Pobierz plik z artykułem

32
K. Firlej, A. Makarska, Priorytety inwestycyjne i innowacyjne firm…
K. Firlej, A. Makarska, Investment and innovation priorities of meat…
Priorytety inwestycyjne i innowacyjne firm przemysłu
mi snego w województwie podkarpackim
∗
∗∗
Krzysztof Firlej , Anetta Makarska
Słowa klucze: priorytety strategiczne, innowacyjno , konkurencyjno , przemysł mi sny
Keywords: strategic priorities. innovativeness, competitiveness, meat industry
Synopsis: W artykule poddano weryfikacji priorytety inwestycyjne i innowacyjne przedsi biorstw przemysłu
mi snego w województwie podkarpackim w ci gu ostatnich trzech lat. Stwierdzono, e najwa niejszymi priorytetami strategicznymi przedsi biorstw s poprawa rentowno ci i jako ci wyrobów, wzrost konkurencyjno ci,
poszerzenie asortymentu sprzedawanych produktów, dostosowanie metod produkcji do wymogów Unii Europejskiej i ochrony rodowiska, obni enie kosztów produkcji, a tak e wzrost udziału w rynku. W celu poprawy
konkurencyjno ci za konieczne uznano stworzenie reguł funkcjonowania regionalnego systemu innowacji.
Wst p
Pozycja Polski w procesie integracji z gospodark wiatow w znacznym stopniu jest zale na od
poziomu innowacyjno ci, a wi c zdolno ci do szybkiego wprowadzania nowoczesnych rozwi za
technologicznych, technicznych i mened erskich. Kryzys gospodarczy, którym został dotkni ty
prawie cały wiat, oddziałuje na wszystkie gał zie przemysłu, chocia nie w takim samym zakresie,
i wymusza zachowania o charakterze innowacyjnym. Obecnie trudno jest okre li , jak długo kryzys
mo e jeszcze potrwa i w jakim stopniu wpłynie na powstanie nowego ładu gospodarczego [Firlej,
2009, s. 29–36], który b dzie równie budowany przy pomocy wdra ania nowo ci innowacyjnych.
W naukach ekonomicznych podkre la si , e innowacyjny jest ten, kto poszukuje zmiany, reaguje
na ni i wykorzystuje jako czynnik społecznego i gospodarczego rozwoju.
Dla potrzeb niniejszego opracowania przeprowadzono badania w trzech przedsi biorstwach
przemysłu mi snego w województwie podkarpackim, reprezentuj cych grup przedsi biorstw duych, do których nale Zakłady Mi sne Dobrowolscy spółka z o.o. w Wadowicach Górnych, Zakłady Mi sne Herman S.A. w Hermanowej oraz Zakłady Przetwórstwa Mi snego Taurus, spółka
z o.o., w Pil nie oraz 6 przedsi biorstwach z grupy rednich: Zakład Przetwórstwa Mi snego Kabanos spółka z o.o. w Przecławiu, Zakład Mi sny Smak – Górno spółka z o.o. w Górnie, Masarnia
Radymno s.j. w Radymnie, Zakład Przetwórstwa Mi snego B. Jabło ski s.j. w Kro nie, Zakład
Masarski Trio s.c. w Ja le i Zakłady Mi sne Nowy migród s.j. w Nowym migrodzie. Badania
zostały przeprowadzone w 2010 r., a wybór bran y wynikał z faktu, e przedsi biorstwa przetwarzaj ce mi so stanowiły istotn cz
zakładów przetwórstwa rolno-spo ywczego w regionie. W
artykule dokonano próby okre lenia priorytetów strategicznych, scharakteryzowano potencjał inwestycyjny, a tak e innowacyjny przedsi biorstw. Wskazano cele, nakłady i efekty działalno ci inwestycyjnej i dokonano identyfikacji głównych barier innowacyjno ci. Podj to te prób oceny ich
konkurencyjno ci. Materiał empiryczny zgromadzono w oparciu o sprawozdania finansowe badanych podmiotów. Dla pozyskania informacji zastosowano metod ankiety i wywiadu bezpo redniego z wykorzystaniem kwestionariusza. Cel bada miał charakter poznawczy. Otrzymane odpowie-
-
-
-
-
Metodyka bada
-
∗
Dr hab. Krzysztof Firlej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie.
Mgr Anetta Makarska, Doktorantka Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
∗∗
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
33
dzi były ródłem wiedzy o charakterze ilo ciowym, a wywiad pozwolił na uzupełnienie i pogł bienie informacji. Zakres bada obejmował zagadnienia zwi zane z działaniem przedsi biorstw i poniesionymi przez nie nakładami inwestycyjnymi oraz dotyczył procesów innowacyjnych w wymiarze wewn trznym i zewn trznym.
-
-
-
-
-
Rola inwestycji i innowacji w rozwoju konkurencyjno ci przedsi biorstw
w teorii i praktyce gospodarczej
Inwestycje s konieczne do wła ciwej reprodukcji zasobów w gospodarce i aby mogły by narz dziem pobudzania zmian strukturalnych w długim okresie, musz by efektywne [Rogowski,
2008, s. 13]. Efektywno inwestycji jest istotnym czynnikiem ju w momencie podejmowania
decyzji o ich przeprowadzeniu w przedsi biorstwie. Wyró niamy inwestycje rzeczowe (patenty,
licencje, znaki towarowe) oraz finansowe (kapitałowe). W literaturze istniej dwa podstawowe nurty definiowania poj cia „inwestycja”. Pierwszy, zwany monetarnym lub finansowym, rozpatruje j
z pozycji ruchu pieni dza [Kamerschen, Nardelii, MacKenzie, 1991, s. 37–40; Brochocka, Gaj cki,
1997, s. 75–84], a drugi zwraca uwag na konieczno uzyskania materialnego efektu ko cowego
[Walica, 1999, s. 69].
Wzrost dynamiki wiatowych procesów przepływu kapitału, który uwidocznił si w drugiej połowie XX w., a szczególnie w ostatniej jego dekadzie, zainicjował wzrost procesów innowacyjnych
[Karaszewski, 2004, s. 88–89]. Prób zdefiniowania poj cia „bezpo rednie inwestycje zagraniczne”
(BIZ) w polskiej literaturze podj li A. Budnikowski, E. Czerwieniec, E. Cyrson, M. Puławski i J.
Ratajczyk [Budnikowski, 2006, s. 138; Osiewicz, 2006, s. 144–145; Czerwieniec, 1990, s. 9; Cyrson, 1981, s. 157; Karaszewski, 2004, s. 19–21], a w literaturze obcoj zycznej J.H. Dunning, P.R.
Krugman i M. Obstfeld [Dunning, 1979, s. 269–295; Krugman, Obstfeld, 2003, s. 124–125]. E.
Czerwieniec [1990, s. 157] definiuje „bezpo rednie inwestycje zagraniczne” jako form lokat kapitałowych w przedsi biorstwie zagranicznym w celu uzyskania trwałego wpływu na kierowanie jego
działalno ci i osi ganie z tego tytułu zysków. E. Cyrson [1981, s. 157] wskazuje na przemieszczenie oprócz rodków finansowych tak e czynników produkcji i zaznacza, e kluczow rol odgrywaj umiej tno ci technologiczne, mened erskie i marketingowe. Dzi ki inwestycjom zagranicznym
wzrasta konkurencyjno lokalnych przedsi biorstw oraz mo liwy jest łatwiejszy transfer najnowszych technologii do firm. Współpraca pomi dzy podmiotami gospodarczymi a nauk wci osi ga
niski poziom. Powodem tego stanu jest niewielka poda nowych rozwi za dla przedsi biorstw, co
jest wynikiem małego zaanga owania kadr naukowych w prace badawczo-rozwojowe.
W rozwoju przedsi biorstw w warunkach globalnej konkurencji pomaga innowacyjno . Przedsi biorstwa, wprowadzaj c nowe produkty i usługi, kształtuj i odpowiadaj na potrzeby nabywców, zapewniaj c sobie w ten sposób przetrwanie. Innowacje opieraj si cz sto na technologii
stworzonej przez inne podmioty. W wiecie biznesu s kluczem do wzrostu zysków i powi kszenia
udziału firm w rynku, ale wi
si równocze nie z kosztami i ryzykiem. Słowo „innowacja” pochodzi z łac. innovatitis, oznacza odnow , tworzenie czego nowego [Niedzielski, Rychlik, 2006, s.
19–21]. Dla prekursora teorii innowacyjno ci – J. Schumpetera innowacje były pierwszym zastosowaniem danego rozwi zania, nowo ci w skali kraju, ale równie – obni aj c stopie agregacji –
nowo ci dla przedsi biorstw i jednostki [Schumpeter, 1960, s. 27]. Autor oddzielił znaczenie poj cia innowacji od poj cia „wynalazek”, gdy wiele wynalazków nigdy nie stało si innowacj , poniewa nie zostały wprowadzone. We współczesnych definicjach podkre la si znaczenie innowacji
w sensie organizacyjnym, gdy organizacja jest jednym z czynników decyduj cych o sprawno ci
wdra ania innowacji o charakterze technicznym. Efekty wprowadzanych innowacji powinny
wzmacnia post p wyra aj cy si w poprawie jako ci, wi kszej wydajno ci i poprawie warunków
pracy. Ph. Kotler odnosi poj cie innowacji do ka dego dobra, które jest postrzegane przez kogo
jako nowe [Kotler, Armstrong, Saunders, Wong, 2002, s. 12]. Terminologia OECD wskazuje, e na
działalno innowacyjn składa si szereg działa o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym, finansowym i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowa-
34
K. Firlej, A. Makarska, Priorytety inwestycyjne i innowacyjne firm…
K. Firlej, A. Makarska, Investment and innovation priorities of meat…
nie i wdro enie nowych lub istotnie ulepszonych produktów i procesów. Istot innowacji jest wdroenie nowo ci do praktyki. Cz
tych działa jest innowacyjna samoistnie, a pozostałe mog nie
zawiera nowo ci, s jednak niezb dne do opracowania i wdro enia innowacji. Przykładem s prace
badawcze i rozwojowe, zakup licencji, zakup oraz monta maszyn i urz dze , modernizacja, a tak e
rozbudowa budynków słu cych wdra aniu innowacji oraz szkolenie personelu [OECD, 2001, s.
14]. Tempo i zakres kreowania i wdra ania innowacji decyduje o przewadze konkurencyjnej przedsi biorstw. Spo ród wielu ródeł przewagi konkurencyjnej M. Porter przypisał kluczow rol włanie innowacyjno ci, stanowi ona bowiem podstaw budowania strategii konkurencyjnej przedsi biorstw [Porter, 2001, s. 104], a w ostatnich latach stała si miernikiem globalnej konkurencji.
Obecnie innowacje dzielimy na produktowe i procesowe, a podział ten zbadał i opisał W. J.
Abernathy. Wyró nił on grup radykalnych innowacji produktowych dominuj cych we wczesnych
etapach rozwoju przemysłu. Drugi rodzaj to przyrostowe innowacje procesowe prowadz ce do poprawy procesu produkcji przez minimalizacj kosztów oraz podnoszenie poziomu jako ci [Abernathy 1978, s. 68–81]. Innowacja procesowa staje si głównym ródłem przewagi konkurencyjnej w
dojrzałym stadium przemysłu. Poj cie konkuren-cyjno ci wi e si z terminem konkurencji. Konkurencja jest sytuacj na rynku, w której uczestnicy rywalizuj mi dzy sob w d eniach do analogicznych celów, co oznacza, e działania podejmowane przez jednych dla osi gni cia zało onych
celów utrudniaj , a nawet uniemo liwiaj osi gni cie takich samych celów przez innych [Skawi ska, 2002, s. 76]. Konkurencyjno jest wi c zwi zana z konkurowaniem przedsi biorstwa o pozycj na rynku.
-
-
-
-
-
Przemysł mi sny jako jedna z najwa niejszych bran przemysłu
spo ywczego w województwie podkarpackim w latach 2007–2010
Przemysł mi sny to jedna z najwa niejszych gał zi przemysłu spo ywczego. Warto produkcji
sprzedanej mi sa i przetworów mi snych stanowiła w 2008 r. około 24% warto ci całego rynku
spo ywczego. Niespełna milion osób zatrudnionych jest w rolnictwie przy hodowli zwierz t rze nych, a w samym przetwórstwie mi snym pracuje 100 tys. [Rocznik Statystyczny, 2008]. Polska
jest czwartym pod wzgl dem wielko ci producentem mi sa wieprzowego w Europie. Słab stron
polskiej bran y mi snej jest jej rozdrobnienie, zarówno pod wzgl dem hodowli (stado trzody
chlewnej w innych krajach UE liczy przeci tnie 93 sztuki, w Polsce – 17), jak i przetwórstwa mi snego, gdzie na 3000 zakładów mi snych tylko 350 kwalifikuje si jako firmy rednie i du e. Dzi ki
dotacjom unijnym dochód polskich rolników po wej ciu do Unii Europejskiej podwoił si , a dopłaty
bezpo rednie do ziemi stanowi połow zysku, jaki rolnik osi ga w ci gu roku. Warto polskich
produktów rolnych sprzedanych do innych pa stw UE w 2008 r. wyniosła 11,3 mld euro. W 2009 r.
warto ta była wy sza i wyniosła 12 mld euro. W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2007–2013 realizowane jest działanie pa stwa Działania informacyjne i promocyjne, którego
celem jest zwi kszenie popytu na produkty rolne i spo ywcze obj te mechanizmami jako ci ywnoci oraz wsparcie grup producentów aktywnie uczestnicz cych w systemach jako ci ywno ci.
Bran a mi sna w Polsce charakteryzuje si nisk koncentracj produkcji. Poziom technologiczny
przemysłu mi snego, wielko i profil działalno ci jest bardzo zró nicowany [Biuletyn informacyjny…, s. 12–14]. Przyj cie z dniem członkostwa zasad i norm unijnych wi zało si cz sto z konieczno ci zawieszenia działalno ci lub zamkni ciem wielu przedsi biorstw przemysłu mi snego, gdy
nie udało si ich dostosowa do wymaga unijnych. Polskie zakłady przemysłu mi snego s dobrze
postrzegane w porównaniu z funkcjonuj cymi w Europie Zachodniej, gdzie od dawna nie zrealizowano tak wielu nowoczesnych inwestycji i nie poniesiono tak du ych nakładów inwestycyjnych
[Firlej, 2008, s. 105]. W ci gu ostatnich pi ciu lat inwestycje w bran y mi snej w Polsce osi gn ły
prawie 2 mln euro, a dzi ki temu potencjał firm wzrósł o około 30–40 % [Główny Urz d Statystyczny, 2009, s. 25–27]. W województwie podkarpackim istnieje 208 zakładów przetwórstwa mi snego (du e – 3, rednie – 12, małe – 42, mikro – 151) [Informacja…], które wykorzystały w stu
procentach dotacje przedakcesyjne. Nale y podkre li , e przemysł mi sny jest jedn z nielicznych
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
35
bran na Podkarpaciu, która w tak wysokim stopniu wykorzystała rodki unijne. Dla poprawy pozycji konkurencyjnej firmy inwestowały w nowoczesne linie produkcyjne, rozbudow i unowoczenienie parku maszynowego oraz zakup nowych technologii. Szczególn uwag zwrócono na rozszerzenie rynków zbytu, sieci dystrybucji, rozwój transportu i logistyk .
Nakłady na inwestycje i wyniki ekonomiczne przemysłu mi snego
w województwie podkarpackim i ich rola w rozwoju konkurencyjno ci firm
– wyniki bada empirycznych
Badanie ankietowe dostarczyło ogólnej informacji na temat skali oraz struktury nakładów na
działalno innowacyjn i inwestycyjn . Analiza danych ze sprawozda finansowych umo liwiła
okre lenie priorytetów w funkcjonowaniu badanych przedsi biorstw przemysłu mi snego województwa podkarpackiego oraz pomogła w ocenie ich pozycji konkurencyjnej na rynku. W latach
2007–2009 przedsi biorstwa wdra ały innowacje produktowe, procesowe i organizacyjne. Pierwsze
polegały na istotnych zmianach w wytwarzanych produktach a drugie zwi zane były z zakupem
nowej technologii produkcji (metod wytwarzania), zakupem nowych linii produkcyjnych i modernizacj istniej cych metod produkcyjnych. Innowacje organizacyjne polegały na wdro eniu w przedsi biorstwie nowoczesnego systemu zarz dzania oraz wykorzystaniu sieci internetowej w procesie
zarz dzania przedsi biorstwem.
Tab. 1. Nakłady i wyniki działalno ci inwestycyjnej du ych firm przemysłu mi snego
województwa podkarpackiego w latach 2007–2009 (Expenditure on investments and their results in
big meat industry companies in Podkarpackie voivodship in 2007–2009).
Nazwa
firmy
(Name of the
firm)
Zakłady
Mi sne
Dobrowolscy
sp. z o.o.
2009
Zysk/
-strata
[tys. zł]
(Profit/
loss
[thous-ands
PLN])
Nakłady
inwesty-cyjne
[tys. zł]
(Investment
expenditure
[thousands
PLN])
52615
141411
3156
2973,7
77362
53575
198508
1183
8766,5
71522
57682
211766
5416
689,6
104
110
150
172
23,0
2007
18277
13977
75757
3302
2138,8
2008
21390
16800
90715
3676
3450,9
2009
23305
19525
100955
3544
2182,7
2009/2007 [%]
128
140
133
107
102,0
2007
21313
14248
65307
963
146,0
2008
18268
12914
64047
-2828
211,4
2009
16750
10300
61441
-2670
43,3
2009/2007 [%]
79
72
94
-277
ródło: opracowanie własne na podstawie sprawozda finansowych za lata 2007–2009.
29,0
-
2008
Lata
(Years)
Przychód
[tys. zł]
(Income
[thousand
s PLN])
2009/2007 [%]
Przedsi b.
Przemysłu
Mi snego
Taurus
sp. z o.o.
-
Kapitał
własny
[tys. zł]
(Ownersh
ip capital
[thousand
s PLN])
2007
Warto
aktywów
trwałych
[tys. zł]
(Value of
fixed ssets
[thousand
s PLN])
68837
Zakłady
Mi sne
Herman S.A.
Elementem kluczowym okazał si wprowadzony w firmach system zarz dzania jako ci , informatyczny system zarz dzania produkcj całkowicie zintegrowany z ksi gowo ci , obszarem sprzeday, dystrybucji i zaopatrzenia. Dzi ki temu wzrosły zdolno ci produkcyjne i nast pił rozwój sieci
36
K. Firlej, A. Makarska, Priorytety inwestycyjne i innowacyjne firm…
K. Firlej, A. Makarska, Investment and innovation priorities of meat…
-
-
-
-
-
sprzeda y. Najcz ciej inicjatorami zmian w przedsi biorstwach byli członkowie zarz du, mened erowie, a tak e wła ciciele. ródłem innowacji procesowych był transfer wiedzy z zewn trz, przejawiaj cy si w zakupie nowych technologii produkcji. Wi kszo podmiotów doceniła tradycyjne
receptury wytwarzania wyrobów.
W grupie du ych przedsi biorstw przemysłu mi snego najkorzystniejsze wyniki w badanym
okresie osi gn ły Zakłady Mi sne Dobrowolscy, zwi kszaj c swoje przychody ze sprzeda y o 50%
w roku 2009 w stosunku do 2007 r. oraz o 72% zysk w analogicznym okresie. Tak wysokie wyniki
były efektem wzrostu o 4% warto ci aktywów trwałych, przede wszystkim nakładów inwestycyjnych wynosz cych 12 428 tys. zł. W tym samym czasie Przedsi biorstwo Przemysłu Mi snego
Taurus uzyskało 33-procentowy wzrost przychodów ze sprzeda y oraz 7-procentowy wzrost zysku.
Osi gni te wyniki tego przedsi biorstwa były skutkiem wzrostu warto ci aktywów trwałych o 28%
w roku 2009, w stosunku do roku 2007 oraz nakładów inwestycyjnych wynosz cych w tym okresie
7770 tys. zł. Najgorsze wyniki w badanym okresie osi gn ły Zakłady Mi sne Herman S.A., których
aktywa trwałe zmniejszyły si o 21%, przychody ze sprzeda y o 6%, a przedsi biorstwo poniosło
straty na działalno ci wynosz ce 5498 tys. zł. Na podkre lenie zasługuje fakt, e aktywa trwałe firm
s finansowane kapitałem własnym, w Zakładach Mi snych Herman S.A. w 66% w Przedsi biorstwie Przemysłu Mi snego Taurus sp. z o.o. w 79,6%, a w Zakładach Mi snych Dobrowolscy sp. z
o.o. w 75%.
W tab. 2 i 3 przedstawiono struktur i dynamik nakładów na działalno innowacyjn w latach
2007–2009, a tak e okre lono ich struktur przedmiotow . W Zakładach Mi snych Dobrowolscy
sp. z o.o. nakłady na działalno innowacyjn w 2008 r. wzrosły trzykrotnie, natomiast w roku 2009
zostały radykalnie ograniczone. W Zakładach Przetwórstwa Mi snego Taurus sp. z o.o. w 2008 r.
nast piło drastyczne zmniejszenie nakładów na działalno innowacyjn (o 84%), a w 2009 r. wielko ich wzrosła o dwa punkty procentowe w stosunku do 2007 r. Dla Zakładów Mi snych Herman
S.A. w roku 2008 zwi kszono o 40% nakłady inwestycyjne w stosunku do 2007 r., a w 2009 r. miał
miejsce 70-procentowy spadek nakładów w relacji do 2007 r. Niezmienna natomiast w badanych
przedsi biorstwach pozostała struktura nakładów na działalno innowacyjn , w której dominuj
nakłady na innowacje procesowe (około 70% całkowitych nakładów). Analizuj c struktur nakładów, wskazano tak e ródła ich finansowania. W badanych przedsi biorstwach były to głównie
fundusze własne oraz rodki zewn trzne: kredyty i po yczki oraz leasing.
Miar efektywno ci ponoszonych nakładów inwestycyjnych jest warto sprzeda y produktów
innowacyjnych w uj ciu bezwzgl dnym. W Zakładach Mi snych Dobrowolscy sp. z o.o. osi gn ła
ona wielko ponad 70 mln zł, w Przedsi biorstwie Przemysłu Mi snego Taurus sp. z o.o. – ponad
25 mln zł, za w Zakładach Mi snych Herman S.A. odnotowano spadek przychodów ze sprzeda y
o 6%.
W grupie firm redniej wielko ci najwi kszym potencjałem innowacyjnym dysponował Zakład
Mi sny Smak – Górno Spółka z o.o. Jego aktywa trwałe w badanym okresie osi gn ły warto
redni ponad 14 mln zł i były sfinansowane kapitałem własnym na poziomie 75%. Drug pod
wzgl dem wielko ci potencjału innowacyjnego był Zakład Przetwórstwa Mi snego Kabanos spółka
z o.o., którego warto aktywów trwałych w badanym okresie osi gn ła redni 3,2 mln zł, co było
skutkiem trzykrotnego powi kszenia ich warto ci w 2009 r. w stosunku do 2007 r.
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
37
Tab. 2. Struktura i dynamika nakładów inwestycyjnych w latach 2007–2009 w du ych
przedsi biorstwach (Structure and dynamics of expenditure on investments in big companies in
2007–2009)
Dynamika i struktura nakładów latach
[tys. zł]
(Dynamics and structure of expenditure in
years [thousands PLN])
2007
2008
2009
Wyszczególnienie
(A detailed list)
Nakłady ogółem (w tym): „Dobrowolscy”
2972,7
8765,5
(overall expenditure (including)):
– nakłady na innowacje produktowe
493,2
613,5
(expenditure on product innovation)
– nakłady na innowacje procesowe
2140,3
7275,3
(expenditure on process innovation)
– nakłady na innowacje organizacyjne
59,2
876,7
(expenditure on organizational innovation)
Nakłady ogółem (w tym): „Taurus”
2137,8
349,9
(overall expenditure (including)):
– nakłady na innowacje produktowe (expenditure on
320,6
73,4
product innovation)
– nakłady na innowacje procesowe
1688,8
304,4
(expenditure on process innovation)
– nakłady na innowacje organizacyjne
128,4
27,9
(expenditure on organizational innovation)
Nakłady ogółem (w tym): „Herman”
146,0
211,4
(overall expenditure (including)):
- nakłady na innowacje produktowe (expenditure on
5,8
10,5
product innovation)
– nakłady na innowacje procesowe
119,6
150,1
(expenditure on process innovation)
– nakłady na innowacje organizacyjne
20,6
50,8
(expenditure on organizational innovation)
ródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankiety i sprawozda finansowych.
688,6
165,3
482,0
41,3
2181,7
458,1
1614,4
109,2
43,3
4,3
37,8
1,2
W analogicznym okresie zakład czterokrotnie powi kszył kapitał własny, prawie dwukrotnie przychody ze sprzeda y i ponad trzydziestokrotnie zysk. Podobn wielko ci redni potencjału innowacyjnego dla badanego okresu dysponował Zakład Masarski s.c. Trio w Ja le (3,0 mln zł – aktywa
trwałe) i Zakłady Mi sne Nowy migród s.j. (2,6 mln zł – aktywa trwałe).
Tab. 3. Nakłady i wyniki działalno ci inwestycyjnej rednich firm przemysłu mi snego
województwa podkarpackiego w latach 2007–2009 (Expenditure on investments and their results in
middle size meat industry companies in 2007–2009)
Przychód
[tys. zł]
(Income
[thousands
PLN])
260
2008
3175
2009
5009
Nazwa firmy
(Name of the
firm)
Lata
(Years)
-
-
-
-
-
Kapitał
własny
[tys. zł]
(Ownership
capital
[thousands
PLN])
2007
Warto
aktywów
trwałych
[tys. zł]
(Value of
fixed assets
[thousands
PLN])
1625
Zakład
Przetwórstwa
Mi snego
Kabanos
9716
Zysk/
-strata
[tys. zł]
(Profit/
loss
[thousands
PLN])
6
Nakłady
inwestycyjne
[tys. zł]
(Investment
expenditure
[thousands
PLN])
6432,2
1011
13591
829
1550,4
1094
18768
183
1834,5
38
K. Firlej, A. Makarska, Priorytety inwestycyjne i innowacyjne firm…
K. Firlej, A. Makarska, Investment and innovation priorities of meat…
spółka z o. o.
2009/07 [%]
308
421
193
3050
29,0
Zakład
Mi sny Smak
– Górno
Spółka z o. o.
2007
14044
9854
27086
1960
581,6
2008
14601
10118
30439
1528
679,4
Masarnia
Radymno
Spółka Jawna
Zakład
Przetwórstwa
Mi snego B.
Jabło ski
Spółka Jawna
Zakład
Masarski S.C.
Trio w Ja le
Zakłady
Mi sne Nowy
migród
Spółka Jawna
2009
13663
11722
31785
2145
51,3
2009/2007 [%]
97
119
117
109
9,0
2007
847
256
16751
213
132,4
2008
2116
1490
14259
11
1379,6
2009
2002
1487
15184
50
110,2
2009/2007 [%]
236
579
91
23
83,0
2007
1921
1441
17895
205
15,4
2008
1707
1361
20867
125
46,3
2009
1465
1514
23867
278
46,2
2009/2007 [%]
76
105
133
136
300,0
2007
3247
714
25530
766
82,3
2008
2939
521
25180
40
68,2
2009
3057
525
25704
48
118,1
2009/2007 [%]
94
74
101
6
143,0
2007
2748
3840
15352
-176
267,4
2008
2658
2988
7164
8
150,9
2009
2594
3746
8274
14
168,5
2008/2007 [%]
94
98
54
233
63,0
ródło: opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozda finansowych w latach 2007–2009.
-
-
-
-
-
Podsumowanie
Z przeprowadzonych bada wynika, e wszystkie przeanalizowane przedsi biorstwa podejmowały w latach 2007–2009 działalno innowacyjn w zakresie oferowanych produktów, procesów
i struktury organizacyjnej. Najwi ksze nakłady poniesiono na innowacje procesowe, co wi zało si
z konieczno ci dostosowania metod produkcji do standardów i norm rynku wspólnotowego. Na
podstawie przeprowadzonego badania zostały wyłonione czynniki utrudniaj ce działalno innowacyjn w postaci barier ekonomicznych, zwi zanych z wiedz , rynkowych i pozostałych. W ród
barier ekonomicznych wymieniono zbyt wysokie koszty innowacji, niedobór własnych rodków
finansowych i trudno ci w pozyskaniu zewn trznych ródeł finansowania. Za główne bariery rynkowe uznano siln konkurencj i niepewno co do popytu na produkty innowacyjne, gdy tylko
50% przedsi biorstw rozpoczyna proces innowacyjny od bada marketingowych rynku. W grupie
barier innowacyjno ci du e znaczenie maj czynniki zwi zane z wiedz . Pozostałe to problem braku przekonania zwi zanego z popytem na innowacyjne produkty. Wła ciciele i członkowie zarz dów badanych zakładów mi snych jednoznacznie uznali, i potrzeba innowacji wynika z sytuacji
rynkowej. Im bardziej konkurencyjny i otwarty rynek, tym wi ksze zapotrzebowanie na innowacje
jako narz dzie uzyskiwania przewagi rynkowej. Wszyscy zgodnie podkre lili, e prowadzone przez
nich firmy s rozwojowe, wskazuj c na kilka innowacyjnych priorytetów strategicznych firm. Połowa respondentów była zainteresowana pozyskaniem patentów zagranicznych, natomiast niektóre
spo ród badanych przedsi biorstw planuj dalszy rozwój procesu dystrybucji i logistyki. W ród
priorytetów strategicznych według ich wa no ci wymieniono: popraw rentowno ci przedsi biorstwa, popraw jako ci wyrobów, wzrost konkurencyjno ci, poszerzenie asortymentu sprzedawanych
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
39
produktów, dostosowanie metod produkcji do wymogów Unii Europejskiej i wymogów ochrony
rodowiska, obni enie kosztów produkcji, a tak e wzrost udziału w rynku. Nieustanne u wiadamianie konieczno ci podejmowania nowych działa , okre lanie ich płaszczyzny, kreowanie nowych
zasad i wzorców funkcjonowania, rozwijanie kompetencji i nieustanne usprawnianie bie cych
działa jest podstaw konkurencyjno ci rynkowej. Za wa ne działanie prowadz ce do poprawy
konkurencyjno ci badanych przedsi biorstw uznano stworzenie reguł funkcjonowania regionalnego
systemu innowacji, w ramach którego przedsi biorcy mogliby uzyska bezpłatn pomoc w zakresie
zarz dzania wiedz .
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
-
-
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
-
26.
-
27.
-
28.
Abernathy W.J., (1978), The Productivity Dilemma – Roadblock to Innovation in the Automobile Industry,
The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
„Biuletyn Informacyjny Agencji Rynku Rolnego”, (2007), nr 10.
Brochocka U., Gaj cki R., (1997), Metody oceny projektów inwestycyjnych, Oficyna Wydawnicza Szkoły
Głównej Handlowej, Warszawa.
Budnikowski A., (2006), Mi dzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa.
Cyrkon E., (1981), Korporacje wielonarodowe. Prawidłowo ci ekspansji zagranicznej, PWN, Warszawa.
Cyrson E., 1981, Korporacje wielonarodowe. Prawidłowo ci ekspansji zagranicznej, PWN, Warszawa.
Czerwieniec E., (1990), Zagraniczne inwestycje bezpo rednie w gospodarce krajów wysokorozwini tych,
„Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu”, nr 105.
Dunning J.H., (1979), Explaining Changing Patterns of International Production: In Defense of the
Electric Theory, „Oxford Bulletin of Economics & Ststistics”, Department of Economics, University of
Oxford, Vol. 41 (4).
Firlej K., (2008), Rozwój przemysłu rolno-spo ywczego w sektorze agrobiznesu i jego determinanty,
Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Firlej K., (2009), Funkcjonowanie przemysłu spo ywczego w dobie transformacji i wiatowego kryzysu
finansowego, [w:] A. Mickiewicz, P. Mickiewicz (red.), Zrównowa ony rozwój lokalny. Instrumenty
wsparcia, Stowarzyszenie Naukowe – Instytut Gospodarki i Rynku, Szczecin.
Główny Urz d Statystyczny, (2009), Regiony Polski, Warszawa.
Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej przedsi biorstw, (2009), Urz d Statystyczny w Rzeszowie,
nr 4, Rzeszów.
Kamerschen D.R., Nardelii C., R.B. MacKenzie, (1991), Ekonomia, przeł. D. Filar i in., Fundacja
Gospodarcza NSZZ „Solidarno ”, Gda sk.
Karaszewski W., (2004), Bezpo rednie inwestycje zagraniczne. Polska na tle wiata, Wydawnictwo „Dom
Organizatora”, Toru .
Kotler Ph., G. Armstrong, Saunders J., Wong W., (2002), Marketing, Podr cznik Europejski, Warszawa.
Krugman P.R., Obstfeld M., (2003), Mi dzynarodowe stosunki gospodarcze, PWN, Warszawa.
Niedzielski P., Rychlik K., (2006), Innowacje i kreatywno , Uniwersytet Szczeci ski, Szczecin.
Osiewicz E. (red.), (2006), Przemiany we współczesnej gospodarce wiatowej, PWE, Warszawa.
Porter M., (2001), Porter o konkurencji, PWE, Warszawa.
Rocznik Statystyczny za lata 2007, 2008, 2009.
Rocznik Statystyczny województwa podkarpackiego za lata 2007, 2008, 2009.
Rogowski W., (2008), Rynek efektywno ci inwestycji, Oficyna a Wolters Kluwer Business, Kraków.
Schumpeter J., (1960), Teoria rozwoju gospodarczego, PWE, Warszawa.
Skawi ska E., (2002), Konkurencyjno przedsi biorstw – nowe podej cie, PWN, Warszawa–Pozna .
OECD Bologna Ministerial Conference, Enhancing SME Competitiveness, (2001), Organization for
Economic Co-Operation and Developement, France.
Walica H., (1999), Zarz dzanie strategiczne i polityka inwestycyjna przedsi biorstwa, Metodyka
opracowywania projektów inwestycyjnych oraz ich realizacja, Wydawnictwo Uniwersytetu
Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
Województwo podkarpackie 2009 – podregiony, powiaty, gminy, (2009), Urz d Statystyczny w Rzeszowie,
Rzeszów.
Wykaz przedsi biorstw wg PKD, Główny Urz d Statystyczny, Oddział w Rzeszowie.
40
K. Firlej, A. Makarska, Priorytety inwestycyjne i innowacyjne firm…
K. Firlej, A. Makarska, Investment and innovation priorities of meat…
Investment and innovation priorities of meat factories
in the Podkarpacie Province
Summary
-
-
-
-
-
The transformation of the Polish economy has changed the situation of companies dramatically
and the opening of borders to foreign entities and products has caused fundamental changes on both
domestic and foreign markets. Innovativeness of the European Union member states is one of the
most important factors which will be determining the competitiveness of economy and companies
of the agribusiness sector in the forthcoming years. In the last two decades the level of competition
between the functioning companies of the meat industry has increased significantly and globalization of the market has changed the rules of its functioning. The article provides verification of investment and innovation priorities of meat factories in the Podkarpacie Province within the last
three years. It exemplifies their local implementation and making use of them in the balanced development of the region. It has been stated that the most important strategic priorities of companies
are the improvement of profitability and the quality of products, the increase in competitiveness,
widening the range of products, adapting production methods to the requirements of the European
Union and environmental protection, reducing production costs and the increase of market share. In
order to improve the competitiveness it was judged necessary to create the rules of functioning for
the regional system of innovation.