Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w

Problemy ZarzÈdzania, vol. 13, nr 2 (52), t. 1: 51 – 65
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji
treĂci komercyjnych w Polsce
Nadesïany 30.06.14 | Zaakceptowany do druku 01.12.14
Witold Chmielarz*
Celem niniejszego artykuïu jest okreĂlenie czynników, które wpïywajÈ na rozwój poszczególnych rodzajów
serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce na poczÈtku 2014 r. Analizy dokonano za pomocÈ
metody punktowej. Pozwoliïo to uzyskaÊ obiektywne wyniki oceny badanych serwisów. W czÚĂci pierwszej formuïowany jest cel oraz zaïoĝenia pracy. NastÚpnie zostaje przeprowadzona analiza porównawcza
wedïug wyróĝnionych kryteriów. Ostatnia czÚĂÊ zawiera wnioski wynikajÈce z badania.
Sïowa kluczowe: determinanty rozwoju serwisów internetowych, platformy dystrybucji treĂci komercyjnych.
Determinants of Development of Commercial Content
Distribution Services in Poland
Submited 30.06.14 | Accepted 01.12.14
The main purpose of this article is to identify factors that influence the development of selected services
and platforms for commercial content distribution in Poland at the beginning of 2014. The analysis
was made using the scoring method. In this way, it was possible to obtain an objective performance
evaluation of the studied sites. In the first part, the purpose and concept of the work was formulated.
Next, a comparative analysis of the distinguished criteria was performed. The last part contains the
conclusions of the study.
Keywords: determinants of Internet services development, platforms for commercial content distribution.
JEL: O32
*
Witold Chmielarz – prof. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Wydziaï ZarzÈdzania, Katedra Systemów
Informacyjnych ZarzÈdzania.
Adres do korespondencji: Uniwersytet Warszawski, Wydziaï ZarzÈdzania, ul. Szturmowa1/3, 02-678
Warszawa; e-mail: [email protected].
Witold Chmielarz
1. WstÚp
Celem pracy jest analiza czynników wpïywajÈcych na kierunki strategii
rozwoju wybranych serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych istniejÈcych
wb Internecie na poczÈtku 2014 r. Przedmiotem badañ sÈ wiÚc róĝnego
rodzaju media sïuĝÈce do dystrybucji gïównie takich treĂci elektronicznych,
jak dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej, np. oprogramowanie komputerowe, muzyka, filmy, ksiÈĝki elektroniczne, aplikacje, teksty,
w postaci pliku do pobrania, za pomocÈ mediów strumieniowych lub na
noĂniku trwaïym. TreĂÊ cyfrowa nie zaleĝy od sposobu prezentacji, ostateczna
forma uĝytkowania zaleĝy od oprogramowania interpretujÈcego (wb formie
funkcjonalnoĂci aplikacyjnej lub interakcji) polecenia ostatecznego uĝytkownika. Najbardziej logiczna i bliska rzeczywistoĂci wydaje siÚ definicja nastÚpujÈca: „treĂci elektroniczne to wszystko, co w postaci cyfrowej na dowolnym noĂniku lub usïugi cyfrowej konsument moĝe uzyskaÊ albo wb sposób
bezpoĂredni z sieci albo przez jakikolwiek inny kanaï” (http://ec.europa.eu/
justice/consumer-marketing/files/empirical_report_final_-_2011-06-15.pdf).
TreĂci elektroniczne dzieli na siedem grup:
– gry komputerowe – usïugi, w których komponent rozrywkowy usïugi
przewaĝa nad innymi, a uĝytkownik oddziaïuje na treĂÊ elektronicznÈ;
– treĂÊ generowana przez uĝytkownika (UCC – User-created content) –
usïugi, które wymagajÈ od uĝytkowników aktywnego wkïadu w postaci
tworzenia wïasnych treĂci, moderowania lub sprawdzania istniejÈcych
treĂci lub w innego oddziaïywania na treĂci stworzone przez pozostaïych
uĝytkowników;
– usïugi do personalizacji/dodatki – treĂci i usïugi, pozwalajÈce uĝytkownikom personalizowaÊ istniejÈce programy czy sprzÚt komputerowy;
– oprogramowanie systemowe – usïugi pozwalajÈce korzystaÊ ze sprzÚtu
i/lub systemu komputerowego, oraz udostÚpniajÈce danÈ platformÚ do
korzystania z aplikacji komputerowych;
– oprogramowanie jako usïuga (SaS – Software as a Service) – programy
znajdujÈce siÚ na serwerach dostawcy i udostÚpniane uĝytkownikom przez
sieÊ;
– platformy e-learningowe – dostarczanie programów do uczenia siÚ, szkoleniowych lub edukacyjnych przez media elektroniczne.
Najpopularniejsze treĂci przekazywane w Internecie dadzÈ siÚ jednak
sprowadziÊ do nastÚpujÈcych kategorii produktów, które w ïatwy sposób
moĝna transformowaÊ do postaci cyfrowej (digitizable products), a dotyka
to gïównie branĝy (Wielki, 2012):
– muzycznej (treĂÊ muzyczna – pliki mp3 zamiast pïyt CD),
– filmowej (treĂÊ filmowa – pliki w formatach video zamiast DVD),
– wydawniczej i prasowej (treĂÊ literacka – e-booki zamiast ksiÈĝek papierowych i serwisy internetowe lub e-wydania zamiast prasy papierowej).
52
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce
Do rozwoju dystrybucji internetowej treĂci elektronicznych przyczyniajÈ
siÚ gïównie takie czynniki ekonomiczne jak gwaïtowny rozwój rynku (wzrost
liczby uĝytkowników Internetu) oraz ciÈgïy rozwój marketingu w Internecie
(Kaznowski, 2008).
2. Charakterystyka rodzajów serwisów i platform
dystrybucji treĂci komercyjnych
Serwisy i platformy dystrybucji treĂci komercyjnych moĝna podzieliÊ na
cztery gïówne kategorie, w zaleĝnoĂci od rodzajów pïatnoĂci:
– sprzedaĝ detaliczna (ceny ustalone, fixed price za dostarczony towar),
– media strumieniowe – bezpoĂrednie (cena za usïugÚ wykorzystania produktu),
– abonament (cena ryczaïtowa za udostepnienie zawartoĂci platformy),
– modele pïatnoĂci dobrowolnej (Pay What You Want).
Najprostszym sposobem dystrybucji treĂci elektronicznych jest sprzedaĝ detaliczna. Produkt oferowany jest klientowi po z góry ustalonej cenie
za sztukÚ. WystÚpuje duĝa konkurencja na rynku elektronicznym, z czego
wynika ostra konkurencja cenowa i koniecznoĂÊ stosowania minimalnych
marĝ oraz czÚstych promocji. Uĝytkownicy takiej formy dystrybucji nie sÈ
zbyt lojalni i czÚsto migrujÈ z jednego sklepu do drugiego. Producent po
udostÚpnieniu produktu wydawcy (sprzedaĝ poĂrednia) majÈcemu podpisane
umowy z sieciami dystrybucyjnymi wgrywa pliki na serwery dystrybutora.
Po znalezieniu siÚ utworu w katalogu zostaje on udostÚpniony na platformie sprzedaĝowej i moĝe byÊ kupowany przez klientów. W trakcie procesu
zakupu nastÚpuje faza dodania zabezpieczeñ do pliku. Po zakupie produkt
jest juĝ wïasnoĂciÈ klienta i moĝe on z niego korzystaÊ, lecz bez moĝliwoĂci
odsprzedaĝy.
W przypadku dystrybucji przez media strumieniowe portal sïuĝy jako
sama platforma, która udostÚpnia swoje narzÚdzia wraz z zawartoĂciÈ wszystkim zainteresowanym. Zazwyczaj dostÚp do niej jest otwarty i kaĝdy, kto
chce, moĝe doïÈczyÊ do grona osób korzystajÈcych z moĝliwoĂci dodawania
do niej posiadanych przez siebie treĂci. Wynika to z faktu, ĝe wïaĂcicielom
serwisu zaleĝy na jak najwiÚkszej liczbie zapisanych osób, która potencjalnie, a proporcjonalnie przekïada siÚ na liczbÚ udostÚpnianych treĂci. Co
z kolei pozwala generowaÊ wiÚkszy ruch na portalu i zwiÚkszaÊ przychody
z reklam. Gdy zakres udostÚpnianych usïug przestaje wystarczaÊ, serwis
umoĝliwia przejĂcie na wyĝszy poziom usïug za dodatkowÈ opïatÈ. W tej
formie dystrybucji klienci otrzymujÈ dostÚp do utworów za darmo i w liczbie nieograniczonej. Nie moĝna ich jednak sobie przywïaszczyÊ czy spersonalizowaÊ, ani zapisywaÊ na dysku czy w pamiÚci komputera – wszystko
odbywa siÚ „strumieniowo”, czyli na ĝÈdanie uĝytkownika. Brak jest barier
wejĂcia i wyjĂcia, przez co iloĂÊ dostÚpnego materiaïu jest ogromna, towar
nie jest jednak tutaj sprzedawany do klienta, lecz sam zarabia na siebie.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (52), t. 1, 2015
53
Witold Chmielarz
MoĝliwoĂci uzyskiwania zysków pochodzi przede wszystkim z reklam, które
wyĂwietlane sÈ przed filmami czy muzykÈ i sÈ w caïoĂci lub pewnym zakresie
obowiÈzkowe do odsïuchania.
Modele abonamentowe sÈ wynikiem kompromisu pomiÚdzy wygodÈ
internautów, przyzwyczajeniem do taniego lub darmowego nieograniczonego dostÚpu do treĂci, a potrzebÈ zarobku ze strony wydawnictw. Serwisy
udostÚpniajÈ moĝliwoĂci korzystania z plików z elektronicznÈ treĂciÈ za
niewielkÈ, przewaĝnie miesiÚcznÈ opïatÈ. CaïoĂÊ materiaïów zebranych na
serwerze jest umieszczona na specjalnych platformach lub dostÚpna przez
specyficzne oprogramowanie i przekazywana uĝytkownikowi. Moĝe on
wbograniczonym zakresie zarzÈdzaÊ swoimi treĂciami – dodawaÊ je do trybu
bez Internetu, tworzyÊ listy czy zapisywaÊ do przeglÈdania póěniej. Modele
abonamentowy posiadajÈ takĝe odpowiadajÈce im aplikacje mobilne. WysokoĂÊ odpïatnoĂci dla wydawców jest ustalana w umowach indywidualnych
i sÈ zaleĝne od rodzaju treĂci (np. utwór muzyczny – od iloĂci odtworzeñ,
e-ksiÈĝki – od kaĝdej przeczytanej czy pobranej).
Model pïatnoĂci dobrowolnej (Pay What You Want – pïacisz, ile chcesz),
polega na zapïacie przez klienta okreĂlonej przez nich kwoty, bez narzuconej
ceny minimalnej czy maksymalnej. Zaïoĝono, ĝe klienci sÈ skïonni pïaciÊ
kwoty, które nawet przekraczajÈ rynkowÈ stawkÚ tych produktów. Serwisy
dziaïajÈce w tym modelu nie sÈ zbyt zaawansowane serwisami, gdyĝ wykazujÈ
gïównie chÚÊ promowania legalnych sposobów zakupów treĂci elektronicznych oraz wspierania fundacji charytatywnych i kulturowych. Dostarczanie
treĂci odbywa siÚ albo przez przesïanie na podane w zamówieniu adresy
email linków do bezpoĂredniego portalu, albo kodów aktywacyjnych do
portali dystrybuujÈcych takie produkty. Wydawcy/autorzy treĂci otrzymujÈ
tyle, ile poĂrednicy skïonni sÈ przeznaczyÊ dla nich z kwoty pïaconej przez
klienta (przewaĝnie okoïo 50%).
3. Charakterystyka wyróĝnionych serwisów
dystrybucji treĂci komercyjnych
Poniĝej przedstawiono charakterystykÚ wybranych serwisów reprezentujÈcych cechy kaĝdej z omówionych uprzednio kategorii.
W kategorii sprzedaĝy detalicznej wyróĝniono serwis Amazon.com. Ma
on charakter uniwersalnego sklepu, majÈcego w swojej ofercie szeroki asortyment produktów – od ksiÈĝek papierowych przez elektroniczne gazety po
kubki czy czajniki. Ostatnio istotnym ěródïem przychodu dla firmy staïy siÚ
e-booki, które sprzedawane sÈ na dwa sposoby – przez stronÚ internetowÈ
oraz przez czytniki Kindle. Amazon, w odróĝnieniu od innych dystrybutorów, sprzedaje swoje czytniki po moĝliwie najniĝszej cenie, konkurencyjnej
z innymi producentami, ale o wysokiej jakoĂci. Celem takiej strategii jest
zwiÚkszenie liczby klientów, którzy wraz z urzÈdzeniem uzyskujÈ szybki
dostÚp do sklepu Amazon, przez który mogÈ kupiÊ ksiÈĝki, na których
54
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce
firma uzyskuje wiÚksze marĝe, niĝ mogïaby posiadaÊ na samych czytnikach.
NajwiÚkszÈ zaletÈ sklepu jest sposób dostarczania treĂci na urzÈdzenia do
ich wykorzystania. Wszystkie czytniki Kindle wyposaĝone sÈ w dostÚp do
Internetu oraz sklepu Kindle Store, gdzie moĝna zakupiÊ wybranÈ ksiÈĝkÚ
bez potrzeby ïÈczenia siÚ z komputerem za pomocÈ kabla. Wszystko odbywa
siÚ w obrÚbie czytnika, a w szczególnych przypadkach zakup moĝe siÚ
odbywaÊ w kaĝdym miejscu na Ăwiecie. Sklep Amazon.com jest intuicyjny
i user-friendly. Jednym z rozwiÈzañ oferowanych jest funkcja pïatnoĂci za
pomocÈ jednego klikniÚcia, do tej pory objÚta patentem ze strony firmy.
Kolejnym unikatowym rozwiÈzaniem dla e-booków staïa siÚ opcja Send to
Kindle. Technologicznie jest ona prosta i maïo wymagajÈca – kaĝdy Kindle
ma unikalny adres e-mail, na który moĝna wysyïaÊ ksiÈĝki przez zwykïÈ
pocztÚ. W ten sam sposób dziaïa dostarczanie e-booków zakupionych przez
sklep przeglÈdarkowy. Amazon posiada takĝe wïasnÈ aplikacjÚ mobilnÈ na
wszystkie urzÈdzenia przenoĂne: iOS, Android, Windows Phone, BlackBerry
itd. Poprzez synchronizacjÚ postÚpu w czytaniu „w chmurze” uĝytkownik
po zalogowaniu w aplikacji ma moĝliwoĂÊ kontynuowania swoich ksiÈĝek
wbmiejscach, w których skoñczyï je czytaÊ na innym urzÈdzeniu posiadajÈcym
tÚ aplikacjÚ lub na czytniku Kindle. Amazon ma indywidualne umowy ze
wszystkim dostawcami treĂci. MogÈ to byÊ wydawnictwa lub bezpoĂrednio
autorzy, którzy sami przystÈpiÈ do programu tzw. self-publishingu, pozwalajÈcego im kontrolowaÊ sprzedaĝ ksiÈĝek i przychody uzyskiwane z tego tytuïu.
W kategorii sprzedaĝy poprzez media strumieniowe wyróĝniono portal
YouTube. Jest on uwaĝany za najlepszy i najwiÚkszy portal udostÚpniajÈcy
do oglÈdania darmowych treĂci video. TreĂci elektroniczne dostÚpne na tym
portalu sÈ darmowe dla wszystkich uĝytkowników i nie wymagajÈ dodatkowego
oprogramowania poza standardowym oprogramowaniem technologii Adobe
Flash Player. Jest on stworzony zgodnie z trendem Web 2.0, który oznacza,
ĝe to sami uĝytkownicy tworzÈ jego zawartoĂÊ oraz mogÈ wchodziÊ ze sobÈ
wbinterakcje. PodstawowÈ zaletÈ portalu jest nieograniczony i darmowy dostÚp,
dlatego rozwój komercyjny serwisu nastÚpuje bardzo ostroĝnie i powoli, aby
nie zniechÚciÊ uĝytkowników do korzystania z portalu. Najbardziej inwazyjnÈ
formÈ reklamy jest treĂÊ video wyĂwietlana na rozpoczÚciu oglÈdanego filmu,
którÈ moĝna juĝ po 5 sekundach wyïÈczyÊ. YouTube jest typowym portalem
strumieniowym, który udostÚpnia uĝytkownikom treĂci za wywoïaniem. Oznacza to, ĝe gdy uĝytkownik pragnie zobaczyÊ wybrany przez siebie materiaï, to
jest on zaïadowywany w przeglÈdarce zb serwera naleĝÈcego do serwisu, bez
potrzeby pobierania go na urzÈdzenie uĝytkownika. Wszystkie filmy znajdujÈce
siÚ w serwisie sÈ objÚte prawami autorskimi i nie mogÈ byÊ dystrybuowane
jako pliki. Dlatego jakiekolwiek korzystanie zb serwisu wymaga poïÈczenia
zb Internetem czy przez komputer, czy urzÈdzenia mobilne. Portal YouTube
to podmiot naleĝÈcy do korporacji Google, który wykorzystuje udostÚpniane
przez partnera miejsce na wyĂwietlanie reklam (przed rozpoczÚciem filmu).
Za kaĝde wyĂwietlenie reklamy Google pïaci partnerowi prowizjÚ.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (52), t. 1, 2015
55
Witold Chmielarz
W kategorii sprzedaĝy abonamentowej wybrano portal Spotify. Serwis
ten jest odpowiedziÈ na poszukiwanie kompromisu miÚdzy artystami a coraz
bardziej wymagajÈcym i Ăwiadomym pokoleniem Internetu, przyzwyczajonym
do darmowego dostÚpu do wszystkich treĂci. To powoduje, ĝe w witrynie
istnieje katalog, z rozbudowanymi moĝliwoĂciami dziaïania, w przystÚpnej
dla kaĝdego cenie lub wersji darmowej. Wszystkie podstawowe moĝliwoĂci portalu sÈ dostÚpne zaraz po zalogowaniu w systemie, choÊ posiadajÈ
pewne ograniczenia, znikajÈce po wniesieniu opïaty za wersjÚ o wiÚkszych
moĝliwoĂciach. Podczas korzystania z wersji darmowej odsïuchanie piosenek
jest przerywane przez krótkie reklamy. JednÈ z najciekawszych moĝliwoĂci
oferowanych przez Spotify jest radio, które dopasowuje siÚ do indywidualnych preferencji uĝytkownika i wybranego rodzaju muzyki. InteresujÈce sÈ
takĝe moĝliwoĂci spoïecznoĂciowe, jakie posiada Spotify. Jest to nie tylko
Ăledzenie profili swoich znajomych i ich list, ale takĝe znanych osobistoĂci
ze Ăwiata muzyki, kultury czy sportu. Do korzystania ze Spotify potrzebny
jest dostÚp do Internetu, dziÚki któremu moĝna w trybie online odsïuchiwaÊ
caïy katalog zgromadzony w aplikacji i korzystaÊ z funkcji radia. Aplikacja daje takĝe moĝliwoĂÊ odsïuchiwania treĂci bez poïÈczenia z Internetem (poza opcjÈ radia), jednak aby korzystaÊ z dostÚpu do treĂci w trybie
offline, trzeba je wczeĂniej pobraÊ na urzÈdzenie do odsïuchiwania muzyki.
Spotify jest dostÚpne we wszystkich moĝliwe systemach operacyjnych, na
platformach mobilnych, przeglÈdarkach internetowych oraz telewizorach
cyfrowych. W marcu 2013 r. na Spotify byïo zarejestrowano okoïo 6 mln
pïacÈcych uĝytkowników.
Przedstawicielem ostatniej kategorii – modelu pïatnoĂci dobrowolnej –
jest portal HumbleBundle – pierwszy z portali dziaïajÈcych w modelu Pay
What You Want. Do pierwszego wydania pakietu zaangaĝowani zostali niezaleĝni twórcy gier komputerowych, a gïównymi zaïoĝeniami projektu byïo:
brak zabezpieczeñ (Digital Rights Management DRM – zarzÈdzania prawami
elektronicznymi), pïatnoĂci dobrowolne, wyznaczanie kwot na cele charytatywne, budowa na platformy Mac, Linux oraz Windows. Projekt, który miaï
byÊ jednorazowy, staï siÚ szybko gïównym sposobem elektronicznej sprzedaĝy pakietów z grami komputerowymi. Z czasem rozwinÈï siÚ asortyment
produktów, gdyĝ zaczÚto takĝe oferowaÊ sprzedaĝ pakietowÈ e-booków,
muzyki oraz gier na urzÈdzenia mobilne pod system Android. Wbprzypadku
standardowej sprzedaĝy gier komputerowych, HumbleBundle przekazuje
kupujÈcym kody aktywacyjne do platformy Steam, gdzie sÈ one dystrybuowane i przypisywany do indywidualnych kont klientów. HumbleBundle
i wydawcy zwyczajowo ustalajÈ „domyĂlne” ustawienia podziaïu pïaconej
kwoty, gdzie okoïo 65% jest wïaĂnie dla wydawcy. Druga najwyĝsza kwota
– okoïo 20% – jest przekazywana do fundacji charytatywnych, ab dopiero
pozostaïa kwota (okoïo 15%) jest przyznana na serwery, poïÈczenia internetowe i opïacenie pozostaïych kosztów obsïugi serwisu.
56
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce
4. Podstawowe zaïoĝenia analizy porównawczej serwisów
dystrybucji treĂci komercyjnych
Analizie poddano, najpopularniejsze oprogramowanie tej klasy ze wszystkich czterech rozpatrywanych kategorii: Amazon.com, iTunes.Store, Nexto.pl
(sklepy internetowe), YouTube (sprzedaĝ strumieniowa), Spotify, Netflix
(wbchwili obecnej niedostÚpny w Polsce), Legimi (sprzedaĝ abonamentowa),
HumbleBundle oraz BookRage (sprzedaĝ dobrowolna).
Zaïoĝenia badania, byïy nastÚpujÈce:
– celem badania jest porównanie przydatnoĂci z punktu widzenia uĝytkownika najpopularniejszych przedstawicieli portali i serwisów do dystrybucji treĂci elektronicznych w podziale na wyróĝnione kategorie realizacji
pïatnoĂci;
– naleĝy przeanalizowaÊ wymagania uĝytkownika dotyczÈce podstawowych
parametrów uĝytkowych portali; badania majÈ wskazaÊ najistotniejsze
cechy z punktu widzenia klientów tych portali, z listy wyróĝnionych parametrów;
– na tej podstawie bÚdzie tworzona lista najistotniejszych kryteriów oceny
istniejÈcych portali i serwisów;
– lista kryteriów posïuĝy ocenie indywidualnej portali i serwisów dystrybucji
treĂci elektronicznych znanych uĝytkownikom (jeden uĝytkownik moĝe
oceniaÊ wiÚcej niĝ jeden serwis);
– wybór grupy badawczej nie jest w peïni przypadkowy, naleĝy do klasy
wygodnych; ankietowani sÈ studentami wybranych uczelni warszawskich
(Wydziaïu Zarzadzania Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wydziaïu Inĝynierii Akademii Finansów i Biznesu Vistula), studiów licencjackich, inĝynierskich i magisterskich, stacjonarnych i niestacjonarnych;
– ocena bÚdzie standaryzowana wedïug skali Likerta, gdzie 1 oznacza najlepsze speïnienie wïasnoĂci danego kryterium (najniĝsze koszty); 0,75
– dobre speïnienie wïasnoĂci, 0,50 – Ărednie speïnienie cech kryterium;
0,25 – sïabe speïnienie cech kryterium, 0,00 – niespeïnienie cech kryterium (najwyĝsze koszty);
– wyniki analizy cech istniejÈcych portali i serwisów portali i serwisów dystrybucji treĂci elektronicznych w celu wyodrÚbnienia najlepszej realizacji
wyszczególnionych cech najistotniejszych z punktu widzenia uĝytkownika;
– analiza zostanie dokonana metodÈ analizy punktowej (ocena subiektywna) oraz metodÈ AHP/ANT (ocena zobiektywizowana).
Analiza wykaĝe nie tylko, które z wyselekcjonowanych narzÚdzi jest
najlepsze z punktu widzenia uĝytkownika, ale takĝe jakie sÈ trendy w rozwoju mediów dystrybucji treĂci w Internecie. WstÚpnie, wĂród wybranych
losowo piÚciu studentów Wydziaïu ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego
i Wydziaïu Inĝynierii Akademii Finansów i Biznesu Vistula, deklarujÈcych
uĝywanie portali i serwisów dystrybucji treĂci elektronicznych, przeprowa-
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (52), t. 1, 2015
57
Witold Chmielarz
dzono badanie pilotowe dotyczÈce czynników, które sÈ dla nich najwaĝniejsze
podczas uĝywania oprogramowania tej klasy. Po sugestiach uĝytkowników
ib wb wyniku standaryzacji (ujednolicenie nazewnictwa i znaczenia poszczególnych, zgïoszonych przez nich kategorii) wyodrÚbniono nastÚpujÈce grupy
cech charakterystycznych ocenianych serwisów:
– dostÚpnoĂÊ treĂci – ïatwoĂÊ nawigacji, strona gïówna (czytelnoĂÊ i przejrzystoĂÊ strony gïównej, ïatwoĂÊ poruszania siÚ i znajdowania funkcji);
ïatwoĂÊ korzystania z kategorii (dostÚpnoĂÊ do produktu: lista, podkatalogi, cechy charakterystyczne itp.);
– koszt dostÚpu do treĂci (wysokoĂÊ opïat, minimalizacja kosztów, wieloĂÊ
sposobów i narzÚdzi pïatnoĂci);
– ïatwoĂÊ odczytu treĂci (wizualizacja – wyraěnie zaznaczona kolorystyka,
dobrane kolory elementów, kolory tïa, ikony symbolizujÈce kategorie
produktów, kolorystyka i czytelnoĂÊ pisma, dobrane zdjÚcia dobrej jakoĂci
itp.); galeria zdjÚÊ (duĝe, czytelne, wyraěne, nie utrudniajÈce nawigacji,
oddajÈce charakter produktu itp.); kompletnoĂÊ informacji (cechy charakterystyczne, cena min/max, obraz produktu); czytelnoĂÊ (odpowiednia wielkoĂÊ czcionki, odrÚbnoĂÊ kolorystyczna, prawidïowy rozkïad na
stronie);
– ïatwoĂÊ zakupu treĂci (szybkoĂÊ, dostÚpnoĂÊ cenowa, formy prezentacji
listy produktów – lista, róĝne widoki, prezentacja wedïug cech produktu,
ikony, zdjÚcia);
– dostosowanie treĂci do klienta (personalizacja);
– dostÚp do treĂci na wielu urzÈdzeniach (komputer, urzÈdzenia mobilne).
W kwietniu 2014 r. przeprowadzono ankiety w dwóch wybranych uczelniach wyĝszych na: Uniwersytecie Warszawskim i Akademii Finansów i Biznesu Vistula. AnkietÚ wypeïniïy 134 osoby, z czego w sposób prawidïowy
jedynie 110 osób z róĝnych rodzajów studiów: inĝynierskich, licencjackich,
magisterskich i doktorskich. WĂród uczestników ankiet byïo 59% kobiet
ib 41% mÚĝczyzn. NajwiÚcej osób 85% byïo z grupy wiekowej 18–25 lat,
typowej dla studentów studiów stacjonarnych, oraz 11% z grupy wiekowej
26–35 lat, charakterystycznej dla studentów studiów wieczorowych ibzaocznych. Niewielki (2%) byï udziaïy osób w wieku wyĝszym niĝ 35 lat. 65%
ankietowanych zadeklarowaïo pochodzenie z miasta o ponad 500 tys. mieszkañców, 25% z miast 10–100 tys. mieszkañców, a tylko 10% ze wsi. Ponad
65% badanych posiadaïo wyksztaïcenie Ărednie, 22% wyĝsze licencjackie
i 13% wyĝsze magisterskie. Wypeïniano prostÈ tabelÚ ocen dla metody
punktowej (zob. Ărednie ocen w tabeli 1) oraz tabele porównañ parami
metody AHP/ANP.
58
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce
5. Analiza porównawcza modeli dystrybucji
komercyjnych treĂci elektronicznych metodÈ punktowÈ
Tabela 1 to tabela zbiorcza Ărednich uzyskanych wyników ankiet studenckich oraz relacji wyników rzeczywistych w stosunku do moĝliwych maksymalnych wartoĂci, które moĝna byïo osiÈgnÈÊ w prowadzonym rankingu.
Nazwa portalu
do dystrybucji
Koszt
DostosoDostÚp’atwoĂÊ ’atwoĂÊ
komercyjnych
dostÚpu
wanie
noĂÊ
odczytu zakupu
treĂci elekdo
treĂci dob
treĂci
treĂci treĂci
tronicznych
treĂci
klienta
wb Internecie
DostÚp
%%
dob treĂci
maksynab wielu Suma
malnej
urzÈdzewartoĂci
niach
YouTube
1,00
0,88
0,75
0,86
0,88
0,85
5,21
87%
Spotify
0,63
0,75
0,88
0,75
1,00
0,74
4,74
79%
Netflix
0,50
0,61
0,98
0,61
0,75
0,88
4,33
72%
Amazon.
com
0,98
0,36
0,50
0,75
0,61
0,50
3,71
62%
Legimi
0,39
0,61
0,50
0,61
0,25
0,88
3,24
54%
iTunes Store
0,86
0,61
0,25
0,61
0,25
0,50
3,08
51%
Nexto.pl
0,50
0,25
0,50
0,77
0,25
0,61
2,88
48%
BookRage.
com
0,12
0,86
0,50
0,61
0,00
0,61
2,71
45%
HumbleBundle
0,12
0,88
0,36
0,61
0,00
0,61
2,58
43%
Suma
4,98
4,93
4,86
5,57
3,99
5,56
29,90
%%
maksymalnej
wartoĂci
55%
55%
54%
62%
44%
62%
Tab. 1. Zbiorcza tabela Ăredniej punktacji wybranych serwisów dystrybucji komercyjnych
treĂci elektronicznych w Internecie. ½ródïo: opracowanie wïasne.
Ranking wyróĝnionych mediów rozpowszechniajÈcych treĂci elektroniczne
pokazuje przede wszystkim dominacjÚ mediów o charakterze uniwersalnym,
dostarczajÈcym treĂci elektroniczne za darmo, nastÚpnie mediów dziaïajÈcych w sposób abonamentowy (Wróblewski, 2014). Ostatnie miejsce zajÚïy
media o pïatnoĂciach dobrowolnych, co byÊ moĝe wynikaÊ z niezrozumienia
idei pïacenia dobrowolnego, chciaïoby siÚ powiedzieÊ – „po uwaĝaniu”.
RozpiÚtoĂÊ w ocenie poszczególnych serwisów jest bardzo duĝa – wynosi
w sumie 44 punkty procentowe, tj. róĝnica pomiÚdzy najlepiej ocenianym
medium YouTube a najgorzej ocenianym HumbleBundle jest wiÚksza niĝ
caïoĂciowa ocena portalu HumbleBundle.
WĂród studentów maksymalnÈ moĝliwÈ ocenÚ zdobyïa platforma YouTube
(87% maksymalnej moĝliwej oceny), która z perspektywy konsumenta jest
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (52), t. 1, 2015
59
Witold Chmielarz
najlepszym rozwiÈzaniem – nieskoñczona iloĂÊ treĂci (ciÈgle dodawane sÈ
kolejne materiaïy), darmowy dostÚp, do odczytu treĂci wystarczy przeglÈdarka z podstawowym dodatkiem do wyĂwietlania filmów, treĂci kupowane
sÈ poprzez wyĂwietlenie reklam, które nie sÈ uciÈĝliwe, istnieje inteligentny
system rekomendacji, a platforma jest dostÚpna na wszystkich urzÈdzeniach
z dostÚpem do Internetu. Pomimo ĝe klienci najchÚtniej wybraliby dostÚp do
treĂci wïaĂnie przez YouTube, to jednak posiada on ograniczenia w stosunku
do materiaïów takich jak muzyka, ksiÈĝki czy filmy. Wydaje siÚ, ĝe darmowy
dostÚp w pewnym sensie zmniejsza wartoĂÊ takich treĂci. Jest to przecieĝ
inny rodzaj produktu niĝ krótkie filmy, które uĝytkownicy sami udostÚpniajÈ
za pomocÈ tego portalu. YouTube jest jednak nadal doskonaïym miejscem
do promocji poprzez osiÈgniÚcie jak najwiÚkszej iloĂci wyĂwietleñ, która
dopiero moĝe przeïoĝyÊ siÚ na wymierne zyski dla twórcy.
Dwa nastÚpne miejsca w zestawieniu zajmujÈ najwiÚksi potentaci na
rynku odpowiednio muzycznym i filmowym, czyli Spotify i Netflix. Pomimo
ĝe nie udaïo im siÚ osiÈgnÈÊ takiego wyniku jak YouTube, to róĝnice wystÈpiïy gïownie w kategoriach kosztu, który i tak jest niewielki w stosunku do
treĂci i innych moĝliwoĂci, jakie sÈ udostÚpniane. Netflix ma znacznie wiÚkszy
problem z potencjalnymi zasobami, gdyĝ rynek filmowy produkuje mniej
materiaïów niĝ rynek fonograficzny, a kontrakty sÈ zdecydowanie bardziej
restrykcyjne, stÈd teĝ prawdopodobnie bierze siÚ niĝsza ocena zbperspektywy
konsumenta. Spotify zostaï oceniony nieco wyĝej od Netflixa dziÚki dobremu
systemowi rekomendacji w postaci moĝliwoĂci uruchomienia radia, które
dostosowuje muzykÚ do preferowanej przez uĝytkownika.
Wysokie, czwarte miejsce zajÈï Amazon, pomimo ĝe, jak siÚ wydaje, jest
to medium juĝ o podejĂciu nieco przestarzaïym – jest platformÈ dystrybucji detalicznej, równieĝ treĂci (ksiÈĝek) elektronicznych. Tak dobra ocena
wynika z wczeĂniejszej popularnoĂci tego serwisu, doprowadzenia tej witryny
do wysokiej jakoĂci z punktu widzenia sprzedaĝy: poczynajÈc od bardzo
szerokiego asortymentu przez ïatwoĂÊ zakupu aĝ po system rekomendacji oraz obsïugÚ posprzedaĝowÈ. W tych kategoriach witryna ta moĝe byÊ
przykïadem dla innych serwisów tego typu.
Na nastÚpnych miejscach znalazïy siÚ media systemu abonamentowego.
Przede wszystkim Legimi, czyli rodzimy system abonamentowy, który przewyĝsza pozostaïe takimi cechami, jak niski koszt, ïatwoĂÊ zakupu i moĝliwoĂÊ
dziaïania na róĝnorodnych urzÈdzeniach. iTunes Store nie jest ïatwy w uĝytkowaniu, poniewaĝ wymaga instalacji programu (uciÈĝliwoĂÊ dla konsumenta).
Zakupione treĂci nie mogÈ byÊ uruchamiane poza tÈ platformÈ i urzÈdzeniami
z niÈ zintegrowanymi, co jest znaczÈcym ograniczeniem dla swobody korzystania. W porównaniu z iTunes Store portal Nexto przegrywa gïównie mniejszymi
zasobami, które na polskim rynku sÈ ograniczane przez kilka wydawnictw naleĝÈcych do konkurencji tego portalu (np. wydawnictwo Otwarte – Woblink,
wydawnictwo Helion – eBookpoint), oraz np. cenami, które w sklepie Apple
zostaïy wszystkie zrównane do jednej stawki za indywidualne piosenki.
60
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce
Łatwość zakupu treści
62
Dostęp do treści na wielu urządzeniach
62
Dostępność treści
55
55
Koszt dostępu do treści
Łatwość odczytu treści
54
Dostosowanie treści do klienta
44
0
10
20
30
40
50
60
70%
Rys. 1. Stopieñ wypeïnienia maksymalnej objÚtoĂci kryteriów oceny portali i serwisów
dystrybucji treĂci elektronicznych. ½ródïo: opracowanie wïasne.
Na ostatnich dwóch miejscach znalazïy siÚ dwie platformy udostÚpniajÈce treĂci elektroniczne na zasadzie pïatnoĂci dobrowolnych (Pay What
You Want). Nie miaïy one szans w porównaniu z pozostaïymi modelami
posiadajÈcymi rozbudowanÈ infrastrukturÚ i znaczÈce zasoby treĂci. Jednak
udaïo im siÚ osiÈgnÈÊ niemal maksymalny wynik w kategorii kosztu, poniewaĝ sytuacja, w której klient sam moĝe oceniÊ wysokoĂÊ opïaty za dane
treĂci, jest lepiej oceniana niĝ dostÚp darmowy. Jest to sprawa specyfiki
treĂci oferowanych przez platformy BookRage i HumbleBundle, które nie
powinny byÊ udostÚpniane za darmo, gdyĝ obniĝa to ich wartoĂÊ. Z takiego
samego zaïoĝenia wychodzÈ kupujÈcy, którzy sÈ w stanie pïaciÊ wysokie
sumy za pakiety, które mogliby mieÊ duĝo taniej.
Cechy (kryteria), które byïy brane pod uwagÚ w trakcie badania, pokazuje
rysunek 1. Wedïug respondentów najlepiej speïniajÈ je takie kryteria jak
ïatwoĂÊ zakupu treĂci i dostÚp do treĂci na wielu urzÈdzeniach moĝliwych
do wykorzystania w trakcie korzystania. Najgorzej jest oceniana personalizacja oraz – co wydaje siÚ dziwne wobec faktu, do czego przeznaczone sÈ
te serwisy – ïatwoĂÊ odczytu treĂci. RozpiÚtoĂÊ jest teĝ stosunkowo wysoka
– wynosi 18 punktów procentowych.
6. Analiza porównawcza modeli dystrybucji
komercyjnych treĂci elektronicznych metodÈ AHP/ANP
Analiza wyników dokonanych za pomocÈ metody punktowej mogïaby
spotkaÊ siÚ jednak z zarzutami daleko posuniÚtego subiektywizmu. Krokiem
w kierunku usuniÚcia tego subiektywizmu byïo zastosowanie metody AHP/
/ANP T. Saaty (Saaty i Vargas, 2001). Jest to metoda naleĝÈca do grupy
rozwiÈzywania problemów wieloatrybutowych (Keeney i Raiffa, 1999), czyli
takich, które pozwalajÈ na rozwiÈzywanie postawionego celu spoĂród skoñczonego zbioru dopuszczalnych decyzji opartych na analizie kryteriów, które
zapewni osiÈgniÚcie optymalnego poziomu kryteriów oceny. W metodzie tej
stosuje siÚ nastÚpujÈce kroki rozwiÈzania problemu:
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (52), t. 1, 2015
61
Witold Chmielarz
– dekompozycja i przedstawienie problemu w postaci hierarchicznej
(poziom pierwszy – okreĂlenie celu, poziom drugi – zdefiniowanie kryteriów oceny, poziom trzeci – wyznaczenie opcji decyzyjnych),
– okreĂlenie/zdefiniowanie ocenianych atrybutów – elementy niĝszego
poziomu (kryteria) muszÈ byÊ porównywane parami w odniesieniu do
elementów wyĝszego poziomu, a struktura hierarchiczna problemu musi
obejmowaÊ wszystkie istotne dla osiÈgniÚcia celu elementy (kryteria),
– specyfikacja wyboru opcji decyzyjnych,
– tworzenie macierzy porównañ atrybutów parami (obliczenie wektora
priorytetów tej macierzy),
– stworzenie macierzy porównañ opcji decyzyjnych, obliczenie wektorów
preferencji dla poszczególnych kryteriów,
– obliczenie globalnych priorytetów i dokonanie wyboru.
Cel niniejszych analiz zostaï uprzednio okreĂlony – jest nim wyznaczenie strategii dla rozwoju serwisu oferujÈcego treĂci komercyjne uĝytkownikowi indywidualnemu. Zbiór kryteriów oceny zostaï ustalony w trakcie
oceny za pomocÈ metody punktowej i ten sam zbiór zostaï zastosowany
w przypadku AHP/ANP, aby osiÈgniÚte wyniki moĝna byïo sprowadziÊ do
porównywalnoĂci. Opcje decyzyjne polegajÈ na wyborze wzorca spoĂród analizowanych serwisów, najlepszych z punktu widzenia uĝytkownika. Macierz
porównañ parami dla kryteriów zostaïa wyznaczona przez ten sam zespóï,
który wytyczyï kryteria oceny serwisów porównywarek. Na tej podstawie,
po podsumowaniu w wierszach i standaryzacji, uzyskano wektor preferencji
dla poszczególnych kryteriów oceny.
Kryteria
oceny DostÚpnoĂÊ
treĂci
Serwisy
Koszt
dostÚpu do
treĂci
DostoDostÚp
sowado treĂci
’atwoĂÊ
’atwoĂÊ
nie
na wielu
odczytu
treĂci zakupu
urzÈdzetreĂci
do
niach
klienta
AHP/
/ANP
YouTube
0,0248
0,0259
0,0209
0,0097
0,0024
0,0304
18,80%
Spotify
0,0252
0,0252
0,0162
0,008
0,0032
0,0252
17,35%
Netflix
0,0283
0,0115
0,0162
0,0076
0,0019
0,0212
14,59%
Amazon.com
0,0276
0,0104
0,0202
0,0052
0,002
0,0224
14,55%
Legimi
0,0212
0,0154
0,0179
0,0059
0,0023
0,0182
13,95%
iTunes Store
0,0151
0,0068
0,0145
0,0042
0,0018
0,0141
9,45%
Nexto.pl
0,0094
0,0036
0,0036
0,0017
0,0006
0,0087
4,21%
BookRage.com
0,0079
0,003
0,0045
0,0021
0,0005
0,0061
4,03%
HumbleBundle
0,0049
0,0016
0,0034
0,0034
0,0006
0,0038
3,07%
Suma udziaïów
38,54% 17,95% 27,65% 12,33%
3,52%
29,11%
100,00%
Tab. 2. Macierz globalnych priorytetów wyboru. ½ródïo: obliczenia wïasne.
62
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce
NastÚpnie przeprowadzono dla kaĝdego kryterium ocenÚ przydatnoĂci serwisów (opcji decyzyjnych) z punktu widzenia uĝytkownika. W kaĝdej zbpowstaïych dwudziestu jeden macierzy dokonano wyznaczenia lokalnego wektora
preferencji. NastÚpnie poprzez przemnoĝenie wektora preferencji przez
lokalne wektory wïasne obliczono globalne priorytety wyboru serwisu spoĂród wszystkich najczÚĂciej wykorzystywanych przez uĝytkowników (tabela 2).
Zastosowanie metody AHP/ANP nie spowodowaïo co prawda ĝadnych
przesuniÚÊ w kolejnoĂci (rankingu) wyboru witryn, zwiÚkszyïo natomiast
wzglÚdne odlegïoĂci pomiÚdzy opcjami wyboru z 10 do 15 punktów procentowych. Szczególnie duĝe zróĝnicowanie nastÈpiïo na pierwszej i ostatniej
pozycji w rankingu. Niemniej YouTube nadal moĝe sïuĝyÊ jako wzorzec
ogólny dla serwisu dystrybuujÈcego treĂci komercyjne. Co wiÚcej, analiza
szczegóïowa wskazuje, ĝe tylko w przypadku dostÚpnoĂci treĂci lepsze wyniki
niĝ w tym serwisie uzyskano w portalu Spotify, Amazon i Netfix. Uzyskane
wyniki nie zmieniajÈ (nawet jeĂli obiektywizujÈ) zakïadanej strategii dystrybucji treĂci komercyjnych w Internecie.
Doprowadzone do porównywalnoĂci wyniki rankingu dla metody punktowej i metody AHP/ANP przedstawia rysunek 2.
YouTube
16,04
Spotify
14,59
Netflix
14,59
13,33
Amazon.com
11,42
Legimi
9,98
18,80
17,35
14,55
13,95
9,45
9,48
iTunes Store
Nexto.pl
4,21
BookRage.com
4,03
3,07
HumbleBundle
0
8,87
8,34
7,94
5
AHP/ANP
10
15
20%
Metoda punktowa
Rys. 2. Ranking wybranych serwisów porównywarek internetowych metodÈ punktowa
ib metodÈ AHP/ANP. ½ródïo: opracowanie wïasne.
7. Podsumowanie
Uzyskane rezultaty badañ pokazujÈ, ĝe z punktu widzenia klienta wbchwili
obecnej najlepszym rozwiÈzaniem jest bezpïatny model strumieniowy, którego przedstawicielem jest YouTube. Z jednej strony, takiej opinii naleĝaïo
siÚ spodziewaÊ, koszty sÈ podstawÈ decyzji w wiÚkszoĂci decyzji podejmoProblemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (52), t. 1, 2015
63
Witold Chmielarz
wanych przy korzystaniu z systemów informatycznych, w tym serwisów
internetowych. Z drugiej strony, ze wzglÚdu na specyfikÚ dziaïania portal
ten ma ograniczenia, niepozwalajÈce na jego zastosowanie dla dystrybucji
innych niĝ dominujÈce w obecnej chwili treĂci komercyjne (przyczyny ekonomiczne, prawne, technologiczne itd.). Na dokïadkÚ posiada pewne cechy
charakterystyczne, które klient traktuje jako uciÈĝliwe (spoty reklamowe
przed dostarczeniem treĂci).
Skoro zastosowanie tego modelu nie jest w obecnych warunkach w peïni
moĝliwe, to najlepsza relacja dostÚpu do elektronicznych treĂci w stosunku
do ceny wystÚpuje w modelu abonamentowym. Rynek USA (http://www.
statista.com/chart/1461/digital-share-of-us-media-revenues/), po doĂwiadczeniach z piractwem cyfrowym czy serwisami typu Napstera (25 mln uĝytkowników w szczytowym okresie dziaïalnoĂci), zdominowany jest obecnie
wïaĂnie przez model abonamentowy (http://www.statista.com/chart/2061/digital-music-growth/), który w ostatnich piÚciu latach wzrósï o ponad 350%.
Na drugim miejscu znalazï siÚ model strumieniowy – ponad 250% wzrostu,
na trzecim serwisy detaliczne, co potwierdzaïoby uzyskane wyniki. Gdyby
moĝna byïo uogólniÊ wyniki elektronicznego rynku muzycznego na pozostaïe
rynki, to wydaje siÚ, ĝe wïaĂnie ten model bÚdzie zyskiwaï na popularnoĂci.
Przykïadem rozwoju takiego kierunku jest portal Netfix (Netflix Inc., 2014),
który juĝ w roku 2013 osiÈgnÈï zyski (gïównie dziÚki wïasnym produkcjom
znanych seriali, House of Cards itp.). Z drugiej strony serwis Spotify jak
dotÈd przynosi straty, co byÊ moĝe jest spowodowane brakiem podobnej
strategii rozwojowej.
SÈ to formy dystrybucji wykreowane przez nowoczesne media, co powoduje, ĝe tradycyjne juĝ formy dystrybucji – w postaci elektronicznego handlu
detalicznego reprezentowane przez Amazon czy Nexto – przesuwajÈ siÚ
wb popularnoĂci klientów na nastÚpne pozycje w prezentowanym rankingu.
Nie jest to spowodowane jedynie tradycjonalizmem tej formy, ale równieĝ
spoïecznym przyzwoleniem dla darmowego dostÚpu do komercyjnych treĂci elektronicznych przez nielegalne (czy póïlegalne) serwisy internetowe.
Dlatego miÚdzy innymi model abonamentowy – jako w peïni legalny – jest
formuïÈ, która moĝe zadowoliÊ wszystkich klientów. CiekawÈ, lecz przejĂciowÈ formÈ wydaje siÚ model pïatnoĂci dobrowolnych (Pay What You Want),
który z jednej strony bazuje na wyjÈtkowoĂci i unikalnoĂci, a z drugiej moĝe
zniechÚcaÊ do pïacenia kwot przebijajÈcych minimalnÈ sumÚ moĝliwÈ do
zapïacenia. Nie jest on jednak zapewne ostatnim pomysïem na dystrybucjÚ
treĂci elektronicznych w Internecie, a najbliĝsza przyszïoĂÊ moĝe pokazaÊ,
ĝe pojawiÈ siÚ jej nowe formy, które zdominujÈ ten rynek.
64
DOI 10.7172/1644-9584.52.4
Determinanty rozwoju serwisów dystrybucji treĂci komercyjnych w Polsce
Bibliografia
Chmielarz, W, Szumski, O. i Zborowski, M. (2011). Kompleksowe metody ewaluacji witryn
internetowych. Warszawa: Wydawnictwo Wydziaïu ZarzÈdzania UW.
Kaznowski, D. (2008). Nowy marketing. Warszawa: VFP Communications.
Keeney, R.L. i Raiffa, H. (1999). Decisions with Multiple Objectives: Preferences and Value
Trade-Offs. Cambridge University Press,
Netflix Inc. (2014). Raport kwartalny dla kwartaïu koñczÈcego siÚ 30 wrzeĂnia 2013 r. dla Netflix Inc. Form 10-Q. Pozyskano z: http://ir.netflix.com/secfiling.cfm?filingID=1065280-13-36&CIK=1065280.
Saaty, T.L. i Vargas, L.G. (2001). Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic
Hierarchy Process. Springer Verlag.
Wielki, J. (2012). Modele wpïywu przestrzeni elektronicznej na organizacje gospodarcze.
Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocïawiu, Wrocïaw, 2012.
Wróblewski, M. (2014). Analiza sposobów dystrybucji komercyjnych treĂci elektronicznych
w Internecie. Praca magisterska pod kierunkiem W. Chmielarza. Warszawa: Wydziaï
ZarzÈdzania UW.
½ródïa internetowe
http://ec.europa.eu/justice/consumer-marketing/files/empirical_report_final_-_2011-06-15.
pdf (luty 2014).
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/E-commerce_statistics
(listopad 2013).
http://wiadomosci.mediarun.pl/artykul/internet-internet,czy-dzieki-porownywarkom-cenfaktycznie-kupujemy-najtaniej,44430,2,1,1.html (listopad 2013).
http://www.slideshare.net/zbigniewokon/zo-konsument-30123473 (maj 2014).
http://www.statista.com/chart/1461/digital-share-of-us-media-revenues/ (marzec 2014).
http://www.statista.com/chart/2061/digital-music-growth/ (kwiecieñ.2014).
http://www.theverge.com/2013/7/31/4575506/spotify-doubled-revenue-in-2012-but-losses-grow (marzec 2014).
http://www.tradedoubler.com/pl-pl/informacje-i-zasoby/ (listopad 2013).
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (52), t. 1, 2015
65