Podsumowanie - Ochrona przyrody

Jan Żelazo
Informacja o panelu dyskusyjnym
Ochrona przyrody a ochrona przed powodzią
Krajowe Forum Wodne, Warszawa 15 listopada 2010 r.
W panelu brało udział ok. 50 osób reprezentujących różne instytucje (administracja wodna –
KZGW, RZGW, WZMiUW, organizacji i administracja ochrony środowiska, projektanci,
administracja rządowa i samorządowa, instytuty naukowe, uczelnie).
Zdecydowana większość uczestników panelu to specjaliści z zakresu gospodarki wodnej i
melioracji. Specjaliści z zakresu ochrony przyrody ochrony środowiska stanowili grupę
zaledwie kilkuosobową co, z uwagi na cel panelu przedstawiony w tytule, pozostawia pewien
niedosyt.
Paneliści: Anna Michna – Zastępca Dyrektora RZGW w Warszawie; Piotr Michaluk –
Zastępca Dyrektora WZMiUW w Warszawie; Marta Wiśniewska
- WWF; Sławomir
Wodzyński – Główny Specjalista GDOŚ
Inżynierskim działaniom z zakresu ochrony przed powodzią bardzo często
towarzyszą różnego rodzaju kontrowersje a nawet konflikty. Ich zasadniczym powodem są
antagonistyczne interesy:
- ochrony przed powodzią, która była (i jest) realizowana przy zastosowaniu rozwiązań
technicznych dążących do uniezależnienia się od zjawisk losowych, które z konieczności
ingerują w naturalność wód i ekosystemów wodnych (regulacja rzek, obwałowania, zbiorniki
retencyjne), co może być powodem niekorzystnych zmian w środowisku przyrodniczym,
- ochrony przyrody, której naczelnym zadaniem jest ochrona naturalnych zasobów przyrody,
które to zasoby w ekosystemach wodnych (rzekach) z wodami związanymi (doliny rzeczne)
są bardzo cenne i niepowtarzalne w innych biotopach.
Istotnym czynnikiem są także działania pod presją społeczną, będąca reakcją na skutki
występujących
powodzi
lub
oczekującego
działań
prowadzących
do
osiągnięcia
odpowiedniego zabezpieczenia przed zagrożeniem powodziowym.
Problem Ochrona przyrody a ochrona przed powodzią jest złożony, bardzo szeroki i
obejmuje różnorodne zagadnienia. Znalazło to pełne odzwierciedlenie w tematyce wystąpień
w trakcie dyskusji panelowej. Udział w dyskusji, obok zgłoszonych panelistów, wzięło udział
kilkunastu uczestników Krajowego Forum Wodnego. Wystąpienia paneli stów i głosy w
dyskusji panelowej koncentrowały się wokół następujących problemów:
1
•
Uciążliwość procesu inwestycyjnego spowodowana przepisami z zakresu ochrony
przyrody,
•
Potrzeba modyfikacji niektórych zapisów w prawie wodnym
•
Funkcjonowanie RDOŚ
•
Trudności w uzgodnieniu inwestycji
•
Zbyt restrykcyjne rygory prowadzenia robót wykonawczych
•
Ograniczenia wynikające z ochrony przyrody – NATURA 2000
•
Niedoskonała współpraca przyrodnicy – technicy
•
Nieelastyczne i jednostronne (nie zawsze uzasadnione merytorycznie) stanowisko
przyrodników dotyczące inwestycji wodnych,
Ważniejsze konkluzje z dyskusji panelowej
•
Konieczność zapewnienia właściwych warunków przepływu w korycie wielkich wód a
także zapewnienia stabilności brzegów wymaga realizacji inwestycji w korycie Wisły
oraz prowadzenia prac utrzymaniowych. Poważnym utrudnieniem w tych działaniach
jest:
- mało elastyczne wymagania formalne, które nawet dla niewielkich inwestycji
(pojedyncze budowle regulacyjne) wymagają raportu o OOS, w którym, z uwagi
na możliwe zagrożenia dla ptaków, ogranicza się okres budowlany,
- eliminacja drzew i krzewów z terenów przypływu WW wymaga bardzo
żmudnej i skomplikowane procedury. Dotyczy to także tych przypadków, kiedy
na podstawie wnikliwych obliczeń wykazano istotny wpływ roślinności na
ograniczenie przepustowości koryta,
•
Działania hydrotechników i meliorantów są reakcją na potrzeby społeczne –
zapewniają rozwój, bezpieczeństwo. W działaniach tych ochrona przyrody nie zawsze
była doceniana. W ostatnich latach widać wyraźną poprawę sytuacji.
•
Nie zawsze stanowisko ekologów (przyrodników) jest uzasadnione merytorycznie. To
niedobry obyczaj, który oddala porozumienie techników i przyrodników.
•
Wdrożenie Dyrektywy powodziowej, która zmienia dotychczasowe podejście do
ochrony przed powodzią, może przyczynić się do zmniejszenia skali konfliktów
ochrona przed powodzią – ochrona przyrody,
•
Ważnym instrumentem ograniczenia pola konfliktów jest system OOS. Do osiągnięcia
tego sukcesu niezbędna jest poprawa jakości raportów o OOS i postępowania w
sprawie OOS.
2
•
Konflikty ochrona przyrody – ochrona przed powodzią są normalnością. Z tych
względów ważne jest określenie granicy między ochroną przyrody a ochroną dobytku
człowieka, zabezpieczeniem terenu.
•
System prawnej ochrony środowiska jest rozbudowany. Jednak wymagania prawne w
zasadzie nie ograniczają działań na rzecz ochrony przed powodzią. Nie zawsze,
inwestorzy (także instytucje ochrony środowiska)
posiadają dobrą znajomość
odpowiednich przepisów prawnych.
•
Zapis w Prawie Wodnym dotyczący zasad usuwania drzew z międzywala powinien
być zmieniony. Powinien jednoznacznie stwierdzać, że na terenie przepływu WW nie
powinno
być
drzew
i
krzewów
oraz,
że
w
pobliżu
korpusu
wałów
przeciwpowodziowych nie powinno być drzew,
•
W aktach prawnych spotyka się nieprecyzyjne zapisy, np. „utrzymanie”, „nadrzędny
interes publiczny”, „kompensacja przyrodnicza”, co prowadzi do niepotrzebnych
nieporozumień,
•
W dyskusjach (sporach) przyrodnicy - hydrotechnicy, nazbyt często kwestionuje się
wyniki obliczeń czy analiz hydraulicznych. Zaufanie ocenom specjalistów, ich
kwalifikacjom jest niezbędne aby tworzyć rozwiązania kompromisowe,
•
W dyskusjach przyrodnicy – hydrotechnicy stosować należy zasady negocjacji
(prowadzenia dialogu społecznego), czyli dążyć do rozwiązywania problemów a nie
do pokonania adwersarza; podstawą dyskusji (dialogu) powinny być merytoryczne
argumenty; szanować partnera (jego kwalifikacje). Istotna rolę może w tym zakresie
odegrać odpowiednia edukacja.
•
RDOS często wydają decyzje zbyt rygorystyczne lub obwarowane licznymi
warunkami. Nie zawsze są to decyzje uzasadnione. Warto w takich sytuacjach
wykorzystać procedurę odwołań. Przy ustalaniu zakresu raportów o OOS często
stawia się nieadekwatne do inwestycji i stanu środowiska żądania, np. badania
elementów przyrody które nie występują. Często przesadzone są także oczekiwania
(żądania) przedstawiane jako warunki uzgodnienia działań inwestycyjnych, np
instalacja budek lęgowych dla ptaków,
•
RDOŚ powinno zmienić swoją rolę – z instytucji dominującej na partnerską,
•
System ochrony NATURA 2000 przewiduje (zakłada) możliwość prowadzenia działań
inwestycyjnych w ograniczonym zakresie. W stosunku do działań z zakresu ochrony
przed powodzią ograniczenia te są niewielkie
•
Ochrona przyrody jest niedoceniana w inwestycjach wodnych. Warto skorzystać w
tym zakresie z doświadczeń drogowców, którzy poważnie ograniczyli pole konfliktów,
3
•
Niezbędne jest bliższa współpraca hydrotechników i meliorantów z przyrodnikami.
Nie funkcjonuje w naszym kraju model (wizja) współpracy przyrodników i techników.
Konieczne jest wprowadzenie zasad współdziałania, w którym przyrodnicy będą
włączeni w przygotowanie procesu inwestycyjnego. Powinni być nie tylko jego
recenzentami lecz także twórcami,
Jan Żelazo
4