Laboratorium 11 - Agnieszka Trusz

Zakład Biologii Sanitarnej i Ekotechniki
ĆWICZENIE 11
FORMY WSPÓŁŻYCIA ORGANIZMÓW Z ELEMENTAMI
PARAZYTOLOGII SANITARNEJ.
/Opiekun merytoryczny: dr hab. Teodora M. Traczewska, prof. nadzw. PWr
modyfikacja: dr inż. Agnieszka Trusz-Zdybek i mgr inż. Maciej Bełcik/
1.
Zagadnienia szczegółowe:
pojęcia: komensalizm, symbioza, amensalizm, pasożytnictwo, drapieżnictwo,
konkurencja, neutralizm; cykl życiowy buławinki czerwonej; cykl życiowy rdzy
źdźbłowej; drogi zakażeń pasożytami; cykl życiowy motylicy wątrobowej; cykl życiowy
tasiemca; owsiki; włosień kręty; wszoły; obrzeżki; występowanie pasożytów w wodach
powierzchniowych.
2.
Literatura zalecana
 Grabińska-Łoniewska A, Siński E. Mikroorganizmy chorobotwórcze i potencjalnie
chorobotwórcze w ekosystemach wodnych i sieciach wodociągowych. Wydawnictwo
Seidel-Przywecki Warszawa 2010, Strony: 103-135
 Deryło A. Parazytologia i akaroentomologia medyczna. Wydawnictwo Naukowe
PWN Warszawa 2002
CZĘŚĆ DOŚWIADCZALNA
Zad. 1: Badanie antybiozy Bacillus subtilis i Arthrobacter sp.
Materiały:
Agar ziemniaczany, głaszczka, krążki bibułowe, Arthrobacter, Bacillus subtilis.
Wykonanie:
Na podłożu z agarem ziemniaczanym posiać powierzchniowo bakterie Arthrobacter
(tzn. pobrać sterylną końcówką pipety automatycznej 0,1 cm3 zawiesiny bakteryjnej i
umieścić na powierzchni podłoża, następnie sterylną głaszczką, ostrożnie i dokładnie
rozprowadzić zawiesinę po powierzchni agaru). Na środku płytki ułożyć sterylny
krążek bibułowy i sterylnie nanieść kroplę zawiesiny 72 godzinnej hodowli bakterii
Bacillus subtilis na jego powierzchnię.
UWAGA: wykonanie alternatywne:
Posiać powierzchniowo na agarze odżywczym bakterie Bacillus subtilis
i inkubować 72h w temperaturze pokojowej. Po inkubacji wyciąć w agarze sterylną
probówką krążek i ostrożnie przenieść go na podłoże z agarem ziemniaczanym, na
którym posiano bakterie Arthrobacter.
Arthrobacter rośnie w postaci pomarańczowej murawy, natomiast Bacillus subtilis w
postaci szarego nalotu.
Zakład Biologii Sanitarnej i Ekotechniki
Płytki inkubować przez okres co najmniej 7 dni w temperaturze pokojowej. Po
inkubacji odczytać wyniki. Wyjaśnić przyczynę wystąpienia strefy zahamowania
wzrostu Arthrobacter wokół krążka z Bacillus subtilis.
Zad. 2: Mikroskopowa obserwacja symbiozy bakterii brodawkowych z roślinami
motylkowymi
Materiały:
Korzenie roślin motylkowych, lingnina, szkiełko podstawowe, szkiełko
nakrywkowe, błękit metylowy
Wykonanie:
Korzenie roślin motylkowych dokładnie opłukać z gleby i osuszyć ligniną z
nadmiaru wody. Następnie odciąć skrawek brodawki i wykonać z niej preparat
przyżyciowy zabarwiając go przy użyciu błękitu metylowego. Przeprowadzić
obserwację bakterii brodawkowych znajdujących się w cytoplazmie komórek roślin
motylkowych.
Wyjaśnić współzależność roślin motylkowych i bakterii brodawkowych.
UWAGA: po umieszczeniu materiału biologicznego na szkiełku podstawowym należy
go dokładnie rozgnieść igłą preparacyjną i podbarwić błękitem metylowym.
Zad. 3: Obserwacja makroskopowa pasożytów roślinnych - jemioła
Przeprowadzić obserwację makroskopową jemioły. Wykonać schematyczny rysunek
i opisać przystosowanie w jej budowie do pasożytniczego trybu życia, ze
szczególnym uwzględnieniem występującego systemu korzeniowego.
Zad. 4: Obserwacja makro- i mikroskopowa pasożyta – tasiemiec
a) obserwacja makroskopowa przedstawiciela gromady tasiemca – preparat mokry
Przeprowadzić obserwację makroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek tasiemca i opisać przystosowanie w budowie do pasożytniczego trybu życia,
ze szczególnym uwzględnieniem: barwy, braku narządów zmysłów i dużej liczby
strobili (członów).
b) obserwacja mikroskopowa
Przeprowadzić obserwację mikroskopową główki i strobili tasiemca. Wykonać
schematyczne rysunki obserwowanych części ciała pasożyta i opisać przystosowanie
w budowie do pasożytniczego trybu życia.
Wyjaśnić funkcję występowania ssawek i ew. haczyków oraz oszacować
(procentowo) jaką część wnętrza strobili zajmuje macica wypełniona jajami.
Na podstawie obserwacji uzasadnić biologiczną funkcję występowania takiej ilości
jaj.
Zakład Biologii Sanitarnej i Ekotechniki
Zad. 5: Makroskopowa obserwacja pasożyta - glisty Ascaris. Mikroskopowa obserwacja
jaj glisty
a) obserwacja makroskopowa glisty końskiej Ascaris – preparat mokry
Przeprowadzić obserwację makroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek glist samca i samicy zaznaczając cechy dymorfizmu płciowego. Opisać
przystosowanie w budowie do pasożytniczego trybu życia, ze szczególnym
uwzględnieniem jej barwy (brak barwników) i braku narządów zmysłów.
b) obserwacja mikroskopowa jaj glisty – preparat utrwalony
Przeprowadzić obserwację mikroskopową jaj glisty. Wykonać schematyczny
rysunek i opisać funkcje otoczki uwzględniając jej grubość.
Zad. 6: Obserwacja mikroskopowa pasożytów zwierzęcych (preparaty utrwalone)
a) Fasciola hepatica - motylica wątrobowa
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek motylicy wątrobowej i opisać przystosowanie w budowie do
pasożytniczego trybu życia, ze szczególnym uwzględnieniem układu pokarmowego
pasożyta.
b) Toxocara canis - glista psia
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek i opisać przystosowanie w budowie do pasożytniczego trybu życia.
c) Toxocara cati - glista kocia
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek i opisać przystosowanie w budowie do pasożytniczego trybu życia.
d Trichinella spiralis - larwy włośnia krętego
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek larwy włośnia krętego i opisać przystosowanie w budowie do
pasożytniczego trybu życia.
e) Entameba dyzenteria
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek i opisać przystosowanie w budowie organizmu do pasożytniczego trybu
życia.
f)* Entorobius vermicularis - owsik
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek owsika i opisać przystosowanie w budowie do pasożytniczego trybu życia
ze szczególnym uwzględnieniem braku narządów zmysłów.
Zakład Biologii Sanitarnej i Ekotechniki
g)* wszoł
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu. Wykonać schematyczny
rysunek larwy włośnia krętego i opisać: liczbę odnóży krocznych oraz segmentów
odwłoka - cechy istotne dla systematyki stawonogów.
Zad. 7: Makroskopowa obserwacja pasożyta – obrzeżek Argas refleksu *
Przeprowadzić obserwację żywych i konserwowanych organizmów pod
binokularem. Wykonać schematyczny rysunek i opisać budowę zwracając uwagę na
grzbietobrzuszne spłaszczenie ciała oraz liczbę odnóży krocznych świadczącą o
przynależności do pajęczaków (4 pary).
Zad. 8: Obserwacja mikroskopowa pasożytów roślinnych - rdza źdźbłowa Puccinia
graminis (preparaty utrwalone) *
Przeprowadzić obserwację mikroskopową preparatu rdzy źdźbłowej. Wykonać
schematyczny rysunek i opisać przystosowanie w budowie do pasożytniczego trybu
życia.