Spekulacji? - Iza Tarasewicz

1
2
3
Katarzyna Kołodziej, Magdalena Komornicka: Jaki jest cel
twojej sztuki?
-
Spekulacji?
IZA TARASEWICZ :
-
Instalację TURBA, TURBO dopełnia praca Arena, która prezentowana była na wystawie Collaborating Objects Radiating Environments w Künstlerhaus Bethanien w Berlinie.
Arena
-
Skąd pomysł na najnowszą instalację TURBA, TURBO?
-
-
-
-
-
Co było bezpośrednią inspiracją dla tej instalacji?
-
Szukałaś czegoś konkretnego?
-
Efekt uboczny także cię fascynuje?
Interesuje cię metodologia naukowa?
Czyli to właśnie forma modernistycznego kwietnika zainspirowała cię do dalszej pracy?
Katarzyna Kołodziej, Magdalena Komornicka: What is the
purpose of your art?
Iza Tarasewicz:
-
-
-
-
Where did you get the idea of your latest installation TURBA,
TURBO?
-
-
-
-
W jaki sposób widz może wejść w interakcję z twoimi pracami?
-
Where did the direct inspiration come from?
-
Were you searching for something specific?
-
Strange Attractors
-
-
So it was the form of a modernist flower stand that inspired
you?
Przybiorą one formy drobnych abstrakcyjnych rzeźb?
Structure and Clarity
-
Stosujesz ekonomię odzysku. Czy masz już jakieś plany dotyczące instalacji TURBA, TURBO?
-
5
In what ways is it possible for the viewer to interact with your works?
Strange
Attractors
You believe in a recycling economy. Do you have any plans regarding TURBA, TURBO installation?
4
-
-
The installation TURBA, TURBO is coplemented by Arena, a work that was presented in the
exhibition Collaborating Objects Radiating Environments at the Künstlerhaus Bethanien
in Berlin.
Arena
In the form of small-scale abstract sculptures?
Structure and Clarity
-
Are you also fascinated by the side effect?
Of speculation?
-
Are you interested in scientific methodology?
1.
2.
3, 4.
5.
modernistyczny kwietnik, fot. archiwum Galerii Skowron, Poznań
© CERN, 2012
szkice do instalacji TURBA, TURBO, 2015
© CERN, 2014
1.
2.
3, 4.
5.
modernist flower stand, photo from Skowron Gallery archive, Poznań
© CERN, 2012
sketches for TURBA, TURBO installation, 2015
© CERN, 2014
Iza Tarasewicz
The Means, the Milieu, Objectif Exhibitions, Antwerp, 2014
photo by Isabelle Arthuis
Oneness, exhibition Creature, National Museum Tbilisi, 2011
photo by Justyna Mielnikiewicz
Infinity Sign, 2008, exhibition Clinamen, The Xawery
Dunikowski Museum of Sculpture in Królikarnia,
Warsaw, 2013
photo by Piotr Żyliński
The Means, the Milieu, exhibition Procedures for the Head. Polish Art Today,
Kunsthalle Bratislava, 2015
Iza Tarasewicz perceives the artistic process as an instrument of knowledge, of its
transformation and recycling. She creates
objects and installations undergoing constant transformations that provide new information. She works with physical matter
that she explores, tests and experiments
with: ‘Verging sometimes on hylozoism
(the notion that all matter is actually animate), my works serve as temporary junction points of energies, place, time and
ideas — assuming the character of events
unfolding in the course of the successive
interactions.’ She uses ‘humble’, ordinary,
everyday materials, combining them with
industrial ones such as steel, cement,
hemp fibre, rubber or elastomer. She always starts with an idea, looking for the
exactly right materials to express it; she
makes numerous notes, drawings, models. She never uses ready-made solutions;
making sure to observe the properties of
materials, she learns their processing and
production technologies, and her studio
is a site of constant experimentation.
Physical grappling with matter is uncompromising. For Tarasewicz, the process of
production is a state of absolute creative
freedom; it is unpredictable, and each
decision entails successive steps in the
process. The purpose is not to create
a perfect form, but one that will preserve
the ‘truth of the material’ while serving as
an information medium.
Tarasewicz’s work is based on a constant exploration of the exact sciences,
something that is already evident in her
early works devoted to organic matter
changing its properties and decomposing.
In 2008, at Poznań’s Pies Gallery, her first
solo exhibition took place, called Hand
Made. It featured objects made of animal
hides and horsehair (Mascots), and of
fermenting pork formed into the shape of
a dead wolf (Wolf). The show’s title referred
to both the manual processing of meat
and to the ‘ritual’ of animal slaying. The
artist is interested in the process of changes and the externalisation of inner things.
She uses organic matter: animal hides and
fats, intestines, wax, clay, paraffin or yeast
dough. Her 2008 solo exhibition at the Arsenał Gallery in Białystok, Brawn, featured
a selection of works that were decomposing, giving off a stench and changing their
form: Dirty Bomb (2008), an extremely
obese figure made of animal fat and paraffin; Sign of Infinity (2008), plaited with prepared pig intestines; and Wounds (2008),
made of pork bladders. Brawn (or headcheese) is the ‘luncheon meat obtained
from the head of a pig after separating the
brain, ears, tongue and eyes, treated as
a second-rate food’. It can be a ‘metaphor
of human self-aggression’. Tarasewicz’s
works are about the human condition,
about extreme psychological states; they
relate to physiology, balancing between
notions such as hunger and satiation, surfeit and want. Referring to personal experiences, they are also archetypal; speaking
in universal terms about human nature and
objectified animality, they comment, using
minimal means, on the human-animal relationship. Tarasewicz has been consistently
treading this path and exploring ‘degraded’
materials, as reflected in her successive
solo shows: the graduation-project Breadwinner (2008), Nugget (2009) or Oneness
(2011) at the Polish Institute in Budapest,
featuring figurative sculptures: Kids and
Animals, a series made of salt dough;
Mother and Child; Connection; or Hand
Made (drawings). These works deal with
the ‘impossibility of drawing a clear line
between play and risk, love and enslavement, victim and perpetrator’.
The artist draws also from the natural
sciences. One of her key references are
fungi, organisms that elude the grasp
of knowledge. Tarasewicz is fascinated
precisely by this arcaneness and mysteriousness; she is interested in their complex connections as a form, a pattern to
be explored through art. She interprets
fungi in the context of holism — the philosophical notion that all phenomena are
connected — and her studies of chaos
theory. Everything is permitted, both error and coincidence; nothing is excluded.
Fungi became the point of departure for
the 2010 show Connection at the BWA
Zielona Góra. The title refers to an immanent connectedness between content and
form, something that is characteristic for
Tarasewicz’s art. The processing of basic
materials leads to abstract outcomes.
With time, the artist gradually reduces
the materials she uses, a tendency that
radicalises during her stay in Georgia: ‘During my residency in Georgia in 2011, I had
a breakthrough. I decided to minimise
Collaborating Objects Radiating Environments, exhibition, Künstlerhaus Bethanien,
Berlin, 2014
photo by Ivo Gretener
my resources even more. I became very
interested with the term “the architecture
of emptiness”, that was certainly a result
of my distinct feeling of loneliness. Five
months in another country was a powerful
moment that pushed me out of the familiar
artist zone. Now I don’t necessarily feel
like a sculptor’ [cf. culture.pl]. In Georgia,
Tarasewicz accepts the restrictions and
limitations that determine her creative process and this, paradoxically, gives her a lot
of artistic freedom. While there, she makes
abstract works using organic materials
such as plant dust, clay or animal skin. The
reduction of the means of expression leads
Tarasewicz to forsake figurativeness. This
formal breakthrough becomes evident in
the exhibition Creature (2011) at the Tbilisi
History Museum. ‘If I were to choose my
most important work, it would be Oneness — a very quick sketch on cardboard.
I brought this piece with me from Georgia.
It is a very good representation of my passion for unity and the circulation of energy
that bring on both positive and negative
emotions, as well as experiences that shape
us.’ [cf. culture.pl].
The artist moved away from figurativeness and the anthropomorphic discourse.
Important for her was an exhibition at
Warsaw’s Królikarnia (the branch of National Museum in Warsaw), called Clinamen
(2013), which featured her works combined with objects brought out from the
storage rooms of the museum, such as the
tools used by Xawery Dunikowski or postwar photographs of the Królikarnia palace.
The title, borrowed from Lucretius’ De
rerum natura, denotes the ‘unpredictable
swerve of atoms, introducing an element
of randomness and unpredictability’. [cf.
Iza Tarasewicz. Clinamen, Warsaw: Królikarnia, National Museum in Warsaw, 2013].
Tarasewicz explores the chaos-inducing
collisionality and matter in constant movement. ‘During production especially I try
to bear in mind that things do not arise
in the course of a rational organisation of
elements but rather through constant turbulences and bifurcations.’
Her practice is interdisciplinary — she is
the author of the performances e.g. Fungal
Follies (2014), in which she returns to the
theme of mushrooms, or of the series of
analog photographs, Matrix (2013). Also
in 2013 she published a vinyl record,
/oratory of hubris/oratorium
arogancji (ArtBazaar Records), featuring
her experimental pieces performed by the
sopranist Małgorzata Trojanowska, Robert Piernikowski and a traditional singing
group from Białystok.
Tarasewicz’s present artistic attitude
crystallised during a year-long residency
at the Künstlerhaus Bethanien in Berlin
(2013/2014) and was manifested in the
exhibitions Strange Attractors (Polish Institute in Berlin) and Collaborating Objects
Radiating Environments (Künstlerhaus
Bethanien). The artist keeps minimising her
means of expression; she refers to abstract
diagrams, graphs and charts used in the
exact sciences to systemise knowledge,
continuing her studies of chaos theory.
Currently there has been a shift of accents as Tarasewicz began focusing on
interpreting specific spaces and making
art in relation to them; thus she opens up
a field for the viewer’s potential interaction
with the works. The purpose of her art is to
put the recipient in an uncomfortable situation that will initiate reflection; it is aimed
at communication with the viewer.
The artist’s preoccupation with the exact sciences and philosophy materialises
in abstract forms. Unlike figurativeness,
abstraction is unlimited. Inspired with the
exact sciences, Tarasewicz makes works
that mediate the knowledge derived from
them. She is fascinated not just by information itself, but also by speculation, the
actual basis of science. Drawing on philosophers’ sketches and logical-philosophical
schemas, she writes/draws ‘diaries with
numerous relationship graphs, inspired by
the Pantheists and Pre-animists, and ultimately by the Hylozoists’ [cf. dwutygodnik.
com]. She continues working with matter
as before, but with a new logic, creating
modular works, providing for repeated
use, hence the important idea of workshop
serial production. The project is open-ended and geared towards further editions,
which is why she refers to it as a ‘proposal’.
The successive instalments of exhibitions from a series started in 2014, presenting sets of works/tools relating to chaos
theory, which Tarasewicz has been exploring for several years now, include Through
the Obvious Impossibility of the Arrangement of Signs (Arsenał Gallery, Białystok,
2014), The Means, the Milieu (Objectif
Exhibitions, Antwerp, 2014) and Sorry for
All the Ups and Downs (Syntax Projects,
Lisbon, 2015). Their continuation is the latest project, TURBA, TURBO (title borrowed
from Michael Serres’s book La naissance
de la physique dans le texte de Lucrèce,
1977, English ed.: The Birth of Physics,
2000), featured in Views 2015. The starting
point here was a modernist round flower
bed whose form the artist had associated with the Large Hadron Collider at the
CERN near Geneva. Situated in a tunnel 27
kilometres in circumference, the machine
accelerates elementary particles to near
speed of light and collides them with each
other. A comparable surface area could
be occupied by the famous fungal colony in Oregon or by the mythical city of Z,
mentioned in Exploration Fawcett, a speculated account of Colonel Percy Harrison
Fawcett’s 1925 expedition to the Amazon
(he never returned from the trip, so the
author’s identity remains unknown). An
important role is also played here by the
motif of a huge anaconda, the shape of
which the form of Tarasewicz’s installation
relates to. Woven through all this is the
theme of fascination with absurdity, of incredulity, speculation and mystery present
in each of the elements. Tarasewicz’s work
is an abstract equivalent of a collision of
particles, resulting in chaos. TURBA, TURBO has an open form and, like the artist’s
recent works, will never be a finished
project, allowing for its transformation
into new configurations in the future, depending on the site-specific context. In her
successive projects the artist will ‘recycle’
the existing forms, combining them with
a new set of sculptures/tools and thus
realising a recycling economy. She views
her artistic practice, which allows her to
gain knowledge, as a great open project
of constructing and deconstructing forms
of infinite potential. (KK)
Iza Tarasewicz
The Means, the Milieu, widok wystawy Działania na głowę. Polska sztuka dzisiaj,
Kunsthalle Bratislava, 2015
Jedność, widok wystawy Creature, National Museum, Tbilisi, 2011
fot. Justyna Mielnikiewicz
Znak nieskończoności, 2008, widok wystawy
Clinamen, Muzeum Rzeźby im. Xawerego
Dunikowskiego w Królikarnii, Warszawa, 2013
fot. Piotr Żyliński
The Means, the Milieu, widok wystawy Działania na głowę. Polska sztuka dzisiaj,
Kunsthalle Bratislava, 2015
Iza Tarasewicz traktuje proces twórczy jako
narzędzie zdobywania wiedzy, jej transformowania i ponownego włączania w obieg.
Tworzy obiekty i instalacje w przestrzeni,
ulegające nieustannym przekształceniom
dostarczającym nowych informacji. Pracuje
z materią, którą testuje i podaje eksperymentom: „Balansując nieraz na granicy
hylozoizmu (poglądu uznającego, że wszelka materia jest ożywiona), moje prace służą
jako tymczasowe punkty zbiegu energii,
miejsc, czasu i idei — przyjmując charakter
wydarzeń rozgrywających się w toku kolejnych interakcji”.
Używa „nieszlachetnych”, zwykłych,
codziennych materiałów, łącząc je z przemysłowymi, jak stal, cement, włókno konopne, guma, kauczuk izolacyjny. Wychodzi od idei, do realizacji której szuka właściwych tworzyw. Wykonuje wiele notatek,
rysunków, modeli. Nie stosuje gotowych
rozwiązań; dbając o zachowanie właściwości materiałów, uczy się ich obróbki,
technologii produkcji, a jej pracownia
to miejsce nieustannych eksperymentów.
Fizyczne zmaganie się z materią jest bezkompromisowe. Proces produkcji jest dla
niej stanem absolutnej wolności twórczej,
jest nieprzewidywalny, a każda decyzja
pociąga za sobą kolejne aktywności. Celem nie jest stworzenie formy perfekcyjnej,
ale takiej, która zachowując „prawdę materiału”, będzie jednocześnie nośnikiem
informacji.
Twórczość Tarasewicz opiera się na nieustannym eksplorowaniu nauk ścisłych,
co jest widoczne już we wczesnych jej
pracach poświęconych materii organicznej zmieniającej swoje właściwości i ulegającej rozkładowi. W 2008 roku w poznańskiej Galerii Pies odbyła się pierwsza solowa wystawa artystki, zatytułowana Hand
Made. Zaprezentowane obiekty wykonane
były ze zwierzęcych skór i włosia końskiego (Maskotki) oraz z fermentującego wieprzowego mięsa uformowanego w kształt
martwego wilka (Wilk). Tytuł wystawy odnosi się zarówno do ręcznej obróbki mięsa
(rękodzieła), jak i do rękoczynu rozumianego jako rytuał zabijania zwierząt. Artystkę
interesuje proces przemian i uzewnętrzniania tego, co wewnętrzne. Używa materii
organicznej: skór i tłuszczy zwierzęcych,
jelit, wosku, gliny, parafiny czy ciasta
drożdżowego. Prace ulegające rozkładowi, wydzielające fetor i zmieniające swoją
formę: Dirty Bomb (2008) — monstrualnie
otyła postać wykonana z tłuszczu zwierzęcego i parafiny; Znak nieskończoności
(2008) upleciony z wypreparowanych jelit
wieprzowych oraz Rany (2008) — obiekty
wykonane z wieprzowych pęcherzy prezentowane były w ramach indywidualnej
wystawy artystki zatytułowanej Głowizna
w Galerii Arsenał w Białymstoku (2008).
Głowizna to „mięso otrzymywane ze świńskiej głowy po oddzieleniu mózgu, uszu,
języka, oczu, traktowane jako potrawa
drugiej kategorii. Potrawka z głowy może
być metaforą autoagresji psychiki człowieka”. Prace Tarasewicz traktują o kondycji
ludzkiej, skrajnych stanach psychicznych;
odnoszą się do fizjologii, balansując pomiędzy pojęciami takimi jak głód i nasycenie, nadmiar i niedostatek. Odwołując się
do osobistych przeżyć, są jednocześnie
archetypiczne; traktują w sposób uniwersalny o naturze człowieka, o uprzedmiotowionej zwierzęcości, a w konsekwencji,
przy użyciu minimum środków, poruszają
kwestię relacji człowiek–zwierzę. Tarasewicz konsekwentnie kontynuuje tę tematykę i zgłębia „zdegradowaną” materię,
czego wyrazem są kolejne indywidualne
wystawy: dyplomowa Żywicielka (2008),
Samorodek (2009), Oneness (2011) w Instytucie Polskim w Budapeszcie, w ramach
której pokazane zostały figuratywne
rzeźby: Dzieci i zwierzęta — cykl wykonany
z masy solnej; Matka i dziecko; Zrost; Hand
made (rysunki). Prace te „dotyczą niemożliwości wyznaczenia granicy między zabawą
a sytuacją zagrożenia, miłością a zniewoleniem, oprawcą a ofiarą”.
Artystka czerpie też z nauk przyrodniczych. Jednym z ważnych dla niej punktów
odniesienia są grzyby, które wymykają się
możliwości poznania; Tarasewicz fascynuje właśnie ta niewiedza i tajemniczość. Ich
skomplikowana sieć połączeń interesuje
ją jako forma, wzór do eksplorowania
w twórczości. Grzyby odczytuje poprzez
pryzmat holizmu — poglądu, według
którego wszelkie zjawiska tworzą układy
całościowe — oraz poprzez teorię chaosu. Wszystko jest dozwolone, zarówno
błąd, jak i przypadek; nic się nie wyklucza.
Grzyby stały się punktem wyjścia wystawy
Zrost (2010) w BWA w Zielonej Górze. Tytuł
odnosi się do immanentnego połączenia
treści z formą, co jest znamienne dla
sztuki Izy Tarasewicz. Przetwarzanie pod-
Collaborating Objects Radiating Environments, widok wystawy, Künstlerhaus
Bethanien, Berlin, 2014
fot. Ivo Gretener
stawowych materiałów w efekcie prowadzi
do abstrakcyjnych rozwiązań.
Z upływem lat w twórczości artystki dochodzi do stopniowej redukcji używanych
materiałów, a tendencja ta radykalizuje
się podczas jej pobytu w Gruzji: „Kiedy
byłam na rezydencji w Gruzji w 2011, nastąpił jakiś przełom. Postanowiłam jeszcze
bardziej zminimalizować środki. Zainteresowałam się wtedy pojęciem »architektury
pustki«, co wyniknęło z mojej olbrzymiej
tam samotności. Pięć miesięcy w innym
kraju stały się mocnym momentem, który
wytrącił mnie z potocznej roli artystki.
Teraz nie do końca czuję się rzeźbiarką”. W Gruzji Tarasewicz zaakceptowała
ograniczenia i limity, jakie determinują jej
proces twórczy i paradoksalnie to dało
jej wolność w tworzeniu. Realizuje tam
abstrakcyjne prace z wykorzystaniem
organicznych materiałów, takich jak pył
z roślin, glina, skóra. Redukcja środków
doprowadza do porzucenia figuratywności. Ten przełom formalny stał się widoczny na wystawie Creature (2011) w Muzeum
Historycznym w Tbilisi. „Jeśli miałabym
wymienić moją najważniejszą pracę, byłaby to Jedność — szybki szkic na tekturze.
To praca, którą przywiozłam z Gruzji. Bardzo dokładnie oddaje moją pasję dotyczącą jedności i cyrkulacji energii, która przynosi pozytywne i negatywne emocje oraz
doświadczenia nas kształtujące” [cyt. za:
culture.pl].
Artystka odeszła od figuratywności i antropomorficznego dyskursu. Ważna dla
Tarasewicz była wystawa w warszawskiej
Królikarni (oddział Muzeum Narodowego)
zatytułowana Clinamen (2013), na którą
składały się jej dotychczasowe realizacje zestawione z obiektami wydobytymi
z magazynów muzeum, jak np. narzędzia
używane przez Xawerego Dunikowskiego
czy zdjęcia powojenne pałacu. Tytuł zaczerpnięty z De rerum natura (O naturze
wszechrzeczy) Lukrecjusza określa „spontaniczne odchylenia w ruchu atomów,
wprowadzające element przypadkowości
i nieprzewidywalności” [cyt. za: Iza Tarasewicz. Clinamen, Królikarnia, Muzeum
Narodowe w Warszawie, Warszawa, 2013].
Tarasewicz bada tę kolizyjność, wprowadzającą chaos oraz materię pozostającą
w nieustannym ruchu. „Szczególnie podczas produkcji staram się pamiętać, że
rzeczy nie powstają w toku racjonalnego
porządkowania elementów, lecz raczej poprzez nagłe zawirowania i rozszczepienia”.
Działa interdycyplinarnie — jest autorką
performansów m.in. Fungal Follies (2014),
w którym powraca temat grzybów, czy
serii fotografii analogowych Matrix (2013).
W tym samym roku wydała płytę winylową
/oratory of hubris/oratorium
arogancji (ArtBazaar Records) ze swoimi
eksperymentalnymi utworami wykonanymi
przez sopranistkę Małgorzatę Trojanowską,
Roberta Piernikowskiego i grupę śpiewu
tradycyjnego z Białegostoku.
Zdefiniowanie obecnej postawy twórczej artystki dokonało się podczas rocznego pobytu stypendialnego w Künstlerhaus
Bethanien w Berlinie (2013/2014) i było
widoczne na wystawach: Strange Attractors (Instytut Polski w Berlinie), Collaborating Objects Radiating Environments
(Künstlerhaus Bethanien). Tarasewicz coraz
bardziej minimalizuje środki; odwołuje
się do abstrakcyjnych diagramów, grafów
i wykresów, stosowanych w naukach ścisłych do systematyzacji wiedzy, nawiązując
wciąż do teorii chaosu.
Obecnie doszło do przesunięcia akcentów — artystka zaczęła koncentrować się
na odczytaniu konkretnej przestrzeni i tworzyć w relacji do niej; w ten sposób otwiera
widzowi pole dla potencjalnych interakcji
z pracami. Sztuka Tarasewicz ma na celu
wprowadzenie odbiorcy w dyskomfortową
sytuację, która z kolei zainicjuje refleksję;
jest skierowana na komunikację z widzem.
Zainteresowanie artystki naukami ścisłymi i filozofią materializuje się w abstrakcyjnej formie. W przeciwieństwie do figuratywności abstrakcja jest nieograniczona.
Inspirując się naukami ścisłymi, Tarasewicz
tworzy prace będące nośnikiem czerpanej z nich wiedzy. Artystkę fascynuje nie
tylko sama informacja, ale i spekulacja,
na której de facto bazuje nauka. Odwołując się do szkiców filozofów i logicznofilozoficznych schematów, pisze/rysuje
„dzienniki z licznymi grafami zależności,
inspirowanymi panteistami i przedanimistami, a w końcu hylozoistami” [cyt. za:
dwutygodnik.com]. Kontynuuje dotychczasowy sposób pracy z materią, ale nowością
jest logika jej użycia. Tworzy zestawy prac
o charakterze modułowym, zakładając ich
wielokrotne wykorzystanie, stąd tak istotna
jest idea warsztatowej seryjnej produkcji.
Projekt ma charakter otwarty i jest nasta-
wiony na dalsze odsłony, dlatego określa
go mianem „propozycji”.
Kolejne odsłony wystaw z cyklu zapoczątkowanego w 2014 roku, prezentujących zestaw prac — narzędzi odnoszących
się do teorii chaosu, to Przez oczywistą
niemożliwość aranżacji znaków (Galeria Arsenał, Białystok, 2014), The Means, the Milieu (Objectif Exhibitions, Antwerpia, 2014),
Sorry for All the Ups and Downs (Syntax
Projects, Lizbona, 2015). Kontynuację stanowi najnowszy projekt TURBA, TURBO
(tytuł zaczerpnięty został z książki Michela
Serresa La naissance de la physique dans
le texte de Lucrèce, 1977) prezentowany
na wystawie Spojrzenia 2015. Punktem
wyjścia był tu modernistyczny okrągły
kwietnik, którego formę artystka skojarzyła
z Wielkim Zderzaczem Hadronów w ośrodku CERN pod Genewą. Ten pracujący
w pętli liczącej 27 km długości akcelator
rozpędza w przeciwnych kierunkach
cząstki elementarne do prędkości bliskiej
prędkości światła i zderza je ze sobą. Porównywalną powierzchnię mogą zajmować
słynne grzyby w Oregonie czy też mityczne miasto Z, pojawiające się w Exploration
Fawcett, spekulowanej opowieści z wyprawy do Amazonii w 1925 roku pułkownika
Percy’ego Harrisona Fawcetta (nie powrócił on nigdy z tej wyprawy, stąd nie wiadomo, kto rzeczywiście jest autorem tej
historii). Ważny jest również motyw ogromnej anakondy, do której kształtu nawiązuje
forma instalacji Tarasewicz. Wszystko
to łączy wątek fascynacji absurdem, niedowierzaniem, spekulacją i tajemnicą tkwiącą
w każdym z wymienionych elementów.
Praca Tarasewicz jest abstrakcyjnym
ekwiwalentem kolizji cząstek prowadzącej do chaosu. TURBA, TURBO ma formę
otwartą i podobnie jak ostatnie prace
artystki nigdy nie będzie ukończonym
projektem, co umożliwi jej transformację
w nowe konfiguracje w przyszłości, zależne od kontekstu miejsca. Przy następnych
projektach artystka podda istniejące formy
recyklingowi, łącząc je z nowopowstającym zestawem kolejnych rzeźb-narzędzi
i urzeczywistniając tym samym ekonomię
odzysku. Swoją aktywność twórczą, pozwalającą jej na zdobywanie wiedzy, traktuje jako wielki otwarty projekt polegający
na konstruowaniu i dekonstruowaniu form
o nieskończonym potencjale. (KK)
Teksty, recenzje, wywiady 2014- 2015
Dwutygodnik- recenzja z wystawy „ Reverse logystics” w BWA Warszawa
Marta Lisok
Mocne stąpanie po ziemi
Nic tak sprawnie nie buduje odbioru sztuki jak malownicze anegdoty. Pamiętamy szczegóły
tego, jak Josef Beuys, jako niemiecki lotnik, rozbił się na Krymem i kiedy czołgał się ranny w
śniegu znaleźli go Tatarzy i wyleczyli ludowymi sposobami: smarując, owijając i ogrzewając.
Później te życiodajne gesty jak mantra powracały w jego twórczości w używanych materiałach:
tłuszczu i filcu. Podobny mit założycielski związany z dwoistością natury, spajającej
niezbędność z obfitością, stał się jednym z głównych impulsów do odczytań twórczości Izy
Tarasewicz, artystki urodzonej na pograniczu polsko-białoruskim.
Zaradność całych pokoleń ukształtowały jej skłonność do praktyczności i minimalizmu. Od
kiedy pamięta interesowały ją sposoby działania rzeczy. Podpatrywała specyfikę pracy w
warsztacie stolarskim swojego dziadka – złotej rączki. Poddawała się hipnozie jego roboczych
szkiców, które przekuwane w konkretne przedmioty, stawały się częścią życia osób, które ich
używały. Jej wyczucie do materiału wyrosło z przyglądania się codziennej krzątaninie babek,
ciotek i matki, które wprowadziły ją w świat zaradności. A podejmowane ciągle od nowa
uspokajające czynności ugniatania, zawijania, podwiązywania, przycinania, plecenia weszły do
jej stałego repertuaru środków używanych na polu sztuki.
Ekonomia środków, działanie mimo ograniczeń jako hasła przewodnie Tarasewicz znalazły
odbicie w tytule wystawy w BWA Warszawa. Logistyka odzysku podkreśla precyzyjnie
skalkulowany obieg rzeczy, ich idealnie zaplanowaną dystrybucje. Zagospodarowana pod tym
szyldem galeria stwarza wrażenie przestrzeni do tymczasowego zamieszkania, chwilowego
zagnieżdżenia. Pomiędzy rzeźby wstawiony został zaprojektowany przez artystkę ascetyczny
stół i krzesła. Na oknie obok filiżanek dla gości leżą jej małe rzeźby. Granica miedzy
biurowym rytmem życia galerii, a wystawą została zatarta. Pod względem ekspozycyjnym nic
tutaj nie jest uprzywilejowane – wszystko stanowi element totalnej instalacji, wchodząc w
dialog z otoczeniem. Podobnie działo się na jej wcześniejszych wystawach w Królikarni, gdzie
ekspozycje udostępniono do zwiedzania przy wyłączonym oświetleniu czy w Instytucie
Polskim w Berlinie, gdzie światło było filtrowane przez ekrany z sprasowanych konopi,
zakrywających wielkie okna od strony Burgstrasse.
Wystawa jest wynikiem dotychczasowy eksperymentów Tarasewicz z rożnymi materiałami, od
tych najbardziej odpychających, wywiedzionych z mikrokosmosu wiejskiej kuchni: jelit,
smalcu, futra, przez masę solną, do ascetycznych elementów typowych dla architektury
ograniczonych możliwości: włókien konopnych, kamienia, gliny, popiołu, kauczuku.
Pobrzmiewają tu echa pobytu Tarasewicz w Gruzji i Brazylii, fascynacja dynamiką fawelii i
prowizorycznych przybudówek, których rachityczny urok wyzwolił w niej chęć powrotu do
bazowego zagadnienia zagnieżdżania się. Na wystawie w BWA Warszawa artystka rozgaszcza
się jak turystka w hotelowym pokoju, ale każdy przedmiot jak w kulturach nomadów zyskuje
tu rangę talizmanu, traktowany jest niemal z czcią. Łuski, prowizoryczne liczydła, solne
spirale, wyoblone przez prądy morskie formy przypominające kości, poskręcane czarne liany,
patyczki, nasiona. Te zebrane obok siebie prymitywne przyrządy zdają się być częścią
zapomnianego laboratorium badacza - nomady.
Obiekty Tarasewicz są pogrążone w stanie uśpienia, w bezruchu który domaga się
przełamania. Wyraźnie tu czegoś brakuje. Jak wiadomo, operowanie pustką jest dla
europejskiego odbiorcy trudnym orzechem do zgryzienia. Nic w naszej kulturze jest
wartościowane negatywnie i jako takie zwykle bywa pomijane, uznawane za niewarte uwagi.
A jednak fundowana przez Tarasewicz powtórka z metafizyki ma w sobie zaskakujący
magnetyzm. Zagadnienia bliskie filozofom przyrody są tu punktem wyjścia do zmagań z
materią. Myślenie odbywa się tu nie poprzez język ale przez ciało, które jak gąbka pochłania
zawirowania w przestrzeni wytwarzane przez konfiguracje obiektów.
Tarasewicz zostawia dla widza swoje instrumentarium, w którym funkcje poszczególnych
obiektów są nieznane. Przypominają narzędzia rodem z pieczary szamanki – pierwotnej
badaczki, przekuwającej przeczucia i intuicje w obiekty. Zgromadzona w ten sposób wiedza
rozpisywana jest na sieć relacji. „Logistyka odzysku” to recykling elementów używanych przez
artystkę w poprzednich wystawach w Berlinie, Białymstoku, Antwerpii: meble, stelaże,
wieszaki, podpory stwarzające tło dla wiszących lin, zborów form gipsowych i solnych,
sprasowanych włókien. Przez ich tymczasowe konfiguracje Tarasewicz wypycha materie z jej
torów, zmienia ich przeznaczenie. Szukając zasady, upatruje jej w przypadkowym zderzeniu
elementów, które tworzy nową jakoś. Poprzez ich precyzyjne rozmieszczanie Tarasewicz
odtwarza pierwotny rytuał kreacyjny. Animuje kameralny teatr o sprawczej moc, który wciąga
widza w jej prywatne, przestrzenne kosmogonie.
Inspiruje ją wizja brazylijskiego artysty - schizofrenika Arturo Bisto do Rosario, potęga
kompulsywnego zbieractwa które uprawiał, barokowe historie pisane przez konfiguracje
codziennych przedmiotów. Zarówno on, jak i uwielbiany przez artystkę Władysław Hasior,
łącząc cechy wizjonera i wariata, tworzą samowystarczalne zbiory. Budują swoiste arki Noego,
na bazie których możliwa będzie rekonstrukcja gatunkowa rzeczywistości w razie katastrofy.
Galeria zasiedlona przez Tarasewicz również przypomina wykopalisko odkryte przez
archeologów z przeszłości, laboratorium, cmentarzysko, bibliotekę, magazyn. Za pomocą
obiektów – modeli artystka przedstawia tu własną interpretacje wiedzy, przepisaną na kanwie
cielesnego doświadczenia, analizę wszelkich nauk.
Po okresie fizjologicznych badań symbiozy ciała i otoczenia, Tarasewicz tylko pozornie
zmienia obszar zainteresowań. W BWA Warszawa opisuje rzeczywistość jako gęstą sieć
uwikłań w jedną przypominającą grzybnie strukturę. W tej rozpisanej na przedmioty,
ontologii jedności, wszystko funkcjonuje w czarująco precyzyjny sposób. A drobne
przesunięcia i różnice są jedynie wynikiem chwilowej gry napięć, oszczędnej choreografii
przyciągania i odpychania.
Artpunkt, Przemysław Chodań
Iza Tarasewicz
Energia i materia.
Penerzy ducha II
Gdyby próbować syntetyczne określić specyfikę twórczych poszukiwań Izy Tarasewicz
moglibyśmy powiedzieć, że dotyczą one materii oraz energii, cyrkulacji procesów i zjawisk, że
są szukaniem w mikroskali odpowiedników ogólnych zasad czy sposobów przejawiania się
świata. To, co najbardziej fascynuje u Tarasewicz to niezwykła łatwość przechodzenia od
konkretu do abstrakcji (i z powrotem). Proces, w który wprzęgnięte są wszystkie zmyły, ciało i
umysł. Twórczość artystki to świadectwo doświadczania rzeczywistości jako pulsującego i
trudnego do uchwycenia nurtu kondensacji i rozpraszania się energii.
W opisywanej w pierwszej części cyklu „Penerzy ducha” twórczości Piotra Bosackiego
duchowość jest zjawiskiem językowym. W jego teorii, to co nazywamy nadnaturalnym mieści
się w ramach fizyki, którą jest wszystko co można wyartykułować w języku naturalnym.
Bosacki inspiruje się językoznawstwem, filozofią analityczną początków XX wieku.
Tarasewicz z kolei sięga do cytatów z filozofii greckiej, do myśli rzymskiej. Wraca do
źródłowych dla kultury europejskiej pytań o świat i jego naturę. Tytuł indywidualnej wystawy
artystki w Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni to „Clinamen”,
pojęcie zaczerpnięte z „O naturze wszechrzeczy” Tytusa Lukrecjusza Karusa. Clinamen to
inaczej parenkliza, spontaniczne odchylenia w ruchu atomów. Karus był komentatorem dzieł
Epikura, którego uznaje się za inicjatora myślenia naukowego, opartego na krytycznym
badaniu rzeczywistości (Epikur korygował atomizm Demokryta). Muzyczny projekt artystki
„Oratorum Arogancji” (ύβρις ορατορίου ) był wariacją na temat antycznego motywu pychy
rodowej, emocji uniemożliwiającej rozpoznanie rzeczywistości. Poznanie, grecka idea gnosis,
dążenie do wiedzy będącej rodzajem świadomości wytyczają drogę poszukiwań artystki.
Funkcjonowanie materii w układach o różnym stopniu złożoności, oraz wszelkiego rodzaju
zakłócenia w zwyczajnym torze jej przejawiania się jest częstym punkiem odniesienia w
analizach twórczości Izy Tarasewicz. Możemy więc śmiało powiedzieć, że podobnie jak Piotr
Bosacki fascynuje się fizyką. Jej podejście jest jednak różne od autora „Rzeczy oczywistych”.
Bosacki redukował świat i poznanie do języka. Dla Tarasewicz ważne jest również
doświadczenie zmysłowe. Co więcej, tak zwana materia (ziemia, glina, jelita, odchody, żelazo)
żyje życiem pozajęzykowym, za nic ma naukowe paradygmaty i pojęcia, próbujące ją uchwycić
i dookreślić. Artystka sugeruje, że to co nazywamy budulcem rzeczywistości cały czas nam się
wymyka, zmienia formy, ulega swobodnym przekształceniom. Językowe struktury poznawcze
zdają się być niewystarczające i nazbyt schematyczne, zmieniają się znacznie wolniej niż sama
rzeczywistość.
Dla Tarasewicz poznanie wykracza poza obszar manipulacji pojęciami. Rzeczywistość i całą
fizykę stara się ująć w procesach najbardziej podstawowych. Artystkę fascynuje energia
przybierająca formy materii ożywionej oraz obserwacji łatwości z jaką powraca do form
pozornie (!) martwych. Nieustalająca praca świata (powstawanie, trwanie i rozpad) przybliża
za pomocą instalacji i obiektów, w których bardzo ważną rolę odgrywa przestrzeń - aspekt
rzeczywistości, który jest nie tylko tłem dla zjawisk, lecz niezbędnym warunkiem ich
pojawiania się (możemy sobie wyobrazić przestrzeń bez obiektu natomiast obiekt bez
przestrzeni nie istnieje).
Tak jak Bosacki Tarasewicz nie uznaje podziału na świat wyższy, duchowy oraz sferę niską,
materialną i nieczystą. Myślenie artystki wolne jest od wpływu platonizmu, który za
pośrednictwem chrześcijaństwa ukonstytuował podział na sferę idealną oraz świat niższy (silne
zakorzeniony w tradycji i obecny w myśleniu o sztuce w naszym kręgu kulturowym). Dlatego
też twórczość Tarasewicz staje się totalna. Totalna w tym sensie, iż dotyczmy rzeczywistość i
człowieka w jego wszystkich aspektach i wymiarach. Abstrakcyjne rzeźby, diagramy, instalacje
jeżeli mówią o rzeczywistości jako całości zawierają w sobie również człowieka. Antropologia
Tarasewicz nie oddziela homo sapeins od reszty świata, jest on jego częścią. Człowiek jest
zarówno kreatorem (siebie i świata ) jaki i tym co jest kreowane przez zasadny funkcjonujące
poza jego wolą. Jest nieoddzielny od świata. Przekształca i ulega przekształceniom.
Instalacje artystki prezentują plastyczność rzeczywistości. Zdzierają iluzję statyczności. Jej
działania przypominają,że kreatorem znaczeń jest zawsze dynamiczny podmiot: zmiana jest
naturą rzeczywistości, zaś na jej przekształcenia wpływa obserwator (np. artysta). Intuicyjna
metoda twórcza Tarasewicz współgra z opiami współczesnych procesów badawczych,
wykazujących, iż w kształt rzeczywistość jest zależny od obserwatora. Emocje są tutaj czymś
wtórym, elementem zmiennym, utrudniającym rozpoznanie sytuacji. Są fenomenem, który tak
jak całą resztę świata należy badać z dystansu.
Cała twórczość Izy Tarasewicz jest więc rodzajem obserwacji uczestniczącej: doświadczeniem
świata i jego budulców. Obserwowaniem ich (nie)trwałości, właściwości fizycznych oraz
potencjału energetycznego. Świat jest bowiem przestrzenią w której dochodzi do kumulacji
lub rozproszenia energii. Doświadczenie rzeczywistości jest obserwowaniem struktur, które
powstają i znikają. Rzeczywistość nie jest więc stała, pulsuje. Materia jest żywa. Statyka jest
rodzajem iluzji lub błędem poznawczym.
Rozpatrując działania Tarasewicz w kontekście filozofii greckiej stwierdzamy, iż
zdecydowanie bliżej jest do sceptyków, którzy mówili o niemożności wyrażania
jednoznacznych sądów na temat rzeczywistości niż do twierdzenia Parmenidesa, ojca
europejskiej ontologii, według którego możemy mówić jedynie o tym bycie, o tym co jest i co
posiada stałe właściwości. Twórczość artystki to rodzaj sprawozdania z silnych intuicji i
przeczuć dotyczących natury rzeczywistości idących pod tej tradycji. Kategorie istnienia i
nieistnienia zdają się być zbyt ostre, wyrażają raczej nasze życzenia, ugruntowany w kulturze
lęk przed niebytem. Tarasewicz soi raczej poi stronie nieuchwytności, rzeczywistość to prądy,
fale i pulsacje energii. Plastyczność świata w pracach Tarasewicz rezonuje z odkryciami
fizyków kwantowy gdzie cząstka może być jednocześnie falą. WW kontekście Grecji nie
bezzasadne jest również przywołanie Heraklita. Filozof z Efezu dostrzegał dynamikę
rzeczywistości. Poszukując elementu stałego doszedł do wniosku, że nie można go odnaleźć.
Świat nie traci przez to swojej realności, jego kontury przestają jednak być wyraźnie.
Tarasewicz związana była z poznańską grupą Penerstwo. Zainteresowanie tymczasowością i
codziennością towarzyszy jej od początku drogi twórczej. Penerów interesowała
prowizoryczność rzeczywistości. Dzielili zainteresowanie kulturą materialną w stanie
kryzysowym. Ta fascynacja stała się dla Izy Tarasewicz punktem wyjścia do rozwijania
własnego języka sztuki, dzisiaj prezentującego się w dojrzałej i całkowicie oryginalnej formie.
Szuka Tarasewicz staje się coraz bardziej intrygująca, jest to minimalizm, który opisuje
rzeczywistości w sposób jednocześnie konkretny i metaforyczny. Może opisywać zarówno
drobnych fluktuacji materii jak i procesów społecznych.
Iza Tarasewicz jest również świetnym przykładem ilustrującym tzw. duchowość w sztuce
współczesnej. Duchowość, która nie jest ani sentymentalizmem ani romantyzmem. Nie jest
również wyznaniem wiary. Jest pracą, próbą odkrywania mechanizmów funkcjonowania
rzeczywistości. Jest działaniem.
Język nauki, język sztuki, Kamil Kopania
Magazyn.o.pl o wystawie “By the apparent
impossibility of arranging signs” w Galerii Arsenał w
Białymstoku.
http://magazyn.o.pl/2015/iza-tarasewicz-kamil-kopania-ekonomia-srodkow-i-akceptacjasytuacji/
Niewielu odwiedzających Galerię Arsenał w pełni zrozumie wystawę Izy Tarasewicz. Owszem, spore grono
oglądających przez oczywistą niemożliwość aranżacji znaków z pewnością doceni jej walory czysto estetyczne, jak
też zaskakującą iluzyjność poszczególnych prac. Ale nadrzędne sensy i odniesienia pozostaną poza
możliwościami poznawczymi większości z tych, którzy zapragnęli zapoznać się z najnowszą twórczością
pochodzącej z Podlasia i związanej od lat z Galerią Arsenał artystki. Teoria chaosu, przestrzeń fazowa, układ
dynamiczny, trajektoria, atraktor, cykl graniczny, fraktal – wszystko to pojęcia i terminy od których humaniści,
najczęstsi goście różnego rodzaju instytucji wystawienniczych, starają się trzymać z daleka, a które znajdują
zastosowanie właśnie w odniesieniu do prezentowanych w Arsenale dzieł.
Wystawa składa się z kilkudziesięciu bez mała prac, które tworzą większe całości. W przypadku białostockiej
prezentacji możemy w istocie mówić o kilku wieloelementowych modułach zajmujących przestrzeń trzech sal.
W pierwszej dominuje potężnych rozmiarów kompozycja złożona z utwardzonych, półprzezroczystych płacht
przypominających wypreparowaną skórę, zawierających koncentrycznie ułożone pasma przywołujące na myśl
włosy. W tej samej przestrzeni znajdziemy podwieszoną pod sufitem na metalowych, prostych w formie prętach
wieloelementową strukturę złożoną z pasów białego płótna. Struktura ta, w przypadku której jeden z elementów
wprowadzany jest w ruch wokół własnej osi dzięki ukrytemu napędowi elektrycznemu, rozprzestrzenia się po
galerii przenikając swobodnie do sąsiadującego wnętrza. W nim natrafiamy na kolejny obiekt, usadowiony
bezpośrednio na podłodze – przestrzenną, podłużną, harmonijkową strukturę z płótna i płyty mdf, swobodnie
ciągnącą się w głąb pomieszczenia, przy końcu którego artystka umieściła napędzany elektrycznie, obracający się
dysk, osadzony na wysokim stojaku. Ostatnia z sal w całości opanowana została przez swobodnie wijące się
pnącza z czarnego, trudnego do zidentyfikowania materiału. Wśród nich artystka umieściła szereg drobnych,
pomniejszych elementów. Część z nich znajduje się na swego rodzaju nieregularnym w kształcie stole, którego
blat, osadzony na cienkich, metalowych nóżkach, wykonany został z płótna.
Odnosząc się do walorów estetycznych prac: nawet pobieżny ich ogląd pozwala stwierdzić, że Tarasewicz
doskonale opanowała umiejętność tworzenia dzieł wysmakowanych w swojej prostocie. Kolejne obiekty
charakteryzuje wyczucie materiałów, z których zostały wykonane, zrozumienie ich właściwości i struktury, co
umożliwia nie tylko swobodne kształtowanie form, ale i iluzyjne przekształcanie wyjściowej materii w taki
sposób, iż sprawia ona wrażenie posiadającej cechy inne niż w rzeczywistości. Artystka po mistrzowsku operuje
też barwą. Tworzy obiekty o delikatnej zazwyczaj tonacji, na powierzchni których światło toczy swobodną grę
dającą interesujące efekty zbliżone do malarskich, nakierowane na budowanie przestrzenności form. Ta ostatnia
zdaje się być z kolei jednym z podstawowych kluczy interpretacyjnych całej wystawy. Umiejętność perfekcyjnego
osadzenia obiektów w przestrzeni zdaje się wręcz ewokować teatralne eksperymenty Bauhausu, skupione na
zagadnieniach formy, światła, barwy i przestrzeni właśnie, mających stanowić podstawowe komponenty nowej
sztuki scenicznej. Prace Tarasewicz doskonale wypełniają Arsenałowe sale, wchodząc w relacje z architekturą,
przestrzenią. Jako takie tworzą swoisty spektakl, odbierany w pełni jedynie podczas aktywnego oglądu,
poruszania się między poszczególnymi strukturami, obserwowania zmian zachodzących wraz ze zbliżaniem się
do nich, spoglądaniem na nie pod różnymi kątami i z różnych pozycji. Tego rodzaju wciągająca gra z widzem
jest jednym z niezaprzeczalnych walorów białostockiej prezentacji.
Sumienna analiza poszczególnych prac zasadniczo komplikuje odczucia widza. Nacieszywszy się formą,
światłem, barwą i wzajemnymi relacjami przestrzennymi zaczyna on dostrzegać tkwiącą w nich ułudę.
Estetyczne, często eteryczne obiekty przy bliższym oglądzie niejednokrotnie okazują się być wykonanymi z
materiałów uznawanych dość powszechnie za mało rzeźbiarskie, przede wszystkim zaś za raczej nieprzyjemne,
jak np. masa asfaltowo-kauczukowa, świńskie jelita, parafina czy popiół. Tarasewicz wykorzystuje je w taki
sposób – kombinując niekiedy z plastikiem, metalem, cementem albo solą – że przy ogólnym oglądzie ukrywają
one swoje immanentne właściwości. Podobnie to, co wydaje się wyjątkowo cielesne, a dla niektórych dodatkowo
może i kontrowersyjne, a więc panele w pierwszej z sal, okazują się być wykonanymi nie z wypreparowanej skóry
i włosów, lecz zatopionych w plastiku włókien konopnych. Ciekawe wrażenie sprawia również podwieszona pod
sufitem struktura z pasów białego płótna. Lekkie metalowe mocowania i lekki, zwiewny materiał. Ten drugi –
częściowo wprawiany w ruch dzięki mechanizmowi elektrycznemu, częściowo zaś poruszany powiewami
powietrza generowanymi przez przechodzącego obok widza – ze względu na sposób ułożenia sprawia wrażenie
ciężkiego, opadającego ku ziemi.
Powyższe zabiegi dobrze wpisują się w dotychczasową twórczość Izy Tarasewicz. Przez ostatnich kilka lat
artystka stale wykorzystywała wspomniane wyżej materiały, przy czym akcent kładziony był przez nią w
pierwszej kolejności na produkty odzwierzęce, a więc tłuszcz, skórę, pęcherze czy jelita. Dosłowność materiału,
tak jak ma to miejsce w przypadku prac zgromadzonych na wystawie w białostockim Arsenale, zawsze była
przełamywana, co umożliwiało swoiste mamienie widza subtelnościami i niuansami pozornie jedynie estetycznej
formy, która przy wnikliwszej analizie okazywała się przekaźnikiem ważkich treści oraz emocji związanych z
kondycją duchową jednostki[1]. Najnowsze prace zdają się być mniej osobiste, nie dotykają bezpośrednio kwestii
psychiki oraz odczuć indywidualnego człowieka. W ich przypadku artystka skupia się na analizie otaczającej
rzeczywistości, przy czym jej refleksja oscyluje wokół zagadnień związanych z naukami ścisłymi, przede
wszystkim fizyką. Dopiero spojrzenie na zgromadzone w Arsenale prace pod kątem fizyki właśnie pozwala w
pełni zrozumieć obiekty i struktury stworzone przez Tarasewicz.
Koncepcje zgromadzonych w Arsenale prac narodziły się w czasie rezydencji artystycznej w Künstlerhaus w
Berlinie, na której, na przełomie 2013/2014 roku, przebywała Tarasewicz[2]. Wtedy to zainteresowała się
różnego rodzaju wykresami, diagramami i modelami mającymi za cel uchwycenie praw rządzących
wszechświatem. Refleksja nad nimi doprowadziła ją do paradoksalnego wniosku, że to, co ma ściśle opisywać
rzeczywistość, kategoryzować ją i wpisywać w konkretne ramy często potwierdza skomplikowaną, płynną
konstrukcję wszechświata, ulegającego stałym przekształceniom dzięki różnorodnym w charakterze procesom
(sugeruje to również tytuł całej prezentacji, oddający brak stałości i klarownych, pewnych zasad: przez oczywistą
niemożliwość aranżacji znaków). Dotyczy to szczególnie otaczającej nas przestrzeni, w powszechnym odczuciu
raczej jednorodnej i stałej, która jednak potrafi się zmieniać, ulegać przekształceniom, generować różnego
rodzaju napięcia między obiektami w niej się znajdującymi (bądź vice versa – obiekty również mogą ją
przekształcać, wpływać na nią). Przestrzeni, na której odbiór wpływają również właściwości ludzkich zmysłów,
nie zawsze będących w korelacji z procesami ją warunkującymi.
Tego rodzaju kwestie zdaje się sugerować prezentowana w Arsenale praca Dimensional Compression, której
płynna forma i charakterystyczna, harmonijkowa konstrukcja sugeruje zwężanie i rozszerzanie się przestrzeni.
Jeszcze mocniej kwestie te zaznaczone są w sali zdominowanej przez pnącza z masy asfaltowo-kauczukowej
(sugerują to także tytuły zgromadzonych w tej sali prac, np. Dziwny atraktor, Struna czy Siła staje się powodem).
To w szczególności do nich i do kilkunastu obiektów zgromadzonych w tej samej sali odnoszą się słowa Post
Brothers, kuratora prezentacji, przekonująco wyjaśniającego w ulotce towarzyszącej wystawie istotę przemyśleń
Tarasewicz: „Działając w ramach wytyczonych charakterem materiału i ograniczeniami produkcyjnymi, artystka
stworzyła na białostocką wystawę serię dynamicznych układów objawiających się w trójwymiarowej przestrzeni
fazowej. Każda sekwencja linii, powierzchni, ciał i skupisk jest autonomiczna, ale zarazem wchodzi w interakcję
z szerszą kompozycją w stale zmieniającym się polu obserwacji. Prace te stanowią nie tylko próbę
przestrzennego przedstawienia informacji (poprzez umieszczenie ciał w polu, mające na celu przeanalizowanie
praw korelacji, wpływu i wzajemnej pozycji), ale też podkreślają sposób, w jaki obiekty same kreują i
zniekształcają percepcję przestrzeni. Wzniosłe racjonalistyczne perspektywy linearne i kartezjańskie układy
współrzędnych są dekonstruowane i namnażane, rozmieszczone z jednej strony jako dezorientujące abstrakcje, a
z drugiej jako formy stanowiące kombinację możliwości i przeszkód. Przestrzeń jest nieustannie składana,
rozciągana, zgniatana, zniekształcana, skręcana, rozdzielana, rozłamywana – i ponownie integrowana”.
W wygłoszonym prze ponad pół wiekiem na uniwersytecie w Cambridge wykładzie Dwie kultury i rewolucja
naukowa znany fizyk, chemik i powieściopisarz C. P. Snow stwierdził: „Intelektualiści o literackiej proweniencji
– na jednym biegunie, a na drugim – naukowcy z fizykami na czele. A między tymi dwoma biegunami zieje
przepaść wzajemnego niezrozumienia, czasami (zwłaszcza wśród młodych) – wrogości i niechęci, lecz nade
wszystko braku zrozumienia. Jedni i drudzy mają osobliwie wypaczone wyobrażenia o drugiej stronie. Ich
postawy są tak różne, że nie potrafią znaleźć wspólnego języka nawet na poziomie emocjonalnym”[3]. Wydaje się,
że Iza Tarasewicz poszła na przekór dominującym tendencjom i zaproponowała wystawę, na której znalazły się
prace stanowiące próbę połączenia języka i odczuć humanistów z językiem i odczuciami tych, którym bliższe są
nauki ścisłe. Wychodząc od wrażeniowego postrzegania rzeczywistości, posługując się charakterystycznym dla
niej językiem artystycznym, w jej przypadku służącym do tej pory wyrażeniu treści związanych ze stanami
psychicznymi oraz emocjami jednostki, zasugerowała ogrom problemów związanych z postrzeganiem
wszechświata, jego rozumieniem, jak też immanentnymi cechami, które stale stara się wyjaśniać m.in. fizyka.
Zadanie unaocznienia tych kwestii, choć trudne, przyniosło naprawdę ciekawe, przekonujące i dające do
myślenia efekty.
Energia systemu, Maria Franecka
Magazyn.o.pl o wystawie Collaborating Objects Radiating Environments w Kunstlerhaus Bethanien w
Berlinie
http://magazyn.o.pl/2014/maria-franecka-energia-systemu/
Antropocentryczne postrzeganie rzeczywistości i uznanie wzroku za najważniejszy zmysł stały się
paradygmatami europejskiej kultury, zakorzenionymi w niej na tyle głęboko, że często automatycznie traktuje
się je jako niepodważalne. Wystawa Izy Tarasewicz pt. Collaborating Objects Radiating Environments, którą
można oglądać do 18 maja w Künstlerhaus Bethanien w Berlinie, zachęca do poddania w wątpliwość tych
utartych prawd. Artystka przyznaje, że traktuje sztukę jak narzędzie. Przy jej pomocy stara się podważyć zastane
schematy myślenia. Bada zjawiska fizyczne i chemiczne, które stanowią o naszym człowieczeństwie.
Wystawa jest przedłużeniem poszukiwań, które Tarasewicz podejmuje od czasu swojego pobytu w Gruzji. Jak
sama podkreśla, od tamtej pory radykalnie minimalizuje środki ekspresji. W ramach berlińskiej prezentacji
rozwija tematykę znaną z wystaw w Królikarni i w Instytucie Polskim w Berlinie.
Ekspozycja Tarasewicz odbywa się w ramach cyklicznej prezentacji dorobku artystów przebywających w
Künstlerhaus Bethanien. Równolegle pokazywane są ekspozycje innych twórców w niej rezydujących. Należy
podkreślić, że każda wystawa stanowi osobną całość. Instytucja ta od 1975 roku jest miejscem będącym
międzynarodową platformą wystawienniczą i komunikacyjną. Znajdują się w niej również atelier artystów. W
2004 roku miała okazję pracować i wystawiać tam Monika Sosnowska. Iza Tarasewicz otrzymała roczne
stypendium finansowane przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej, które umożliwiło jej pobyt twórczy
w tej instytucji.
Czas trwania aktualnej wystawy zbiegł się z innym głośnym berlińskim wydarzeniem, czyli Gallery Weekend.
Jest to impreza, jakich obecnie wiele w Europie; jej inicjatorami były galerie komercyjne, zainspirowane
pomysłem realizowanym w Nowym Jorku, polegającym na organizowaniu wernisaży i licznych pobocznych
imprez w ciągu jednego weekendu. W tym wydarzeniu jako instytucja towarzysząca, pomimo swojego
niekomercyjnego charakteru, partycypuje również Künstlerhaus Bethanien. Pozwoliło to na prezentację prac
artystki szerokiej publiczności.
Aranżacja ekspozycji kieruje widza ku swojemu centrum. Z lewej strony przestrzeń została symbolicznie
zamknięta czarnym sznurem nieregularnie podwieszonym pod sufitem. Po prawej stronie wnętrze zamyka
rzeźba składająca się z trzech płaszczyzn zawieszonych wertykalnie obok siebie. Główny punkt wystawy stanowi
stół o płóciennym blacie, na którym umieszczone zostały rozmaite obiekty. Jak przyznaje sama artystka,
inspirują ją scenograficzne strategie teatru Bauhaus.
Iza Tarasewicz w swoich pracach sięga po najróżniejsze materiały. Rozmaitość ich faktur przypomina o
haptycznym aspekcie rzeczywistości, o którym tak często zapomina się w skupionej na poznaniu wzrokowym
kulturze. Podkreślenie taktylności prezentowanych obiektów nie stanowi dla artystki jednak celu samego w
sobie. Tarasewicz zajmuje w większym stopniu ukazanie rzeczywistości jako systemu, który charakteryzuje się
różnym nasileniem energii wewnętrznych poszczególnych materiałów. Ten potencjał stanowi o różnicy
pomiędzy obiektami. Materia, która nas otacza, pomimo iż jest nośnikiem najróżniejszych ładunków
energetycznych, stanowi jedność.
Praca pt. >< składa się z trzech pociętych płacht płótna podwieszonych na metalowych, skrzyżowanych prętach.
W ramach każdego kawałka materiału można wyodrębnić poszczególne paski, które łączą się ze sobą na obu
końcach. Dzięki temu tworzą zamkniętą całość. Są one do siebie podobne, ale nie identyczne. Post Brothers,
kurator wystawy Izy Tarasiewicz w Królikarni, powołując się na jogina Swami Vivekananda, następująco
określił podobną relację: „Wszelkie różnice w tym świecie to różnice stopnia, nie zaś rodzaju, ponieważ
tajemnicą wszechrzeczy jest jedność[1]”. Podobnej tematyki dotyczy praca pt. Dimensional compression, która
ukazuje cykliczne powtórzenia zbliżonych, ale nieidentycznych elementów, stanowiących połączoną strukturę,
przywodzącą na myśl budowę harmonii. Ściśnięta ma zaledwie kilkanaście centymetrów długości, rozłożona
osiąga długość kilku metrów. Artystka nawiązuje tutaj, jak sama podkreśla, do kompresowania dużych ilości
informacji w kodzie DNA czy na dyskach twardych komputerów. Praca ta podejmuje również zagadnienie
niestałości naszego postrzegania, związanej z nieustannymi zmianami i przeistoczeniami materii, które
zachodzą we wszechświecie.
Berlińska wystawa jest kontynuacją refleksji artystki nad teorią chaosu. Tarasewicz interesuje się tym tematem
od czasu pobytu rezydencyjnego w Gruzji. Każda nowa ekspozycja uwypukla inny aspekt tego zagadnienia i
stanowi o ciągłym rozwoju twórczym. Praca pt. Force Becoming Reason, poprzez wykorzystanie jelit zwierzęcia, w
subtelny sposób nawiązuje do jej wcześniejszych działań, kiedy organiczny materiał odgrywał centralną rolę w jej
poszukiwaniach artystycznych.
Iza Tarasewicz inspiruje się teoriami z dziedzin fizyki i chemii. Jej prac nie można sprowadzić jednak wyłącznie
do racjonalnego poziomu. Równie interesujące może być intuicyjne ich odczuwanie. Cielesne doświadczanie
gęstości materiału i jego zróżnicowanych energii. Energii systemu, którego człowiek jest częścią integralną – ale
tylko częścią.
Wywiady:
http://magazyn.o.pl/2015/iza-tarasewicz-kamil-kopania-ekonomia-srodkow-i-akceptacjasytuacji/
http://www.dw.com/pl/więcej-jest-rzeczy-na-ziemi-i-w-niebie-niż-się-ich-śniło-waszymfilozofom/a-18128416
I
z
aTa
r
a
s
e
wi
c
z
Wy
br
a
net
e
ks
t
yi
r
e
c
e
nz
j
e
__________
__________________________________________________________
CZYRZE BAMAWN TRZNO CI
?
!uka
s
zGo
r
c
z
y
c
a
t
e
ks
tdoka
t
a
l
og
u“
Rz
e
)
ba
”2011
Kl
a
s
y
c
z
nar
z
e
⇣
bae
pa
t
o
waado
s
k
o
nao
⇠
c
i
⇡pr
z
e
ds
t
a
wi
e
ni
ac
i
aa
,
j
e
g
or
uc
huia
na
t
o
mi
i
.
Pe
r
f
e
k
c
y
j
ni
e
ga
dk
apo
wi
e
r
z
c
hni
ama
r
mur
o
wy
c
hf
i
g
urb
yana
mi
a
s
t
k
⇡i
de
a
l
ne
j
c
e
r
y
,
s
k
ó
r
yj
$
dr
ne
j
,o
pi
na
j
⇡
c
e
j
z
dr
o
wona
t
ur
a
l
newy
puko
⇠
c
iiwk
l
$
so
⇠
c
is
y
l
we
t
k
i
.
It
y
l
k
oc
hó
dk
a
mi
e
ni
apr
z
y
po
mi
na,
%
ema
my
doc
z
y
ni
e
ni
azwy
s
t
udi
o
wa
ny
m,
po
na
dc
z
a
s
o
wy
mi
de
ae
m,
ani
e%
y
wy
mo
r
g
a
ni
z
me
m.
Cho
'ni
ej
e
dna
mi
t
y
c
z
nahi
s
t
o
r
i
ao
pi
s
uj
es
c
e
n$o
br
ó
c
e
ni
a%
y
j
⇡
c
e
ji
s
t
o
t
ywmi
l
c
z
⇡
c
ypo
s
⇡
g
,
ana
we
tiws
póc
z
e
s
na
hi
s
t
o
r
i
as
z
t
uk
iz
nat
a
k
i
ewy
pa
dk
i
,
t
oj
e
dna
kni
k
tc
hy
bapo
wa
%
ni
e–po
z
aa
de
pt
a
mina
ukme
dy
c
z
ny
c
h
–ni
ez
a
j
mo
was
i
$k
we
s
t
i
⇡r
z
e
⇣
bi
e
ni
awn$
t
r
z
no
⇠
c
i
?Ha
g
i
o
g
r
a
f
i
esa
wny
c
ha
r
t
y
s
t
ó
wzda
wny
c
h
c
z
a
s
ó
wo
bf
i
t
uj
⇡wudr
a
ma
t
y
z
o
wa
neo
pi
s
yni
e
l
e
g
a
l
ny
c
hl
e
k
c
j
ia
na
t
o
mi
i
,
k
t
ó
r
esu%
yyl
e
ps
z
e
mu
z
r
oz
umi
e
ni
ubudo
wyc
i
aamo
de
l
a
.
Kl
a
s
y
c
z
ner
z
e
⇣
b
ypo
ws
t
a
wayj
e
dna
kz
a
ws
z
eo
dz
e
wn⇡
t
r
z–
po
pr
z
e
zo
de
j
mo
wa
ni
ema
t
e
r
i
izbl
o
k
uk
a
mi
e
ni
a
.
Cz
ydao
b
ys
i
$po
s
t
⇡
pi
'o
dwr
o
t
ni
e
?Za
c
z
⇡
'pr
a
c
$
o
ds
e
r
c
a
?Odk
r
wi
?
Eur
o
pe
j
s
k
ak
u
l
t
ur
awy
wo
dz
is
i
$r
a
c
z
e
j
o
d%
e
br
a
.
Me
t
a
f
o
r
ac
i
aaj
a
k
owz
o
r
c
o
we
jbudo
wl
ij
e
s
tg$
bo
k
o
z
a
k
o
r
z
e
ni
o
nawna
s
z
y
mj
$
z
y
k
u.
Sz
k
i
e
l
e
tt
ows
z
a
kpo
ds
t
a
wak
a
%
de
jk
o
ns
t
r
uk
c
j
i
.
Mo
de
r
ni
z
m
o
s
t
a
t
e
c
z
ni
eus
a
nk
c
j
o
no
wani
et
y
l
k
opr
a
k
t
y
c
z
ny
,
a
l
eie
s
t
e
t
y
c
z
nywy
mi
a
rk
o
ns
t
r
uk
c
j
i
.
Al
ec
oz
wn$
t
r
z
no
⇠
c
i
a
mi
?Cozf
l
a
k
a
mi
,
c
ozpo
i
r
y
t
o
wa
n⇡w⇡
t
r
o
b⇡ipo
s
k
r
$
c
a
ny
mik
i
s
z
k
a
mi
?W s
z
t
uc
e
,
a
l
e
pr
z
e
dews
z
y
s
t
k
i
m wna
s
z
y
m my
⇠
l
e
ni
uot
y
mc
or
e
pr
e
z
e
na
t
y
wne
,
mus
i
aado
k
o
na
's
i
$g$
bo
k
a
r
e
wo
l
uc
j
a
,
a
b
ywr
e
s
z
c
i
edo
pu⇠
c
i
'r
z
e
⇣
b
ymi
$
k
k
i
eic
i
e
pe
,
l
e
k
k
i
eil
e
pk
i
e
,
c
uc
hn⇡
c
eiwo
l
neo
ds
t
ae
j
,
s
t
a
r
a
nni
ewy
l
i
c
z
o
ne
jf
o
r
my
.
Dz
i
e
j
et
e
g
opr
o
c
e
s
umo
%
nana
z
wa
'k
o
l
o
k
wi
a
l
ni
ehi
s
t
o
r
i
⇡o
bdz
i
e
r
a
ni
a
r
z
e
⇣
b
yz
es
k
ó
r
y
.
J
a
ko
pr
a
wi
'z
a
j
⇡
c
apr
z
e
c
z
y
t
a
'mo
%
naws
t
a
r
s
z
y
c
hk
s
i
⇡
%
k
a
c
hk
uc
ha
r
s
k
i
c
h.
Cz
yr
z
e
⇣
bi
a
r
z
,
r
z
e
⇣
bi
a
r
k
a
mi
e
waws
o
bi
ec
o
k
o
l
wi
e
kzk
uc
ha
r
z
al
ubk
uc
ha
r
k
i
?Cz
yr
z
e
⇣
b$mo
%
naug
o
t
o
wa
'
,
pr
z
y
r
z
⇡
dz
i
'
,
o
dc
e
dz
i
'
,
wy
c
i
s
n⇡
'
?Spr
e
pa
r
o
wa
'
?Po
dg
r
z
a
'
,
wy
s
t
udz
i
'
,
nao
%
y
'ipo
da
'dos
t
ou?Cz
yr
z
e
⇣
b⇡mo
%
na
na
k
a
r
mi
'
,
a
l
bopr
z
e
k
a
r
mi
'
?Como
%
nawy
r
z
e
⇣
bi
'zni
e
do
s
t
a
t
k
u,
j
a
kz
a
g
o
s
po
da
r
o
wa
'na
dmi
a
r
?
Wi
e
l
k
ag
ó
r
as
ma
l
c
uzl
udz
k
⇡t
wa
r
z
⇡
,
t
$
powpa
t
r
z
o
nawwi
dz
a
.
J
a
ks
i
$zni
⇡z
mi
e
r
z
y
'
,
j
a
ks
po
j
r
z
e
'j
e
j
wo
c
z
y
?J
a
kna
j
pr
o
⇠
c
i
e
j
ina
j
ba
r
dz
i
e
j
s
z
c
z
e
r
z
ewy
r
a
z
i
'do
⇠
wi
a
dc
z
e
ni
eo
bc
o
wa
ni
azr
z
e
⇣
ba
miI
z
y
Ta
r
a
s
e
wi
c
z
?J
a
kwy
so
wi
'
,
wyo
%
y
'
,
uf
o
r
mo
wa
'
?Roz
c
i
⇡
'
,
r
o
z
wa
%
y
'
,
r
o
zo
%
y
'nac
z
$
⇠
c
ipi
e
r
ws
z
e
,
wy
k
r
o
i
'
,
wy
%
yo
wa
'
,
wyus
k
a
'
,
wyus
z
c
z
y
'
.
Wy
pl
u'zs
i
e
bi
et
o
,
wy
c
i
s
n⇡
'
,
wy
wl
e
c
,
wy
do
b
y
'
.
Pr
z
e
ni
c
o
wa
'
,
wy
wi
n⇡
'
,
wy
g
r
y
⇣
'
.
Wy
dus
i
'zs
i
e
bi
ewr
e
s
z
c
i
e
,
wy
ml
e
'
,
wy
wr
z
e
'wr
a
%
e
ni
enak
i
m⇠
pr
z
e
c
ho
dz
⇡
c
y
mo
bo
k
?Roz
s
z
a
r
pa
'
,
r
oz
wa
r
s
t
wi
'
,
r
o
z
my
⇠
l
i
'
,
r
oz
mno
%
y
'
,
r
oz
da
'r
o
z
t
r
wo
ni
'
.
Uwi
e
s
i
'
s
i
$
,
z
a
wi
e
s
i
'go
s
,
wy
mo
⇠
c
i
'
,
uo
%
y
'
,
uwi
e
⇠
'
?
Pr
o
s
z
$s
o
bi
ewy
o
br
a
z
i
'mo
w$j
a
k
opr
o
c
e
sme
t
a
bo
l
i
c
z
ny
.
Wy
o
br
a
z
i
'
,
wy
so
wi
'
,
wy
da
l
i
'
.
So
waj
a
k
o
s
pe
c
y
f
i
c
z
nes
t
a
nys
k
upi
e
ni
ama
t
e
r
i
i
.
Io
dwr
o
t
ni
e
,
mo
wawn$
t
r
z
no
⇠
c
i
,
j
e
l
i
t
as
k
r
$
c
o
newz
na
k
ni
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
c
i
.
Rz
e
⇣
baj
a
ko
bc
i
$
t
yj
e
z
y
k
.
Cot
omo
%
ez
na
c
z
y
'o
be
dr
z
e
'r
z
e
⇣
b$z
es
k
ó
r
y
?Poz
ba
wi
'
j
⇡po
wo
k
io
c
hr
o
nne
j
,
uj
a
wni
'mi
$
k
i
epo
dbr
z
us
z
e
.
Ob
na
r
z
y
's
z
t
uc
z
no
⇠
'k
o
ns
t
r
uk
c
j
iio
s
z
uk
a
6c
z
⇡
na
t
ur
$ma
t
e
r
i
au,
k
t
ó
r
yt
wi
e
r
dz
i
,
%
epr
z
e
no
s
ic
i
aowwi
e
c
z
no
⇠
'
.
Awi
$
cpo
k
a
z
a
'j
a
kt
oj
e
s
tw
na
t
ur
z
e
,
uk
a
z
a
'sa
bo
⇠
'ido
c
z
e
s
no
⇠
'
,
br
a
kz
de
c
y
do
wa
ny
c
hpunk
t
ó
wpo
dpa
r
c
i
a
,
uj
a
wni
'ws
z
y
s
t
k
ot
o
c
os
pr
a
wi
a
,
%
ec
i
aana
s
z
eina
s
z
y
c
hz
wi
e
r
z
⇡
tni
es
⇡j
e
dna
ki
de
a
l
ny
mir
z
e
⇣
ba
mi
,
%
epo
%
e
r
a
j
⇡s
i
$
na
wz
a
j
e
m ig
ni
j
⇡
,
r
oz
pa
da
j
⇡s
i
$nac
z
$
⇠
c
i
.
Toj
a
kmó
wi
'ot
y
ms
a
my
m,
a
l
ewi
nny
mj
$
z
y
k
u,
i
na
c
z
e
j
r
oz
u
muj
⇡
c
,
ma
j
⇡
ci
nnyz
a
s
ó
bsó
wdody
s
po
z
y
c
j
i
.
Ni
es
z
k
i
e
l
e
t
e
m,
a
l
ew⇡
t
r
o
b⇡
.
Mo
%
nat
e
%da
'r
z
e
⇣
bi
er
z
e
⇣
bi
's
i
$s
a
me
j
.
Pr
z
y
g
l
⇡
da
's
i
$j
a
kpo
ds
wo
i
m wa
s
ny
mc
i
$
%
a
r
e
m ug
i
nas
i
$i
de
f
o
r
muj
e
,
j
a
kwy
ni
k
a
,
wy
py
wa
,
wy
c
i
e
k
aj
e
dnazdr
ug
i
e
j
.
Oc
z
y
m wo
g
ó
l
et
o
c
z
ys
i
$t
ar
oz
pr
a
wa
?
Ze
br
a
'
,
z
e
wr
z
e
'
,
s
f
o
r
mo
wa
'ws
z
y
s
t
k
i
epo
s
z
l
a
k
i
,
s
z
c
z
⇡
t
k
i
,
r
e
s
z
t
k
i
,
⇠
l
a
dy
,
pl
a
my
,
t
oc
owy
c
i
e
ko
.
Wy
l
i
nk
i
,
wy
pl
uwk
i
,
wy
da
l
o
nes
k
r
a
wk
i
,
s
k
ó
r
k
i
,
z
a
k
r
z
e
peul
e
wk
i
,
wy
dz
i
e
l
i
ny
.
Zl
e
py
,
s
z
nur
y
,
c
i
⇡
g
i
.
Fl
a
k
i
,
j
e
l
i
t
a
,
tus
z
c
z
,
s
k
ó
r
a
,
%
y
wi
c
a
,
pl
a
s
t
e
l
i
na
,
k
r
e
w,
wo
s
y
,
g
i
ps
,
dr
e
wno
,
s
t
a
l
,
k
a
uc
z
uk
,
pa
r
a
f
i
na
,
s
z
ko
.
Wi
e
pr
z
,
s
k
ó
r
awi
e
pr
z
o
wa
,
wi
e
pr
z
o
wej
e
l
i
t
a
,
k
r
e
wwi
e
pr
z
o
wa
.
9wi
e
%
o
nk
a
.
Uwa
%
y
'
,
uwa
%
a
'
,
u⇠
wi
ni
'
s
i
$
,
ws
z
y
s
t
k
i
er
e
s
z
t
k
iwy
z
y
s
k
a
'
.
Odpa
dy
,
z
r
o
s
t
y
,
s
a
mo
r
o
dk
i
.
Co
⇠c
opr
z
e
s
t
aob
y
'po
t
r
z
e
b
ne
,
o
k
a
z
ao
s
i
$z
b$
dny
m na
dda
t
k
i
e
m,
z
o
s
t
aowy
da
l
o
ne
,
aj
e
dna
kpr
z
y
daos
i
$j
e
s
z
c
z
e
,
daos
i
$c
o
⇠zt
e
g
oj
e
s
z
c
z
e
wy
c
i
s
n⇡
'
,
wyus
k
a
'
,
wy
dus
i
'
,
wy
so
wi
'
,
uf
o
r
mo
wa
'
.
Wy
my
⇠
l
i
'
,
ut
wo
r
z
y
'
,
wy
r
z
e
⇣
bi
'
.
Pr
z
e
t
wo
r
z
y
'
.
Rz
e
⇣
b
yzmi
$
k
k
i
c
hma
t
e
r
i
aó
wf
o
r
muj
es
i
$r
a
c
z
e
jni
%wy
k
uwa
,
uka
da
,
o
nez
a
⇠l
g
n⇡doz
i
e
mi
,
u
g
i
na
j
⇡
s
i
$po
dna
c
i
s
k
i
e
m,
pr
z
y
bi
e
r
a
j
⇡k
s
z
t
atb$
d⇡
c
ywy
pa
dk
o
w⇡g
r
a
wi
t
a
c
j
iis
i,
k
t
ó
r
ewpr
a
wiyj
ewr
uc
h.
J
a
kg
umado%
uc
i
a
,
j
a
kba
b
k
azmo
k
r
e
g
opi
a
s
k
u,
r
z
e
⇣
bi
e
ni
ej
e
s
tj
e
dny
m zt
y
c
hmi
mo
wo
l
ny
c
h
o
dr
uc
hó
w,
k
t
ó
r
y
c
hz
na
c
z
e
ni
aif
unk
c
j
ini
ej
e
s
t
e
⇠
mydok
o
6c
a⇠
wi
a
do
mi
.
Og
r
y
z
e
k
,
z
mi
$
t
ak
a
r
t
k
a
pa
pi
e
r
u,
k
ul
k
aut
o
c
z
o
naz
e⇠
wi
e
%
e
g
oc
hl
e
ba
,
k
upk
ao
bc
i
$
t
y
c
hpa
z
no
k
c
i
.
Cos
i
$s
t
a
ni
e
,
j
e
⇠
l
it
e
o
dr
uc
ho
weiul
o
t
nef
o
r
myna
z
wi
e
myr
z
e
⇣
ba
mi
?Za
c
z
ni
e
mypr
z
y
g
l
⇡
da
's
i
$ba
da
wc
z
oizl
e
k
k
⇡do
z
⇡
ni
e
do
wi
e
r
z
a
ni
a
.
Zr
oz
umi
e
myj
a
k
oba
r
dz
or
z
e
⇣
baz
wi
⇡
z
a
naj
e
s
tzdo
t
y
k
i
e
m,
zo
b
ma
c
y
wa
ni
e
m,
c
z
uc
i
e
m,
f
i
z
j
o
l
o
g
i
⇡c
o
dz
i
e
nny
c
hr
uc
hó
w.
Rz
e
⇣
bamo
%
eb
y
'po
mni
k
i
e
ma
l
bor
e
l
i
k
t
e
m –b
y
'z
i
mn⇡i
pus
t
⇡we
wn⇡
t
r
zf
unk
c
j
⇡r
e
pr
e
z
e
nt
a
c
j
ia
l
boc
i
e
py
m,
k
r
uc
hy
m⇠
l
a
de
m%
y
c
i
a
,
w⇡
t
r
o
b⇡
,
f
l
a
k
i
e
m,
j
e
l
i
t
e
m.
Cz
yws
z
y
s
t
k
ozc
z
e
g
oul
e
c
i%
y
c
i
e
,
wc
z
y
m%
y
c
i
eo
dc
i
s
n$os
wó
j
⇠
l
a
da
ut
o
ma
t
y
c
z
ni
es
t
a
j
es
i
$r
z
e
⇣
b⇡
?
Chr
z
⇡
s
t
k
a
.
Za
g
wo
s
t
k
a
.
Sk
o
r
upk
a
.
Rz
e
⇣
baj
a
k
os
k
r
o
mnapoz
o
s
t
ao
⇠
'
?Re
s
z
t
k
a
.
Ka
%
dazpr
a
c
,
o
k
t
ó
r
y
c
ht
ut
a
jmo
wamaj
e
dna
ks
wó
jz
a
mi
e
r
z
o
nyk
s
z
t
at
,
j
a
k
k
o
l
wi
e
kk
r
uc
hyic
hwi
l
o
wymo
%
es
i
$
wy
da
wa
'
,
k
a
%
de
jpr
z
y
pi
s
a
nej
e
s
tso
wo
,
k
t
ó
r
ewy
z
na
c
z
aj
e
j
t
e
r
y
t
o
r
i
um f
i
z
y
c
z
neime
t
a
f
o
r
y
c
z
ne
.
Wy
l
i
nk
a
,
wy
pl
uwk
a
,
wa
r
k
o
c
z
,
s
a
mo
r
o
de
k
,
w⇡
%ni
e
c
z
y
s
t
o
⇠
c
i
.
Za
r
a
z
e
m,
k
a
%
dazni
c
hz
a
wi
e
r
aws
o
bi
e
s
z
c
z
e
g
ó
l
nymo
me
ntni
e
s
z
t
uc
z
no
⇠
c
i
.
Ka
%
dapot
r
o
s
z
ej
e
s
twy
pl
uwk
⇡
,
wy
l
i
nk
⇡
,
j
e
l
i
t
e
m zr
e
s
z
t
k
a
mi
ni
e
c
z
y
s
t
o
⇠
c
i
.
Wt
e
ns
po
s
ób
,
wt
y
c
hs
k
r
o
mny
c
hiz
g
r
z
e
bny
c
hzpoz
o
r
ut
wo
r
a
c
h,
pr
z
e
c
ho
wa
nyz
o
s
t
a
j
e
e
l
e
me
ntwz
ni
o
so
⇠
c
iis
e
ns
a
c
j
i
.
Po
t
e
g
uj
eg
of
a
k
to
s
t
e
nt
a
c
y
j
ne
g
owy
s
t
a
wi
e
ni
ai
c
hnawi
do
k:
r
ozo
%
e
ni
a
napo
do
dz
e
,
wyo
%
e
ni
anas
t
ó,
o
so
ni
$
c
i
as
z
k
l
a
n⇡wi
t
r
y
n⇡
.
Pr
o
s
z
$s
po
j
r
z
e
'
,
pr
o
s
z
$s
i
$pr
z
y
j
r
z
e
'
,
pr
o
s
z
$z
o
ba
c
z
y
'
,
a
l
el
e
pi
e
j
ni
edo
t
y
k
a
'
.
Co
⇠z
a
s
t
y
go
,
z
a
ma
ro
,
z
a
k
r
z
e
po
,
wy
s
c
hoj
a
ko
dc
i
$
t
a
p$
po
wi
na
,
a
l
emó
wi
,
pr
z
e
ma
wi
aba
r
dz
oc
i
c
ho
.
Ta
k
ar
z
e
⇣
bani
ej
e
s
ta
nia
dnaa
nibr
z
y
dk
a
,
j
e
s
t
pr
a
wdz
i
wa
.
J
e
⇠
l
ij
e
j
t
wo
r
z
y
we
ms
t
a
j
es
i
$ma
t
e
r
i
ao
r
g
a
ni
c
z
na
,
j
e
l
i
t
as
ma
l
e
c
,
k
r
e
w,
pr
z
e
s
t
a
j
eb
y
'o
t
,
t
a
k
popr
o
s
t
uz
j
a
wi
s
k
i
e
me
s
t
e
t
y
c
z
ny
m,
t
a
kj
a
kni
ej
e
s
tni
m wi
do
kf
l
a
k
ó
w.
Too
dc
z
uc
i
ef
i
z
j
o
l
o
g
i
c
z
ne–
s
t
r
a
c
h,
ni
e
po
k
ó
j
,
l
$
k
,
a
l
et
e
%
:
mi
$
s
o
,
po
k
a
r
m,
po
%
y
wi
e
ni
e
,
ut
uc
z
e
ni
e
,
ubó
j
,
u
%
y
t
e
k
.
J
a
ks
i
$c
zo
wi
e
k
w%
e
r
a
,
wr
z
e
⇣
b
i
a
,
wy
r
⇡
buj
es
o
bi
ek
a
wac
i
aaz
wi
e
r
z
$
c
e
g
o
,
z
j
a
da
,
k
o
ns
umuj
es
z
t
uk
$
,
s
z
t
uk
$mi
$
s
a
,
z
o
s
t
a
wi
ao
dc
i
s
k
,
⇠
l
a
d,
ne
g
a
t
y
ws
wo
j
e
js
z
c
z
$
k
i
.
Al
et
e
%upy
c
ha
,
ma
g
a
z
y
nuj
e
,
ar
e
s
z
t
k
ipo
r
z
uc
a
wy
r
z
e
⇣
bi
o
nedog
oy
c
hk
o
⇠
c
i
.
Dl
a
c
z
e
g
os
i
$t
y
mz
a
j
mo
wa
'
,
dl
a
c
z
e
g
ot
oz
da
j
es
i
$c
i
e
k
a
we
,
po
c
i
⇡
g
a
j
⇡
c
e
?Po
my
⇠
l
,
po
s
z
uk
a
j
:
c
o
⇠na
j
ba
r
dz
i
e
jpr
o
s
t
e
g
o
,
bl
i
s
k
i
e
g
o
,
na
ma
c
a
l
ne
g
o
,
t
a
l
e
r
zc
i
e
pe
jz
u
py
,
c
zo
wi
e
kwdr
z
wi
a
c
hmi
e
s
z
k
a
ni
a
,
o
k
no
,
k
r
z
e
so
,
s
t
ó.
Ta
k
ar
z
e
⇣
baul
e
pi
o
nazt
k
a
nk
imi
$
k
k
i
e
j
,
zma
t
e
r
i
io
r
g
a
ni
c
z
ne
j
,
r
z
e
⇣
ba
,
k
t
ó
r
amawn$
t
r
z
no
⇠
c
i
,
ni
ej
e
s
t
t
y
l
k
of
o
r
m⇡
,
z
a
mk
ni
$
t
⇡br
y⇡wpr
z
e
s
t
r
z
e
ni
.
Ta
k
ar
z
e
⇣
bau%
y
wapo
wi
e
t
r
z
awo
k
ó it
a
kj
a
kk
a
%
dy
o
ddy
c
ha
j
⇡
c
yo
r
g
a
ni
z
m wy
z
na
c
z
as
wó
j
wa
s
nyha
bi
t
a
t
,
s
wo
j
et
e
r
y
t
o
r
i
um,
o
k
r
e
⇠
l
ady
s
t
a
nspo
mi
$
dz
y
s
o
b⇡ao
g
l
⇡
da
j
⇡
c
y
m.
Dy
s
t
a
nst
e
nj
e
s
ti
ndy
wi
dua
l
nyiz
a
l
e
%
yc
z
$
s
t
oo
ds
ubi
e
k
t
y
wne
g
oc
z
yt
e
%wa
⇠
ni
e
f
i
z
j
o
l
o
g
i
c
z
ne
g
ous
po
s
o
bi
e
ni
awi
dz
a
.
Zoba
c
z
y
'
,
do
t
k
n⇡
'
,
po
c
z
u'
,
pr
z
y
s
i
⇡
⇠
's
i
$
,
ws
póuc
z
e
s
t
ni
c
z
y
'
.
Ka
%
dywy
bi
e
r
z
ewa
⇠
c
i
w⇡s
o
bi
eo
dl
e
go
⇠
'k
o
muni
k
a
c
y
j
n⇡
,
t
a
kj
a
kk
a
%
dyzr
ó
%
n⇡i
nt
e
ns
y
wno
⇠
c
i
⇡
o
dc
z
uwal
$
kb⇡
d⇣pr
z
y
j
e
mno
⇠
't
e
g
oc
o%
y
wewe
wn⇡
t
r
zna
s
.
Te
nna
t
ur
a
l
nyo
bs
z
a
r
,
pr
z
e
s
t
r
z
e
6
ha
bi
t
a
t
us
wo
i
c
hr
z
e
⇣
b
,
po
dk
r
e
⇠
l
as
a
maa
r
t
y
s
t
k
a
,
uj
muj
⇡
cni
e
k
t
ó
r
ezni
c
hwpr
z
y
po
mi
na
j
⇡
c
et
e
r
a
r
i
a
wi
t
r
y
ny
.
Ni
ec
ho
dz
iwi
$
ct
y
l
k
oopr
o
s
t
yg
e
s
twy
s
t
a
wi
a
ni
anawi
do
k
,
a
l
er
ó
wni
e
%z
a
bi
e
go
c
hr
o
nny
,
t
r
o
s
k
$oz
a
c
ho
wa
ni
ek
r
uc
he
ji
nt
y
mno
⇠
c
it
y
c
hr
z
e
⇣
b
,
ot
wa
r
dewy
z
na
c
z
e
ni
eni
e
pr
z
e
k
r
a
c
z
a
l
ne
j
g
r
a
ni
c
y
t
e
r
y
t
o
r
i
ó
wc
zo
wi
e
k
aij
e
g
or
z
e
⇣
b
y
.
Pr
z
e
dwi
t
r
y
n⇡s
i
$s
t
o
iipa
t
r
z
y
,
pr
z
e
c
ho
dz
i
,
z
a
c
ho
dz
izdr
ug
i
e
j
s
t
r
o
ny
,
z
a
dz
i
wi
a
,
po
dz
i
wi
a
.
Wi
nnys
po
s
ó
bo
k
r
e
⇠
l
at
$r
e
l
a
c
j
$f
o
r
mas
t
ou.
Pr
z
ys
t
o
l
emo
%
naus
i
⇡
⇠
'
,
a
l
bona
c
hy
l
i
's
i
$na
ds
t
oe
m,
mo
%
napr
z
ys
t
o
l
epr
a
c
o
wa
'
,
r
oz
ma
wi
a
'
,
s
z
y
k
o
wa
'po
s
ie
k
,
j
e
⇠
'ipi
'
.
Mo
%
nanas
t
o
l
ec
o
⇠r
oz
g
r
z
e
ba
'
,
wy
be
be
s
z
y
'
,
r
oz
k
r
o
i
'
,
r
ozo
%
y
'
,
poz
o
s
t
a
wi
'naj
a
k
i
⇠c
z
a
s
.
Co
⇠l
e
%
yna
po
do
dz
e–mo
%
nas
i
$s
c
hy
l
i
'
,
uk
uc
n⇡
'–s
t
o
io
pa
r
t
eo⇠
c
i
a
n$–po
de
j
⇠
'bl
i
%
e
j
,
pr
z
y
j
r
z
e
's
i
$
,
mo
%
e
na
we
tdo
t
k
n⇡
'
.
Po
ws
t
a
wa
ni
et
y
c
hr
z
e
⇣
ba
l
eii
c
hr
o
z
umi
e
ni
e
,
j
a
kk
a
%
dypr
o
c
e
s
,
ani
ez
a
da
na
,
ni
e
z
mi
e
nnas
y
t
ua
c
j
a
,
o
bwa
r
o
wa
nej
e
s
tmno
%
⇡
c
y
mis
i
$ni
e
us
t
a
nni
ec
z
a
s
o
wni
k
a
mi
.
My
⇠
l
is
i
$
,
mó
wi
,
po
wt
a
r
z
a
,
j
e
s
z
c
z
er
a
zpr
z
y
g
l
⇡
da
,
ni
e
do
wi
e
r
z
a
,
o
dc
z
uwas
i
$i
nt
ui
c
y
j
ni
epr
z
e
zs
k
ó
r
$
,
dz
i
wis
i
$
.
Wy
po
wi
e
dz
is
i
$k
l
e
j
⇡
,
wy
da
l
a
j
⇡
,
r
oz
wl
e
k
a
j
⇡
,
o
s
nuwa
j
⇡
,
o
bl
e
k
a
j
⇡
.
Za
r
a
z
e
m,
f
i
z
y
c
z
no
⇠
'ipl
a
s
t
y
c
z
no
⇠
'
r
z
e
⇣
b
ypr
o
wo
k
uj
⇡r
uc
hwo
k
ó ni
e
j
,
a
l
ewt
y
m wy
pa
dk
ur
ó
wni
e
%po
c
i
⇡
g
a
j
⇡
c
yni
e
po
k
ó
j
:
c
ot
oj
e
s
t
,
z
c
z
e
g
ot
oj
e
s
t
,
c
z
y
mt
oj
e
s
t
?Rz
e
⇣
ba
?Chy
bao
bda
r
t
az
es
k
ó
r
y
?Zwn$
t
r
z
no
⇠
c
i
a
minawi
e
r
z
c
hu.
Mó
wi
s
i
$doni
e
j
,
o
nac
o
⇠o
ddy
c
ha
.
Pó
l
%
y
wa
,
pós
z
t
uc
z
na
,
pópr
a
wdz
i
wa
.
__________
__________________________________________________________
Re
c
e
nz
j
awy
s
t
a
wy“
Zr
os
t
”
J
a
kubB0
k
Ar
t
e
on2010
Zr
o
s
tj
e
s
twy
s
t
a
w⇡omio
⇠
c
i
,
s
k
r
a
j
ni
er
o
ma
nt
y
c
z
n⇡
.
Ty
t
u ni
ej
e
s
tpr
z
y
pa
dk
o
wyini
ej
e
s
tme
t
a
f
o
r
⇡
,
t
wo
r
z
y
woni
ej
e
s
tpr
z
y
pa
dk
o
weini
ej
e
s
tf
e
t
y
s
z
e
m.
Re
c
e
pc
j
apr
a
c
yI
z
yTa
r
a
s
e
wi
c
zc
hy
baw du%
e
jmi
e
r
z
er
oz
bi
j
as
i
$opo
dpo
r
z
⇡
dk
o
wa
ni
ej
e
j
o
r
g
a
ni
c
z
ny
m ma
t
e
r
i
ao
m,k
t
ó
r
y
c
hu%
y
wa
.„
t
ot
ao
dt
y
c
hj
e
l
i
titus
z
c
z
u”
.Oba
wi
a
ms
i
$
,%
eba
r
dz
o
mo
c
nyma
t
e
r
i
aj
a
k
i
e
g
oc
z
$
s
t
ou%
y
waz
a
sa
ni
awi
e
l
k
i
e
jc
z
$
⇠
c
ipubl
i
c
z
no
⇠
c
io
po
wi
e
⇠
c
ij
a
k
i
ez
aj
e
g
o
po
mo
c
⇡pr
z
e
k
a
z
uj
ea
ut
o
r
k
ar
z
e
⇣
buk
r
$
c
o
ny
c
hzwi
e
pr
z
o
wy
c
hj
e
l
i
t
.J
e
s
tt
os
z
t
uk
at
a
ks
i
l
napr
z
y
pi
e
r
ws
z
y
mk
o
nt
a
k
c
i
e
,%
enaba
r
dz
opo
wi
e
r
z
c
ho
wny
mk
o
nt
a
k
c
i
es
pr
a
was
i
$k
o
6c
z
y
.W ni
e
c
oi
nny
s
po
s
ó
br
oz
mi
j
a
j
⇡s
i
$a
k
a
de
mi
c
c
yk
o
me
nt
a
t
o
r
z
y
,k
t
ó
r
z
y mo
g
⇡z a
t
wo
⇠
c
i
⇡r
o
z
my
dl
i
's
i
$w
po
t
o
c
z
y
s
t
y
c
hr
oz
pr
a
wa
c
hnat
e
ma
ts
t
a
t
us
uma
t
e
r
i
aubi
o
l
o
g
i
c
z
ne
g
o
,
z
wi
e
r
z
$
c
y
c
ht
o
wa
r
z
y
s
z
yk
ul
t
ur
y
,
me
t
a
f
o
r
ypl
e
c
hy
,de
f
i
ni
c
j
i%
y
c
i
aik
o
ndy
c
j
ibo
dya
r
t
u w pe
r
s
pe
k
t
y
wi
epo
s
t
huma
ni
s
t
y
c
z
ne
j
.To
o
c
z
y
wi
⇠
c
i
ec
e
nneis
k
⇡
di
n⇡
dni
e
z
b
$
dner
e
f
l
e
k
s
j
e
,pr
z
e
wa
r
t
o
⇠
c
i
o
wuj
⇡⇠
wi
a
t
,pi
$
k
neiwa
%
ne
,ni
ema
j
⇡
c
hy
baj
e
dna
kwi
e
l
ews
pó
l
ne
g
ozpr
a
c
a
mi
Ta
r
a
s
e
wi
c
z
.
J
e
⇠
l
imo
j
edo
mni
e
ma
ni
as
⇡sus
z
net
oTa
r
a
s
e
wi
c
zpi
s
z
eba
r
dz
og$
bo
k
oa
ut
o
a
na
l
i
t
y
c
z
ny
pa
mi
$
t
ni
kida
l
e
jpr
z
e
pi
s
uj
eg
ow s
wo
j
e
jpr
a
c
yr
z
e
⇣
bi
a
r
s
k
i
e
j
,pr
z
e
k
a
z
uj
eda
l
e
jo
bi
e
k
t
y
wi
z
uj
⇡
c
,w
k
o
nf
r
o
nt
a
c
j
iz wa
s
n⇡ wi
z
j
⇡j
a
k
i
c
h⇠na
t
ur
a
l
ny
c
h,bi
o
l
o
g
i
c
z
ny
c
h me
c
ha
ni
z
mó
w,w t
e
ns
po
s
ó
b
wy
c
ho
dz
⇡
cpo
z
ao
s
o
bi
s
t
ymi
k
r
o
k
o
s
mo
s
.
Obi
e
k
t
y
wi
z
a
c
j
apr
z
e
zz
e
s
t
a
wi
e
ni
ezbi
o
l
o
g
i
c
z
no
⇠
c
i
⇡wy
da
j
e
s
i
$a
t
r
a
k
c
y
j
n⇡f
o
r
m⇡po
s
z
uk
i
wa
6i
nny
c
h wa
r
t
o
⇠
c
ini
%t
epr
o
po
no
wa
nepr
z
e
zc
e
l
o
wo
r
a
c
j
o
na
l
n⇡
c
y
wi
l
i
z
a
c
j
$na
s
t
a
wi
o
n⇡napr
o
duk
c
j
eik
o
ns
umpc
j
$dó
brma
t
e
r
i
a
l
ny
c
h,g$
bo
k
ohuma
ni
s
t
y
c
z
n⇡i
e
k
o
l
o
g
i
c
z
n⇡z
a
r
a
z
e
m Oc
z
y
wi
⇠
c
i
emo
j
ei
nt
e
r
pr
e
t
a
c
j
es
⇡j
e
dn⇡zwi
e
l
umo
%
l
i
wy
c
h⇠
c
i
e
%
e
k
,
py
t
a
ni
ej
a
k
pr
a
wdo
po
do
b
naj
e
s
tt
odr
o
g
amy
⇠
l
e
ni
aij
a
kmas
i
$dos
a
my
c
hpr
a
c
?
W Zi
e
l
o
ne
j
g
ó
r
z
epo
k
a
z
a
no7pr
a
ca
r
t
y
s
t
k
i
,
wi
$
k
s
z
o
⇠
'por
a
zpi
e
r
ws
z
y
.
W
pr
z
e
c
i
wi
e
6s
t
wi
e do ni
e
da
wne
jwy
s
t
a
wy w Bi
ao
s
t
o
c
k
i
m Ar
s
e
na
l
et
y
m r
a
z
e
m e
k
s
poz
y
c
j
aj
e
s
t
s
k
r
o
mna
,z
a
a
r
a
n%
o
wa
naw ba
r
dz
oc
ho
dny
m s
t
y
l
u.Cz
$
⇠
'pr
a
cs
c
ho
wa
no z
as
z
y
ba
mig
a
bl
o
t
,
poz
o
s
t
aeus
t
a
wi
o
nobl
i
s
k
oz
i
e
mi
,
buduj
⇡
cpe
wi
e
ndy
s
t
a
ns
,
po
z
wa
l
a
j
⇡
c
ynaqua
s
i
na
uk
o
wyk
o
nt
a
k
tz
pr
a
c
a
mi
.Pr
z
e
z mo
de
lwy
s
t
a
wi
e
nni
c
z
y
,ba
r
dz
oo
s
o
bi
s
t
e
,pene e
mo
c
j
o
na
l
ne
g
o wka
du o
bi
e
k
t
y
r
z
e
⇣
bi
a
r
s
k
i
ez
o
s
t
a
j
⇡z
r
ó
wna
nezc
z
y
m⇠wr
o
dz
a
j
upr
e
pa
r
a
t
u,
pr
ób
k
iwy
c
i
$
t
e
j
zr
z
e
c
z
y
wi
s
t
o
⇠
c
idl
a
ba
da
wc
z
e
g
oo
g
l
⇡
du,
o
bi
e
k
t
y
wne
ja
na
l
i
z
y
.
Pi
e
r
ws
z
apr
a
c
a
,
k
t
ó
r
amana
sr
z
uc
i
'nak
o
l
a
na
,
l
ubc
ona
j
mni
e
jk
a
r
z
es
i
$po
c
hy
l
i
'na
ds
o
b
⇡t
o
PUNKTY,
dug
ag
a
bl
o
t
aj
a
k
i
e
⇠20c
m na
dpo
do
g
⇡
.
We
wn⇡
t
r
zs
t
udi
um r
o
z
wo
j
upe
wne
jf
o
r
my
.
Dwi
e
maez
y
g
o
t
yws
z
e
⇠
c
i
us
t
a
di
a
c
hr
o
z
wo
j
u.Po
c
z
⇡
t
k
o
woni
e
z
a
l
e
%
net
wo
r
y⇡
c
z
⇡s
i
$wj
e
dno
,c
ayc
z
a
s
r
oz
wi
j
a
j
⇡
cs
wo
j
ek⇡
c
z
a
.
Zj
e
dno
c
z
o
nef
o
r
muj
⇡c
o
⇠nak
s
z
t
atl
udz
k
i
e
jpo
s
t
a
c
i
:
pa
s
k
i
e
j
,
mo
de
l
o
we
jj
a
k
zdz
i
e
c
i
$
c
e
g
os
z
k
i
c
u.Po
s
t
a
'w k
o
l
e
j
ny
c
hs
t
a
di
a
c
hmul
t
i
pl
i
k
uj
es
i
$
:dwi
e
,t
r
z
yo
s
t
a
t
e
c
z
ni
epi
$
'
.W
k
a
%
dy
mk
r
o
k
us
i
e
'k⇡
c
z
ywy
r
a
s
t
a
j
⇡
c
y
c
hpr
o
mi
e
ni
⇠
c
i
ezpo
s
t
a
c
ij
e
s
tc
o
r
a
zg
$
s
t
s
z
ais
i
$
g
ada
l
e
jna
z
e
wn⇡
t
r
z
.Ni
c ni
es
ug
e
r
uj
e
,%
eo
s
t
a
t
nipunk
tj
e
s
tf
a
k
t
y
c
z
ni
eo
s
t
a
t
ni
m,r
a
c
z
e
jpr
o
wa
dz
ido
ni
e
k
o
6c
z
⇡
c
e
g
os
i
$r
o
z
wo
j
u,
a
l
ews
z
y
s
t
k
omo
%
edz
i
aa
't
e
%wdr
ug
⇡s
t
r
o
n$
.
Zo
r
i
e
nt
o
wa
ni
eo
bi
e
k
t
ó
w
ni
es
ug
e
r
uj
ek
i
e
r
unk
ut
e
g
opr
o
c
e
s
u,
j
e
s
tt
owi
$
cz
a
r
ó
wnomo
de
li
nt
e
g
r
a
c
j
iij
a
kide
z
i
nt
e
g
r
a
c
j
i
.
Wi
dz
i
myj
a
kpo
c
z
⇡
t
k
o
wows
z
y
s
t
k
osu%
ypo⇡
c
z
e
ni
udwó
c
hni
e
z
a
l
e
%
ny
c
hii
de
nt
y
c
z
ny
c
h
„
%
y
j
⇡
t
e
k
”
,
ada
l
e
j
o
bs
e
r
wuj
e
mymo
de
lpr
o
c
e
s
u,
t
a
k
ij
a
knar
y
c
i
na
c
hwpo
dr
$
c
z
ni
k
ubi
o
l
o
g
i
i
.
Ko
l
e
j
nag
r
upapr
a
cl
e
%
ynabi
ay
m pa
pi
e
r
z
e
,be
z
po
⇠
r
e
dni
onapo
do
dz
eg
a
l
e
r
i
i
.J
e
dnazni
c
h,Uka
d
a
u
t
o
no
mi
c
z
ny
,t
e
n,k
t
ó
r
yni
ep
o
d
l
e
g
ana
s
z
e
jwo
l
i
,t
owi
e
r
ni
eo
dt
wo
r
z
o
nyw r
y
s
unk
uoó
wk
i
e
m(
na
pa
t
ka
c
hj
e
l
i
tuo
%
o
ny
c
hnapl
a
s
t
e
l
i
no
wy
c
hpy
t
k
a
c
h)s
c
he
ma
tuka
duwe
g
e
t
a
t
y
wne
g
o
,po⇡
c
z
e
ni
a
mi
$
dz
ymóz
g
i
e
m zr
dz
e
ni
e
mk
r
$
g
o
wy
m ao
r
g
a
na
mia
r
t
y
s
t
k
awy
k
o
naazwi
e
pr
z
o
wy
c
hj
e
l
i
t
.Uka
d,
k
t
ó
r
yk
o
nt
r
o
l
uj
eir
e
g
ul
uj
ef
unk
c
j
ena
r
z
⇡
dó
wwe
wn$
t
r
z
ny
c
h.
Ro
dz
is
i
$py
t
a
ni
ej
a
kni
e
wi
e
l
epo
dl
e
g
a
na
s
z
e
jwo
l
i
.Poz
o
s
t
aepr
a
c
ezt
e
jg
r
upyt
ot
y
t
uo
wyZr
o
s
t
,s
⇡pr
ó
ba
miwpa
s
o
wa
ni
ama
t
e
r
i
aó
ww
s
i
e
b
i
e
:g
l
i
nyw f
o
r
m$j
e
l
i
t
o
w⇡s
pr
a
s
o
wa
ny
c
hj
e
l
i
tw r
y
s
une
k
.Le
%
⇡nak
a
r
t
a
c
hzz
a
dr
uk
o
wa
ny
mi
r
ubr
y
k
a
mi
,ma
j
⇡c
ha
r
a
k
t
e
rba
da
wc
z
y
,poz
aba
da
ni
a
mit
e
c
hni
c
z
ny
miwi
dz
i
myt
uj
e
dna
kws
pó
l
ny
t
r
o
p
,
a
r
t
y
s
t
k
$i
nt
e
r
e
s
uj
⇡po⇡
c
z
e
ni
a
,
k
o
nt
a
k
t
,
j
a
kj
e
dnaf
o
r
mawr
$
c
zt
ul
is
i
$dodr
ug
i
e
j
,
j
a
kwy
r
a
s
t
a
j
⇡z
s
i
e
b
i
e
,
wy
peni
a
j
⇡ido
peni
a
j
⇡s
i
$na
wz
a
j
e
m.
Teo
bi
e
k
t
yt
oni
et
y
l
edz
i
eac
opr
ó
b
yie
k
s
pe
r
y
me
nt
y
a
r
t
y
s
t
k
i
,uj
a
wni
o
nenawy
s
t
a
wi
ez
dr
a
dz
a
j
⇡po
e
t
y
k
$Ta
r
a
s
e
wi
c
z
,r
e
l
a
c
j
ek
t
ó
r
ej
⇡f
a
s
c
y
nuj
⇡
.Na
j
mni
e
j
doc
ao
⇠
c
ipa
s
uj
ek
o
l
e
j
napr
a
c
aW!
g
i
e
l
,a
l
ej
e
dy
ni
e ni
e
s
t
a
r
a
nnewy
e
k
s
po
no
wa
ni
enani
e
s
t
o
s
o
wne
j
t
e
k
t
ur
o
we
jpl
a
ns
z
y
.W!
g
i
e
lt
oo
wa
l
nebr
yyzma
s
ypa
pi
e
r
o
we
jna
s
⇡
c
z
o
ne
j⇠
wi
6s
k
⇡k
r
wi
⇡
.Ma
j
⇡
ni
e
s
a
mo
wi
t
yk
o
l
o
r
,wi
e
dz
aoj
e
g
opo
c
ho
dz
e
ni
udo
da
t
k
o
woe
l
e
k
t
r
y
z
uj
epo
dni
e
c
o
nyni
m wz
r
o
k
.
Py
t
a
ni
ej
a
ke
f
e
k
t
o
wnaba
r
wa
,j
e
jhi
s
t
o
r
i
aif
o
r
maz
bi
o
r
ug
r
ude
kmas
i
$dot
y
t
uu.
„
W$
g
i
e
ls
t
a
no
wi
po
ds
t
a
w$%
y
c
i
anaZi
e
mi
,po
ni
e
wa
%t
wo
r
z
yws
z
y
s
t
k
i
ez
wi
⇡
z
k
io
r
g
a
ni
c
z
ne
.
”c
z
y
t
a
myw Wi
k
i
pe
di
i
,
s
f
o
r
muo
wa
ni
e„
z
wi
⇡
z
k
io
r
g
a
ni
c
z
ne
”o
dk
r
y
was
wó
jr
o
ma
nt
y
c
z
nypo
t
e
nc
j
a,zdr
ug
i
e
js
t
r
o
ny
,w
s
pa
dk
upog
i
e
r
k
o
ws
k
i
me
t
o
s
i
eg
ó
r
ni
c
t
wa
,t
r
udnouwo
l
ni
's
i
$o
ds
k
o
j
a
r
z
e
ni
azwy
s
o
k
o
e
ne
r
g
e
t
y
c
z
n⇡
k
o
pa
l
i
n⇡
.
Tut
a
jz
a
ba
r
wi
o
nak
r
wi
⇡pr
z
y
po
mi
nawy
g
l
⇡
de
m w$
g
i
e
lk
a
mi
e
nny
,t
r
o
c
h$po
z
a
o
k
r
⇡
g
l
a
ny
,a
t
y
ms
a
my
m ba
r
dz
i
e
jo
r
g
a
ni
c
z
ny
.Che
mi
c
z
ni
edu%
os
i
$ni
er
ó
%
ni
myo
d pa
pr
o
t
ni
k
ó
w ii
nny
c
h
o
r
g
a
ni
z
mó
w,
k
t
ó
r
ewe
po
c
ek
a
r
bo
nuz
o
s
t
ayuwi
$
z
i
o
nepo
dz
i
e
mi
⇡ipr
z
e
o
br
a
z
iys
i
$ww$
g
i
e
l
.
St
o
j
⇡
c
pr
z
e
dpr
a
c
⇡Ta
r
a
s
e
wi
c
zj
e
s
t
e
m zni
⇡s
a
m nas
a
m,
wy
da
r
z
as
i
$s
po
t
k
a
ni
e
,
o
dno
s
z
$t
o
,
c
opr
z
e
demn⇡
,
do s
i
e
bi
e
.Pa
t
r
z
⇡
cnaw!
g
i
e
lwi
dz
$s
i
e
b
i
ej
a
k
oo
k
r
uc
hs
k
r
o
mne
g
oe
pi
z
o
du w hi
s
t
o
r
i
ipl
a
ne
t
y
,
wpa
t
r
uj
⇡
cs
i
$wz
a
s
t
y
g⇡k
r
e
wwi
dz
$ni
e
uc
hr
o
nno
⇠
'k
o
6c
at
e
g
o
,c
oz
da
waos
i
$e
s
e
nc
j
⇡wi
t
a
l
no
⇠
c
i
.
Z
k
o
l
e
ina
j
ba
r
dz
i
e
js
pe
k
t
a
k
ul
a
r
n⇡c
z
$
⇠
c
i
⇡t
e
jwy
s
t
a
wyj
e
s
tg
r
upar
z
e
⇣
bwy
l
i
nk
a
.
Za
mk
ni
$
t
ewg
a
bl
o
c
i
e
c
z
a
s
z
k
io
r
a
zs
k
ó
r
aw$
%
ar
o
z
c
i
⇡
g
ni
$
t
anag
a$
z
i
.
Ws
z
y
s
t
k
oz
o
s
t
aowy
k
o
na
nezwy
pr
e
pa
r
o
wa
ny
c
hj
e
l
i
t
.
Pr
z
e
zs
wo
j
⇡s
k
ó
r
o
wa
t
⇡ma
t
e
r
i
$
,zo
wi
e
s
z
c
z
o
⇠
'c
z
a
s
z
e
kig
a⇡
⇣pr
z
y
po
mi
na
j
⇡miCha
pma
no
ws
k
⇡
we
r
s
j
$Ok
r
o
p
no
#
c
iwo
j
ny
,ado
ka
dni
et
oj
a
kmo
gab
ywy
g
l
⇡
da
't
as
c
e
nag
dy
b
yz
a
wi
e
s
z
o
nena
dr
z
e
wi
ez
wo
k
ir
o
zo
%
yys
i
$
,
ac
z
a
s
z
k
io
pa
dynaz
i
e
mi
$
.
Ni
ej
e
s
tt
oj
e
dna
kr
z
e
⇣
baoo
k
r
uc
i
e
6s
t
wi
e
,
a
l
eoni
e
o
dwoa
l
no
⇠
c
ik
o
6c
a
.
J
e
dna
kni
ej
e
s
tt
oj
a
k
i
⇠me
t
a
f
i
z
y
c
z
nywi
e
l
k
iKo
ni
e
c
,
⇠
mi
e
r
'a
l
ej
e
dnoz
ni
e
z
l
i
c
z
o
ny
c
hpr
z
e
j
⇠
'j
a
k
i
et
r
a
f
i
a
j
⇡s
i
$w %
y
c
i
u,z
a
k
o
6c
z
e
ni
ewa
%
ne
g
oe
t
a
pu,s
i
$
g
a
j
⇡
c
e
g
oni
et
y
l
k
o
s
k
ó
r
y a
l
e i na
j
i
s
t
o
t
ni
e
j
s
z
y
c
h s
t
r
uk
t
ur o
s
o
bo
wo
⇠
c
is
y
mbo
l
i
z
o
wa
ny
c
h pr
z
e
z c
z
a
s
z
k
i
.W
pr
z
e
c
i
wi
e
6s
t
wi
e do ni
e
po
k
o
j
⇡
c
e
g
o imo
c
no na
s
y
c
o
ne
g
o%
y
c
i
e
m w!
g
l
a
,wy
l
i
nk
aj
e
s
ts
po
k
o
j
na
.
Spo
wi
aaba
r
waj
e
l
i
t
,pi
$
k
neipr
e
c
y
z
y
j
nek
s
z
t
at
yc
z
a
s
z
e
kiw$
%
ao
b
r
a
z
uj
⇡s
c
e
n$j
u%da
wnopo
⇠
mi
e
r
c
iipo %
ao
bi
e
,s
⇡ poz
ba
wi
o
ne e
mo
c
j
iibó
l
u,ba
r
dz
oi
nt
y
mne pr
z
e
zs
w⇡ de
l
i
k
a
t
no
⇠
'
.
Ek
o
l
o
g
i
c
z
nya
s
pe
k
tpr
a
c
yt
ous
t
a
wi
e
ni
er
a
z
e
mc
z
a
s
z
k
ic
zo
wi
e
k
aii
nny
c
hz
wi
e
r
z
⇡
t
,
ni
e
mni
e
jj
e
dna
k
o
dc
z
y
t
a
ni
eme
t
a
f
o
r
y
c
z
newy
da
j
es
i
$ba
r
dz
i
e
jk
us
z
⇡
c
e
.
Zo
s
t
a
j
⇡s
k
ó
r
yigo
wy
,
t
oc
o%
y
wej
e
s
tj
u%g
dz
i
e
i
ndz
i
e
j
.Os
t
a
t
nio
bi
e
k
t
,na
j
dz
i
wni
e
j
s
z
y
,t
ot
!
c
z
a
.Ka
pe
l
us
z
o
waf
o
r
maz
r
o
bi
o
naz
es
pr
a
s
o
wa
ny
c
h
wo
s
ó
wl
udz
iiz
wi
e
r
z
⇡
t
,zni
e
jwy
t
r
y
s
k
a
j
⇡wg
ó
r
$c
i
e
nk
i
ej
e
l
i
t
o
wes
t
r
ó
%
k
i
,g
$
s
t
o
⇠
's
pl
o
t
uma
r
t
wy
c
h
wo
s
ó
w,
k
t
ó
r
ec
o
dz
i
e
nni
eg
ubi
myo
r
a
zde
l
i
k
a
t
nar
a
do
s
nae
r
upc
j
ama
t
e
r
i
auo
r
g
a
ni
c
z
ne
g
o
.
Wt
e
ns
po
s
ó
br
y
s
uj
ena
ms
i
$po
dr
ó
%o
do
bi
e
k
t
udoo
bi
e
k
t
u,
na
z
na
c
z
o
nao
po
wi
e
⇠
c
i
⇡
.
Kl
uc
z
o
wyz
da
j
es
i
$z
r
o
s
t
,
t
oj
a
kdwi
ej
e
dno
s
t
k
it
wo
r
z
⇡s
y
mbi
o
t
y
c
z
nyz
wi
⇡
z
e
kz
do
l
nydobudo
wa
ni
a
g
$
s
t
e
j
s
i
e
c
imni
e
j
s
z
y
c
hpo⇡
c
z
e
6zo
t
a
c
z
a
j
⇡
c
y
m⇠
r
o
do
wi
s
k
i
e
m.
Obo
kT!
c
z
apo
k
a
z
uj
⇡
c
ani
e
z
no
⇠
ne
s
t
$
%
e
ni
eiuwo
l
ni
e
ni
eo
dni
e
g
o
,
dr
o
g
$naz
e
wn⇡
t
r
z
.
Da
l
e
js
z
c
z
⇡
t
k
iwy
l
i
nk
iiw!
g
l
a
,
t
oc
oz
o
s
t
a
j
epo
⇠
mi
e
r
c
i
,
ac
ob
yoc
z
$
⇠
c
i
⇡%
y
we
g
oo
r
g
a
ni
z
mu.
Me
c
ha
ni
z
mydo
pa
s
o
wy
wa
ni
as
i
$ipr
z
y
po
mni
e
ni
eo
br
a
k
uk
o
nt
r
o
l
i⇠
wi
a
do
mo
⇠
c
ina
dpr
o
c
e
s
a
mi%
y
c
i
o
wy
mi
.
Wt
e
ns
po
s
ó
bmo
%
e
myo
po
wi
e
dz
i
e
's
o
bi
e
ni
ej
e
dn⇡hi
s
t
o
r
y
j
k
$oz
%
y
c
i
us
i
$zk
i
m⇠
,
s
t
wo
r
z
e
ni
us
i
l
ne
g
oz
wi
⇡
z
k
u,
t
y
t
uo
we
g
oz
r
o
s
t
u,
i
wy
c
z
e
r
pa
ni
us
i
$g
o
,
bó
l
ur
o
z
s
t
a
ni
aipo
g
o
dz
e
ni
us
i
$
,
t
r
a
ns
f
o
r
ma
c
j
iwno
wyo
r
g
a
ni
z
m naba
z
i
e
o
buma
re
g
oz
r
o
⇠
l
a
k
a
,
c
i
c
he
j
ii
ndy
wi
dua
l
ne
jpr
z
e
mi
a
ni
ana
z
na
c
z
o
ne
j
c
i
e
r
pi
e
ni
e
m,
k
t
ó
r
ej
e
s
tc
ak
i
e
m
na
t
ur
a
l
neipener
a
do
⇠
c
i
,
bo
wi
e
m ni
e
s
i
ez
as
o
b⇡na
r
o
dz
i
nyno
we
jf
o
r
ma
c
j
i
.
__________
__________________________________________________________
Re
c
e
nz
j
awy
s
t
a
wy„
Wy
l
i
nk
a
”
AnnaMi
c
z
k
o
OBI
EG 2010
Cy
f
r
ap
r
z
yLo
z
na
c
z
anu
me
rk
o
l
e
j
ne
j
wy
l
i
nk
i
.
La
r
wap
ou
r
o
d
z
e
ni
u(
wy
k
l
u
c
i
u
)t
oL1,
p
op
i
e
r
ws
z
e
j
wy
l
i
nc
e–L2,
p
ona
s
t
!
p
ne
j
–L3i
t
d
.
Os
o
b
ni
ko
du
r
o
d
z
e
ni
a(
wy
k
l
u
c
i
a
)
,
wews
z
y
s
t
k
i
c
hs
t
a
d
i
a
c
hl
a
r
wa
l
ny
c
h
na
z
y
wa
nyj
e
s
tni
mf
0
.
[
i
]
Uwe
j
⇠
c
i
ados
a
l
izgó
wn⇡c
z
$
⇠
c
i
⇡wy
s
t
a
wy
-t
r
o
c
h$j
a
kj
e
js
t
r
a
%
ni
k
-o
pa
r
t
yo⇠
c
i
a
n$s
t
o
iMay
c
zo
wi
e
k:
bl
i
%
e
jni
e
o
k
r
e
⇠
l
o
ny
,
e
mbr
i
o
na
l
nyk
s
z
a
ttni
e
na
r
o
dz
o
ne
g
oc
hy
ba
c
zo
wi
e
k
a
;
zc
a⇡
pe
wno
⇠
c
i
⇡s
s
a
k
a
.
Nao
be
c
ny
me
t
a
pi
ewz
r
o
s
t
upi
e
r
ws
z
⇡wa
r
s
t
w⇡s
k
ó
r
ymae
g
oc
i
ak
aj
e
s
tpo
wo
k
az
wy
pr
e
pa
r
o
wa
ny
c
hwi
e
pr
z
o
wy
c
hp$
c
he
r
z
y
;
dr
ug
a
-pl
a
s
t
e
l
i
no
wat
r
o
s
k
l
i
wi
ej
⇡o
t
ul
a
.
Cos
y
mbo
l
i
z
uj
et
adz
i
wnai
s
t
o
t
abe
zwy
r
a
⇣
ni
ez
a
r
y
s
o
wa
ny
c
hk
o
6c
z
y
nic
zo
nk
ó
w?Te
g
odo
wi
e
mys
i
$
pr
z
ypo
no
wny
m pr
z
e
k
r
a
c
z
a
ni
ut
e
g
opr
o
g
u-o
pus
z
c
z
a
j
⇡
cwy
s
t
a
w$
.
Pos
po
t
k
a
ni
uzs
a
mo
t
ni
epo
z
o
s
t
a
wi
o
ny
m wpi
e
r
ws
z
y
m po
k
o
j
uMay
mc
zo
wi
e
k
i
e
mw
po
mi
e
s
z
c
z
e
ni
uo
bo
kz
na
j
duj
e
myk
o
l
e
j
nec
i
aa
-l
udz
iiz
wi
$
r
z
⇡
tr
ó
%
ny
c
hg
a
t
unk
ó
w,
r
o
dz
a
j
ó
wi
r
oz
mi
a
r
ó
w.
Cho
c
i
a
%"
c
i
ao
"t
oso
wot
r
o
c
h$nawy
r
o
s
t
,
boj
a
ksus
z
ni
emo
%
napo
de
j
r
z
e
wa
'pot
y
t
ul
e
wy
s
t
a
wy
,
po
j
a
wi
as
i
$t
ut
y
l
k
oj
e
dnawa
r
s
t
waj
e
g
ona
s
k
ó
r
k
a
-po
r
z
uc
o
nawg
a
bl
o
t
a
c
hl
ubnapo
do
dz
e
g
a
l
e
r
i
iSt
e
r
e
o
.
Se
nsc
ae
je
k
s
poz
y
c
j
ir
oz
pi
nas
i
$pa
j
$
c
z
y
n⇡po
mi
$
dz
ypi
$
c
i
o
mapunk
t
a
mic
e
nt
r
a
l
ny
mi
.
Ka
%
dy
ze
k
s
po
na
t
ó
wz
as
pr
a
w⇡s
we
jbudo
wymac
o
⇠
ni
e
c
o
⇠ws
pó
l
ne
g
ozc
i
ae
m wi
e
pr
z
a
,
ado
ka
dni
ej
e
g
o
j
e
l
i
t
a
miip$
c
he
r
z
a
mi
.
Us
t
ay
c
ho
dbi
o
r
c
ó
ws
z
t
uk
i
Ta
r
a
s
e
wi
c
zma
t
e
r
i
at
abudz
iu⇠
mi
e
c
hb
$
d⇡
c
y
r
e
a
k
c
j
⇡nac
o
⇠z
na
ne
g
o;
o
s
wo
j
o
ne
g
o
.
Ty
mr
a
z
e
mj
e
dna
kI
z
apo
sug
uj
es
i
$s
wo
i
m me
di
um
z
de
c
y
do
wa
ni
es
ubt
e
l
ni
e
j
.
Toni
ej
e
dnazt
y
c
hs
y
t
ua
c
j
i,
k
i
e
dywbe
z
pa
r
do
no
wys
po
s
ó
bwr
z
uc
ado
g
a
l
e
r
i
ima
r
t
wez
wi
e
r
z
$
c
ec
i
aoni
epo
z
o
s
t
a
wi
a
j
⇡
cwi
dz
o
wimi
e
j
s
c
anaj
a
k
⇡
k
o
l
wi
e
ko
br
o
n$pr
z
e
d
br
ut
a
l
n⇡s
z
c
z
e
r
o
⇠
c
i
⇡pr
z
e
dmi
o
t
u.
Te
r
a
zzwy
pr
e
pa
r
o
wa
ny
c
ho
dpa
dó
wz
wi
e
r
z
e
c
e
g
oc
i
aat
wo
r
z
y
de
l
i
k
a
t
ne"
pe
r
g
a
mi
no
we
"k
s
z
t
at
y
.
Upr
a
s
z
c
z
a
j
⇡
c
:
wc
z
e
⇠
ni
e
j
wy
s
t
a
wyI
z
yc
e
c
ho
waas
t
e
r
y
l
no
⇠
'
po
dob
n⇡dot
e
j
pa
nuj
a
c
e
hwpr
o
s
e
k
t
o
r
i
um;
Wy
l
i
nk
awy
g
l
a
danae
pi
z
o
dwy
j
$
t
yzMuz
e
um Hi
s
t
o
r
i
i
Na
t
ur
a
l
ne
j
-z
a
t
e
mz
upeni
ei
nnyr
o
dz
a
jo
dk
a
%
e
ni
a
.
Po
wi
e
wmuz
e
um c
z
u'z
a
pe
wnepr
z
e
zg
a
bl
o
t
yr
ó
%
ny
c
hr
oz
mi
a
r
ó
w,
k
t
ó
r
epo
j
a
wi
a
j
⇡s
i
$na
wy
s
t
a
wi
ewl
i
c
z
bi
et
r
z
e
c
h.
Byz
g$
bi
'z
a
wa
r
t
o
⇠
'pi
e
r
ws
z
e
jna
l
e
%
yk
uc
n⇡
'l
ubk
l
$
k
n⇡
'
.
Na
s
z
y
m
o
c
z
o
m uk
a
%
⇡s
i
$Pu
nk
t
y
-s
c
he
ma
t
,
k
t
ó
r
ymó
gb
ysu%
y
'z
ar
y
c
i
n$dol
e
k
c
j
iopr
o
k
r
e
a
c
j
idl
adz
i
e
c
ido
l
a
to
⇠
mi
u.
Dwapunk
t
y
,
k
t
ó
r
ewdr
o
dz
ek
o
l
e
j
ny
c
he
t
a
pó
ws
t
a
j
⇡s
i
$s
i
e
c
i
⇡l
udz
k
i
c
hc
i
ae
kdo4c
m.
dug
o
⇠
c
i
.
Ko
l
e
j
nag
a
bl
o
t
k
a
,
wi
e
l
k
o
⇠
c
ibr
ul
i
o
nuA4s
k
r
y
waUka
da
u
t
o
no
mi
c
z
ny
,
wpi
s
a
nywr
ó
wne
s
z
e
r
e
g
il
i
ni
it
wo
r
z
⇡
c
y
c
hwz
ó
rk
a
l
k
i
.
Iwr
e
s
z
c
i
et
r
z
e
c
i
ewi
e
l
k
i
ea
k
wa
r
i
um-uc
i
e
l
e
⇠
ni
a
j
⇡
c
et
y
t
uo
w⇡
wy
l
i
nk
!
-pr
e
z
e
nt
uj
er
z
e
c
z
o
nyna
s
k
ó
r
e
k
.
Ks
z
t
at
yj
a
k
i
et
a
mz
na
j
duj
e
myt
oc
i
aow$
%
ao
wi
ni
$
t
e
g
o
wo
k
ó dr
z
e
wa
,
apo
dni
m dwi
ec
z
a
s
z
k
i
:
l
udz
k
aiz
wi
e
r
z
$
c
a
-s
pe
c
y
f
i
c
z
net
r
i
o
,
pr
z
y
wouj
⇡
c
enamy
⇠
l
ni
ej
e
dno
.
Dz
i
e
k
it
e
muz
a
wa
r
t
o
⇠
'g
a
bl
o
t
ys
t
a
j
es
i
$ni
et
y
l
k
opo
wo
k
⇡c
i
as
a
my
c
hpr
z
e
ds
t
a
wi
o
ny
c
h,
a
l
epr
z
e
zt
a
k
i
eani
ei
nnei
c
hz
a
k
o
mpo
no
wa
ni
ej
e
s
tt
e
%wy
l
i
nk
0c
ae
j
k
ul
t
ur
yo
pa
r
t
e
j
naSt
a
r
y
m
Te
s
t
a
mi
e
nc
i
e
.
Obo
ks
c
hl
udni
eo
pr
a
wi
o
ny
c
hws
z
kope
r
g
a
mi
no
wy
c
hf
o
r
m napo
do
dz
epo
d⇠
c
i
a
n⇡
po
r
z
uc
o
noWa
r
k
o
c
z
.
Tr
udnows
k
a
z
a
'z
wi
e
r
z
$
,
k
t
ó
r
eb
yowa
⇠
c
i
c
i
e
l
e
m wa
r
k
o
c
z
az
a
ni
ml
e
gw
pr
z
e
s
t
r
z
e
nig
a
l
e
r
i
i
.W a
⇠
c
i
wi
epo
mi
mo
,
%
ewy
g
l
⇡
dat
r
o
c
h$j
a
kpy
s
kwi
l
k
a
,
t
r
udnoo
pr
z
e
's
i
$
wr
a
%
e
ni
u,
%
ez
r
z
uc
o
nyz
o
s
t
apr
z
e
zc
zo
wi
e
k
a
.
Wn$
t
r
z
eo
bi
e
k
t
umak
s
z
t
ats
ug
e
r
uj
⇡
c
y
,
%
e
pr
z
e
z
na
c
z
o
nej
e
s
tdopr
z
y
oz
da
bi
a
ni
al
ubc
hr
o
ni
e
ni
ago
wyl
udz
k
i
e
j
.
Za
t
e
m mi
moa
ni
ma
l
i
s
t
y
c
z
ne
j
e
s
t
e
t
y
k
iWa
r
k
o
c
zj
e
s
twy
l
i
nk
⇡poz
o
s
t
a
wi
o
n⇡pr
z
e
zpr
z
e
ds
t
a
wi
c
i
e
l
aho
mos
a
pi
e
ns
.
Twó
rwy
k
o
na
ny
z
o
s
t
azpa
k
u,
z
a
i
mpr
e
g
no
wa
ny
c
hpr
e
pa
r
a
t
e
m,
k
t
ó
r
yk
o
ns
y
t
uuj
ez
a
pa
c
hc
ae
jwy
s
t
a
wy
-wo
6ni
e
na
c
ha
l
naa
l
eumi
a
r
k
o
wa
ni
ez
a
t
$
c
ha
.
Pows
t
$
pny
mo
g
l
⇡
dz
i
eWy
l
i
nk
ii
nt
e
r
pr
e
t
a
c
j
ez
a
c
z
y
na
j
⇡mis
i
$r
o
z
j
e
%
d%
a
'(
c
oj
e
s
tpr
e
c
e
de
ns
e
m
z
de
c
y
do
wa
ni
ei
np
l
u
s
)
.
Pr
z
e
c
z
uwa
m,
%
el
i
c
z
nepa
s
z
c
z
y
z
nyz
wi
⇡
%
⇡s
i
$o
s
t
a
t
e
c
z
ni
ewj
e
de
nk
o
r
puso
k
o
mpl
e
k
s
o
we
ja
l
es
pó
j
ne
jbudo
wi
e
.
Pó
k
ic
oz
a
uwa
%
a
m dwai
nt
e
r
e
s
uj
⇡
c
ew⇡
t
k
i
-po
wo
k
i
.
Az
a
t
e
m:
L1.
Wy
l
i
nk
a
Pa
mi
$
t
a
m dz
i
e
6,
wk
t
ó
r
y
mo
dwi
e
dz
ia
m wy
s
t
a
w$wSt
e
r
e
o
.
Pr
a
k
t
y
c
z
ni
epr
z
e
zc
a⇡s
o
bo
t
$
pa
dade
s
z
c
zio
dk
o
g
o
⇠wc
z
e
⇠
ni
e
j
,
r
a
nousy
s
z
aa
m,
%
e"
ws
z
y
s
t
k
odz
i
s
i
a
js
pa
da
"
.
Wy
l
i
nk
at
a
k
%
emi
aa
ws
we
j
budo
wi
epi
e
r
wi
a
s
t
e
kr
uc
hu,
a
l
ewe
k
t
o
rt
e
nzc
a⇡pe
wno
⇠
c
i
⇡ni
eb
ys
k
i
e
r
o
wa
nywdó.
Pr
z
e
mi
e
s
z
c
z
a
ni
ews
y
t
ua
c
j
ipo
woa
ne
jdo%
y
c
i
awSt
e
r
e
omi
aor
a
c
z
e
jc
e
c
hyr
oz
pr
z
e
s
t
r
z
e
ni
a
ni
as
i
$
;
i
c
ho
'o
k
nag
a
l
e
r
i
ib
yye
s
t
e
t
y
c
z
ni
ez
a
ma
s
k
o
wa
net
oe
wi
de
nt
ni
edaos
i
$o
dc
z
u's
i$wy
c
i
⇡
g
a
j
⇡
c
⇡my
⇠
l
i
naz
e
wn⇡
t
r
z
,
po
z
apr
z
e
s
t
r
z
e
6ni
e
s
k
a
z
i
t
e
l
ne
g
owhi
t
ec
ube
.
Za
pr
e
z
e
nt
o
wa
neo
bi
e
k
t
yws
wo
j
e
j
z
wa
r
t
e
j
a
l
ede
l
i
k
a
t
ne
j
,
pr
e
c
y
z
y
j
ni
eut
k
a
ne
j
s
t
r
uk
t
ur
z
es
k
o
nde
ns
o
wayc
a⇡s
i$j
a
k
at
k
wiwpr
o
c
e
s
i
e
pr
z
e
i
s
t
a
c
z
a
ni
a
-pr
z
e
po
c
z
wa
r
z
a
ni
as
i
$
.
Cho
c
i
a
%wpr
z
y
pa
dk
uwy
l
i
nk
ik
t
ó
r
⇡bi
e
r
z
enawa
r
s
z
t
a
tI
z
a
so
wo"
pr
o
c
e
s
"wy
da
j
$s
i
$b
y
'ni
edo
s
k
o
nae
,
z
b
y
to
g
ó
l
ne
.
Ty
m,
k
t
ó
r
epa
s
uj
el
e
pi
e
jj
e
s
t"
pr
z
e
j
⇠
c
i
e
"
.
Wt
r
a
k
c
i
epr
o
c
e
s
uwz
r
o
s
t
umo
dy
c
hw$
%
ys
t
a
r
yo
s
k
ó
r
e
ks
t
a
j
es
i
$z
b
y
tc
i
a
s
nyig
dy
byni
eb
y
o
dr
z
uc
a
nyuni
e
mo
%
l
i
wib
yda
l
s
z
ywz
r
o
s
t
.
Nawy
s
t
a
wi
ewg
a
bl
o
c
i
es
z
c
z
e
l
ni
ez
a
mk
ni
$
t
ez
o
s
t
aoz
ac
i
a
s
nej
u%c
i
ao
.
Odpr
y
s
k
;
s
z
c
z
⇡
t
e
k
pr
o
c
e
s
u,
k
t
ó
r
ywt
y
m mo
me
nc
i
et
o
c
z
ys
i
$j
u%z
upeni
eg
dz
i
ei
ndz
i
e
j
.
Toc
oda
j
es
i
$una
o
c
z
ni
'
;
c
o
mo
%
naz
a
pr
e
z
e
nt
o
wa
'wews
po
mni
a
ne
jj
u%wc
z
e
s
ni
e
j
g
a
bl
o
c
i
ewy
s
t
a
wi
e
nni
c
z
e
j
s
t
a
j
es
i
$ni
e
a
k
t
ua
l
ne
wmo
me
nc
i
ek
i
e
dypo
ws
t
a
j
e
.
Poz
o
s
t
a
j
ej
a
k
oe
f
e
k
tubo
c
z
nymy
⇠
l
ik
t
ó
r
ae
wo
l
uo
waaipo
s
uwas
i
$w
k
i
e
r
unk
uk
o
l
e
j
ne
j
.
J
e
s
tj
e
dna
kidr
ug
i
el
i
c
o
.
Or
y
g
i
na
l
ni
ewy
l
i
nk
ani
e
s
i
ews
wo
j
e
js
t
r
uk
t
ur
z
epa
mi
$
'po
o
s
wobo
dz
e
ni
uzdo
t
y
c
hc
z
a
s
o
we
jpr
z
y
c
i
a
s
no
⇠
c
i
.
W pr
z
e
s
t
r
z
e
nig
a
l
e
r
i
ipr
z
ydus
z
ny
mz
a
pa
c
hupa
k
u,
s
pr
e
pa
r
o
wa
nypr
z
e
zI
z
$na
s
k
ó
r
e
kpr
z
e
s
t
a
j
eb
y
'ni
e
wi
nny
.
Ws
wo
i
mc
i
e
l
ez
a
pi
s
a
nymac
i
$
%
a
rw
po
s
t
a
c
ihi
s
t
o
r
i
ii
s
t
ni
e
ni
aipoz
ba
wi
a
ni
ui
s
t
ni
e
ni
a
.
Pr
z
e
dmi
o
t
yni
es
⇡wy
a
bs
t
r
a
c
ho
wa
neo
ds
wo
j
e
g
o
⇣
r
ó
da
.
Or
g
a
ni
c
z
nepo
c
ho
dz
e
ni
ewi
⇡
%
ej
ewni
e
r
oz
e
r
wa
l
ny
mu
⇠
c
i
s
k
uz%
y
c
i
e
m-br
udn⇡
,
na
ma
c
a
l
n⇡
o
be
c
no
⇠
c
i
⇡wk
t
ó
r
⇡wpi
s
a
naj
e
s
tt
a
k
%
e⇠
mi
e
r
'
.
Po
c
hy
l
a
j
⇡
cs
i
$na
dg
a
bl
o
t
⇡zPu
nk
t
a
mipr
a
wi
do
wo
o
dc
z
y
t
uj
e
mys
c
he
ma
tpr
o
k
r
e
a
c
j
i
-r
oz
pr
z
e
s
t
r
z
e
ni
a
ni
as
i
$%
y
c
i
a
;
a
l
ej
a
k
oma
t
e
r
i
adoj
e
g
owy
k
o
na
ni
a
po
su%
yyo
dpa
dyzma
r
t
we
g
oc
i
aa
.
L2.
Pr
e
pa
r
o
wa
ni
e
Pr
o
c
e
st
e
nj
e
s
twpi
s
a
nywt
k
a
nk
$c
ae
j
wy
s
t
a
wy
.
I
s
t
ni
e
j
epo
dpo
wi
e
r
z
c
hni
⇡k
a
%
de
g
o
pr
e
z
e
nt
o
wa
ne
g
oo
bi
e
k
t
u,
dl
a
t
e
g
o
,
mi
moi
%o
dc
z
uwa
l
nyj
e
dy
ni
ews
f
e
r
z
ez
my
só
wz
y
s
k
uj
es
t
a
t
usb
y
t
u
buduj
⇡
c
e
g
owy
s
t
a
w$
.
Dz
i
e
j
es
i
$t
a
kdl
a
t
e
g
o
,
%
eI
z
apo
sug
i
waas
i
$pr
e
pa
r
o
wa
ni
e
m pr
a
k
t
y
c
z
ni
ena
k
a
%
dy
me
t
a
pi
et
wo
r
z
e
ni
aWy
l
i
nk
i
.
Nas
a
my
m po
c
z
⇡
t
k
upr
o
c
e
s
o
wiul
e
cmus
i
ayp$
c
he
r
z
eij
e
l
i
t
awi
e
pr
z
o
we
.
Pr
z
e
s
zyz
a
t
e
m
k
⇡
pi
e
lwk
wa
s
i
emr
ó
wk
o
wy
m wy
mi
e
s
z
a
ny
m zs
o
l
⇡
.
Na
s
t
$
pni
e
,
k
i
e
dyt
r
wayna
c
i
⇡
g
ni
e
t
enas
t
e
l
a
r
z
ei
c
z
a
s
z
k
ir
oz
po
c
z
⇡s
i
$k
o
l
e
j
nye
t
a
ppr
e
pa
r
a
c
j
i
.
Ty
mr
a
z
e
mb
yat
opr
e
pa
r
a
c
j
af
o
r
m-wy
l
i
ne
k
.
Za
ws
z
epo
c
i
⇡
g
amni
ek
i
e
dywdz
i
aa
ni
uj
a
k
i
epo
de
j
muj
ea
r
t
y
s
t
auk
r
y
t
yj
e
s
te
l
e
me
nta
bs
ur
du.
W Wy
l
i
nc
eni
emus
z
$s
i
$z
b
y
tdug
oz
a
ge
bi
a
'
;
wy
c
hwy
t
uj
$t
oo
dr
a
z
u.
Caamoz
o
l
napr
a
c
aI
z
y
z
a
my
k
as
i
$nat
wo
r
z
e
ni
uc
z
e
g
o
⇠c
ozde
f
i
ni
c
j
ij
e
s
te
f
e
k
t
e
m ubo
c
z
y
m.
Wt
y
m mo
me
nc
i
ena
l
e
%
y
o
dwoa
's
i
$doi
nne
g
oz
na
c
z
e
ni
aso
wa"
pr
e
pa
r
o
wa
ni
e
"
.
Two
r
z
e
ni
ewy
l
i
ne
kna
bi
e
r
az
na
c
z
e
ni
az
uwa
g
inaf
a
k
t
,
%
ej
e
s
tf
a
br
y
k
o
wa
ni
e
m pr
z
e
dmi
o
t
ó
w,
k
t
ó
r
ews
y
t
ua
c
j
ina
t
ur
a
l
ne
j
po
ws
t
a
j
⇡s
a
mo
i
s
t
ni
e
po
dc
z
a
swz
r
a
s
t
a
ni
ac
i
aao
wa
dó
w,
g
a
dó
wis
t
a
wo
no
g
ó
w.
Ni
ec
ho
dz
it
una
we
tona
⇠
l
a
do
wa
ni
eo
we
g
o
pr
o
duk
t
uz
j
a
wi
s
k
ana
t
ur
a
l
ne
g
o
,
a
l
eode
c
y
z
j
$naa
k
tpr
o
duk
o
wa
ni
ar
e
s
z
t
y
.
Dl
a
c
z
e
g
oI
z
ade
c
y
duj
es
i
$
nat
wo
r
z
e
ni
ei
mi
t
a
c
j
io
dpa
dupor
z
e
c
z
o
ny
m pr
o
c
e
s
i
e
?Odpo
wi
e
d⇣j
e
s
tpr
o
s
t
a
.
Po
ni
e
wa
%t
wo
r
z
y
wy
l
i
nk
$ni
et
y
l
ez
wi
e
r
z
$
c
⇡c
ol
udz
k
⇡
.
Po
k
o
r
nepo
c
hy
l
e
ni
es
i
$na
dt
⇡wa
⇠
ni
epo
s
t
ao
⇠
c
i
⇡o
k
a
z
uj
es
i
$c
e
l
o
we
.
Na
s
t
e
ps
t
we
mj
e
s
t
ba
r
dz
os
ubt
e
l
nyo
br
a
zoni
e
z
wy
k
l
ei
s
t
o
t
ne
jt
r
e
⇠
c
i
.
Oz
a
i
s
t
ni
ay
mr
y
t
ua
l
epr
z
e
j
⇠
c
i
a⇠
wi
a
dc
z
yj
e
dy
ni
e
s
t
r
z
$
pe
k
,
k
t
ó
r
yz
o
s
t
apr
z
e
zt
e
npr
o
c
e
swy
pl
ut
y
.
Os
t
a
t
e
c
z
ni
ef
o
r
myz
y
s
k
uj
⇡l
e
k
k
o
⇠
'c
ha
r
a
k
t
e
r
y
s
t
y
c
z
n⇡dl
apa
pi
e
r
upe
r
g
a
mi
no
we
g
o
.
Pa
t
r
z
⇡
cna
wy
l
i
nk
ic
z
uj
es
i
$
,
%
ewy
k
o
ny
wa
neb
yyzwi
e
l
k
⇡pi
e
c
z
oo
wi
t
o
⇠
c
i
⇡a
l
ez
upeni
ebe
zt
r
udu.
Pr
z
y
po
mi
na
ms
o
bi
e
,
pe
wn⇡r
oz
mo
w$opr
a
c
a
c
hI
z
y
;
pa
downi
e
js
t
wi
e
r
dz
e
ni
e
,
%
eo
nepopr
o
s
t
u
"
wy
c
ho
dz
⇡j
e
jzr
⇡
k
"
.
Ko
nt
e
mpl
uj
⇡
cWy
l
i
nk
!t
r
udnoo
pr
z
e
's
i
$wr
a
%
e
ni
u,
%
et
a
kj
e
s
ti
s
t
o
t
ni
e
.
Sia
o
bi
e
k
t
ó
wk
r
y
j
es
i
$wi
c
hmi
l
i
me
t
r
o
we
j
g
r
ubo
⇠
c
i
.
Ni
mf
a
Opus
z
c
z
a
j
⇡
cs
a
l
$mi
j
a
mypor
a
zk
o
l
e
j
nyMae
g
oc
zo
wi
e
k
a
.
We
dl
ede
f
i
ni
c
j
ipr
z
y
t
o
c
z
o
ne
j
na
ws
t
$
pi
ej
a
k
oj
e
dy
neo
g
ni
wowy
s
t
a
wyj
e
s
tni
mf
⇡
.
Oi
l
ews
z
y
s
t
k
i
ei
nnee
l
e
me
nt
yWy
l
i
nk
ima
t
e
r
i
a
l
i
z
uj
⇡
poz
o
s
t
ao
⇠
'
,
o
nz
de
c
y
do
wa
ni
e%
y
j
e
.
Uo
s
a
bi
ac
y
k
l
,
k
t
ó
r
e
g
o⇠
l
a
dys
t
a
no
wi
⇡gó
wn⇡c
z
$
⇠
'pr
e
z
e
nt
a
c
j
i
.
Ch⇡
cna
z
wa
't
e
nc
y
k
lso
wa
mir
y
z
y
k
uj
$wy
ni
kdo
⇠
't
r
y
wi
a
l
ny
,
j
a
kz
wy
k
l
eb
y
wazwy
ka
da
ni
e
m
k
we
s
t
i
ipo
ds
t
a
wo
wy
c
h.
Pi
s
z
⇡
c
,
%
eMayc
zo
wi
e
k(
j
a
kr
ó
wni
e
%c
aaWy
l
i
nk
a
)o
po
wi
a
dao
pr
z
e
i
s
t
a
c
z
a
ni
udo
k
o
nuj
⇡
c
y
ms
i
$wc
zo
wi
e
k
u,
c
z
uj
$
,
%
ec
o
⇠muo
dbi
e
r
a
m.
Pa
r
$dnipoo
be
j
r
z
e
ni
uwy
s
t
a
wyt
r
a
f
ia
m nat
e
k
s
tJ
o
e
l
aHo
f
f
ma
nnaBe
r
nh
a
r
d
.
Opi
sna
r
o
dz
i
n
t
y
t
uo
we
g
obo
ha
t
e
r
az
a
wi
e
r
af
r
a
g
me
nt
,
k
t
ó
r
ypo
k
a
z
ami
,
oj
a
k
i
ez
na
c
z
e
ni
ewz
bo
g
a
c
ic
a⇡wy
s
t
a
w$
ó
wo
bi
e
k
toe
mbr
i
o
na
l
ny
mk
s
z
t
ac
i
e
.
Ot
ot
e
nf
r
a
g
me
nt
:
Na
r
z
0
d
yBe
r
nh
a
r
d
af
o
r
mo
ways
i
!p
o
mau
(
ni
ep
o
ws
t
ac
aywj
e
d
ne
jc
h
wi
l
i
)
,
z
a
ni
ms
t
as
i
!wp
eniu
k
s
z
t
at
o
wa
ny
md
z
i
e
c
k
i
e
m.
Cowi
!
c
e
jwe
wna
t
r
z
ni
e
g
oz
na
j
d
u
j
es
i
!k
o
l
e
j
ned
z
i
e
c
k
o
,
awni
mna
s
t
e
p
neit
a
kb
e
zk
o
5c
a
.
[
i
i
]
Te
no
bi
e
k
ts
t
o
j
⇡
c
yuwe
j
⇠
c
i
adowy
s
t
a
wydaj
e
jo
dde
c
hiwz
bo
g
a
c
iok
o
l
e
j
n⇡wa
r
t
o
⇠
c
t
r
wa
ni
e
.
Wo
s
o
bi
eMae
g
oc
zo
wi
e
k
ac
aas
y
t
ua
c
j
awSt
e
r
e
oz
y
s
k
aadr
ug
io
t
wó
r
.
Wy
o
br
a
z
ia
ms
o
bi
e
o
⇠c
i
⇡
g
n⇡
c
azt
⇡s
a
m⇡s
i⇡wdwó
c
hk
i
e
r
unk
a
c
h.
Wz
r
o
s
tipr
z
e
s
zo
⇠
'
,
k
t
ó
r
ag
opo
wo
duj
er
o
dz
⇡w
o
bs
e
r
wa
t
o
r
z
euc
z
uc
i
ec
i
⇡
go
⇠
c
i
.
Tows
pa
ni
aek
i
e
dys
z
t
uk
aj
a
k
ot
wó
rc
ak
o
wi
c
i
eni
e
na
t
ur
a
l
nypo
t
r
a
f
i
mó
wi
'or
z
e
c
z
a
c
hpr
a
wdz
i
wy
c
h.
[
i
]ht
t
p:
/
/
pl
.
wi
k
i
pe
di
a
.
o
r
g
/
wi
k
i
/
Wy
l
i
nk
a
[
i
i
]J
o
e
lHo
f
f
ma
nn,
Be
r
hnha
r
d,
w:
Li
t
e
r
a
t
ur
ana⇠
wi
e
o
c
i
enr
.
1112/
2004,
s
.
235
__________
__________________________________________________________
Te
ks
tt
owa
r
z
y
s
z
0
c
ywy
s
t
a
wi
e“
SAMORODEK”
Mi
c
ha
5La
s
ot
a2009
„
Sa
mo
r
o
de
k
”I
z
yTa
r
a
s
e
wi
c
zt
owy
s
t
a
wado
s
k
o
na
l
euj
a
wni
a
j
⇡
c
as
e
dnopr
a
c
ya
r
t
y
s
t
k
i
,
a
l
er
z
uc
a
j
⇡
c
a
t
a
k
%
eno
we⇠
wi
a
tonaj
e
jdo
t
y
c
hc
z
a
s
o
w⇡pr
a
k
t
y
k
$
.
Wc
z
e
⇠
ni
e
j
s
z
es
o
l
o
wepr
e
z
e
nt
a
c
j
eTa
r
a
s
e
wi
c
z
,
„
Go
wi
z
na
”i
„
Qy
wi
c
i
e
l
ka
”
,
z
wi
a
s
t
o
waya
r
t
y
s
t
k
$
,
k
t
ó
r
ak
o
ns
e
k
we
nt
ni
epr
a
c
uj
ewwy
ma
g
a
j
⇡
c
e
jo
r
g
a
ni
c
z
ne
jma
t
e
r
i
i
,
wi
⇡
%
⇡
cj
⇡zr
a
dy
k
a
l
ny
ms
po
j
r
z
e
ni
e
m nal
udz
k
⇡ps
y
c
hi
k
$
.
Obi
e
k
t
yr
z
e
⇣
bi
a
r
s
k
i
e
Ta
r
a
s
e
wi
c
z
,
s
ka
da
j
⇡
c
es
i
$na„
Sa
mo
r
o
dk
a
”
,
wy
t
y
c
z
a
j
⇡no
w⇡⇠
c
i
e
%
k
$j
e
j
po
s
z
uk
i
wa
6.
Wy
da
j
es
i
$
,
%
e
a
r
t
y
s
t
k
a⇠
c
i
⇠
l
e
j
ni
%do
t
⇡
dwi
⇡
%
ef
o
r
m$it
r
e
⇠
'–t
y
mr
a
z
e
mt
os
a
mama
t
e
r
i
a(
j
a
k
%
ez
na
c
z
⇡
c
a
:
z
de
-
g
r
a
do
wa
na
,
„
upa
da
”
)s
t
a
j
es
i
$s
e
dne
mj
e
jpr
a
c
y
.
Ma
e
s
t
r
i
aia
r
t
y
s
t
y
c
z
na⇠
wi
a
do
mo
⇠
'
,
zj
a
k
⇡Ta
r
a
s
e
wi
c
zpo
sug
uj
es
i
$z
r
e
duk
o
wa
ny
m(
dowi
e
pr
z
o
wy
c
hj
e
l
i
tip$
c
he
r
z
y
,
s
t
a
l
i
,
k
a
r
t
o
nuis
t
y
r
o
pi
a
nu)
ma
t
e
r
i
ae
m,
su%
yba
r
dz
i
e
j
ni
%do
t
⇡
dj
e
j
wy
o
br
a
⇣
nini
%s
poe
c
z
ne
jl
ubps
y
c
ho
l
o
g
i
c
z
ne
jdi
a
g
noz
i
e
.
Wt
e
ns
po
s
ó
ba
r
t
y
s
t
k
at
wo
r
z
yk
o
mpl
e
t
ny
,
po
r
us
z
a
j
⇡
c
yio
s
o
bi
s
t
y⇠
wi
a
t
,
k
t
ó
r
e
g
oni
emo
%
na"
pr
z
y
-
s
z
pi
l
i
'
"j
e
dnoz
na
c
z
n⇡i
nt
e
r
pr
e
t
a
c
j
⇡
,
l
e
c
zk
t
ó
r
ywy
my
k
as
i
$l
o
g
i
c
e
,
ij
a
k
os
pó
j
naii
nt
e
ns
y
wnawi
z
j
a
wy
ma
g
awr
a
%
l
i
we
g
opr
z
e
%
y
wa
ni
a
.
__________
__________________________________________________________
Te
ks
tMi
c
ha
5
aLa
s
ot
yt
owa
r
z
y
s
z
0
c
ywy
s
t
a
wi
e„
9y
wi
c
i
e
l
ka
”
Poz
na
;2008
Ws
wo
j
e
jdy
pl
o
mo
we
j
wy
s
t
a
wi
eI
z
aTa
r
a
s
e
wi
c
zpo
de
j
muj
et
e
ma
t
y
k
$pr
z
e
mo
c
yo
r
a
zps
y
c
ho
l
o
g
i
c
z
ne
j
uo
mno
⇠
c
i
,
wr
a
c
at
a
k
%
edoo
r
g
a
ni
c
z
ne
j
ma
t
e
r
i
i
,
k
t
ó
r
⇡po
sug
i
waas
i
$wewc
z
e
⇠
ni
e
j
s
z
y
c
hs
o
l
o
wy
c
h
pr
o
j
e
k
t
a
c
h„
Go
wi
z
na
”(
Ga
l
e
r
i
aAr
s
e
na/Bi
ay
s
t
o
k2008)i
„
Ha
ndma
de
”
(
Ga
l
e
r
i
aPi
e
s
/Poz
na
6
2007
)
.
I
z
awy
k
o
r
z
y
s
t
uj
ez
a
z
wy
c
z
a
jwi
e
pr
z
o
wemi
$
s
oiu
%
y
wa„
k
uc
he
nny
c
h”me
t
o
dj
e
g
oo
br
ó
b
k
i
.
W
pr
z
y
pa
dk
u„
Qy
wi
c
i
e
l
k
i
”t
e
nk
uc
he
nnyw⇡
t
e
kmaz
na
c
z
e
ni
ewi
$
k
s
z
eni
%k
i
e
dy
k
o
l
wi
e
kwc
z
e
⇠
ni
e
j
.
J
e
dz
e
ni
ezj
e
g
ops
y
c
ho
l
o
g
i
c
z
ny
miie
s
t
e
t
y
c
z
ny
mik
o
nt
e
k
s
t
a
mis
⇡t
y
mr
a
z
e
m do
mi
nuj
⇡
c
y
mt
e
ma
t
e
m
wy
s
t
a
wy
,
j
e
g
of
unda
me
nt
a
l
ny
me
l
e
me
nt
e
mj
e
dna
kpo
z
o
s
t
a
j
e
,
z
a
r
%
ni
$
t
awt
r
a
dy
c
y
j
nys
po
s
ó
b
,
⇠
wi
ni
a
.
Dr
ug
i
m po
z
ak
uc
hni
⇡wa
%
ny
m mi
e
j
s
c
e
m wy
s
t
a
wyj
e
s
tt
o
a
l
e
t
a
,
at
a
k
%
e⇡
c
z
⇡
c
yj
ek
o
r
y
t
a
r
zo
r
a
zdr
o
g
a
po
mi
$
dz
yni
mia
na
l
o
g
i
c
z
nadodr
o
g
imi
$
dz
yus
t
a
miao
db
y
t
e
m.
Ki
mj
e
s
tt
y
t
uo
wa%
y
wi
c
i
e
l
k
a
?Na
dwy
s
t
a
w⇡uno
s
is
i
$duc
hma
t
c
z
y
ne
j
t
r
o
s
k
i
,
j
a
k
%
ec
z
$
s
t
o
pr
z
e
j
a
wi
a
j
⇡
c
e
j
s
i
$wdo
br
z
epr
z
y
g
o
t
o
wa
ny
m po
s
ik
u.
.
.
Ta
r
a
s
e
wi
c
zo
dwa
%
ni
ez
a
g
l
⇡
daz
ak
ul
i
s
y
k
uc
he
nne
j
s
i
e
l
a
nk
iipr
z
y
no
s
is
t
a
mt
⇡
dws
t
r
z
⇡
s
a
j
⇡
c
eo
po
wi
e
⇠
c
i
.
__________
__________________________________________________________
Te
ks
tMi
c
ha
5
aLa
s
ot
yt
owa
r
z
y
s
z
0
c
ywy
s
t
a
wi
e“
Zr
os
t
”
BWAZi
e
l
onaGór
a2010
I
ns
pi
r
a
c
j
⇡dl
ana
j
no
ws
z
e
j
wy
s
t
a
wyI
z
yTa
r
a
s
e
wi
c
zs
⇡o
bs
e
r
wa
c
j
e⇠
wi
a
t
apr
z
y
r
o
dy
,
s
z
c
z
e
g
ó
l
ni
e
k
r
ó
l
e
s
t
wag
r
z
y
bó
w.
Wy
bi
e
r
a
j
⇡
cg
r
z
y
b
yz
apunk
to
dni
e
s
i
e
ni
a
,
Ta
r
a
s
e
wi
c
zz
g$
bi
ani
c
z
y
m po
d
mi
k
r
o
s
k
o
pe
ms
wo
j
eul
ubi
o
net
e
ma
t
y
:
a
no
ma
l
i
apr
z
y
r
o
dni
c
z
eips
y
c
ho
l
o
g
i
c
z
ne
,
z
do
l
no
⇠
c
i
pr
z
y
s
t
o
s
o
wa
wc
z
e%
y
we
g
oo
r
g
a
ni
z
mu,
f
unk
c
j
o
na
l
no
⇠
'uka
dó
wf
i
z
j
o
l
o
g
i
c
z
ny
c
ho
r
a
zz
j
a
wi
s
k
a
dy
s
f
unk
c
y
j
ne
.
Zr
o
s
tt
ome
t
o
dar
oz
mna
%
a
ni
apo
mi
j
a
j
⇡
c
ac
e
c
hypc
i
o
we
,
po
l
e
g
a
j
⇡
c
anabe
z
pc
i
o
wy
m
mi
e
s
z
a
ni
ui
nf
o
r
ma
c
j
ig
e
ne
t
y
c
z
ne
j
,
j
e
s
to
g
ó
l
ni
er
z
e
c
zuj
muj
⇡
cs
po
s
o
be
m pr
z
e
t
r
wa
ni
ani
e
k
t
ó
r
y
c
h
g
r
z
y
bó
wws
k
r
a
j
ni
eni
e
k
o
r
z
y
s
t
ny
c
hwa
r
unk
a
c
h.
Sa
mt
y
t
us
y
g
na
l
i
z
uj
ej
e
dna
ki
s
t
o
t
nyno
wya
k
c
e
ntwt
wó
r
c
z
o
⇠
c
i
Ta
r
a
s
e
wi
c
z
.
Oz
na
c
z
ao
npo⇡
c
z
e
ni
e
dwó
c
hf
o
r
m wj
e
dn⇡–it
e
na
s
pe
k
t–f
o
r
ma
l
nyima
t
e
r
i
a
l
nywy
da
j
es
i
$a
k
t
ua
l
ni
ewa
%
ni
e
j
s
z
yni
%w
do
t
y
c
hc
z
a
s
o
wy
c
hpr
a
c
a
c
hI
z
y
.
„
Zr
o
s
t
”mo
%
er
ó
wni
e
%s
z
e
r
z
e
j
o
dno
s
i
's
i
$dopo
dz
i
aunaf
o
r
m$it
r
e
⇠
'
,
iws
k
a
z
y
wa
'i
%pr
z
e
dmi
o
t
e
m wy
s
t
a
wyj
e
s
tz
a
t
a
r
c
i
et
e
g
odua
l
i
z
mu–na
j
pr
a
wdo
po
dob
ni
e
j
s
t
⇡
dt
e
%
a
bs
t
r
a
k
c
y
j
nee
f
e
k
t
yna
j
no
ws
z
y
c
hr
e
a
l
i
z
a
c
j
ia
r
t
y
s
t
k
i
.
Ta
r
a
s
e
wi
c
zni
eme
t
a
f
o
r
y
z
uj
eama
ni
pul
uj
ew
r
z
e
⇣
bi
a
r
s
k
is
po
s
ó
bna
t
ur
a
l
ny
mipr
o
c
e
s
a
miwz
r
o
s
t
uir
oz
ka
du.
Wi
e
pr
z
o
wep$
c
he
r
z
eik
r
e
wo
r
a
z
po
ds
t
a
wo
wema
t
e
r
i
ays
z
t
uc
z
ne
:
s
z
ko
,
pa
pi
e
rik
a
r
t
o
n,
poz
wa
l
a
j
⇡j
e
j
t
wo
r
z
y
'f
o
r
mys
pa
j
a
j
⇡
c
e
i
de
a
l
ni
euwo
l
ni
o
n⇡wy
o
br
a
⇣
ni
$is
k
upi
o
n⇡mi
ni
ma
l
i
s
t
y
c
z
n⇡r
oz
t
r
o
pno
⇠
'do
j
r
z
ae
ja
r
t
y
s
t
k
i
.
__________
__________________________________________________________
wi
ni
aMa
t
ka
Te
ks
tZuz
a
nnyHa
dr
y
?wkwa
r
t
a
l
ni
kuEx
i
t2008
W poz
na
6s
k
i
e
j
g
a
l
e
r
i
iSt
a
r
t
e
rI
z
aTa
r
a
s
e
wi
c
zz
a
g
o
s
po
da
r
o
waapr
z
e
s
t
r
z
e
6,
s
t
r
uk
t
ur
a
l
ni
e
pr
z
y
po
mi
na
j
⇡
c
⇡mi
e
s
z
k
a
ni
e
.
Mi
moz
a
c
ho
wa
ni
ak
l
a
s
y
c
z
ne
g
ouka
du,
s
e
nst
e
jpr
z
e
s
t
r
z
e
niz
o
s
t
a
po
dwa
%
o
nypo
pr
z
e
zz
a
ne
g
o
wa
ni
ej
e
jf
unk
c
j
o
na
l
no
⇠
c
i
.
Na6y
wi
c
i
e
l
k
!s
ka
days
i
$dwao
bi
e
k
t
y
uz
y
s
k
a
nezwy
pr
e
pa
r
o
wa
ne
j
⇠
wi
ni
,
z
r
o
bi
o
nazk
uc
he
nny
c
hr
e
s
z
t
e
kio
dpa
dk
ó
w„
wy
pl
uwk
a
”o
r
a
z
k
s
i
⇡
%
k
a
.
Wi
dz
,
mi
j
a
j
⇡
c„
t
o
a
l
e
t
$
”
,
g
dz
i
ewmi
e
j
s
c
uz
de
wa
s
t
o
wa
ne
g
oWCz
na
j
do
waas
i
$wy
pl
uwk
a
,
pr
z
e
c
ho
dz
ipr
z
e
zpo
k
ó
j
,
wk
t
ó
r
y
m nawi
e
s
z
a
k
uwi
s
i
aawi
e
pr
z
o
was
k
ó
r
a
.
Na
j
mo
c
ni
e
j
s
z
y
mi
na
j
i
s
t
o
t
ni
e
j
s
z
y
m mi
e
j
s
c
e
m wy
s
t
a
wyb
ya„
k
uc
hni
a
”–nac
z
y
s
t
y
mk
uc
he
nny
ms
t
o
l
el
e
%
aa
wy
pr
e
pa
r
o
wa
napoo
wa⇠
wi
ni
,
nak
s
z
t
atpómi
s
k
awy
peni
o
naf
e
r
me
nt
uj
⇡
c
y
mio
woc
a
mi
,
a
r
buz
a
mii
br
z
o
s
k
wi
ni
a
mi
,
na
dk
t
ó
r
y
mik
r
⇡
%
yymus
z
k
io
wo
c
ó
wk
i
.
Poz
o
r
ni
eba
r
dz
odo
so
wnyt
y
t
u wy
s
t
a
wypr
o
wo
k
uj
ec
aama
s
$py
t
a
6.
Ki
mj
e
s
tt
y
t
uo
wa%
y
wi
c
i
e
l
k
a
?
Cz
yt
oc
ona
j
mni
e
ja
mbi
wa
l
e
nt
na
,
na
do
pi
e
k
u6c
z
ama
t
k
a
,
k
t
ó
r
aj
e
dy
ni
ewdus
z
ne
j
,
k
ul
i
na
r
ne
j
a
t
mo
s
f
e
r
z
ej
e
s
tws
t
a
ni
epr
z
e
k
a
z
a
'mio
⇠
'
?Cz
yt
e
%%
y
wi
c
i
e
l
k
apo
t
r
a
k
t
o
wa
naj
e
s
tt
uzc
ay
m
s
z
a
c
unk
i
e
m,
naj
a
k
iz
a
sug
uj
eo
s
o
badba
j
⇡
c
aor
z
e
c
z
yf
unda
me
nt
a
l
ne
,
k
t
ó
r
y
c
hs
i
$wy
pi
e
r
a
my
,
wy
c
ho
dz
⇡
cnaz
e
wn⇡
t
r
z
?Cz
ywr
e
s
z
c
i
e%
y
wi
c
i
e
l
k
at
opo
'
wi
a
r
t
o
wa
naio
g
oo
c
o
na⇠
wi
ni
a
,
k
t
ó
r
e
j
„
no
we
”wn$
t
r
z
ewy
s
t
a
wi
o
nenapubl
i
c
z
nywi
do
kbudz
it
a
kc
z
uo
⇠
'
,
j
a
kio
dr
a
z
$
?
I
z
aTa
r
a
s
e
wi
c
zo
dk
r
yat
o
,
oc
z
y
ms
i
$wi
e
l
eni
emó
wi
,
ac
os
t
a
no
wie
g
z
y
s
t
e
nc
j
a
l
nyf
unda
me
nt
.
Dr
o
g
a
mi
$
dz
yk
uc
hni
⇡at
o
a
l
e
t
⇡t
wo
r
z
yr
a
mydl
at
e
g
o
,
c
opr
z
e
s
⇡
dz
aos
wo
j
s
k
o
⇠
c
iipo
c
z
uc
i
u
be
z
pi
e
c
z
e
6s
t
wa
.
Nat
a
kr
o
z
umi
a
n⇡s
wo
j
s
k
o
⇠
's
ka
da
j
⇡s
i
$c
o
dz
i
e
nneg
e
s
t
yic
z
y
nno
⇠
c
i
,
ba
na
l
neo
r
a
z
i
nt
y
mne
,
ok
t
ó
r
y
c
hna
t
y
c
hmi
a
s
tz
a
po
mi
na
my
,
aj
e
dna
kt
oo
nes
⇡ni
e
z
b
$
dnedot
e
g
o
,
a
b
y%
y
c
i
es
i
$
dz
i
ao
.
Pr
z
y
g
o
t
o
wy
wa
ni
e
,
pr
e
pa
r
o
wa
ni
e
,
j
e
dz
e
ni
e
,
t
r
a
wi
e
ni
e
,
s
pr
z
⇡
t
a
ni
e
,
wy
da
l
a
ni
e–t
y
m„
k
a
r
mis
i
$
”
c
o
dz
i
e
nno
⇠
'
.
Zae
mbl
e
ma
tt
a
k
i
e
jc
o
dz
i
e
nno
⇠
c
i
,
z
a
z
wy
c
z
a
j
ni
e
c
owy
k
o
⇠
l
a
wi
o
ne
jini
e
udo
l
ne
j
,
mo
%
na
t
uuz
na
'„
s
z
ma
t
$
”
,
c
z
y
l
ipo
k
r
y
t
⇡s
i
e
r
⇠
c
i
⇡
,
wy
pr
a
wi
o
n⇡⇠
wi
6s
k
⇡s
k
ó
r
$
,
wi
s
z
⇡
c
aname
t
a
l
o
wy
m
wi
e
s
z
a
k
u,
nak
t
ó
r
e
j
br
z
e
g
uc
ayc
z
a
st
l
is
i
$w⇡
typo
mi
e
6.
6y
wi
c
i
e
l
k
aj
e
s
tt
a
k
%
ewy
s
t
a
w⇡obr
udz
i
eir
e
s
z
t
k
a
c
h.
Spr
a
wyni
e
wy
g
o
dnemo
%
naz
a
mi
e
⇠
'po
ddy
wa
n
(
po
z
wo
l
i
'i
mt
l
i
's
i
$wz
a
k
a
ma
r
k
a
c
hna
s
z
e
j
ps
y
c
hi
k
i
)l
ubpo
mó
ci
m wy
j
⇠
'na⇠
wi
a
todz
i
e
nne
.
I
z
a
Ta
r
a
s
e
wi
c
zo
po
wi
a
das
i
$z
adr
ug
⇡o
pc
j
⇡
.
Spr
e
pa
r
o
wa
napr
z
e
za
r
t
y
s
t
k
$o
wa
l
na
,
k
s
z
t
at
nawy
pl
uwk
a
po
ws
t
aaw%
mudny
m pr
o
c
e
s
i
ena
ka
da
ni
anas
i
e
bi
ek
o
l
e
j
ny
c
hwa
r
s
t
wdo
mo
wy
c
hk
uc
he
nny
c
h
o
dpa
dk
ó
w(
o
bi
e
r
k
i
,
s
k
ó
r
k
io
dba
na
nó
wi
t
p
.
)
.
Po
ws
t
aawt
e
ns
po
s
ó
bma
t
e
r
i
apo
s
i
a
dai
mma
ne
nt
n⇡
s
pr
z
e
c
z
no
⇠
'–g
r
o
ma
dz
iws
o
bi
eo
dpa
dk
i
,
a
l
epo
dda
nar
z
e
⇣
bi
a
r
s
k
i
e
j
o
br
ó
bc
ej
e
s
to
s
wo
j
o
naibl
i
s
k
a
.
Mo
%
nao
dni
e
⇠
'wr
a
%
e
ni
e
,
i
%pr
e
pa
r
uj
⇡
ct
e
ndo
mo
wymi
k
r
o
k
o
s
mo
s
,
a
r
t
y
s
t
k
al
a
wi
r
o
waami
$
dz
ydo
⇠
'
o
dr
$
bny
mipo
s
t
a
wa
mio
dno
s
z
⇡
c
y
mis
i
$dok
o
bi
e
c
o
⇠
c
iuwi
ka
ne
jwt
wo
r
z
e
ni
eo
g
ni
s
k
ado
mo
we
g
o
.
Z
j
e
dne
js
t
r
o
nyo
k
r
ut
naws
we
jbe
z
k
o
mpr
o
mi
s
o
wo
⇠
c
iic
h$
c
ide
ma
s
k
o
wa
ni
ani
e
wy
g
o
dne
j
pr
a
wdy
(
J
e
l
i
ne
k
!
)
,
o
bda
r
z
yaba
naic
o
dz
i
e
nno
⇠
'b
a
r
dz
oc
z
u⇡uwa
g
⇡(
Br
a
c
hCz
a
j
na
!
)
.
By
'mo
%
ej
e
s
tt
a
k
,
i
%
wt
e
jwy
s
t
a
wi
e
,
po
z
o
r
ni
eba
r
dz
opo
dob
ne
j
do⇠
wi
e
t
ne
jHa
ndma
d
e
,
Ta
r
a
s
e
wi
c
zmi
e
r
z
ys
i
$zno
wy
mi
o
bs
z
a
r
a
miwr
a
%
l
i
wo
⇠
c
i
.
Oi
l
ewHa
ndma
d
ea
r
t
y
s
t
k
ac
ho
dnomó
wia
:
o
t
oo
k
r
ut
napr
a
wdaona
t
ur
z
e
r
z
e
c
z
y
wi
s
t
o
⇠
c
i
,
ot
y
l
ew6y
wi
c
i
e
l
c
eo
bo
ke
g
z
y
s
t
e
nc
j
a
l
ne
j
m⇡
dr
o
⇠
c
i
,
wy
wi
e
dz
i
o
ne
jzdz
i
e
c
i
6s
t
wa
s
p$
dz
o
ne
g
onabi
ao
s
t
o
c
k
i
e
j
ws
i
,
po
j
a
wi
as
i
$ws
póc
z
uc
i
e
.
Et
y
c
z
nac
z
y
s
t
o
⇠
'f
e
r
me
nt
uj
⇡
c
e
g
oo
wo
c
u
k
o
nt
r
a
s
t
uj
ezma
r
t
w⇡⇠
wi
ni
⇡
,
k
t
ó
r
azk
o
l
e
i
,
wy
peni
o
nao
wo
c
a
mig
e
ne
r
uj
⇡
c
y
mino
we%
y
c
i
e
,
j
e
s
tf
o
r
m⇡
wz
r
us
z
a
j
⇡
c
⇡
,
o
bo
ko
br
z
y
dz
e
ni
abudz
⇡
c
⇡s
we
g
or
o
dz
a
j
ut
k
l
i
wo
⇠
'
.
Es
t
e
t
y
z
uj
⇡
c
ef
o
r
mys
⇡t
a
k
%
epe
wny
nov
um,
k
t
ó
r
epo
j
a
wi
as
i
$wt
e
jt
wó
r
c
z
o
⇠
c
i
.
Spo
⇠
r
ó
ds
pr
a
w,
k
t
ó
r
ec
y
wi
l
i
z
a
c
j
az
a
mi
a
t
apo
ddy
wa
n,
be
zw⇡
t
pi
e
ni
aj
e
dny
m zna
j
ws
t
y
dl
i
ws
z
y
c
hj
e
s
t
pr
z
e
mo
cwo
be
cz
wi
e
r
z
⇡
t
.
Te
nt
e
ma
tj
e
s
tna
da
lj
e
dny
mz
es
poe
c
z
ny
c
ht
a
bu,
z
a
⇠e
mpa
t
i
as
k
i
e
r
o
wa
na
k
uc
i
e
r
pi
⇡
c
y
mz
wi
e
r
z
$
t
o
m –j
e
dny
m zpo
s
t
ul
a
t
ó
wl
e
wi
c
y
.
J
e
dna
k
%
e⇣
r
ó
de
me
mpa
t
i
i
Ta
r
a
s
e
wi
c
zni
e
s
⇡po
s
t
ul
a
t
y
,
l
e
c
zdo
⇠
wi
a
dc
z
e
ni
e
.
Wi
e
dz
aot
y
m,
i
%ws
z
y
s
c
yuc
z
e
s
t
ni
c
z
y
mywz
a
bi
j
a
ni
u,
z
o
s
t
aadz
i
$
k
i
pr
a
c
ya
r
t
y
s
t
y
c
z
ne
j
wz
bo
g
a
c
o
naona
j
pr
a
wdz
i
ws
z
ews
póo
dc
z
uwa
ni
e
.
Fi
z
y
c
z
napr
a
c
awy
k
o
na
napr
z
e
z
a
r
t
y
s
t
k
$
,
po
l
e
g
a
j
⇡
c
anauc
z
e
s
t
ni
c
t
wuwni
e
ma
lws
z
y
s
t
k
i
c
he
t
a
pa
c
hpr
e
pa
r
o
wa
ni
a⇠
wi
ni
,
da
j
ej
e
j
s
pe
c
y
f
i
c
z
nepr
a
wo
,
k
t
ó
r
e
g
oc
z
a
s
e
ma
t
woj
e
s
to
dmó
wi
'g
o
r
l
i
wy
mo
br
o
6c
o
mz
wi
e
r
z
⇡
t
.
Cao
⇠
c
iwy
s
t
a
wydo
peni
ak
s
i
⇡
%
k
a
,
z
a
wi
e
r
a
j
⇡
c
af
o
t
o
g
r
a
f
i
er
y
s
unk
ó
w,
k
t
ó
r
ea
r
t
y
s
t
k
awy
k
o
naana
o
wo
c
a
c
h.
Po
s
z
c
z
e
g
ó
l
ner
y
s
unk
i
,
o
pa
t
r
z
o
nel
a
k
o
ni
c
z
ny
mk
o
me
nt
a
r
z
e
m,
ut
r
z
y
ma
ny
m wk
o
nwe
nc
j
i
dz
i
e
c
i
$
c
e
j
,
na
i
wne
j
po
e
t
y
k
i
,
s
ka
da
j
⇡s
i
$nar
e
l
a
c
j
$zz
a
bó
j
s
t
waipr
e
pa
r
o
wa
ni
a⇠
wi
ni
.
Ry
s
unk
it
e
pr
z
y
po
mi
na
j
⇡ma
l
o
wi
dana
s
k
a
l
ne
,
mo
%
naz
a
t
e
m wy
o
br
a
z
i
's
o
bi
ec
y
wi
l
i
z
a
c
j
$
,
k
t
ó
r
ao
g
l
⇡
daa
b
yj
e
j
a
k
oz
a
pi
sa
r
c
ha
i
c
z
ny
c
h,
ni
e
mo
%
l
i
wy
c
hdowy
o
br
a
%
e
ni
adz
i
aa
6.
__________
__________________________________________________________
Re
c
e
nz
j
a“
Zy
wi
c
i
e
l
ki
”
Ma
r
t
aKos
i
;s
ka
Obi
e
g2008
ComoB
eods
5
oni
Cs
z
t
ukaobi
e
kt
u?Nama
r
g
i
ne
s
i
e⌅y
wi
c
i
e
l
k
iI
z
a
be
l
i
Ta
r
a
s
e
wi
c
z
.
Nana
j
no
ws
z
⇡wy
s
t
a
w$I
z
a
be
l
i
Ta
r
a
s
e
wi
c
z6y
wi
c
i
e
l
k
as
ka
da
j
⇡s
i
$
:
umi
e
s
z
c
z
o
nana
dr
e
wni
a
ny
ms
t
o
l
er
z
e
⇣
baok
s
z
t
ac
i
epo
du%
ne
g
opr
z
e
k
r
o
j
u⇠
wi
ni
,
o
bc
i
⇡
g
ni
$
t
ao
ds
po
du⇠
wi
6s
k
⇡
s
k
ó
r
⇡
,
wy
peni
o
nama
t
e
r
i
⇡g
ni
j
⇡
c
y
c
ho
wo
c
ó
w;
⇠
wi
6s
k
as
k
ó
r
az
a
r
z
uc
o
naname
t
a
l
o
wywi
e
s
z
a
ko
r
a
zs
pr
e
pa
r
o
wa
nyuj
e
j
doupo
mi
e
6;
c
z
a
r
na
,
ni
e
c
oc
hr
o
po
wa
t
a
,
r
e
g
ul
a
r
nawk
s
z
t
ac
i
ebr
yaul
e
pi
o
nazo
dpa
dó
wj
e
dz
e
ni
a–e
k
wi
wa
l
e
nt
wy
pl
uwk
idr
a
pi
e
%
ny
c
hpt
a
k
ó
w;
k
s
i
⇡
%
k
azr
e
pr
o
duk
c
j
a
mir
y
s
unk
ó
wa
ut
o
r
k
i
,
k
t
ó
r
y
mipo
k
r
y
waapo
wi
e
r
z
c
hni
$o
wo
c
ó
w.
Ry
s
unk
o
m
t
o
wa
r
z
y
s
z
yt
e
k
s
t
.
Cot
uj
e
s
t
/
ni
ej
e
s
tws
t
r
F
t
ne
?
Ek
s
poz
y
c
j
az
a
a
r
a
n%
o
wa
nawg
a
l
e
r
i
iSt
a
r
t
e
ro
dt
wa
r
z
apr
z
e
s
t
r
z
e
6do
mo
w⇡
:
wy
pl
uwk
aj
e
s
t
po
r
z
uc
o
nawmay
m po
mi
e
s
z
c
z
e
ni
uowy
k
a
f
e
l
k
o
wa
ne
jpo
do
dz
ea
z
i
e
nk
i
;
na
s
t
$
pni
emi
e
j
s
c
e
,
w
k
t
ó
r
y
m po
ni
edo
mo
weo
g
ni
s
k
o
,
iwj
a
k
i
m mo
g
l
i
b
y
⇠
myo
dna
l
e
⇣
'miewdo
t
y
k
u,
c
i
e
pema
t
e
r
i
e
(
z
a
so
n,
o
bi
'me
bl
i
)–⇠
wi
6s
k
a
,
mo
k
r
as
k
ó
r
aumi
e
s
z
c
z
o
nanawi
e
s
z
a
k
upo
k
r
y
t
aj
e
s
tpr
a
wi
e
r
ó
wno
mi
e
r
ny
m,
j
a
s
ny
m wo
s
i
e
m.
Poó
wk
a⇠
wi
niwy
peni
o
nag
ni
j
⇡
c
y
mio
woc
a
mij
e
s
tj
a
k
wy
e
k
s
po
no
wa
nanas
t
o
l
ek
uc
he
nny
m pa
t
e
r
a
.
Zg
niej
e
dz
e
ni
e
,
o
dpa
dy
,
t
r
up⇠
wi
nizwi
do
c
z
ny
mipo
⇠
mi
e
r
t
ny
mipl
a
ma
mio
pa
do
wy
mi
,
wy
c
z
uwa
l
ny
pr
z
y
k
r
yz
a
pa
c
h.
Ws
z
y
s
t
k
i
ewy
mi
e
ni
o
neo
bi
e
k
t
ypo
wi
nnypr
z
y
wo
dz
i
'namy
⇠
luc
z
uc
i
ews
t
r
$
t
u.
J
e
s
ti
na
c
z
e
j
.
J
a
k
opi
e
r
ws
z
ywy
s
uwas
i
$mo
c
nywa
l
o
re
s
t
e
t
y
c
z
nyt
e
j
pr
a
c
y–o
ws
z
e
m,
ni
e
z
wy
k
l
ec
i
e
k
a
wy–g
ni
j
⇡
c
e
nat
r
upi
e
jpa
t
e
r
z
eo
wo
c
e
,
f
a
k
t
ur
ama
t
e
r
i
ik
t
ó
r
⇡t
wo
r
z
⇡
,
k
o
l
o
r
y–o
t
wi
e
r
a
j
⇡po
l
es
i
l
ny
c
hpe
r
c
e
pc
y
j
ny
c
h
pr
z
y
po
mni
e
6,
a
na
l
o
g
i
i
,
wy
o
br
a
%
e
6–j
e
s
z
c
z
eni
ena
pr
o
wa
dz
a
j
⇡
c
y
c
hnamo
me
nt„
uc
hwy
c
e
ni
as
e
ns
u”
.
Ry
s
unk
iwk
s
i
⇡
%
c
er
oz
ma
z
uj
⇡
c
es
i
$nani
e
r
ó
wne
j
po
wi
e
r
z
c
hnis
k
ó
r
yo
wo
c
ó
wpr
z
y
po
mi
na
j
⇡
pi
e
r
wo
t
ner
y
s
unk
ina
s
k
a
l
ne
.
Sk
ó
r
ama
r
t
we
j⇠
wi
nir
ó
wni
e
%t
wo
r
z
ys
k
o
mpl
i
k
o
wa
n⇡e
s
t
e
t
y
c
z
n⇡
t
o
po
g
r
a
f
i
$na
c
i
$
'
,
s
i
ni
a
k
ó
w,
pl
a
m,
wo
s
ó
w.
Re
a
k
c
j
anas
z
c
z
⇡
t
k
ij
e
dz
e
ni
aima
r
t
wec
i
aot
odwi
ena
j
ba
r
dz
i
e
j
a
r
c
ha
i
c
z
neo
dmi
a
nyws
t
r
$
t
u.
Odpa
dybudz
⇡
cws
t
r
$
tut
r
z
y
muj
⇡pr
z
y%
y
c
i
u,
buduj
⇡c
i
e
nk
⇡g
r
a
ni
c
$mi
$
dz
yt
y
mc
oc
z
y
s
t
e
,
upo
r
z
⇡
dk
o
wa
ne
,
%
y
we
,
at
y
mc
oma
r
t
we–t
r
upe
m.
Obr
z
y
dz
e
ni
enawi
do
kwy
d
z
i
e
l
i
n,
ni
e
c
z
y
s
t
o
#
c
i
,
g
ó
wnaw#
mi
e
r
c
i
[
1]t
ok
o
mpul
s
y
wneo
mdl
e
ni
epr
o
wo
k
uj
⇡
c
es
i
l
n⇡t
r
z
e
⇣
wo
⇠
'%
y
c
i
a
.
Wi
do
kt
r
upa
pr
o
wa
dz
ij
e
dna
kdoo
mdl
e
ni
at
o
t
a
l
ne
g
o
,
t
op
o
z
b
a
wi
e
ni
e#
wi
a
t
a
[
2]
,
ut
r
a
t
ag
r
a
ni
c
y
,
k
t
ó
r
aj
e
s
z
c
z
e
o
ddz
i
e
l
aao
d⇠
mi
e
r
c
i
.
Dl
a
c
z
e
g
oo
bi
e
k
t
yTa
r
a
s
e
wi
c
zni
es
⇡ws
t
r
$
t
ne
?Cot
a
k
i
e
g
oa
ut
o
r
k
az
r
o
bia⇡
c
z
⇡
cz
es
o
b
⇡pr
z
e
%
ut
y
,
g
ni
j
⇡
c
ya
6c
uc
hpo
k
a
r
mo
wyij
e
g
ok
r
e
s–t
r
upa
?
Tr
of
e
umc
odz
i
e
nno?
c
i
.
Pr
z
e
dews
z
y
s
t
k
i
mo
bi
e
k
t
yTa
r
a
s
e
wi
c
zt
wo
r
z
⇡s
i
l
nepo
l
ee
s
t
e
t
y
c
z
ne
.
Tor
z
e
⇣
bys
peni
a
j
⇡
c
es
i
$
ni
et
y
l
k
ows
wo
i
mf
i
z
y
c
z
ny
mt
uit
e
r
a
z
,
ws
wo
j
e
j
ma
t
e
r
i
a
l
ne
j
,
umi
e
s
z
c
z
o
ne
jwg
a
l
e
r
i
ipo
s
t
a
c
i
.
Ka
%
dy
i
c
hs
z
c
z
e
g
ó na
pr
o
wa
dz
anai
c
hba
r
dz
oo
s
o
bi
s
t
⇡hi
s
t
o
r
i
$
.
Os
o
bo
wo
⇠
'a
ut
o
r
k
iiwy
pr
e
pa
r
o
wa
nepr
z
e
z
ni
⇡o
bi
e
k
t
yi
s
t
ni
e
j
⇡ni
e
r
oz⇡
c
z
ni
e
.
Po
wi
eoni
c
h:
ws
z
y
s
t
k
i
ep
r
a
c
ep
r
z
e
s
zyp
r
z
e
zmo
j
edo
ni
e
,
d
o
#
wi
a
d
c
z
ya
mi
c
h
,
s
p
!
d
z
ia
mzni
mic
z
a
s
[
3]
.
Pr
z
e
%
y
wa
't
$pr
a
c
$oz
na
c
z
apr
z
e
%
y
wa
'hi
s
t
o
r
i
$j
e
j
s
t
wor
z
e
ni
a
,
wi
e
dz
i
e
'
,
%
ea
ut
o
r
k
ak
upia⇠
wi
ni
$
,
ana
s
t
$
pni
ea
s
y
s
t
o
waawr
z
e
⇣
nipr
z
yj
e
j
u⇠
mi
e
r
c
e
ni
u,
b
yao
be
c
napr
z
yj
e
jpo
r
c
j
o
wa
ni
u,
z
de
j
mo
wa
ni
uzni
e
js
k
ó
r
yo
r
a
zj
e
j
pr
e
pa
r
o
wa
ni
u.
Do
t
y
k
a
j
⇡
c
wy
pl
uwk
ipa
mi
$
t
a
'
,
%
epo
ws
t
aao
naz
es
z
c
z
⇡
t
k
ó
wj
e
dz
e
ni
apr
z
y
g
o
t
o
wy
wa
ne
g
owk
uc
hnia
ut
o
r
k
i
.
Ta
r
a
s
e
wi
c
zpo
s
zadr
o
g
⇡
,
k
t
ó
r
⇡c
o
dz
i
e
nni
epr
z
e
mi
e
r
z
a
j
⇡mi
e
s
z
k
a
6c
yj
e
jwi
o
s
k
inaPo
dl
a
s
i
u.
Ws
z
y
s
t
k
i
ec
z
y
nno
⇠
c
iz
wi
⇡
z
a
nezpr
z
y
g
o
t
o
wy
wa
ni
e
mj
e
dz
e
ni
a
,
ho
do
wl
⇡z
wi
e
r
z
⇡
t
,
i
c
hubo
j
e
ma
na
s
t
$
pni
epr
e
pa
r
o
wa
ni
e
ms
⇡g$
bo
k
owpi
s
a
newr
y
t
uapr
a
g
ma
t
y
c
z
ne
jc
o
dz
i
e
nno
⇠
c
i
.
St
a
j
es
i
$o
nz
bi
e
g
i
e
ml
a
tt
a
ko
c
z
y
wi
s
t
y
,
%
ewy
k
o
ny
wa
nyme
c
ha
ni
c
z
ni
e
,
ni
e
z
a
uwa
%
a
l
ny
.
Po
pr
z
e
dni
epr
a
c
e
Ta
r
a
s
e
wi
c
zmo
c
noba
dayt
e
nr
y
t
uapy
t
a
j
⇡
coj
e
g
og$
bo
k
ouk
r
y
t
⇡po
ds
t
a
w$–a
k
tpo
l
o
wa
ni
a
,
my
⇠
l
i
s
t
wa
,
z
do
b
y
wa
ni
at
r
o
f
e
um.
Pr
ó
bo
wayt
e
na
k
to
dso
ni
'
,
z
a
py
t
a
'ot
o
,
nai
l
ec
o
dz
i
e
nnel
udz
k
i
e
o
bc
o
wa
ni
ezk
r
wi
⇡imi
$
s
e
mz
wi
e
r
z
⇡
tj
e
s
ti
c
huj
a
r
z
mi
a
ni
e
m pr
z
e
zmy
⇠
l
i
we
g
o
.
Ty
mr
a
z
e
mj
e
dna
k
,
o
dt
wa
r
z
a
j
⇡
cdo
br
z
ez
na
ne
,
me
c
ha
ni
c
z
nedz
i
aa
ni
a
,
a
ut
o
r
k
awz
budz
iat
r
a
um$wmi
e
s
z
k
a
6c
a
c
h
wi
o
s
k
i
.
Ki
e
dyo
po
wi
a
daa
m ot
e
jpr
a
c
ymo
i
mk
r
e
wny
m zk
uj
a
ws
k
i
e
jws
i
,
o
dwr
a
c
a
l
is
i
$z
o
br
z
y
dz
e
ni
e
m.
Oc
z
y
wi
s
t
ypr
o
c
e
spr
o
wa
dz
⇡
c
yo
dho
do
wl
idoubo
j
uz
o
s
t
awt
e
j
pr
a
c
ywyo
ni
o
ny
.
Na
z
na
c
z
o
ny
z
a
k
upe
mt
e
jani
ei
nne
j⇠
wi
ni
,
a
s
y
s
t
⇡pr
z
yj
e
j
z
a
bi
j
a
ni
u,
o
c
z
e
k
i
wa
ni
e
m nado
wózmi
$
s
azr
z
e
⇣
ni
.
Wy
pr
e
pa
r
o
wa
ny
.
Ua
6c
uc
hpo
t
o
c
z
ny
c
hc
z
y
nno
⇠
c
iul
e
g de
l
i
k
a
t
ne
mupr
z
e
s
uni
$
c
i
uwpo
l
u
c
o
dz
i
e
nno
⇠
c
i
.
Tol
e
dwoz
a
uwa
%
a
l
nepr
z
e
mi
e
s
z
c
z
e
ni
eo
t
wo
r
z
yopr
z
e
s
t
r
z
e
6o
b
c
y
c
h
,
d
z
i
wny
c
hz
na
c
z
e
6
–z
na
c
z
e
6ni
e
o
s
wo
j
o
ny
c
h,
boni
epo
dpo
r
z
⇡
dk
o
wa
ny
c
hj
u%z
na
j
o
me
mupr
a
k
t
y
c
z
ne
muc
e
l
o
wi
.
Toni
e
t
r
upe
m io
dpa
da
miz
a
j
$as
i
$Ta
r
a
s
e
wi
c
zwt
e
jpr
a
c
y
,
a
l
ez
a
s
a
da
mipo
t
o
c
z
ne
g
opo
s
t
r
z
e
g
a
ni
a
c
o
dz
i
e
nno
⇠
c
i
.
Ró
%
ni
c
⇡mi
$
dz
yr
z
e
c
z
a
mi
,
k
t
ó
r
apoz
wa
l
ado
k
o
ny
wa
'k
a
t
e
g
o
r
y
z
a
c
j
i
,
o
r
i
e
nt
o
wa
's
i
$w
⇠
wi
e
c
i
e
.
Os
i
⇡
g
n$apo
c
z
uc
i
ea
l
i
e
na
c
j
iio
bc
o
⇠
c
iwo
bl
i
c
z
uwy
do
b
y
t
e
g
ozc
o
dz
i
e
nno
⇠
c
it
r
o
f
e
um.
Cz
uj
e
mys
i
$ni
e
s
wo
j
o
,
bot
r
ups
t
a
ls
i
$e
s
t
e
t
y
c
z
ny
.
Ka
B
dyr
odz
a
j
pe
r
c
e
pc
j
i
j
e
s
tpot
e
nc
j
a
l
ni
ee
s
t
e
t
y
c
z
ny
[
4]
.
To
,
c
owo
po
wi
e
dz
i
a
ne
j
pr
z
e
z
emni
ehi
s
t
o
r
i
ina
j
ba
r
dz
i
e
j
f
r
a
puj
⇡
c
e
,
t
omi
e
j
s
c
e
,
wk
t
ó
r
y
m
po
j
a
wi
as
i
$⇠
mi
e
r
'
.
Caapr
a
c
aj
e
s
tni
⇡pr
z
e
s
i
⇡
k
ni
$
t
a
,
j
e
dna
kz
a
pr
e
z
e
nt
o
wa
newg
a
l
e
r
i
io
bi
e
k
t
yj
e
j
ni
e
o
z
na
c
z
a
j
⇡
.
Dl
a
t
e
g
os
a
mews
o
bi
eni
ebudz
⇡ws
t
r
$
t
uio
dsa
ni
a
j
⇡pr
z
e
dews
z
y
s
t
k
i
ms
wo
j
⇡e
s
t
e
t
y
c
z
n⇡
s
t
r
o
n$
.
Pr
z
e
r
a
%
a
j
⇡
c
aj
e
s
tt
ahi
s
t
o
r
i
a
.
Opo
wi
e
dz
i
a
nawt
e
k
⇠
c
i
e
,
wk
o
me
nt
a
r
z
a
c
ha
ut
o
r
k
iz
a
wa
r
t
y
c
hw
k
s
i
⇡
%
c
e–z
a
po
⇠
r
e
dni
c
z
o
napr
z
e
zj
$
z
y
k
.
Wy
b
i
e
r
a
j
0
,
p
a
np
o
g
a
ni
a
,
j
e
d
e
nc
i
0
g
ni
ed
r
u
g
ip
r
z
y
t
r
z
y
mu
j
e
,
l
e
8
y
o
gu
s
z
o
na
,
4k
o
t
ywy
l
i
z
u
j
0
[
5]–pr
o
s
t
e
,
k
a
t
e
g
o
r
y
c
z
ne
,
ni
e
o
dwr
a
c
a
l
nes
t
wi
e
r
dz
e
ni
abudz
⇡
c
eg
r
oz
$
.
Na
r
r
a
c
j
a
.
Ni
emao
dni
e
j
o
dwr
o
t
u,
j
e
s
tupo
r
z
⇡
dk
o
wa
na
,
po
s
i
a
daj
a
s
nowy
a
r
t
y
k
uo
wa
nez
a
k
o
6c
z
e
ni
e
.
Wi
$
c
e
j
t
r
upaj
e
s
twt
e
k
⇠
c
i
eni
%wo
bi
e
k
t
a
c
h.
Ta
r
a
s
e
wi
c
zo
dz
y
s
k
aazc
o
dz
i
e
nno
⇠
c
it
r
upa
,
k
t
ó
r
yni
e
o
z
na
c
z
a⇠
mi
e
r
c
i
.
Iz
budo
waahi
s
t
o
r
i
$
,
k
t
ó
r
a⇠
mi
e
r
'po
k
a
z
uj
ej
a
k
oni
e
o
dwr
a
c
a
l
n⇡
.
Ro
dz
i%
ao
b$
.
Za
daapr
z
yt
y
m py
t
a
ni
eof
unk
c
j
$o
d
s
ya
ni
aws
z
t
uc
eo
bi
e
k
t
u,
owa
g
$k
o
nt
e
k
s
t
uwpr
o
c
e
s
i
eo
dbi
o
r
u
s
z
t
uk
i
.
Za
py
t
aaoe
s
t
e
t
y
c
z
no
⇠
'na
we
tna
j
bl
i
%
s
z
e
j
umi
e
r
a
ni
uc
o
dz
i
e
nno
⇠
c
i
.
Ot
o
,
wj
a
k
is
po
s
ó
b
pe
r
c
e
pc
j
ae
s
t
e
t
y
z
uj
eio
dr
a
c
z
a⇠
mi
e
r
'
.
Nat
oba
r
dz
oo
s
o
bi
s
t
epy
t
a
ni
epot
e
j
wy
s
t
a
wi
eni
epo
t
r
a
f
i
$
s
o
bi
ej
e
s
z
c
z
eo
dpo
wi
e
dz
i
e
'
.
[
1
]J
ul
i
aKr
i
s
t
e
v
a
,
Po
t
!
g
ao
b
r
z
y
d
z
e
ni
a
.
Es
e
jows
t
r
!
c
i
e
,
Wy
da
wni
c
t
woUni
we
r
s
y
t
e
t
uJ
a
g
i
e
l
l
o
6s
k
i
e
g
o
,
Kr
a
k
ó
w2007,
s
.
9.
[
2
]I
bi
de
m.
[
3
]Fr
a
g
me
ntt
e
k
s
t
uI
z
yTa
r
a
s
e
wi
c
zt
o
wa
r
z
y
s
z
⇡
c
e
g
owy
s
t
a
wi
e
.
[
4
]St
wi
e
r
dz
e
ni
eAr
no
l
daBe
r
l
e
a
nt
,
w:
Ar
no
l
dBe
r
l
e
a
nt
,
„
Se
ns
ua
l
neiz
my
so
wewe
s
t
e
t
y
c
e
”
,
w:
Pr
z
e
My
#
l
e
;e
s
t
e
t
y
k
!
.
Ni
e
p
o
k
o
r
nee
s
e
j
eoe
s
t
e
t
y
c
eis
z
t
u
c
e
,
r
e
d.
Kr
y
s
t
y
naWi
k
l
o
s
z
e
ws
k
a
,
Uni
v
e
r
s
i
t
a
s
,
Kr
a
k
ó
w2007,
s
.
101.
[
5
]Fr
a
g
me
ntt
e
k
s
t
uzk
s
i
⇡
%
k
iI
z
yTa
r
a
s
e
wi
c
z
.
__________
__________________________________________________________
Iza Tarasewicz Znak nieskończoności
tekst Moniki Olszewskiej
Artbaazar
Po
j
$
c
i
eni
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
c
io
ds
yadoc
z
e
g
o
⇠ni
e
o
g
r
a
ni
c
z
o
ne
g
o
,
az
a
r
a
z
e
m ni
e
po
j
$
t
e
g
o
.
J
e
s
tc
z
y
s
t
⇡hi
po
t
e
z
⇡
,
ni
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
c
ini
edas
i
$do
wi
e
⇠
'
.
Ni
edas
i
$j
e
j
na
we
tpo
my
⇠
l
e
'
,
a
l
es
a
mopo
j
$
c
i
ek
i
e
r
uj
epr
z
e
c
i
e
%na
s
z
e
my
⇠
l
ik
uc
z
e
mu⇠poz
y
t
y
wne
mu,
boni
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
't
oj
a
kni
e
o
g
r
a
ni
c
z
o
nemo
%
l
i
wo⇠
c
i
.
My
⇠
lo
ni
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
c
ini
e
s
i
ez
es
o
b⇡o
t
wi
e
r
a
ni
es
i
$
,
napr
z
y
s
zo
⇠
'
,
nano
wo
⇠
'
,
nani
e
z
na
ne
,
bos
a
mani
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
'
t
owa
⇠
ni
eo
t
wa
r
t
o
⇠
'
.
Sa
mj
e
j
s
y
mbo
l
,
o
dwr
ó
c
o
naó
s
e
mk
ak
o
j
a
r
z
ys
i
$j
e
dna
kni
ezc
z
y
m⇠be
zg
r
a
ni
c
,
c
z
y
m⇠o
t
wa
r
t
y
m,
a
l
ewr
$
c
z
pr
z
e
c
i
wni
e
.
Toj
a
ko
bi
e
gz
a
mk
ni
$
t
y
,
po
wt
a
r
z
a
ni
ewc
i
⇡
%t
e
g
os
a
me
g
o
,
c
y
k
l
i
c
z
no
⇠
'
.
Gdz
i
e
⇠t
ut
a
j
k
oa
c
z
es
i
$
pr
z
e
r
a
%
a
j
⇡
c
ai
de
awi
e
c
z
ne
g
opo
wr
o
t
u,
wk
t
ó
r
e
j
ws
z
e
c
h⇠
wi
a
tb$
dz
i
epo
wt
a
r
z
as
i
$wc
i
⇡
%nano
wo
,
amywc
i
⇡
%
b$
dz
i
e
mypr
z
e
%
y
wa
't
os
a
mo%
y
c
i
e
.
It
a
kbe
zk
o
6c
a
.
Dot
a
k
i
e
g
or
oz
umi
e
ni
ani
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
c
iz
da
j
es
i
$na
wi
⇡
z
y
wa
'pr
a
c
aI
z
yTa
r
a
s
e
wi
c
z
.
W pr
z
y
pa
dk
uj
e
jZna
k
u
ni
e
s
k
o
5c
z
o
no
#
c
ic
ho
dz
iopr
z
y
woa
ni
es
y
t
ua
c
j
io
r
g
a
ni
c
z
ne
j
,
k
t
ó
r
ar
ó
wni
e
%po
wt
a
r
z
as
i
$wni
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
'
.
Pót
o
r
ak
i
l
o
me
t
r
as
pr
e
pa
r
o
wa
ny
c
hj
e
l
i
twi
e
pr
z
o
wy
c
hz
o
s
t
aoo
wi
ni
$
t
y
c
hwa
⇠
ni
ewó
wz
na
k
.
Mó
jZna
k
ni
e
s
k
o
5c
z
o
no
#
c
imat
r
o
c
h
!i
nnez
na
c
z
e
ni
eni
8t
e
n,
k
t
ó
r
yp
o
j
a
wi
as
i
!wewz
o
r
a
c
hma
t
e
ma
t
y
c
z
ny
c
h–mó
wiI
z
a
Ta
r
a
s
e
wi
c
z
.
Tu
t
a
jma
mys
y
t
u
a
c
j
!e
k
s
t
r
e
ma
l
ni
ez
a
mk
ni
!
t
0
,
wk
t
ó
r
e
jo
r
g
a
ni
z
mt
r
a
wit
o
,
c
os
a
mwy
d
a
l
i.
Top
r
o
c
e
s
c
i
0
g
l
eo
d
na
wi
a
l
nywna
t
u
r
z
e
,o
d
na
wi
a
j
0
c
ys
i
!wni
e
s
k
o
5c
z
o
no
#
;
.
J
e
s
tt
oj
e
d
no
c
z
e
#
ni
eu
ka
dwy
j
aa
wi
a
j
0
c
ys
i
!
,
b
o
ni
cno
we
g
os
i
!ni
ep
r
o
d
u
k
u
j
e
,
ni
cni
ez
d
a
r
z
a
.
Ch
c
i
aa
mp
r
z
y
woa
;s
y
t
u
a
c
j
!z
a
mk
ni
!
c
i
awewa
s
ne
jp
s
y
c
h
i
c
e
,
ma
k
s
y
ma
l
ne
g
os
k
o
nc
e
nt
r
o
wa
ni
anawa
s
ny
c
he
mo
c
j
a
c
h
,
g
d
z
i
eni
cp
o
z
ani
mis
i
!ni
ep
o
j
a
wi
a
.
Toj
a
kz
a
mk
ni
!
c
i
ew
p
a
p
c
ewa
s
ne
g
omó
z
g
u
.
Zna
kni
e
s
k
o
5c
z
o
no
#
c
iI
z
yTa
r
a
s
e
wi
c
zj
e
s
tz
a
t
e
mt
r
o
c
h$ni
c
z
y
m Ur
o
bo
r
o
s
,
w⇡
%z
j
a
da
j
⇡
c
ywa
s
nyo
g
o
n.Ni
ema
po
c
z
⇡
t
k
ua
nik
o
6c
a
,
t
oc
i
⇡
g
l
epo
wt
a
r
z
a
j
⇡
c
ys
i
$pr
o
c
e
spr
z
e
mi
a
nyma
t
e
r
i
i
,
z
j
a
da
ni
a
,
t
r
a
wi
e
ni
aiwy
da
l
a
ni
awc
i
⇡
%
t
e
g
os
a
me
g
o
.
Za
s
po
k
a
j
a
ni
ego
duini
e
us
t
a
nneo
dna
wi
a
ni
eg
o
.
Ni
e
s
k
o
6c
z
o
no
⇠
'ni
ej
a
k
ol
i
ni
abe
zk
o
6c
a
,
a
l
e
j
a
k
ob$
dnek
oo
.
__________
__________________________________________________________
No.10
WINTER 2012
No.10
WINTER 2012
PART ONE
01
INSIDE THE COVER
IAN TWEEDY
words by alessandro rabottini
34
PORTRAITS IN
THE EXHIBITION SPACE
Photocopying Exhibitions
SETH SIEGELAUB...
by lorenzo benedetti
44
SPACES – STUDY CASES
Chapt. 1 – PIERRE BAL-BLANC /
CAC Brétigny
by vincent honoré
56
EDITORIAL IMAGE
PUBLISHERS AND EDITORS
ilaria marotta (editorial director)
andrea baccin (art director)
EDITORIAL OFFICE
sara feola
camilla salvaneschi
COPY EDITORS
giacomo trogu, mike watson
INTERN
mariateresa leone
DISTRIBUTION
massimiliano maccari
[email protected]
CONTRIBUTING EDITORS
alessandro rabottini, lorenzo benedetti, vincent honoré, filipa ramos, raimar stange, felix vogel,
ulrich loock, achim borchardt-hume, luca francesconi, chris sharp, martin soto climent,
chris fitzpatrick, cecilia canziani, raphaël zarka, riccardo previdi, benny chirco, caterina riva,
amy feneck, dobrila denegri, costanza paissan
TRANSLATIONS
teresa albanese, vlad beffa, flavia gasperetti, flavio erra, cinzia pieri, cecilia trombadori,
camilla salvaneschi
ADVERTISING OPPORTUNITIES
66
PUBLISHED BY
AROUND
OLAF METZEL
The Limits of Freedom of Opinion
by raimar stange
PRINTED BY
72
moving produzioni s.c.r.l. (ISSN 2038-5072)
registered at Tribunale Civile di Roma 116/2009 (30/03/09) editor-in-chief pedro armocida
csq, erbusco (bs), italy
WORLD DISTRIBUTION
[email protected]
T. +39 06 960 39 672
TALK
No Curator Is an Island
A Conversation with
MARY ANNE STANISZEWSKI
by filipa ramos
antenne books (uk and scandinavia)
les press du réel (france and belgium)
export press (europe and world)
cura.magazine and books
via ricciotti 4 00195 rome italy
www.curamagazine.com
UK TEMPORARY EXHIBITION SPACE
london metropolitan university
41-47 commercial road - london
[email protected]
ian tweedy for the cover of this issue; alessandro rabottini; ettore alloggia; patrizio anastasi;
pierre bal-blanc; jacopo benassi; levent bozdere; benny chirco; kaat debo; tiphanie dragaut –
CAC brétigny; amy feneck; david flamée – MoMu, antwerpen; francesco pantaleone, palermo;
luca francesconi; charlotte hogg – whitechapel gallery, london; michal lasota – galeria stereo,
poznañ; aimée chan lindquist – exit art, new york; london metropolitan university; lia lowenthal – paula cooper gallery, new york; monitor gallery, roma; walid raad; isabelle sciamma;
stefano and raffaella sciarretta; seth siegelaub; martin soto climent; mary anne staniszewski;
supportico lopez, berlin; T293, roma/napoli. We also thank all the artists, contributors and
advertisers.
texts and images © the authors
FOCUS
WALID RAAD
Symptoms of Withdrawal
by achim borchardt-hume
PART TWO
106
PART THREE
162
FASHION CURATING
Interview with KAAT DEBO
director MoMu Antwerp
by dobrila denegri
168
THE NEW NOW!
GIULIO DELVÈ
by luca francesconi
BOOKS
THREE BANQUETS...
by costanza paissan
114
170
LAB
a project by
MARTIN SOTO CLIMENT
words by chris sharp
176
126
SPOTLIGHT
IZA TARASEWICZ
by chris fitzpatrick
RAPHAËL ZARKA
It Would have been Easy to Start
from the Beginning
by cecilia canziani
146
ANDROID®
THAT USED TO BE US
by riccardo previdi
TALKING ABOUT
FICTIONAL YET REAL
On Cabello/Carceller’s Archive:
Drag Models
by felix vogel
150
ON THE EXCLUSION OF
ANACHRONISTIC BEAUTY
Abdul Hay Mosallam Zarara’s Struggle
at the Limits of Memory and Desire
by ulrich loock
a project by
AMY FENECK
Arms Holding Flags
words by Caterina Riva
THANKS TO
INTERNATIONAL OFFICE
86
LAB
a project by
BENNY CHIRCO
Demonizza prima di deliziarsi
AGENDA
edited by sara feola
SHORT BIOGRAPHIES
126 | cura.
SPOTLIGHT
| 127
IN CONVERSATION WITH
IZA TARASEWICZ
by chris fitzpatrick
Chris Fitzpatrick __ I can’t see you, so where are you?
Iza Tarasewicz __ I’m currently in Georgia on a four-month
residency.* For the first three months I was in the countryside,
sixty kilometers outside of Tbilisi, at the Art Villa Garikula residential center. At the moment I’m in the capital city, Tbilisi,
working on a new solo exhibition, The Creature, which will open
at Karvasla, a history museum.
reactions to a decline in conditions, or dying out. Although
these are general notions, they refer to each species, culture,
and nation.
C.F. __ You mentioned transformation and rituals, which leads
me to one of your sculptures, Hearth (2011). The title conveys
something domestic, but looking at the black soot covering the
round indention in the concrete, I can’t help but think I missed
some ritual event. What was burnt?
C.F. __ How is Georgia?
I.T. __ I’ve been focusing on gathering information and inspi-
ration, and on studying this totally new living situation. You
know, different country, culture, mentality, habits – a sea of fresh
emotions, situations, and people. My head and heart are burning from an excess of stimuli, but it’s good because I’m preparing an exhibition about the phenomenon of a living being.
C.F. __ Do you mean ‘living beings’ or ‘being alive’?
I.T. __ Both. Staying here has allowed me to return to basic
human emotions. And because I don’t know the Georgian language my intuition has gotten sharper, from needing to adapt
to new situations. I’m trying to relate my experiences to a manifestation of being. In particular, my stay in Akhalkalaki, a Georgian village, became a turning point for me.
C.F. __ Akhalkalaki has a nice ring to it phonetically! Was it very
different from where you live?
I.T. __ I live in the countryside in Poland also, but here in Ge-
orgia, people seem more drawn towards each other. I felt things
I thought had burnt out in me, as far as feeling part of a community, of a group. I’ve realized the poverty of western-style individualism – the excitement in the cluster is just beautiful!
C.F. __ You felt included, despite the language barrier?
I.T. __ Yes, because I don’t resist anything I find myself to face
with. If I meet people on the road, I spend time with them and
try to experience their whole world. These experiences have
opened up fresh channels of nonverbal communication. I became interested in polysynthesis. In American Indian languages, for example, a single word may express the whole meaning
of a sentence. As I said, my exhibition will be called The Creature,
and “creature” is a polysynthetic word, because it constitutes
numerous references to fundamental issues, like initiating a new
life or movement, transformation, the ritualization of actions,
I.T. __ Right, the title suggests warmth but this sculpture touches
on the ruthlessness of fire. There was a human head, made of
paper and waste, where you see ash now. I focused on the rituals
of transition, burning, and hardening. Hearth is about the place
where transformation takes place. The form of the head is the
most important aspect here, as it is precisely where the majority
of beauty and dirt is created. My intention of using cement was
the same as in all construction sites, where it is poured to create
the foundations of buildings.
C.F. __ When you say beauty and dirt is created in the mind, are
you thinking about perception in terms of projection, production?
I.T. __ The head is a symbol and a form eliciting a wide range
of possibilities. I’m interested in the moment when a single
thought appears – negative or positive, evil or good. A thought
is already a specific form of information and energy. Hearth is
the site of an internal fight. A fight is fire.
C.F. __ Pokers (2011) also seems related to fire. In it, two steel objects hang suspended just above the floor, from a fairly minimalist steel construction. They look like fire pokers, but they can’t
be removed and used. Oversized, these domestic utilitarian objects come across as denatured, strange. It’s as if you restrained
them from performing some unknown potential purpose.
I.T. __ I am referring to the thin line between usefulness and
uselessness. Those “pokers” are tools, but they are non-functional – completely useless and unwieldy. On the one hand, they
look robust and appear to serve some concrete action. Next, you
realize that you can’t use them at all. But I was also thinking
about human traits, and about how we sometimes sense our
strengths and capabilities but can’t always access them. There
are many paradoxes and roadblocks that inhibit movement. Sometimes I imagine having more hands, or I think about if they
were longer, but then I realize that I have two hands and that’s
enough. I don’t even use 100% of their potential.
128 | cura.
C.F. __ Both the materials you employ and the procedures you
put them through seem to be influenced by where you live, which
as you mentioned, is rural, the countryside. For example, in Rainbow (2010), human hair appears to sprout from a grey and white
mound of animal fur, dissected pig intestine, and asphalt, which
rests on the floor.
SPOTLIGHT
same position. The essence of the matter lies in the complicated
structure and stratification of life.
C.F. __ So if hair is an abstract clock, a wig is a stopped clock in
a way, where a frozen time can be revisited, worn, reenacted?
I.T. __ In Plait, as well as in my other works, it’s important to
I.T. __ Matter has its own concrete magic, information, and
energy. I’m very sensitive to materials and closely monitor their
colloquial use, how they are consumed, and why. I think for a
long time about how they would function. In principle, matter
is transitory: it disappears when it’s burnt, for example.
pause. You’ve heard about the phenomenon of ‘playing dead,’
right, when animals pretend to be dead in a situation of danger?
Similarly, I play with that fine line. I give a concrete physical
view of a work, but with the title I try to prompt another level
of perception.
C.F. __ Any yet matter can’t be destroyed, only shifted into ano-
C.F. __ Right, the titles lead somewhere else. They remain open.
ther form.
I.T. __ What is important is that the materials I choose operate
as catalysts to further
reflections. My works
are almost nothing physically. It’s about conveying information, like a
road sign giving directions. This is my performance. I worked on
Rainbow for a long time,
without being aware
of what would eventually arise. I spent several years growing the
human hair, and then
the animal…
C.F. __ You raised an
animal specifically as
material for this work?
I.T. __ No, I never did and never will. The main thing is that the
materials I choose have always already been used or abandoned
in an earlier “performance,” processed by other people’s hands.
I only redirect the intentions of use. I think the actions of saprophytes characterize my working method perfectly. These parasitic organisms drain the energy from dead organic debris,
splitting it into simple compounds.
with makeup, outdoors, in public. The interest in reusing and
reappointing materials that you mentioned earlier is clear, while
a sort of interspecies hybridization is implied. What were your
intentions with these performances?
I.T. __ I like to think I act as a detective, looking for possible scenarios, for potential. And yet, I ultimately leave the viewer and,
in fact, myself, with no
clear answer. I put the
cards on the table, but
I don’t disclose the result. It is like when you
get excited watching football on TV, but the signal is lost before the
end of the match. You
get impatient and anxious, so much so that
you will start to look for
other ways to obtain information about the
outcome.
C.F. __ What the objects evoke formally,
their titles, the list of
materials they comprise
and, especially, the information that you withhold, all contribute
to a reaction, which makes the reception of your work more performative in a way. Does that relate to your own work in performance?
I.T. __ Recently my activity has become very intimate and I do
not reveal it to an audience.
I.T. __ I’m curious about the thinness of binary oppositions: usefulness/uselessness, victim/attacker, individual/community, health/disease. So rites of passage, transformation, the shedding
of skin and, more generally, the cycle of life and death – they
interest me and they have received special attention in the performances you mentioned. In Recycling and Revive I used the
same uniform. I used this allusion to the sacrificial animal in the
first performance to symbolically transform myself into one;
and then, in the second, I deprived myself of this role through
the use of fire and make up.
C.F. __ And your last perfor-
mance?
I.T. __ It was titled Simple Construc-
tions (2010), in Lviv (Ukraine).
Everything took place on the
stage of the old Ukrainian theater. I asked spectators to take
off their shoes and follow me
behind the curtain. Just below
the wall, where the background
of the scene actually was, I
faced them in an atavistic position – a human on all fours. On
my head, chest, and pelvis I
wore heavy plaster forms, actually, the negatives of those
parts of the body. Next to me lay
a solid metal crowbar, a symbol
of a robust spine. I limited my
action to a struggle with weight.
Tremors, perspiration, and my
visible fatigue led the audience
to become profoundly irritated.
At first they commented aloud, “what is this, what’s going on?”.
Then they were concerned, because I shook like a wild animal.
It probably lasted about thirty minutes. All I remember is that,
finally, three men came and lifted me. What was successful was
the affect – the reactions to the triviality, the fear and, at the end,
the relief people felt from the decision to terminate the performance.
C.F. __ Another work with hair is Plait (2010). Well, it references
hair in its title – braids, for instance – yet it is not hair, but plant
fibers and plastic, organic and synthetic materials. Its form also
implies a function, as if it were a headdress or wig, even as it
rests on the floor.
C.F. __ You now perform privately, or you have suspended your
performances until a later time?
I.T. __ Throughout our lives our hair is constantly rebuilding,
C.F. __ I’ve seen photographic documentation of your past per-
C.F. __ Was your decision to stop performing, at least publicly,
because your performances have been so taxing?
growing, with one strand falling out then replaced by the next.
It is growth that continues, even if it isn’t felt. The use of plant
fiber in Plait resembles a helmet or a wig, but it was also a unifying act, with all of the material coming down to one and the
formances, such as Recycling (2006). You seemed to be wearing
clothing, tailored from animal skin, as you covered yourself (and
as others covered you), in sheep’s wool. In Revive (2007), you appeared in a similar garment, which you burned and covered
I.T. __ I want to think about what performance is and what I
want from it for myself. It started to disgust me that these days
everyone is doing performance and it seems so easy. I insist that
I.T. __ Now, I do them for myself, but maybe something public
will sprout from this in the future.
| 129
it is a very difficult medium. I have doubts about performance,
so I’ve decided to wait and browse through myself for now.
C.F. __ Dirty Bomb (2005-2008), is an enormous man sculpted,
to scale, entirely in lard – a fat man made of fat. In that way it
is a tautology, but the material, being something from the inside
of some other living thing, seems important to your practice
overall, and specifically your approach to sculpture. In a way,
it’s like you are turning sculpture inside out. How did you become interested in the inside of things?
I.T. __ Everything came forth with a childlike curiosity and que-
stioning. How does the mouth
work? Through our mouths we
absorb food and it gives us
strength, but sometimes food
causes indigestion and makes our
stomachs hurt. And there are
many psychological and philosophical issues at play, but I’ve always
been curious about what I have inside of me? How does it operate?
C.F. __ Is smell treated as a
structural or conceptual component as well?
I.T. __ Generally I try to use the
sense of smell prudently. Some
works have a really strong smell,
such as Still Life (2008). There, I
used fermenting fruits. Sometimes there is no way to deprive
organic materials of odor; it is a
part of them. Dirty Bomb smelled
slightly of lard and that was important in this piece. But with
other materials I try to stop the decaying process and get rid of the
smell, so the audience will come
as close to the work as possible.
C.F. __ You certainly didn’t share the same alienation from the
production of food as most people.
I.T. __ The main thing is that I grew up in the countryside. I
saw how my mother fed, killed, and then prepared pigs to eat.
And this same mother cradled me to sleep at night and told me
an old, Russian fairy-tale about a cunning fox. I grew up watching my grandparents and my parents sow seeds, which grew
into plants, which were turned into flour, and then digested in
my stomach. That’s why I’m interested in the inside of things.
C.F. __ What happened to the fox?
I.T. __ The cunning fox incurred punishment.
130 | cura.
SPOTLIGHT
| 131
132 | cura.
SPOTLIGHT
| 133
Intervista con
IZA TARASEWICZ
di chris fitzpatrick
Chris Fitzpatrick __ Non ti vedo, dove ti trovi ora?
Iza Tarasewicz __ Sono in Georgia per una residenza di
quattro mesi*. I primi tre li ho passati in campagna, a sessanta
chilometri da Tbilisi, nel centro Art Villa Garikula. Adesso
sono nella capitale Tbilisi per lavorare a una nuova mostra
personale, The Creature, che sarà inaugurata al Karvasla, il
museo di storia.
C.F. __ Come ti trovi in Georgia?
I.T. __ Sono concentrata nel raccogliere informazioni e spunti
d’ispirazione e nello studiare questa nuova condizione di vita.
Immagina: un altro Paese, con cultura, mentalità, abitudini diverse, una marea di emozioni, situazioni e persone nuove. Ho il
cuore e la testa in ebollizione per questo eccesso di stimoli, ma
al momento mi torna utile perché sto preparando una mostra
sul fenomeno dell’essere vivente.
C.F. __ Intendi ‘essere vivente’ o ‘essere vivo’?
I.T. __ Entrambe le cose. Stare in questo posto mi ha per-
messo di riscoprire le emozioni fondamentali dell’uomo. Dato
che non conosco la lingua, il mio intuito si è affinato, come
quando hai bisogno di adattarti a una situazione nuova. Sto cercando di mettere in relazione le mie esperienze con una manifestazione dell’essere. In particolare, per me ha rappresentato
un punto di svolta il soggiorno ad Akhalkalaki, un piccolo
paese georgiano.
C.F. __ Akhalkalaki suona meravigliosamente, foneticamente
parlando! Era un posto molto diverso da quello in cui vivi?
I.T. __ Anche in Polonia vivo in campagna, ma qui in Georgia
le persone sembrano più propense a stabilire contatti. Ho vissuto cose che pensavo di aver perso per sempre, come il sentirmi parte di un gruppo, di una comunità. Mi sono resa
conto di quanto sia misero l’individualismo occidentale: la
gioia della vita in comune è entusiasmante!
C.F. __ Quindi pensi di esserti integrata, nonostante la bar-
riera linguistica?
I.T. __ Sì, perché non oppongo resistenza a ciò che accade. Se
incontro persone per strada, passo del tempo con loro e cerco
di vivere in tutto e per tutto il loro mondo. Queste esperienze
hanno aperto canali inediti di comunicazione non verbale. Ho
cominciato a interessarmi alla polisintesi. Nelle lingue dei nativi americani, per esempio, una sola parola può esprimere il
significato di una frase intera. Come ho detto, la mia mostra
s’intitolerà The Creature, e anche “creatura” è una parola poli-
sintetica, in quanto unisce riferimenti a diversi temi fondamentali: inizio di una nuova vita o di un nuovo movimento,
trasformazione, ritualizzazione, reazioni a un declino delle
proprie condizioni, estinzione. Sono tutti concetti generali,
che tuttavia trovano un riferimento in ogni specie, cultura e
nazione.
stre capacità senza però riuscire a sfruttarle. Ci sono tanti paradossi e ostacoli che inibiscono il movimento. A volte immagino di avere più mani, o penso a cosa accadrebbe se fossero
più lunghe, ma poi mi rendo conto che due mi bastano. Non
sfrutto nemmeno il 100% delle loro potenzialità.
ne rendiamo conto. L’uso della fibra vegetale in Plait richiama
un elmo o una parrucca, ma è anche risultato di un atto di aggregazione, in cui tutti i materiali sono stati messi insieme e
assemblati. L’essenza della materia risiede nella struttura complicata e stratificata della vita.
C.F. __ Sia i materiali che impieghi sia i procedimenti cui li
C.F. __ Dunque, se i capelli sono un orologio astratto, una
C.F. __ Hai accennato alla trasformazione e ai rituali, e que-
sottoponi sembrano essere influenzati dal contesto in cui vivi,
che, come hai accennato, è rurale. In Rainbow (2010), per esempio, capelli umani sembrano spuntare da un mucchio fatto di
pelliccia animale bianca e grigia, interiora di maiale e asfalto.
sto mi porta a una delle tue sculture, Hearth (2011). Il titolo
[focolare] ha una connotazione domestica, ma se guardo la
fuliggine nera che copre la rientranza rotonda nel blocco di
cemento, ho l’impressione di essermi perso qualche evento di
tipo rituale. Cosa è stato dato alle fiamme?
I.T. __ Hai ragione, il titolo suggerisce calore ma la scultura allude alla crudeltà del fuoco. Dove ora vedi la cenere, c’era una
testa umana fatta di carta e rifiuti. Volevo evocare i rituali di
transizione, di rafforzamento, le prove del fuoco. Hearth rappresenta il luogo in cui avviene la trasformazione. La forma
della testa qui è l’aspetto centrale, perché è proprio dove si
creano tanto la bellezza quanto la sporcizia. Ho usato il cemento nello stesso modo in cui lo fanno i cantieri edili, per costruire le fondamenta.
C.F. __ Quando dici che bellezza e sporcizia sono create dalla
mente, stai pensando alla percezione in termini di proiezione,
di produzione?
I.T. __ La testa è un simbolo e una forma che evoca un’ampia
gamma di possibilità. A me interessa soprattutto l’attimo in
cui emerge un pensiero particolare, negativo o positivo, buono
o malvagio. Un pensiero è già di per sé una forma specifica di
informazione ed energia. Hearth è la sede di una lotta interiore. La lotta è fuoco.
C.F. __ Anche Pokers (2011) sembra rimandare al fuoco. In
questo lavoro, ci sono due oggetti di acciaio sospesi a una
struttura piuttosto minimalista, che sfiorano il pavimento. Potrebbero assomigliare a due attizzatoi, solo che non possono
essere portati via, né utilizzati. Per le loro dimensioni superiori
alla norma, questi oggetti domestici e utilitaristici appaiono
snaturati, inquietanti. È come se avessi impedito loro di svolgere qualche compito sconosciuto.
I.T. __ Ho voluto evocare la linea sottile tra utilità e inutilità.
Questi “attizzatoi” sono strumenti, eppure sono anti-funzionali: poco maneggevoli e del tutto inutili. Da un lato, appaiono robusti e sembrano poter servire a qualche scopo
concreto. Dall’altro, ti accorgi subito di non poterci fare
niente. Comunque, stavo anche pensando a certe caratteristiche umane, a come a volte avvertiamo le nostre forze e le no-
I.T. __ La materia ha una sua magia, veicola un messaggio e
un’energia particolari. Sono molto sensibile ai materiali e ne
studio con attenzione l’uso popolare, il modo e il motivo per
cui vengono consumati. Rifletto a lungo su come potrebbero
funzionare. In teoria, la materia è effimera: per esempio, se
viene bruciata, sparisce.
parrucca è una specie di orologio fermo, dove un tempo congelato può essere rivisitato, consumato, rimesso in scena?
I.T. __ Davanti a Plait, e a tutti gli altri miei lavori, occorre fermarsi un attimo. Hai mai sentito parlare della tanatosi, il fenomeno per cui gli animali imparano a fingersi morti in
situazioni di pericolo? Allo stesso modo, io gioco con quella
sottile linea divisoria. Offro una visione fisica concreta del lavoro, ma con il titolo cerco di incoraggiare un altro livello di
percezione.
C.F. __ È vero, i titoli portano altrove, mantengono un’apertura.
C.F. __ Eppure non si distrugge mai, si limita a passare a
un’altra forma.
I.T. __ L’aspetto fondamentale dei materiali che scelgo è che
catalizzano ulteriori riflessioni. I miei lavori, dal punto di vista
fisico, sono quasi inesistenti. Si tratta più che altro di veicolare
informazioni, come fanno i cartelli stradali. È una specie di
performance. Ho lavorato a lungo a Rainbow, senza sapere
cosa sarebbe venuto fuori. Ho passato diversi anni a far crescere i capelli, e poi l’animale…
C.F. __ Hai allevato un animale specificamente come mate-
riale per questo lavoro?
I.T. __ No, non l’ho mai fatto e mai lo farò. L’aspetto principale è che i materiali che scelgo sono sempre già stati usati o
abbandonati in una performance precedente, elaborati dalle
mani di altre persone. Io non faccio che modificarne la destinazione d’uso. Penso che le azioni dei saprofiti illustrino alla
perfezione il mio metodo di lavoro: questi organismi parassitari succhiano l’energia dai detriti organici, smontandoli in
elementi meno complessi.
C.F. __ Un altro lavoro con i capelli è Plait (2010). O meglio, il
titolo [treccia] allude ai capelli, anche se in realtà non si tratta
di capelli veri ma di fibre vegetali e plastica, materiali organici
e sintetici. La sua forma sottintende una funzione, tipo copricapo o parrucca, però è appoggiato sul pavimento.
I.T. __ Per tutto il corso della nostra vita, i capelli continuano
a crescere e a ricostruirsi, a cadere per essere sostituiti da
nuovi elementi. È una crescita costante, anche se noi non ce
I.T. __ Mi piace pensare che agisco come un detective, cercando trame possibili, potenzialità. Eppure, alla fine lascio lo
spettatore, e me stessa per prima, senza una risposta chiara.
Metto le carte in tavola, ma senza svelare l’esito del gioco. È
come quando ti appassioni a una partita che danno alla televisione, ma il segnale scompare prima della fine. Diventi impaziente e ansioso, tanto che inizi a cercare altri modi di
ottenere informazioni sul risultato.
C.F. __ Ciò che gli oggetti evocano formalmente, i titoli, la
lista di materiali che includono e, soprattutto, l’informazione
che nascondi, contribuiscono tutti a suscitare una reazione,
che in un certo senso rende più performativa la ricezione del
tuo lavoro. Questo ha a che fare con il tuo lavoro con la performance?
I.T. __ Negli ultimi tempi le mie performance sono diventate
molto intime, e tendo a non mostrarle in pubblico.
C.F. __ Vuoi dire che fai performance private, o che hai so-
speso per un certo periodo questa attività?
I.T. __ No, che le faccio per me stessa, ma forse in futuro ne
nascerà qualcosa di pubblico.
C.F. __ Ho visto la documentazione fotografica delle tue vec-
chie performance, come Recycling (2006). Sembravi indossare
vestiti ricavati da pelli di animali, e ti ricoprivi (o gli altri ti ricoprivano), di lana di pecora. In Revive (2007) apparivi in una
tenuta simile, che bruciavi e ricoprivi di trucco all’aperto, davanti a tutti. È chiaro l’interesse per il riutilizzo e il cambia-
134 | cura.
mento di funzione dei materiali di cui hai parlato prima, ma
c’è anche una sorta di ibridazione interspecifica. Cosa volevi
ottenere con queste performance?
I.T. __ Mi incuriosisce la sottigliezza di certe opposizioni binarie:
utile/inutile, vittima/carnefice, individuo/comunità, salute/malattia. Per questo mi interessano i riti di passaggio, trasformazione, la muta della pelle e, più in generale, il ciclo di vita e
morte, cui ho dedicato una speciale attenzione nelle performance che hai citato. In Recycling e Revive ho usato la stessa uniforme. Nella prima performance l’allusione alla bestia sacrificale
serviva a trasformarmi simbolicamente in una di esse; nella seconda, mi privavo di questo ruolo usando il fuoco e il trucco.
C.F. __ E la tua ultima performance?
I.T. __ Era intitolata Simple Constructions (2010) e si è svolta a
Lviv (Ucraina), sul palco del vecchio teatro ucraino. Ho chiesto agli spettatori di togliersi le scarpe e seguirmi dietro il sipario. Subito sotto la parete, dove in realtà si trovava il backstage,
mi sono mostrata in una posizione atavica: un essere umano a
quattro zampe. Sulla testa, il petto e l’inguine indossavo pesanti forme di gesso, che in realtà erano il negativo di quelle
parti del corpo. Vicino a me giaceva un massiccio piede di
porco in metallo, simbolo di una spina dorsale robusta. La
mia azione consisteva unicamente nel lottare contro il peso. I
tremori, il sudore e l’evidente fatica che mi costava hanno irritato profondamente il pubblico. All’inizio, si sentiva commentare a voce alta: “Cos’è questa roba, che succede?”. Poi si
sono spaventati, perché mi dimenavo come una bestia selvatica. È durato qualcosa come trenta minuti. Tutto ciò che ricordo è che alla fine tre uomini sono venuti a liberarmi.
L’elemento riuscito è stata l’emozione suscitata: le reazioni
alla volgarità, la paura e, alla fine, il sollievo per la mia decisione di porre fine alla performance.
C.F. __ Hai deciso di smettere con le performance, almeno in
pubblico, perché quelle che facevi erano così estenuanti?
I.T. __ Più che altro voglio pensare a cos’è una performance e
a cosa mi può dare. Ha cominciato a disgustarmi il fatto che
di questi tempi tutti facciano performance, e che le facciano
sembrare così facili. Io continuo a sostenere che si tratta di un
medium molto difficile. Ho un po’ di dubbi su questa attività,
quindi ho deciso di aspettare e di guardarmi un po’ dentro.
C.F. __ Dirty Bomb (2005-2008) è un uomo gigante intera-
mente scolpito nel lardo, un grassone fatto di grasso. Da questo punto di vista è una tautologia, ma il materiale,
provenendo dall’interno di un altro essere vivente, sembra caratterizzare la tua pratica in generale, e in particolare il tuo
approccio alla scultura. In qualche modo è come se rovesciassi
SPOTLIGHT
la scultura dall’interno all’esterno. Come hai iniziato a interessarti all’interno delle cose?
I.T. __ È tutto partito da una curiosità e da una serie di domande infantili. Come funziona la bocca? Tramite la bocca
assorbiamo il cibo che ci dà forza, ma a volte il cibo provoca
indigestione e ti fa venire mal di stomaco. Ci sono in gioco
anche molte questioni psicologiche e filosofiche, ma questi interrogativi mi hanno sempre incuriosito: cosa c’è dentro di
me? Come funziona?
C.F. __ Anche l’odore è trattato come una componente strut-
turale o concettuale?
I.T. __ Di solito cerco di usare il senso dell’olfatto con cautela.
Alcuni lavori hanno un odore veramente forte, per esempio
Still Life (2008), dove ho usato frutti che fermentano. A volte
non c’è modo di privare i materiali organici del loro odore,
che ne rappresenta una parte integrante. Dirty Bomb aveva un
leggero odore di lardo, e in quel lavoro questo aspetto aveva
una sua importanza. Ma con altri materiali cerco di fermare il
processo di decomposizione e di eliminare il fetore, in modo
che il pubblico possa avvicinarsi il più possibile.
C.F. __ Certo non condividi la stessa alienazione dalla produ-
zione di cibo che hanno la maggior parte delle persone.
I.T. __ È sempre perché sono cresciuta in campagna. Ho visto
mia madre nutrire, uccidere e poi cucinare i maiali per i nostri
pasti. E quella stessa madre di notte mi cantava la ninna
nanna e mi raccontava una vecchia favola russa su una volpe
astuta. Sono cresciuta guardando i miei genitori e i miei nonni
piantare semi, che diventavano spighe, che venivano trasformate in farina, per poi essere digerite dal mio stomaco. Per
questo mi interesso a cosa è interno alle cose.
C.F. __ Cosa è successo alla volpe?
I.T. __ La volpe astuta è stata punita.
* conversation held in October 2011 / conversazione tenutasi nell’ottobre 2011
opposite page:
Iza Tarasewicz, Hearth, 2011, concrete Courtesy: Galeria Stereo, Poznan
Photo: M. Sadowski.
previous pages:
p.126 Iza Tarasewicz, installation view from The Creature, Georgian National
Museum, Tbilisi, Georgia Courtesy: the artist Photo: Justyna Mielenkiewicz.
p.128 Iza Tarasewicz, Plait, 2010, helmet, plant fibre Courtesy: Galeria
Stereo, Poznan Photo: P. Zylinski.
p.129 Iza Tarasewicz, Rainbow, 2010, animal and human hair, asphalt, dissected pig intestines Courtesy: Galeria Stereo, Poznan Photo: P. Zylinski.
p.130
Iza Tarasewicz, Recycling, 2006, Poznan, Poland Courtesy: the artist.
p.131
Iza Tarasewicz, Revive, 2007, Poznan, Poland Courtesy: the artist.
| 135