PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Ochrona zdrowia w intensyfikującym się chowie świń
W ciągu kilku ostatnich lat zauwaŜa się dynamiczne zmiany zarówno w skali produkcji jak równieŜ w systemach chowu
świń w Polsce. Następuje proces integracji szeroko pojętego przemysłu „świńskiego” i to zarówno w układzie pionowym jak teŜ
i poziomym. Hodowcy i producenci trzody chlewnej są coraz bardziej zainteresowani nie tylko chowem świń w szerokim tego
słowa znaczeniu, ale takŜe ich ubojem i przetwórstwem. Sytuacja ekonomiczna na rynku wieprzowiny nie jest stabilna, co
zmusza właścicieli ferm do maksymalizowania opłacalności produkcji, szczególnie w okresie niskich cen. Celem nadrzędnym
jest obniŜenie kosztów produkcji, a co za tym idzie poprawa jej rentowności.
Jednym z waŜniejszych elementów na drodze do osiągnięcia tego celu jest zdrowie zwierząt. Nie ma co do tego Ŝadnych
wątpliwości, Ŝe stada o wysokim statusie zdrowotnym (wolne od waŜnych ekonomicznie chorób świń, w tym PRRS, Mhp,
ZZZN) są najbardziej rentowne. W praktyce często obserwuje się działania wielu hodowców/producentów, które bardzo
odbiegają od zalecanej w tym zakresie dobrej praktyki produkcyjnej. Zasiedlanie wielu ferm odbywa się przy uŜyciu materiału
hodowlanego, pochodzącego z więcej niŜ jednego źródła, często o bliŜej nieznanym statusie zdrowia. Nie przywiązuje się
naleŜytej uwagi do procesu izolacji oraz aklimatyzacji nowo wprowadzanych zwierząt. Brak izolacji świń nowo zakupionych
moŜe skutkować obniŜeniem zdrowotności stada przyjmującego w sytuacji wprowadzenia zwierząt w okresie inkubacji choroby.
Nieodpowiedni proces aklimatyzacji lub jej brak niesie ryzyko zachorowania świń remontowych po ich wprowadzeniu do stada o
niŜszym statusie zdrowia, co w konsekwencji moŜe wyraźnie ograniczyć ich potencjał rozrodczy. O warunkach bioasekuracji
najczęściej duŜo się dyskutuje, a w praktyce nie przestrzega się podstawowych zasad, mających zasadnicze znaczenie w
ochronie fermy przed zakaŜeniem. W efekcie wpływa to niekorzystnie na zdrowotność stada, a w konsekwencji na jego
wydajność.
Nowe podejście do ochrony zdrowia powinno uwzględniać następujące zagadnienia:
•
odpowiednie wprowadzanie zwierząt uŜywanych do remontu stada
•
wdroŜenie funkcjonalnego systemu bioasekuracji
•
wdroŜenie dobrze przemyślanego programu monitorowania statusu zdrowia
•
opracowanie, w oparciu o najnowsze zdobycze nauki i praktyki, metod eliminacji chorób z populacji świń, jeśli jest
taka potrzeba
System ochrony zdrowia w nowoczesnym, intensywnym chowie świń staje się wyzwaniem, szczególnie dla lekarzy weterynarii
zajmujących się doradztwem specjalistycznym, i od których wymaga się coraz szerszej wiedzy i kompetencji w zakresie
szeroko pojętej efektywnej produkcji trzody chlewnej.
Wprowadzanie do stada nowych zwierząt o właściwym statusie zdrowotnym
Jest to bezwzględny warunek utrzymania odpowiedniego statusu zdrowotnego, a co za tym idzie stałej wysokiej
wydajności produkcyjnej fermy. Dobór źródła pochodzenia zwierząt do remontu stada powinien być dokładnie przemyślany.
Dokonując jego wyboru naleŜy uwzględniać przede wszystkim fakt, czy zwierzęta będą pochodziły z jednego obiektu czy będą
łączone z kilku róŜnych miejsc, i jeśli tak, czy status zdrowotny wszystkich ferm jest porównywalny przynajmniej z punktu
widzenia tych najwaŜniejszych chorób świń.
Loszki uŜywane do remontu nie powinny pochodzić ze stada o niŜszym statusie zdrowia niŜ ferma przyjmująca. DuŜą uwagę
naleŜy przywiązywać takŜe do źródła pochodzenia nasienia. Powinno pochodzić ze stacji, w której regularnie są
przeprowadzane badania w kierunku chorób przenoszonych tą drogą, w tym wirusa PRRS; badania w tym kierunku powinny
być wykonywane często np. co miesiąc.
KaŜde nowo zakupione zwierzę przed wprowadzeniem do stada powinno być izolowane przynajmniej przez okres 2 tygodni. W
tym czasie naleŜy wykonać badanie kontrolne w kierunku chorób, będących szczególnym obiektem zainteresowania np. PRRS.
Pomieszczenie przeznaczone do izolacji powinno spełniać wszystkie warunki funkcjonalnej bioasekuracji. NaleŜy pamiętać, Ŝe
miejsce izolacji stanowi potencjalne źródło zakaŜenia. Dlatego teŜ powinno być zlokalizowane w odpowiedniej odległości od
fermy przyjmującej tj. min. 50 m. Po zakończeniu izolacji przystępuje się do aklimatyzacji nowo zakupionych świń.
Właściwie przeprowadzona aklimatyzacja wymaga od lekarza weterynarii, opiekującego się fermą znajomości jej statusu
zdrowia. Istnieje konieczność ścisłego współdziałania lekarza weterynarii z fermy pochodzenia zwierząt hodowlanych z
Strona 1 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
lekarzem weterynarii sprawującym opiekę nad stadem przyjmującym. Proces aklimatyzacji, aby był skuteczny powinien być
przeprowadzony w warunkach izolacji od reszty stada. W zaleŜności od róŜnicy w stanie zdrowia między świniami zakupionymi
a “domowymi” w procesie aklimatyzacji mogą być wykorzystane róŜne sposoby postępowania. Jednym z nich jest
aklimatyzacja naturalna, polegająca na umoŜliwieniu kontaktu z kałem i/lub ściółką pochodzącą od świń “miejscowych”.
Częściej jednak, szczególnie w przypadku chorób, dla których są dostępne skuteczne szczepionki np. mykoplazmowe
zapalenie płuc, zakaźne zanikowe zapalenie czy pleuropneumonia stosuje się szczepienia zapobiegające klinicznemu
ujawnieniu się wymienionych infekcji u świń wraŜliwych. W przypadku występowania dyzenterii świń w stadzie przyjmującym
wskazane jest zastosowanie w dawkach profilaktycznych przez okres 2-4 tyg. po wstawieniu świń “nowych” tiamuliny lub
linkomycyny w paszy lub wodzie do picia. Z uwagi na długotrwały proces aklimatyzacji, jak to ma miejsce w przypadku PRRS
wskazany jest zakup loszek 4-5 miesięcznych.
Optymalnym wydaje się być równoczesne utrzymywanie w stadzie loch prarodzicielskich, słuŜących do namnaŜania loszek
rodzicielskich na własne potrzeby. Takie rozwiązanie pozwala na nieograniczone dysponowanie materiałem zwierzęcym,
słuŜącym do remontu stada, a przede wszystkim jest bezpieczne z punktu widzenia zdrowotnego. Unika się w ten sposób
niekiedy skomplikowanego i długotrwałego procesu aklimatyzacji.
WdroŜenie funkcjonalnego systemu bioasekuracji
Funkcjonalny system bioasekuracji powinien uwzględniać wszystkie najwaŜniejsze elementy ryzyka dla fermy i być
jednocześnie opłacalny. Jak wspomniano wcześniej najwaŜniejszym źródłem zakaŜenia jest samo zwierzę. Drugim pod
względem waŜności elementem zagroŜenia jest nasienie - równorzędne z Ŝywym zwierzęciem, zwłaszcza w aspekcie
zakaŜenia wirusem PRRS. Transport stanowi realne ryzyko zakaŜenia i ma szczególne znaczenie w chłodnych i wilgotnych
porach roku. Prawdopodobnie to zainfekowany transport jest wektorem wielu chorób wirusowych, w tym PRRS, a nie zakaŜenia
kropelkowe, jak powszechnie się uwaŜa. Kolejnym, potencjalnym wektorem zakaŜeń są ludzie, szczególnie ci którzy mają
kontakt z innymi świniami.
Wiele innych potencjalnych czynników ryzyka moŜna by jeszcze wymienić m.in. róŜnego rodzaju zakupiony sprzęt i narzędzia,
wodę, paszę, ptaki, dzikie i inne niŜ świnie zwierzęta domowe; mają one jednak mniejsze znaczenie w sensie ryzyka zakaŜenia
fermy. Oczywiście nie moŜna tu pominąć znaczenia usytuowania obiektu hodowlanego w odniesieniu do innych ferm świń.
Wszystkie wyŜej wymienione czynniki naleŜy traktować z naleŜytą uwagą, jednak szczególne przedsięwzięcia i koszty z tym
związane powinny być ukierunkowane na nowo wprowadzane do stada zwierzęta, nasienie, wjeŜdŜający na teren fermy
transport oraz wchodzących ludzi. Warto jeszcze raz podkreślić, Ŝe nie moŜna utrzymać wysokiego statusu zdrowia stada w
dłuŜszym okresie czasu bez wdroŜenia i konsekwentnego przestrzegania systemu bioasekuracji.
WdroŜenie dobrze przemyślanego programu monitorowania statusu zdrowia fermy
Monitorowanie statusu zdrowia jest jednym z waŜniejszych punktów szeroko pojętego programu zdrowotnego stada. Jego
celem jest przede wszystkim analizowanie na bieŜąco wszelkich zmian w jego stanie. Stąd teŜ kontrola zdrowia fermy w
regularnych odstępach czasu, przy uŜyciu dokładnych i pewnych metod, jest warunkiem niezbędnym w osiągnięciu załoŜonego
celu.
W skutecznym monitorowaniu statusu zdrowia świń w stadzie naleŜy uwzględnić następujące metody:
•
analizę wyników produkcyjnych fermy (skuteczność krycia, liczba prosiąt Ŝywo urodzonych, odsetek prosiąt
zmumifikowanych oraz martwo urodzonych, śmiertelność przed odsadzeniem)
•
ocenę stanu klinicznego świń w róŜnych grupach produkcyjnych (śmiertelność, kaszel, biegunki, kulawizny,
poronienia)
•
badania anatomopatologiczne
•
badania poubojowe
Przedstawione powyŜej składowe szeroko pojętego monitoringu stada nie są ukierunkowane na specyficzny patogen; mają
raczej zastosowanie w wykryciu ogólnych zmian w statusie zdrowia świń.
W badaniu mającym na celu wykrycie specyficznego zarazka chorobotwórczego, zarówno natury bakteryjnej czy wirusowej,
wykorzystuje się laboratoryjne metody i techniki diagnostyczne, pozwalające na detekcję samego patogenu lub zmian w
układzie immunologicznym gospodarza w odpowiedzi na dane zakaŜenie (przeciwciała).
Wśród technik diagnostycznych, uŜywanych do bezpośredniego wykrywania antygenu lub jego części, wymienić naleŜy
badania hodowlane, metody oparte o technikę PCR oraz immunohistochemiczne. Jako alternatywa dla wymienionych badań w
Strona 2 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
praktyce najczęściej uŜywane są testy serologiczne, słuŜące do wykrywania obecności przeciwciał. W tym celu mogą być
wykorzystane następujące techniki diagnostyczne: ELISA, immunofluorescencja, seroneutralizacja czy zahamowanie
hemaglutynacji.
Idealny test serologiczny to taki, który jednoznacznie wskazuje, Ŝe zwierzęta dodatnie są na pewno zwierzętami dodatnimi, a
świnie ujemne są na pewno świniami ujemnymi. Innymi słowy taki test powinien charakteryzować się 100 proc. czułością
(precyzyjnie określa prawdziwie dodatnie zwierzęta) oraz 100 proc. specyficznością (precyzyjnie określa prawdziwie ujemne
świnie). W praktyce, niestety, takie metody nie istnieją. Są obciąŜone mniejszym lub większym ryzykiem dostarczania fałszywie
dodatnich lub fałszywie ujemnych wyników. Fakt ten naleŜy mieć zawsze na uwadze przy podejmowaniu decyzji o liczbie prób
wysyłanych do badań oraz kierunku badań. Badaniu serologicznemu w kierunku Actinobacillus pleuropneumoniae (App)
często towarzyszy występowanie wyników fałszywie dodatnich (obecność patogenów takich jak Pasteurella haemolytica,
Actinobacillus suis o duŜym pokrewieństwie antygenowym do App).
Opracowanie w oparciu o najnowsze zdobycze nauki i praktyki metod eliminacji chorób z
populacji świń, jeśli jest taka potrzeba
Niekiedy pomimo przestrzegania zasad bioasekuracji dochodzi do załamania się statusu zdrowia stada. W takich sytuacjach
natychmiast powinny być podjęte wszystkie moŜliwe przedsięwzięcia, uwzględniające aktualne moŜliwości, w celu obniŜenia
negatywnego wpływu zakaŜenia na produkcyjność stada lub nawet całkowitej eliminacji choroby. Ograniczenie skutków
zakaŜenia moŜe być osiągnięte przy uŜyciu metod tradycyjnych, polegających na stosowaniu szczepionek i/lub preparatów
przeciwbakteryjnych (chemioterapeutyków). Nie zawsze jednak spełniają one nasze oczekiwania, szczególnie w duŜych i
intensywnych systemach chowu świń. Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe wirus PRRS i kilka jeszcze innych patogenów bakteryjnych
oraz wirusowych moŜna całkowicie wyeliminować ze stada, moŜliwość tę zaczęto wykorzystywać z dobrym skutkiem w
programach uzdrawiania ferm świń. Jednym z tańszych i stosunkowo łatwych do wdroŜenia w praktyce sposobów eliminacji ze
stada np. wirusa PRRS jest metoda częściowej depopulacji.
Głównym celem tej metody jest ograniczenie do minimum potencjału zakaźnego fermy, a następnie nie dopuszczenie do
zakaŜania się poszczególnych grup wiekowych świń drogą kropelkową. Powoduje to utrzymanie statusu immunologicznego
zwierząt poszczególnych grup wiekowych na odpowiednio wysokim poziomie, a tym samym wyraźnie wyŜszą odporność
nieswoistą na zakaŜenia. Świnie utrzymywane w takim systemie są eksponowane na mniejszą liczbę czynników
chorobotwórczych, w wyniku czego ich układ odpornościowy nie jest intensywnie eksploatowany, co wyraźnie poprawia
produkcyjność, w tym lepsze przyrosty dzienne zwierząt. Dodatkowo segregowanie poszczególnych grup wiekowych wg zasady
„całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste” wpływa korzystnie na poprawę warunków sanitarno-higienicznych w
chlewni.
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 3 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland