI
słodkowodne
gardziel
Triclada
wodne
Dendrocoelum
Dugesia
jelito z trzema gałęziami
wspólne ujście gonad
słodkowodne i lądowe drapieżniki
pełzanie rzęskowe w śluzie
Arthurdendyus
lądowe wypławki z Nowej Zelandii
zagrożeniem dla dżdżownic w Europie
stoma
TREMATODA
PRZYWRY
Protopolystoma
pasożytnictwo zewnętrzne
Monogenea
larwa
oncomiracidium
przyssawka
zwykle ektoparazyty ryb
proste jelito; żywią się tkankami gospodarza
syncytialny nabłonek – tegument
przyssawka z tyłu; inwazyjna orzęsiona larwa
tegument pełni funkcje ochronne
Empruthotrema Monogenea
złożona przyssawka
Lobatostoma Aspidogastrea
motylica Fasciola
gonady
TREMATODA
PRZYWRY
z pośrednim żywicielem
Digenea
tegument
syncytium
Schistosoma
mięśnie
samica
dwie przyssawki: brzuszna i gębowa
urzęsiona larwa (miracidium) wnika
w pierwotnego żywiciela
którym jest zawsze mięczak; z niego
samiec
Schistosoma
cercaria
aktywnie pływająca cerkaria zjadana
przez wtórnego żywiciela – rybę
proste jelito (bez odbytu)
cercaria
Echinostoma
microvilli tegumentu
CESTODA
TASIEMCE
pośrednie ogniwo
Gyrocotyle
microvilli
syncytium
tegument
tasiemca
pasożyt reliktowych głębinowych chimer
pojedynczy zestaw męskich i żeńskich gonad
tylna przyssawka (jak przywry)
nie ma jelita (jak tasiemce)
Gyrocotyle
przyssawka
CESTODA
TASIEMCE
ovarium
niesegmentowane
Caryophyllida
uterus
testes
tegument
Glaridacris
pojedynczy zestaw gonad
„główka” (scolex) przyczepem
scolex
Caryophyllaeus
pasożyty jelitowe ryb i skąposzczetów
scolex
scolex homologiczny tylnej przyssawce przywr?
Bothrimonus
CESTODA
TASIEMCE
uterus
testes
z seryjnymi gonadami
Spathebothriida
pojedyncza
przyssawka
zewnętrznie niesegmentowane
ale seryjne zestawy gonad
pasożyty jelitowe ryb
z obunogiem
jako żywicielem pośrednim
mięśniowe
przyssawki
(acetabula)
przyssawki
(bothria)
zewnętrzna
segmentacja
scolex z jedną przyssawką
rRNA
larwa
Proteocephalus
CESTODA
TASIEMCE
z okrągłymi przyssawkami
Cyclophyllida
właściwe tasiemce wytwarzają na końcu
ciała liczne wyodrębnione jednostki
z zestawami narządów płciowych
stadia larwalne mają pośredniego żywiciela,
nie są jednak inwazyjne,
świńska T. solium
lecz muszą być zjedzone przez kręgowca
wołowa
T. saginata
zaawansowane ewolucyjnie
tasiemiec nieuzbrojony
Taeniarhynchus
przyssawka – acetabulum
tasiemiec uzbrojony
Taenia
ROTATORIA
WROTKI
mikroskopijne
Seison
aparat gardzielowy
Stephanoceros
zwykle okryte wewnątrzkomórkową
organiczną skorupką (lorica)
wić plemnika skierowana do przodu
wiele gatunków bezpłciowych
Brachionus
Trichocerca
"kutikula"
„kutikula”
nie mają umięśnionych okryw ciała
lorica
Keratella
„kutikula”
aparat gardzielowy
ACANTHOCEPHALA
KOLCOGŁOWY
pasożytnicze
z wrotkami wiążą plemniki z wicią do
przodu i syncytialny nabłonek
Pomphorhynchus
w jelicie ryby
hydraulicznie wysuwany ryjek z hakami
nie mają jelita
jelitowe pasożyty ryb i czworonogów;
przejściowym żywicielem larwy
stawonóg (w hemocelu)
wraz z wrotkami to zwierzęce nie-Opisthocontae
dymorfizm
płciowy
PLATHELMINTHES
„TYPY”
mikroskopijnych robaków
Mesozoa
Cycliophora
pokrewny wirkom
Symbion
(Cycliophora)
anus
samiec
drobne rozmiary dorosłych ułatwiają
przekształcenia wczesnych stadiów rozwoju
znika ograniczenie „planu budowy”
wtórna prostota często uznawana za
podstawę do wysokiej rangi taksonów
pasożyt nerek głowonogów
Dicyema
(polifiletyczny "typ" Mesozoa)
molekuły umożliwiają ustalenie pokrewieństw