Jaszczurka zwinka

Jaszczurka zwinka
łac: Lacerta agilis
ang: Sand lizard
Występowanie: Jaszczurka zwinka zasiedla dużą część Europy z wyjątkiem Półwyspu Pirenejskiego oraz Półwyspu Apenińskiego. Spotykana jest
również w południowej części Półwyspu Skandynawskiego, zachodniej Azji oraz Azji Mniejszej. W Polsce występuje pospolicie na
terenach nizinnych całego kraju, w górach występuje rzadko, zwykle nie przekracza 1300m n.p.m. W Polsce żyje rasa geograficzna
(odmiana): Lacerta agilis agilis (Linnaeus 1758).
Morfologia: Jest jednym z najpospolitszych gatunków gadów występujących na terenach Polski. Ma stosunkowo masywne ale smukłe i zgrabne
ciało, zwykle nie przekraczające długości 23cm. Głowa oddzielona od tułowia, duża, szeroka o zaokrąglonym pysku, pokryta
dużymi, foremnymi tarczkami. Nogi krótkie, silne, długie palce zakończone są ostrymi pazurami. Ogon gruby, zwężający się ku
końcowi, kruchy – w sytuacjach zagrożenia jaszczurka może go odrzucić, z czasem się częściowo regeneruje jednak rzadko
dochodzi do pierwotnej długości. Ciało pokryte jest różnej wielkości łuskami. Ubarwienie strony grzbietowej jest w różnych
odcieniach brązu i szarości, powierzchnie boczne są jaśniejsze od głowy i grzbietu, wzdłuż którego biegną 2 stosunkowo szerokie,
zwykle jaśniejsze pasma. Na powierzchniach bocznych tułowia i powierzchni grzbietowej występują przeważnie okrągłe lub
prostokątne, ciemne plamy, których środki - kreski lub mniejsze, okrągławe plamki - są białe. Strona brzuszna jest jasna,
bezplamista u samic i ciemno-nakrapiana u samców. Na powierzchni ogonowej występuje taka sama plamistość jak na grzbiecie.
Dymorfizm płciowy najłatwiej zauważalny w okresie godowym u samców, które przybierają jaskrawozieloną, trawiastozieloną, żółtozieloną barwę strony brzusznej, bocznej tułowia, powierzchnię szyi i podgardla. Często towarzyszy temu zanik plamistości. Poza
okresem godowym, samca najłatwiej rozpoznać, po mniej masywnej budowie ciała i dużej głowie.
Środowisko życia i zimowanie: Jaszczurka zwinka żyje głównie na terenach nizinnych. Jest gadem lądowym, o aktywności wyłącznie dziennej. Występuje na
nasłonecznionych terenach o lekkiej, piaszczystej glebie, obficie porośniętych trawami, w których ma liczne kryjówki lub krzewami.
Są to np. śródleśne polanki, łąki, obrzeża lasów, sady, ogrody. Jest gatunkiem wybitnie ciepłolubnym, dlatego często spotkać ją
można na terenach otwartych, wygrzewającą się na słońcu. Jako kryjówki wykorzystuje nory gryzoni, rozmaite zakamarki i
szczeliny ziemne lub skalne, powalone drzewa, lub sama wykopuje norki w ziemi. W sen zimowy zapadają jesienią, na przełomie
września i października. Zimuje w kryjówkach na lądzie. Ze snu budzi się w marcu lub w kwietniu.
Rozmnażanie: Największa intensywność godów przypada na okres od maja i trwają do czerwca. Gody, walki samców o samice i kopulacja
odbywają się podczas słonecznej pogody, za dnia. Zapłodnienie jest wewnętrzne. Następnie po kilku tygodniach w zwykle
wykopanych przez siebie jamkach, samica składa 5-10 maksymalnie 14 jaj, które potem zasypuje ziemią. Są to miejsca wilgotne
ale nasłonecznione, pozwala to na prawidłowy rozwój jaj. Młode jaszczurki wylegają się po około 8 tygodniach, osiągają 5-6cm
długości ciała i są zdolne do samodzielnego życia. Zewnętrznie młode są podobne do dorosłych osobników.
Zagrożenia: Mimo, że jaszczurka zwinka jest pospolicie występującym gatunkiem, w ostatnich czasach spotykana jest coraz rzadziej. Wpływ na
to mają naturalni drapieżnicy: ptaki drapieżne, ssaki m.in. łasice, lisy, koty oraz ogólne stosowanie herbicydów, środków ochrony
roślin i środków owadobójczych, w skutek czego zmniejsza się ilość bezkręgowców, którymi się odżywia. Zagrożeniem są również
tereny zurbanizowane i wykorzystywane przez człowieka.
Ochrona: Zaleca się obejmowanie ochroną miejsc występowania jaszczurki, oraz miejsc, gdzie odbywa gody i składa jaja. Zachowywanie
różnorodności terenu, dbanie o środowisko naturalne. Bardzo korzystne jest także podejmowanie akcji naukowo – informacyjnych
oraz monitorowanie liczebności i zachowania lokalnych populacji. W Polsce jaszczurka zwinka podlega ścisłej ochronie gatunkowej.