maj w bibliotece - BUW-u

MAJ W BIBLIOTECE
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, ul. Dobra 56/66, 00-312 Warszawa
Tel.: 5525660, fax 5525659, e-mail: [email protected]
http://www.buw.uw.edu.pl
maj 2009 r.
TYDZIEŃ BIBLIOTEK W BUW (8–15 MAJA)
JuŜ po raz czwarty obchodziliśmy w BUW nasze święto. I Tydzień Bibliotek — w tym roku pod
hasłem „Biblioteka to plus” — i sam Dzień Bibliotekarza stały się okazją do zaprezentowania się
uŜytkownikom BUW z nieco innej strony. Nie zabrakło ani akcentów naukowych, ani
artystycznych, ani rozrywkowych.
Chciało się z nią być...
Obchody Tygodnia Bibliotek rozpoczęły się Dniem Bibliotekarza i to właśnie tego dnia odbyła się
większość przygotowanych na tę okazję wydarzeń. Najpierw konferencją naukową uczciliśmy
pamięć przedwcześnie zmarłej w sierpniu minionego roku koleŜanki z Gabinetu Zbiorów XIX
wieku, dr hab. Ewy Jolanty Głębickiej. Konferencja „Oto ksiąg jestem niesyty…” zgromadziła
przyjaciół i współpracowników wywodzący się z róŜnych środowisk: Instytutu Badań Literackich,
Uniwersytetu Warszawskiego, redakcji filozoficznej PWN i in. W sumie w konferencji
uczestniczyło ponad 50 osób – historyków, literaturoznawców, filologów. Wygłoszono
19 referatów, a wśród referentów byli takŜe goście z zagranicy – z Włoch i Ukrainy. Tematy
referatów były związane z zainteresowaniami uczonej i projektami, w które się angaŜowała:
neolatynistyką – Napoleo Latinus (prof. Jerzy Axer), Poezje łacińskie Kniaźnina w wydaniu Anny
Elisy Radke (prof. Mikołaj Szymański), Filologiczne zabawy z dyptykiem Hieronima
Morsztyna„Sine Cerere et Baccho friget Venus” (prof. Adam Karpiński), edytorstwem – Czy
moŜna respektować ostatnią wolę autora? Problem edycji Szymonowicowych „Sielanek”
(dr Radosław Grześkowiak) i in., myślą polityczną dawnej Polski – Andrzej Maksymilian Fredro –
Europejczyk i republikanin? (prof. Urszula Augustyniak), Machiavelli i makiawelizm
w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. O potrzebie badań (prof. Anna Grześkowiak-Krwawicz),
historią polityczną epoki baroku – Urban VIII wobec Rzeczypospolitej (prof. Teresa ChynczewskaHennel), kulturą umysłową Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Dwujęzyczność
i wielokulturowość Rzeczypospolitej, na przykładzie kaznodziejstwa XVII w. (prof. Giovanna
Brogi), Biblia Ostrogska jako wybitny przykład literatury przekładowej XVI-XVII w. (prof.
Walentyna Sobol), Polak barbarzyńcą?! O tym, jak Łukasz Opaliński odpierał zarzuty Barclaya
(prof. Joanna Partyka), Praesidium czy ornamentum? O bibliofilskich zainteresowaniach Jana
Dantyszka (dr Anna Skolimowska). Konferencję otworzył Prorektor ds. badań naukowych
i współpracy z zagranicą prof. dr hab. Włodzimierz Lengauer, następnie zebranych powitała Ewa
Kobierska-Maciuszko, dyrektor Biblioteki.
Mimo naukowego charakteru dało się podczas konferencji wyczuć atmosferę przyjacielskiego
spotkania. Padło wiele serdecznych słów, kaŜdy na swój sposób starał się uczcić pamięć Ewy
Głębickiej. Wspominano ją w trakcie obrad i w kuluarach jako wybitną uczoną, ale teŜ jako
dobrego człowieka, osobę obdarzoną z jednej strony wielkim poczuciem humoru, a z drugiej —
poczuciem sensu tego, czym się zajmowała, taką, z którą po prostu chciało się być
i współpracować.
1
Szczypta artystycznej wraŜliwości
Konferencji towarzyszyła wystawa fotografii wykonanych przez Ewę Głębicką w ostatnich dniach
przed śmiercią. Zaprezentowano teŜ zredagowane lub napisane przez nią ksiąŜki. Warto pamiętać,
Ŝe Ewa Głębicka była współredaktorką wydania Dzieł wszystkich Arystotelesa i przywiązywała do
tego faktu bardzo duŜą wagę.
Podczas tego wyjątkowego dnia niektórzy bibliotekarze postanowili pokazać się
współpracownikom i czytelnikom z nieco innej strony – tej artystycznej. Na wystawie Artyści w
Bibliotece. Wystawa prac plastycznych pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
swoją artystyczną wraŜliwością podzieliło się siedmioro pracowników BUW: Włodzimierz
Daszewski (OOiKZ), Teresa Deretkiewicz (OUiIN), ElŜbieta Duziak (OOiKZ), Magdalena
Fedorczyk-Falis (OUiIN), Anna Kucewicz (Centrum NUKAT), Anna Pełka (OUiIN) i Włodzimierz
G. Winkler (OUiIN). Prezentacja ich prac uświetniła obchody Tygodnia Bibliotek. Wystawę było
moŜna obejrzeć do 24 maja pod Wielkim Świetlikiem na pierwszym piętrze.
W obchody Tygodnia Bibliotek wpisała się równieŜ zorganizowana przez Muzeum KsiąŜki
Artystycznej w Łodzi i BUW wystawa Kolekcji Polskiej KsiąŜki Artystycznej z przełomu XX
i XXI wieku.
Po dyskusji czas na relaks
Dzień Bibliotekarza stał się równieŜ okazją do spotkania z uŜytkownikami BUW. Pierwszy raz
mogli oni na forum wyrazić swoje opinie oraz zastrzeŜenia i pierwszy raz mogli od razu otrzymać
odpowiedź na najwaŜniejsze pytania. A jak się okazało było tych pytań sporo. Czy BUW to dobre
miejsce do nauki? Co chcielibyśmy zmienić, a czego nie? Dlaczego ksero kosztuje 40 groszy?
śywa, dojrzała, ponad godzinna dyskusja pokazała, Ŝe czytelnicy potrzebują takiej formy kontaktu
z bibliotekarzami, aby zrozumieć przepisy, które im wydają się absurdalne, ale mają swoje logiczne
uzasadnienie.
Po konferencji, wystawach i dyskusji przyszła pora na to, co bibliotekarze lubią najbardziej, a na co
zwykle w pracy czasu nie mają czyli relaks. Wszyscy mogli w ogrodzie uczcić swoje święto lampką
wina, porozmawiać o swoich prywatnych sprawach. Podjadając przysmaki z bufetu razem z gośćmi
ogrodu wysłuchali koncertu przygotowanego przez artystów z Tria Muzycznego Teatru Hybrydy
UW.
Red.: Alina Cywińska, Joanna Partyka, Magdalena Fedorczyk-Falis
***
SENAT UW…
… na posiedzeniu w dniu 20 maja powołał Biblioteczną Komisję Oceniającą na kadencję 20082012. Komisja będzie pracować w składzie zaproponowanym przez Radę Biblioteczną:
dr Małgorzata Kisilowska, Wydział Historyczny; dr Krystyna Kocznorowska, BUW; dr hab.
Dariusz Kuźmina, prof. UW, Wydział Historyczny; dr hab. Radosław Pawelec, prof. UW; Wydział
Polonistyki, dr hab. Jadwiga Woźniak-Kasperek, prof. UW, Wydział Historyczny.
aw
LIBER OPEN DAY
25 maja w Budapeszcie odbyło się otwarte spotkanie dla bibliotekarzy z Europy Środkowej
i Wschodniej, zorganizowane przez LIBER (The Ligue des Bibliothèques Européennes de
Recherche). Celem spotkania było przedstawienie korzyści płynących z członkostwa w Lidze,
a takŜe wspólne zastanowienie się, jakie działania mógłby podjąć LIBER, aby skuteczniej wspierać
2
biblioteki regionu. Przedstawiciele LIBER w przekonujący sposób przedstawili jej odrębność
wobec innych organizacji europejskich o podobnym profilu. Zebrani byli zgodni w ocenie
dorocznych konferencji LIBER – są w środowisku bibliotekarzy wysoko cenione ze względu na
szeroki zakres poruszanych tematów, a takŜe wysoką jakość referatów. Nie wszystkie biblioteki są
przekonane do korzyści z aktywnego członkostwa w LIBER; wydaje się, Ŝe składki członkowskie
są tym wydatkiem, który biblioteki środkowoeuropejskie (coraz wyraźniej odczuwające skutki
kryzysu finansowego) tną w pierwszej kolejności. Na spotkaniu pojawił się pomysł powołania
swojego rodzaju ambasadorów LIBER w kaŜdym kraju – reprezentującego organizację wobec
lokalnego środowiska – być moŜe dzięki temu rozwiązaniu LIBER, jeśli nawet nie doczeka się
nowych członków – będzie lepiej rozpoznawany w Europie.
W spotkaniu wzięła udział Anna Wołodko.
Anna Wołodko
SPUŚCIZNA ANDRZEJA CZAJKOWSKIEGO W AKP BUW
Archiwum Kompozytorów Polskich BUW otrzymało kolejną spuściznę emigracyjną: kolekcję
związaną z Ŝyciem, twórczością i karierą Andrzeja Czajkowskiego. Darczyńca, David Ferrè (ur.
1942), amerykański inŜynier i meloman, zafascynowany osobowością Czajkowskiego, przez ponad
dwadzieścia lat gromadził wszelkie dostępne materiały dotyczące tego pianisty i kompozytora.
Zgromadzoną w 7 kartonach dokumentację przekazał w ubiegłym miesiącu Bibliotece
Uniwersytetu Warszawskiego.
Andrzej Czajkowski (1935–1982), polski pianista Ŝydowskiego pochodzenia (prawdziwe nazwisko:
Robert Andrzej Krauthammer; wielokrotnie zmieniane po ucieczce z getta warszawskiego),
wyemigrował w latach pięćdziesiątych z kraju i osiadł w Anglii, przyjmując obywatelstwo
brytyjskie (Andrè Tchaikowsky). Mam podwójną osobowość. Od czerwca do października jestem
kompozytorem. Resztę roku – pianistą — mówił o sobie w jednym z ostatnich udzielonych
wywiadów.
Pianistą został nie z własnego wyboru – decyzję podjęła za niego babka i dopiero wówczas,
w wieku dziewięciu lat rozpoczął regularną naukę gry na fortepianie. Pięć lat później ukończył
z odznaczeniem Konserwatorium Paryskie, w 1955 r. został laureatem VIII nagrody w Konkursie
Chopinowskim, a rok później – laureatem III nagrody w Konkursie im. Królowej ElŜbiety
Belgijskiej. To stało się początkiem jego błyskotliwej, światowej kariery. Wyemigrował z Polski,
co w tamtych latach było równoznaczne ze zniknięciem z polskiej sceny i prasy muzycznej. Dzisiaj
jest zupełnie nieznany w kraju jako kompozytor i zapomniany jako pianista.
David Ferrè zainteresował się Czajkowskim nie tyle ze względu na jego muzyczne dokonania
wykonawcze i kompozytorskie — nie były mu one wówczas znane – ale ze względu na
kontrowersyjny testament pianisty, którym przekazał swoją czaszkę w darze Royal Shakespeare
Company na potrzeby wystawiania „Hamleta” (zapis testamentu pochodził z 1979 r.).
Ferrè zebrał i szczegółowo uporządkował dokumentację dotycząca kariery pianisty: wycinki
prasowe, recenzje, programy koncertowe, począwszy od występów poprzedzających jego udział
w V Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim, aŜ do ostatniego publicznego występu pianisty
w 1981 r. Materiały zostały dodatkowo opracowane pod kątem wykonywanego repertuaru
z obszernym kalendarium koncertowym.
WaŜną część daru stanowią wywiady, jakie w latach 1985–1988 Ferrè przeprowadził
z kilkudziesięcioma osobami w róŜny sposób związanymi z kompozytorem. Nagrane na kasetach
magnetofonowych rozmowy uzupełnia zapis w postaci stenogramu. Na ponad stu kasetach są takŜe
nagrania z koncertów Andrzeja Czajkowskiego, koncertów z wykonaniami jego utworów oraz
nagrania studyjne. Poza amatorskimi kasetami otrzymaliśmy pięć płyt CD francuskiej firmy
fonograficznej Dante, która w latach 90. wydała w cyklu „Nagrania historyczne” wykonania
Czajkowskiego z lat 60.
3
Obszerna korespondencja zawiera listy do Davida Ferrè dotyczące jego nieustannych poszukiwań
wszelkich śladów pamięci i dokumentów związanych z Andrzejem Czajkowskim, ale takŜe wiele
listów samego kompozytora (najczęściej są to kserokopie całych cyklów korespondencji, pozyskane
od jego przyjaciół). Polskim czytelnikom znany jest wybór korespondencji Andrzeja
Czajkowskiego i Haliny Sander, wydany przez PIW w 1988 pod tytułem …mój diabeł stróŜ.
Kilkaset fotografii, dokumenty dotyczące edukacji w Polsce, młodzieńcze i późniejsze wiersze
kompozytora, a takŜe początek jego autobiografii (fragment obejmujący bolesne doświadczenia z
okresu wojny, doprowadzony do 1948 roku) uzupełniają otrzymaną kolekcję, ukazując
Czajkowskiego jako trudną, ale niezwykle fascynującą osobowość.
Niestety, kolekcja nie zawiera rękopisów muzycznych Czajkowskiego (z wyjątkiem jednego:
Sonaty na klarnet i fortepian op. 1 powstałej w 1959 roku). Są one obecnie własnością wydawcy
utworów Czajkowskiego (Josef Weinberger LTD, Londyn). Otrzymaliśmy jednak kilka kserokopii
kompletnych autografów muzycznych, kilka kserokopii fragmentów utworów i kilkanaście druków
muzycznych.
Dar D. Ferrè wpisuje się znakomicie w podejmowane od kilku lat próby przybliŜenia postaci
Andrzeja Czajkowskiego polskiej publiczności. W ubiegłym roku tytuł IV Międzynarodowego
Festiwalu Chopin i jego Europa, organizowanego przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina
brzmiał; „Od Pogoreliča do Czajkowskiego”.
David Ferrè jest autorem pracy monograficznej Inny Czajkowski, a takŜe strony internetowej
www.andretchaikowsky.com
Magdalena Borowiec
ERASMUS 2008/2009 – ODCINEK III
Pracownicy BUW i bibliotek wydziałowych biorą udział w wyjazdach zagranicznych w ramach
programu Uczenie się przez całe Ŝycie (LLP) - Erasmus 2008/2009. W lutowym biuletynie
zamieściliśmy relacje Cardiff, ParyŜa i Monachium, w kwietniowym — z Sheffield i Budapesztu.
Tym razem relacje Lilianny Nalewajskiej i Anny Zawadzkiej z Pecsu, Agnieszki Kasprzyk i Jakuba
Burcharda z Kopenhagi, Piotra Maculewicza z Wenecji i Leszka ŚnieŜko z Augsburga:
Pecs
StaŜ odbywałyśmy w terminie 4–10 maja w Centralnej Bibliotece Uniwersyteckiej w Pecs.
Uniwersytet w Pecs szczyci się długą tradycją – nawiązuje do załoŜonego przez króla Ludwika
Wielkiego w 1367 r. pierwszego uniwersytetu na Węgrzech. Obecny Uniwersytet powstał
z połączenia Uniwersytetu Janusa Pannoniusa, Uniwersytetu Medycznego w Pecs oraz
nauczycielskiego Kolegium w Szkszard. W Pecs studiuje ok. 33 tys. studentów, kadra naukowa
liczy ok. 2 tys. osób.
System biblioteczny na Uniwersytecie składa się z Biblioteki Centralnej - Egyetemi Könyvtár
(wywodzącej się z pierwszej biblioteki publicznej na Węgrzech, załoŜonej w 1774 r. przez biskupa
Pesc György Klimo) oraz 17 bibliotek wydziałowych. Cały ten system podlega jednemu
dyrektorowi (obecnie dr habil. Ágnes Dárdai), który zarządza równieŜ finansowaniem bibliotek
wydziałowych. O takiej centralizacji zadecydował rektor Uniwersytetu i w opinii bibliotekarzy jest
to korzystne rozwiązanie. Pozwala m.in. na stosowanie ujednoliconego systemu klasyfikacji
(UKD), jednego systemu komputerowego (OPAC) oraz udostępniania ksiąŜek wszystkim
studentom we wszystkich bibliotekach. Studenci wypoŜyczają do 5 ksiąŜek na 1 miesiąc,
z moŜliwością jednorazowej prolongaty; doktoranci, profesorowie – do 15 ksiąŜek na miesiąc.
WypoŜycza się ksiąŜki wydane po 1900 r. Biblioteka Centralna ma w swych zbiorach ok. 1 mln
egzemplarzy. Niewielka część udostępniana jest w czytelni (czasopisma, słowniki) oraz na małej
przestrzeni wolnego dostępu. W opinii bibliotekarzy lepiej jest przechowywać ksiąŜki
w magazynie, a dostarczanie zamówień wykonywane jest niemal „od ręki” – na zamówione
z magazynu materiały czeka się ok. 5 minut. Mimo Ŝe funkcjonuje katalog online, zamówienia
4
składa się na rewersach papierowych. Katalog słuŜy jedynie do wyszukiwania. Pewien zasób
publikacji udostępnia się na mikrofilmach (nowe nie są juŜ wykonywane) oraz CD-ROMach.
Z Biblioteki moŜe korzystać kaŜdy, kto zapisze się do Biblioteki, w tym równieŜ ma moŜliwość
wypoŜyczania. Biblioteka oferuje bezpłatny, nielimitowany czasowo dostęp do internetu
(logowanie – numer karty bibliotecznej; hasło – data urodzenia), salę komputerową, gdzie moŜna
pracować indywidualnie lub w grupach. Biblioteka Centralna posiada takŜe zbiory specjalne (8
kodeksów, 27 inkunabułów, 700 druków sprzed 1711 r. – z kolekcji biskupa Klimo oraz druki XIXwieczne) – jest to tzw. Biblioteka Klimo, gdzie prezentowana jest wystawa starych druków lub
wystawy tematyczne (np. dotyczące medycyny).
Odwiedziłyśmy równieŜ 3 biblioteki wydziałowe:
Bibliotekę Studiów Brytyjskich i Germańskich (ksiąŜki i czasopisma tylko w wolnym
dostępie w obrębie czytelni; brak magazynu; ksiąŜki ustawione wg. UKD z podziałem na grupy
językowe – kaŜda grupa oznaczona innym kolorem naklejek);
Bibliotekę Wydziału InŜynierii (biblioteka mieści się w budynku udostępnionym ok. 1,5
roku temu; zbiory liczą ok. 70 tys. egzemplarzy, z czego większość w wolnym dostępie);
Biblioteka Wydziału Humanistycznego i Nauk Ścisłych (łączne zbiory ok. 350 tys.
egzemplarzy, ale udostępniane w Bibliotece wydziałowej i czterech mniejszych bibliotekach
instytutowych: Biblioteka Studiów Brytyjskich i Germańskich, Biblioteka Nauk Politycznych
i Filozofii, Biblioteka Historii i Socjologii, Biblioteka Geografii).
W bibliotekach wydziałowych prowadzona jest retrokonwersja, opracowywanie nowych publikacji
odbywa się w Bibliotece Centralnej. Ponadto w bibliotekach wydziałowych przechowywane są
prace
magisterskie,
które
udostępnia
się
czytelnikom
z
magazynu
lub
w wolnym dostępie.
Biblioteka Centralna posiada takŜe bibliotekę elektroniczną.
W niedługim czasie wszystkie biblioteki zostaną przeniesione do nowego gmachu, którego projekt
prezentował się imponująco.
Podczas naszej wizyty spotkałyśmy się z dyrektor Ágnes Dárdai, która jest zainteresowana
współpracą z BUW. Kierownicy bibliotek wydziałowych uczestniczyli w przygotowanej przez nas
prezentacji o BUW.
Lilianna Nalewajska, Anna Zawadzka
Kopenhaga
W dniach 11-22 maja przebywałam na wizycie szkoleniowej w Duńskim Centrum
Bibliograficznym (Danish Bibliographic Center, DBC) w Ballerup k/Kopenhagi.
DBC jest duńską firmą, której podstawowym zadaniem jest budowanie Duńskiej Bibliografii
Narodowej oraz katalogu centralnego zasobów udostępnianych przez duńskie biblioteki.
Współwłaścicielami DBC są samorządy lokalne, rząd, miasto Kopenhaga oraz Gyldendal –
największa firma wydawnicza w Danii. Na bazie podstawowych produktów, tj. Bibliografii
Narodowej i katalogu centralnego, DBC rozwija szereg dodatkowych produktów i usług, np. system
obsługi wypoŜyczeń międzybibliotecznych, dostęp online do duńskich filmów dokumentalnych,
platformę do wypoŜyczania i sprzedaŜy e-booków, zapowiedzi online nowości i wydarzeń
kulturalnych, wypoŜyczanie online wydawnictw multimedialnych i gier komputerowych itp.
Wybrałam DBC jako miejsce szkolenia z uwagi na zbieŜność podstawowego zadania DBC, jakim
jest prowadzenie krajowego katalogu centralnego, z podstawowym zadaniem Centrum NUKAT.
Interesowało mnie, podobnie jak w roku ubiegłym (wizyta w LIBRIS, dziale Biblioteki Królewskiej
w Sztokholmie, prowadzącym centralny katalog zasobów szwedzkich bibliotek naukowych), w
jakim kierunku naleŜy modernizować i rozwijać pełnione przez Centrum NUKAT zadania.
Zarówno LIBRIS jak i DBC funkcjonują znacznie dłuŜej niŜ Centrum NUKAT i prowadzą bardziej
zaawansowane katalogi centralne, na których przykładzie moŜna prześledzić kolejne etapy rozwoju
5
takich produktów i usług, jakimi Centrum NUKAT zajmuje się de facto w pełni dopiero od roku
2002 (w pewnej części, tj. prowadzeniem centralnej kartoteki haseł wzorcowych od roku 1996).
Na szkolenie złoŜył się szereg wykładów i pokazów przeprowadzonych przez pracowników DBC,
rozmowy z pracownikami ukierunkowane na wymianę doświadczeń zawodowych oraz praca
indywidualna, dzięki którym zapoznałam się z produktami rozwijanymi przez DBC oraz
organizacją i strategią tej firmy. Rozmawiałam m.in. z:
Dyrektorem DBC Mogensem Brabrandem Jensenem,
Hanne Horl Hansen (zastępujacą Dyrektora Działu Danych Carstena H. Andersena),
pracownikami Działu Danych: Kirsten Pødenphant (rejestracja wstępna), Perem Nonbo
(pełne katalogowanie ksiąŜek), Hanne Ekstrøm (katalogowanie filmów), Bodil Dalgaard-Moller
i Stigiem Merrildem Mortensenem (indeksowanie artykułów oraz przetwarzanie danych)
Konsultantem ds. Strategii DBC Suzanne H. Christoffersen,
Dyrektorem Działu IT Bo Weymannem,
Dyrektorem Działu Ekonomiczno-Administracyjnego Finnem Andersenem,
Koordynatorem Rozwoju Firmy Peterem Danelundem,
Kierownikiem w Dziale Marketingu Marianne Hermansen,
Kierownikiem Grupy ds. Produktów Krajowych Kirsten Larsen,
Liderem Projektowym Perem Mogensem Petersenem,
Kierownikiem Grupy ds. Produktów Komercyjnych Bente Schade Poulsen,
Konsultantem ds. HR Andersem Jacobsenem,
Koordynatorami Zarządzania Projektami Larsem Edingerem i Ingą Jensen.
Zapoznałam się takŜe ze specyfiką pracy firmy Biblioteksmedier dostarczającej ksiąŜki i inne
produkty duńskim bibliotekom publicznym oraz zasobami, usługami i organizacją pracy
w bibliotece publicznej gminy Værløse.
W trakcie pobytu przedstawiłam pracownikom DBC organizację pracy i zasoby informacyjne
katalogu centralnego polskich bibliotek naukowych NUKAT.
Z zagadnień wartych jak najszybszego wdroŜenia w ramach NUKAT i BUW, a zaobserwowanych
jako sprawnie funkcjonujące rozwiązania w ramach produktów oferowanych przez DBC, pozwolę
sobie wymienić: zautomatyzowany i scentralizowany system obsługi wypoŜyczeń
międzybibliotecznych, bezkolizyjne współistnienie katalogu centralnego i bibliografii narodowej,
sprawna i szybka informacja o nowościach wydawniczych na rynku krajowym, zorientowany na
uŜytkownika interfejs portalu katalogu centralnego (tzw. OPAC trzeciej lub następnej generacji),
wzbogacanie informacji bibliograficznej o dodatkowe informacje, np. recenzje, spisy treści oraz
dostęp do pełnych tekstów online, silna i spójna strategia marketingowa, osobne stanowisko ds.
human resources, czyli zaawansowanej polityki kadrowej, system zarządzania pracą nad
projektami, zaawansowana polityka proekologiczna i prozdrowotna firmy (oszczędzanie mediów,
recykling, zachęcanie do jazdy na rowerze, stołówka, badania okresowe, sala gimnastyczna).
Ponadto z obserwacji o charakterze kulturowo-społecznym nie sposób nie zauwaŜyć umiłowania
Duńczyków do jazdy na rowerze i związanych z tym udogodnień dla rowerzystów na skalę
nieistniejącą w Polsce, a takŜe bardzo dobrze zorganizowanego transportu publicznego i informacji
wizualnej. Duńczycy są bardzo samodzielni, a jednocześnie otwarci, pogodni i Ŝyczliwi i zauwaŜają
o wiele silniej niŜ Polacy korzyści płynące ze współpracy, które w ich odczuciu zawsze
przewyŜszają związane ze współpracą ewentualne niedogodności.
Agnieszka Kasprzyk
Kopenhaga
W dniach 11-22 maja gościłem w Bibliotece Królewskiej w Kopenhadze, która zgodziła się przyjąć
mnie na staŜ. Pobyt miał pierwotnie skupić się na organizacji i metodyce pracy wypoŜyczalni
w Bibliotece Królewskiej. JednakŜe mój staŜ został rozszerzony takŜe na tę sferę działalności Det
6
Kongelige Bibliotek*, którą w BUW zajmuje się Oddział Udostępniania i Informacji Naukowej,
głównie ze względu na odmienne struktury organizacyjne obu bibliotek.
Dzięki uprzejmości i staraniom opiekunki mojego pobytu, którą była kierowniczka departamentu
Biblioteki Uniwersyteckiej w Bibliotece Królewskiej, Bodil Koch, rozpocząłem mój pobyt od
zwiedzenia budynku i od zaznajomienia się ze strukturą Biblioteki Królewskiej.
Biblioteka Królewska w Kopenhadze jest ulokowana w kompleksie budynków, na który składają
się Stara Biblioteka, Gmach Hansena i Czarny Diament. To właśnie Czarny Diament najbardziej
zwraca na siebie uwagę. Jest to najnowsza – oddana do uŜytku w 1999 r. – część Biblioteki
Królewskiej.
Bardziej gruntowny opis Czarnego Diamentu stanowiłby materiał na osobny dokument, wobec
czego poprzestanę na najistotniejszych, moim zdaniem, spostrzeŜeniach, dotyczących Biblioteki
Królewskiej.
•
czytelny (wyraźny) system informacji wizualnej
•
bardzo duŜo miejsca przeznaczonego dla uŜytkowników - nie widziałem, Ŝeby ktokolwiek
siedział lub leŜał na podłodze, mimo Ŝe uŜytkownicy zachowywali się dość swobodnie
•
cały kompleks objęty jest skutecznie działającą siecią bezprzewodową
•
„strategicznie” – przy wejściu do biblioteki - ulokowana wypoŜyczalnia
•
co najmniej dwa stanowiska do samoobsługowego wypoŜyczania lub zwracania ksiąŜek
•
jedno – i tylko jedno na całą bibliotekę (!) - stanowisko informacji naukowej
•
dwie duŜe czytelnie na poziomie „1” w Czarnym Diamencie oraz tzw. Czytelnia Północna w
Starej Bibliotece
•
trzy duŜe czytelnie, przeznaczone dla uŜytkowników zbiorów specjalnych
•
turyści mogą poruszać się praktycznie po całym budynku, jednakŜe turystyczna
atrakcyjność kończy się w zasadzie pomiędzy Gmachem Hansena i Czarnym Diamentem
•
cały kompleks objęty jest w dyskretny sposób monitoringiem, co wcale nie znaczy,
Ŝe w Bibliotece Królewskiej nie ma ochrony
•
stanowisko informacji wejściowej, ulokowane na poziomie „0”, przed wejściem do części
bibliotecznej, zapewnia obsługę informacyjną całego budynku i dostęp do informacji pisemnej
•
ogólnodostępna – dla czytelników i pracowników – kantyna
•
moŜliwość wnoszenia do środka jedzenia i napojów
Ze spraw pozabibliotecznych, które mogą dobrze wpływać na czytelników w Bibliotece
Królewskiej, wymienić warto odgrywany codziennie o godzinie 13 krótki utwór muzyczny. Jest on
zmieniany co tydzień.
W ciągu kolejnych dni miałem jeszcze okazję zwiedzić biblioteki następujących wydziałów:
Humanistycznego; Nauk Ścisłych, Przyrodniczych i Medycznych; Nauk Biologicznych, Nauk
Społecznych. Podczas pobytu w tych instytucjach i rozmów z ich pracownikami poczyniłem
następujące obserwacje:
•
biblioteki charakteryzowały się bardzo mądrze i funkcjonalnie zaaranŜowanym wnętrzem, z
nastawieniem na wygospodarowanie moŜliwie duŜej przestrzeni do pracy dla uŜytkowników
•
w kaŜdej z nich było zintegrowane stanowisko informacji naukowej i wypoŜyczania
•
wydzielone stanowisko informacji naukowej miało codziennie dwugodzinny dyŜur, poza
tymi godzinami informacja była udzielana telefonicznie, mailowo lub przy stanowisku
wypoŜyczalni
•
biblioteki miały w uŜyciu co najmniej dwa stanowiska samoobsługowe, co wydatnie
przyspieszało wypoŜyczanie/zwrot/ przedłuŜanie wypoŜyczeń
*
Biblioteka Królewska
7
•
praktykowane jest wypoŜyczanie na zasadzie wolnego dostępu do regałów takŜe ksiąŜek
zamówionych z magazynu i/lub rezerwacji – jest to moŜliwe dzięki dodaniu do wydruków kodów
kreskowych, imiennych dla kaŜdego uŜytkownika
Z rzeczy istotnych z punktu widzenia uŜytkownika wymienić naleŜy teŜ maksymalne uproszczenie
formalności związanych z zapisem do biblioteki. Potrzebny jest tylko jeden dokument, którym jest
karta ubezpieczenia społecznego. Z tego powodu czytelnikiem Biblioteki Królewskiej moŜe zostać
kaŜdy obywatel Danii, który ukończył 18 lat. Znacząca większość czytelników dokonuje rejestracji
drogą elektroniczną, zadaniem pracownika biblioteki jest jedynie formalna aktywacja konta czyli
sprawdzenie zgodności danych.
Byłem przekonany, Ŝe istotnej przewagi Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie moŜna upatrywać
w godzinach otwarcia. Godziny otwarcia samej Biblioteki Królewskiej oraz jej poszczególnych
oddziałów wydają się na pierwszy rzut oka znacznie krótsze. JednakŜe krótszy czas dziennej
działalności np. wypoŜyczalni (pn.-pt. od 9 do 18; sob. od 10 do 14) jest znakomicie uzupełniany
przez maszyny do samoobsługowego wypoŜyczania, zwrotów i przedłuŜania wypoŜyczeń ksiąŜek
W przypadku poszczególnych bibliotek wydziałowych pod względem godzin otwarcia moŜna
wręcz mówić o maksymalnym nastawieniu na uŜytkownika, poniewaŜ poszczególne biblioteki
wydziałowe w dni powszednie są otwarte od 9 do 21, a w kilku przypadkach nawet od 8 do 22.
W ten prosty sposób rekompensowany jest fakt, Ŝe Biblioteka Królewska i biblioteki wydziałowe są
zamknięte w niedziele.
W Bibliotece Królewskiej miałem okazję zetknąć się z mądrze zorganizowanym i zarządzanym
systemem informacyjno-bibliotecznym.
Jakub Burchard
Wenecja
W dniach 22-29 maja odbyłem pobyt szkoleniowy w Conservatorio di Musica Benedetto Marcello
w Wenecji. Uczelnia ta, jedna z najbardziej renomowanych wyŜszych szkół muzycznych we
Włoszech i Europie posiada interesujące zbiory biblioteczne oraz archiwalne, na które składają się
zarówno współczesne muzykalia i literatura o muzyce, jak teŜ kolekcje historyczne, które
napływały do biblioteki w formie darowizn, depozytów itp. Biblioteka ta posiada więc profil
zbliŜony do Gabinetu Zbiorów Muzycznych BUW, równieŜ pod względem takich parametrów jak
wielkość zbiorów i obsada personalna.
Podczas pobytu stypendialnego zostały zrealizowane wszystkie cele załoŜone w Individual Work
Programme (choć z jednodniowym przesunięciem w stosunku do załoŜeń). Miałem moŜliwość
zapoznania się ze zbiorami, ich specyfiką, metodami przechowywania, opracowania oraz
udostępniania. Biblioteka jest zorganizowana w tradycyjny sposób. Zachowując strukturę
wywodzącą się sprzed wielu dekad, zbiory podzielone są na działy według wewnętrznych
kryteriów, zwyczajowo przyjętych w tej instytucji, z podziałem na ksiąŜki, druki muzyczne,
czasopisma i kolekcje historyczne. Co interesujące, są one szeregowane i sygnowane według
kryteriów przedmiotowych, nie zaś numerus currens, co ułatwia korzystanie z nich bezpośrednio „z
półek”, choć zarazem komplikuje system sygnatur, takŜe swoisty dla tej instytucji, nie zaś zgodny z
ogólniejszymi standardami. Zbiory główne są opracowane w postaci tradycyjnego katalogu
kartkowego, zaś wpływ bieŜący od lat osiemdziesiątych XX w. – takŜe w sposób
zautomatyzowany, w oparciu o (przestarzały, choć skuteczny) interfejs pracujący w trybie emulacji
terminala (telnet), poprzez który dane trafiają do serwera regionalnego obsługującego prowincję
Veneto, zaś za jego pośrednictwem – do centralnej bazy włoskiej Biblioteki Narodowej (Istituto
Centrale per il Catalogo Unico delle Biblioteche Italiane). Prowadzona jest równieŜ retrokonwersja,
choć w ograniczonym zakresie z uwagi na niedostatek środków finansowych i kadr.
Integralne kolekcje historyczne doczekały się opracowania w formie katalogów ksiąŜkowych.
TakŜe one są obecnie częściowo poddawane retrokonwersji do katalogu elektronicznego wraz z
równoczesną digitalizacją części zbiorów. Katalogowanie odbywa się w oparciu o format danych
8
UNIMARC z uwzględnieniem specyfiki muzykaliów, jednak na niŜszym stopniu szczegółowości,
niŜ stosowany w bibliotekach polskich współpracujących z katalogiem centralnym NUKAT.
Sprzyja to większej wydajności katalogowania, lecz zarazem zmniejsza liczbę informacji
dostępnych na poziomie katalogu. TakŜe digitalizacja prowadzona jest w sposób dość uproszczony,
z załoŜeniem, Ŝe zdigitalizowany dokument wtórny ma być przede wszystkim wygodniejszym
ekwiwalentem mikrofilmu.
Interesująca była wymiana doświadczeń dot. finansowania działalności bibliotek. Specyfiką
bibliotek konserwatoryjnych (takŜe w Polsce) jest ich administracyjne ulokowanie w resortach
ministerstw edukacji, czego (dotkliwym) skutkiem jest brak bezpośrednich, stałych nakładów
państwowych na właściwe opracowania i zabezpieczenie cennych kolekcji historycznych oraz
bieŜącą działalność tego rodzaju bibliotek. Środki na te cele są corocznie wyodrębniane z (dość
skromnego) budŜetu uczelni. Skutkiem tego jest brak wielu nowoczesnych rozwiązań, które są juŜ
uwaŜane za „standard” w duŜych bibliotekach akademickich, takŜe w Polsce – np. dostęp do
elektronicznych czasopism i baz danych.
Finansowanie opracowania i digitalizacji zbiorów historycznych w stopniu znacznie większym niŜ
w Polsce odbywa się poprzez system grantów przyznawanych m.in. przez Ministero per i Beni e le
Attività Culturali oraz fundacje. Stąd niemal stałym elementem pracy bibliotek jest obecność osób
„z zewnątrz” zajmujących opracowaniem historycznych muzykaliów. Ta metoda, choć obciąŜona
wadami, pozwala na bardziej elastyczną organizację pracy przy kolekcjach historycznych, których
badanie i katalogowanie wymaga często specjalistycznych kwalifikacji.
Oprócz pracy w Konserwatorium miałem okazję zapoznać się z kilkoma innymi bibliotekami
Wenecji, w tym słynną Biblioteca Nazionale Marciana – jedną z najstarszych i najbogatszych
bibliotek włoskich. TakŜe ona posiada imponującą kolekcję muzykaliów, wśród których
poszukiwałem m.in. konkordancji z rękopisami muzycznymi z XVIII w. przechowywanymi w
BUW. Badania te zakończyły się (z uwagi na krótki czas, który mogłem im poświęcić)
umiarkowanym sukcesem. Choć nie znalazłem bezpośrednich konkordancji, udało mi się
doprecyzować wiedzę dotyczącą historyczno-muzycznego kontekstu szczególnie waŜnego,
unikatowego źródła Credo G-dur RV 592 przypisywanego A. Vivaldiemu, a znajdującego się w
zbiorach BUW. Przy okazji tej roboczej wizyty zapoznałem się takŜe ze strukturą i organizacją
pracy tej niezwykle ciekawej biblioteki, miałem okazję rozmawiać z kierownikiem jej działu
muzycznego oraz przekazać do zbiorów faksymile unikatowego weneckiego druku z utworami
wybitnego polskiego kompozytora Mikołaja Zieleńskiego (Offertoria et Comuniones Totius Anni,
Wenecja, Vincenti, 1611). W Wenecji druk ten był współcześnie nieznany i wzbudził duŜe
zainteresowanie, które być moŜe zaowocuje w przyszłości odkryciem weneckich powiązań tego
twórcy, dotąd pozostających w sferze hipotez. Pracowałem równieŜ w Archivio di Stato, przy
okazji poznając w praktyce strukturę i zasady pracy tego niezwykłego, ogromnego archiwum,
dokumentującego dzieje Wenecji od początków istnienia miasta.
Podczas pobytu stypendialnego miałem okazję poznać grupę wybitnych muzykologów i
bibliotekarzy, przedyskutować z nimi interesujące mnie zagadnienia oraz wymienić wiele cennych
zawodowych doświadczeń. Mogłem takŜe zapoznać się problemami tamtejszych bibliotek. Poza
zaskakująco zbliŜonymi do polskich realiów kłopotami natury organizacyjnej i finansowej,
ogromnym problemem specyficznie weneckim jest to, co stanowi zarazem o szczególnej
atrakcyjności miasta na lagunach – fakt, Ŝe praktycznie c a ł a jego zabudowa jest historyczna i
posadowiona na niestabilnym gruncie piaszczystych wysepek. Budynki (w tym siedziba
Konserwatorium – imponujący Palazzo Pisani z XVI-XVIII w.) są często w złym stanie
technicznym, oczywistym problemem jest teŜ wilgoć, co stwarza powaŜne wyzwania
konserwatorskie dla przechowywanych tam zbiorów. TakŜe te kwestie były przedmiotem
ciekawych dyskusji podczas mojej wizyty.
Piotr Maculewicz
9
Augsburg
W dniach 20-29 kwietnia przebywałem na staŜu w Bibliotece Uniwersyteckiej w Augsburgu.
Uniwersytet Augsburski powstał w 1969 r. Lata 60. były owocnym czasem dla niemieckiego
szkolnictwa wyŜszego. Uniwersytet w Augsburgu nie był jedyną załoŜoną wówczas uczelnią. Kilka
lat wcześniej powstał Uniwersytet w Ratyzbonie (a więc takŜe w Bawarii), kolejnym przykładem
moŜe być Uniwersytet w Bielefeld, z którego biblioteką współpracowaliśmy. Cechą
charakterystyczną powstających przy tych uniwersytetach bibliotek jest scentralizowana struktura
organizacyjna, co oznacza, Ŝe zamiast wielu bibliotek wydziałowych funkcjonuje biblioteka
centralna i ewentualnie trzy, cztery biblioteki wydziałowe. W przypadku Augsburga są to
biblioteki: Geisteswissenschaften (teologia, filozofia, historia, filologie itp.), Sozialwissenschaften
(prawo, ekonomia, socjologia, psychologia) i Naturwissenschaften (fizyka, matematyka
informatyka). Ponadto biblioteki te od początku zrezygnowały z prowadzenia katalogów
kartkowych na rzecz katalogów komputerowych. Biblioteka w Augsburgu w celu szybszego
udostępnienia swoich zbiorów czytelnikom, zdecydowała się przejąć opisy bibliograficzne
sporządzone przez Bibliotekę Uniwersytecką w Ratyzbonie, co uznaje się za początek
funkcjonowania Bawarskiego Związku Bibliotecznego. Z Ratyzbony przejęte zostały nie tylko
opisy bibliograficzne, ale równieŜ opracowany przez tą bibliotekę system klasyfikacyjny, tzw.
Regensburgerklassifikation. Klasyfikacja ta jest obecnie dość powszechnie stosowana w
niemieckich bibliotekach. Z czasem do współpracy zaczęły przystępować kolejne biblioteki.
Związek uzyskał bardziej sformalizowaną strukturę, a na siedzibę centrali wybrano Bawarską
Bibliotekę Krajową w Monachium. Augsburg odgrywa w tym związku znaczącą rolę poniewaŜ
wraz z monachijską centralą odpowiada za prowadzenie kartoteki haseł przedmiotowych. Głównym
punktem programu mojego wyjazdu było zapoznanie się ze zmianami w funkcjonowaniu
niemieckich kartotek haseł wzorcowych. Najistotniejszą nowością jest wprowadzanie komunikacji
online między bibliotekami bawarskimi a ogólnokrajową kartoteką prowadzoną przez Bibliotekę
Narodową we Frankfurcie nad Menem. W ramach realizacji tego punktu programu uczestniczyłem
w szkoleniu przygotowującym bibliotekarzy niemieckich do stosowania nowych zasad współpracy
z Biblioteką Narodową. Odbyłem równieŜ wiele interesujących rozmów z pracownikami Działu
Opracowania Zbiorów, które były okazją do wymiany uwag na temat róŜnic w funkcjonowaniu
niemieckich i polskich kartotek haseł wzorcowych.
W trakcie tego pobytu odwiedziłem takŜe Miejską i Krajową Bibliotekę w Augsburgu oraz
Bawarską Bibliotekę Krajową w Monachium. Pierwsza z tych bibliotek powstała w 1537 r. poprzez
przejęcie zbiorów bibliotecznych sekularyzowanych klasztorów. Dzięki temu biblioteka posiada
jeden z największych w Niemczech zbiorów średniowiecznych rękopisów i starych druków.
RównieŜ w następnych latach zbiory biblioteki rozwijały się w imponującym tempie, poniewaŜ juŜ
w XVII w. drukarze byli zobowiązywani przez radę miejską do przekazywania bibliotece jednego
egzemplarza kaŜdego druku.
Bawarska Biblioteka Krajowa została załoŜona w 1558 r. przez księcia Albrechta V. Jej obecne
zasoby obejmują około siedmiu milionów woluminów, co oznacza, Ŝe jest drugą pod względem
wielkości biblioteką w Niemczech. Wśród nich znajdują się takie bezcenne skarby jak pochodzący
z dworu Karola Łysego Codex aureus (870 r.), modlitewnik Ottona III, czy teŜ Carmina Burana.
Największy w zbiorach specjalnych jest oddział Europa Wschodnia, którego zasoby stanowią około
10% ogólnych zasobów biblioteki. Rocznie kupowanych jest 20 tys. nowych publikacji, głównie z
zakresu nauk humanistycznych. Ponadto oddział ten wspólnie z Uniwersytetem Monachijskim,
Osteuropa-Instytut w Monachium i Herder-Institut w Marburgu utworzył portal ViFaOst - Virtuelle
Fachbibliothek Osteuropa.
Zapoznałem się z kierunkami rozwoju niemieckich kartotek haseł wzorcowych, nawiązałem
interesujące znajomości z pracownikami niemieckich bibliotek, a takŜe miałem moŜliwość
upowszechniania wiedzy o funkcjonowaniu polskiego bibliotekarstwa.
Leszek ŚnieŜko
10
***
KONFERENCJE, SEMINARIA, SZKOLENIA
5 maja na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się konferencja Otwarta nauka w Polsce.
Pretekstem do zorganizowania konferencji była prezentacja projektu „Otwórz ksiąŜkę” - kolekcji
współczesnych ksiąŜek naukowych dostępnych, za zgodą autorów, za darmo i publicznie w
internecie. Projekt jest prowadzony przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania na
Uniwersytecie Warszawskim (ICM UW), w ramach Biblioteki Wirtualnej Nauki oraz Creative
Commons Polska. Honorowy patronat objęła Polska Akademia Nauk, a inicjatywę wspiera
Biblioteka Narodowa, która digitalizuje ksiąŜki na potrzeby projektu. Wersje cyfrowe publikacji z
kolekcji będą archiwizowane wieczyście przez BN i udostępniane równolegle w Bibliotece
Cyfrowej Polona. Premiera serwisu została zaplanowana na 15 maja.
W trakcie konferencji poruszane były takŜe zagadnienia związane z otwartą nauką, takie jak ruch
Open Access, ruch Access to Knowledge (A2K), wolny dostęp do danych naukowych, ruch
otwartej edukacji czy nowe modele otwartej współpracy naukowej i wolne licencje typu Creative
Commons. Nowoczesne technologie komunikacyjne i rozszerzenie praw dozwolonego uŜytku są
szansą na istnienie polskich naukowców w globalnym środowisku w sytuacji słabego, w
porównaniu z ośrodkami zachodnimi, finansowania polskiej nauki. Jawność i powszechny dostęp
do prac naukowych i ich recenzji wpływa znacząco na poprawę ich jakości.
Przebieg konferencji transmitował bezpośrednio portal Wiedza i Edukacja.
W konferencji uczestniczyły: dyr. Ewa Kobierska-Maciuszko, Barbara Chmielewska, Matylda
Filas, Anna Gimlewicz, Joanna Kulicka, Anna Pełka, ElŜbieta Petrović, Magdalena Rowińska,
Izabela Wiencek i Agnieszka Wróbel.
Matylda Filas
W dniu 11 maja w Pałacu Staszica w Warszawie odbyło się II Krajowe Seminarium Problemowe
zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Archiwalne i Archiwum Polskiej Akademii Nauk Etyka
w zawodzie. Zaproszeni prelegenci zaprezentowali róŜnorodne spojrzenie na kwestie etyczne, z
którymi muszą mierzyć się pracownicy instytucji nauki i kultury: archiwów, bibliotek, muzeów
oraz mediów publicznych i prywatnych.
W referacie otwierającym seminarium Zasady dobrych obyczajów w nauce prof. Leszek Kuźnicki,
prezes PAN w latach 1993-1998, przypomniał historię powołania Komitetu Etyki w Nauce oraz
podzielił się własnymi doświadczeniami związanymi z dylematami natury etycznej, jakim w Ŝyciu
zawodowym musiał stawić czoła. Większość wystąpień poświęcona była zasadom etycznym w
działalności archiwistów. Prof. Władysław Stępniak, prezes Stowarzyszenia Archiwistów Polskich
w latach 1993-2002 przedstawił Kodeks etyki archiwisty, przyjęty w 1996 r. przez Międzynarodową
Radę Archiwów, podkreślając jednocześnie słuŜebną misję przedstawicieli tego zawodu, którzy
przede wszystkim mają być gwarantami integralności i autentyczności zbiorów. W opozycji dr Piotr
Dymmel, dyrektor Archiwum Państwowego w Lublinie w wystąpieniu Między misją a
obowiązkiem, zwracając uwagę na współczesną rolę archiwisty jako zarządcy wiedzy i informacji,
opowiedział się za zerwaniem z anonimowością archiwisty i uznaniem go za podmiot etyki
zawodowej. Problemy archiwistów kościelnych przedstawił ks. prof. Jan Związek, prezes
Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych w Polsce, a Mahmud Taha śuk, Naczelny Imam
Rzeczypospolitej, wygłosił ciekawy wykład nt. sakralizacji pisma w islamie. O dylematach
etycznych konserwatora archiwaliów w ujęciu historycznym i współczesnym mówiła Anna Czajka,
kierownik Centralnego Laboratorium Konserwacji Archiwaliów przy AGAD, podkreślając, Ŝe stan
wiedzy ma ogromny wpływ na zmienność hierarchii uznawanych wartości obiektów (uŜytecznej,
artystycznej, estetycznej). Kodeks etyczny bibliotekarzy przyjęty przez SBP w 2005 r. omawiała dr
11
Teresa Święćkowska, wykładowca w IINiSB UW. Najwięcej dylematów natury moralnej budzi
zarówno u archiwistów, jak i bibliotekarzy udostępnianie materiałów, ocena ich wartości i
brakowanie. O etyce Ŝycia publicznego ze swadą opowiadała prof. Magdalena Środa, wykładowca
UW, zwracając uwagę, Ŝe Ŝycie publiczne rządzi się innymi prawami niŜ prywatne, stąd teŜ nie
naleŜy stosować tych samych kryteriów moralnych w ocenie ludzi i zjawisk na tych dwóch róŜnych
płaszczyznach.
ElŜbieta Petrović
W dniu 16 kwietnia w Bibliotece Publicznej na ul. Koszykowej odbyło się szkolenie zatytułowane:
Kontakt z trudnym czytelnikiem. Prezentację przygotował i poprowadził dr Szymon Chrząstowski,
pracownik Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Prowadzący omawiał, jak rozpoznać osoby z zaburzeniami psychosomatycznymi (np. schizofrenią)
lub zaburzeniami osobowości i jak z nimi postępować. Przedstawił teŜ błędy najczęściej popełniane
w kontakcie z ludźmi, takie jak: pocieszanie, zawstydzanie czy ustępowanie dla tzw. świętego
spokoju. W drugiej części szkolenia dr Chrząstowski zaprezentował metody, jakie mogą być
pomocne w kontakcie z trudnym czytelnikiem. Uczestnicy dowiedzieli się takŜe, jak asertywnie i
skutecznie interweniować. Podczas szkolenia często podkreślano, Ŝe nie ma jednego, uniwersalnego
sposobu postępowania z trudnym klientem. W takich sytuacjach moŜe jednak pomóc pracownikowi
pewność siebie i konkretne argumenty oraz wyraŜenie chęci pomocy i zrozumienia dla czytelnika.
W szkoleniu uczestniczyło 25 osób z róŜnych bibliotek, między innymi z: Biblioteki Narodowej,
Centralnej Biblioteki Wojskowej, Biblioteki Pedagogicznej oraz innych warszawskich bibliotek
publicznych, z BUW udział wzięły trzy osoby z Oddziału Udostępniania i Informacji Naukowej:
Małgorzata Gabara-StrzyŜ, Karolina Kamińska i Beata Sałańska. W czasie prezentacji i podczas
przerwy bibliotekarze mieli moŜliwość wymiany swoich doświadczeń zawodowych
Karolina Kamińska
W dniach 21-22 maja uczestniczyłam w konferencji Europejska Sztuka Ilustracji podsumowującej
projekt Animaliter, realizowany w ramach programu UE Kultura 2007-2013, a jednocześnie
wpisanej w program Międzynarodowych Targów KsiąŜki jako impreza towarzysząca. Celem
projektu było oŜywienie współpracy i wymiana doświadczeń między środowiskami zajmującymi
się ksiąŜką ilustrowaną w krajach europejskich.
DuŜe wraŜenie na uczestnikach zrobiły prace Iwony Chmielewskiej tworzącej medytacyjne ksiąŜki
obrazowe (nie, jak podkreślała, obrazkowe), w których obraz jest co najmniej tak waŜny w odbiorze
treści jak tekst. Ilustratorka i autorka niektórych tekstów swoich ksiąŜek stale współpracuje z
wydawcami w Korei, gdzie kładzie się duŜy nacisk na edukację przez sztukę i nie unika się
trudnych tematów w literaturze dla dzieci.
Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach nawiązała współpracę z North Wales School of Art and
Design i planuje na wzór walijskiej uczelni utworzenie specjalizacji z projektowania ksiąŜek. ASP
organizuje konkurs dla studentów KsiąŜka dobrze zaprojektowana, zachęcając wykładowców do
włączenia udziału w konkursie do programu zajęć.
DuŜe poruszenie wywołał referat psychologa o wynikach badań na temat jakie obrazy podobają się
dzieciom. Na szczęście ilustratorzy szybko zgodzili się, Ŝe nie muszą dawać dzieciom tego, co im
się podoba, ale co uwaŜają za interesujące i stymulujące rozwój młodego umysłu.
Ciekawie rozwinęła się dyskusja nad nagrodami w konkursach ilustratorskich. W Polsce nagrody
nie przekładają się na sprzedaŜ ksiąŜek. Czasem moŜe wynikać to z róŜnic upodobań komisji
konkursowych, znudzonych piękną sztuką i szukających ekstrawagancji oraz społeczności
kupującej ksiąŜki dla swoich dzieci.
Mówiono teŜ o sprawach finansowych. Artyści przestrzegali się nawzajem przed nieetycznymi
praktykami wydawców pozbawiających ich wszelkich praw autorskich majątkowych i unikających
płacenia za ilustracje.
12
Rzetelnie została przedstawiona lista polskich portali i forów o ksiąŜkach dziecięcych
(www.ibby.pl,
www.bromba.pl,
www.bajarka.pl,
www.qulturka.pl,
http://forum.gazeta.pl/forum/71,1.html?f=16375) i klubo-księgarni promujących nieszablonowe,
innowacyjne ksiąŜki dziecięce i zabawki edukacyjne. Uczestnikom konferencji spodobało się
równieŜ ciekawe hasło zachęcające artystów, wydawców i rodziców do aktywności w internecie:
Sieć i nie siedź!
Matylda Filas
***
WSPÓŁPRACA: BUW – BIBLIOTEKI WYDZIAŁOWE
Baza dla prawników i nie tylko
Na początku roku w Polsce rozpoczęła działalność firma LexisNexis Polska, która wystartowała z
promocją swojego ostatniego produktu - bazy „LexisNexis Academic”. Przedstawiciele firmy
odwiedzają biblioteki szkół wyŜszych i pokazują moŜliwości bazy. Jacek Borowiec – jeden z
przedstawicieli LexisNexis Polska, został zaproszony równieŜ do naszej Biblioteki. Na prezentacji
obecni byli pracownicy BUW, przedstawiciel Biblioteki Wydziału Polonistyki, i dwoje
przedstawicieli Wydziału Prawa: prof. Jacek Petzel, delegowany przez dziekana tego Wydziału, i
kierownik Biblioteki Wydziału Prawa. Obecność przedstawicieli Wydziału Prawa była skutkiem
zabiegów informatora dziedziny Prawa i Nauk Politycznych i kierownika Sekcji Gromadzenia
Oddziału Wydawnictw Ciągłych. Było to drugie podejście do prezentacji bazy. Pierwsza nie doszła
do skutku z powodu niewielkiego zainteresowania.
Prezentowana baza obejmuje 18 tys źródeł z „całego świata”: prasowe, prawnicze, gospodarcze.
Baza podzielona jest na dwie części: law review, law journals oraz legal. W części pierwszej
zawiera najwięcej spośród baz czasopism i gazet prawniczych (i nie tylko). W części legal pokrywa
się z babą Westlaw, którą uŜytkuje Wydział Prawa. W zakresie poloników baza zawiera „Gazetę
Prawną”, serwis Polskiej Agencji Prasowej, „Gazetę Wyborczą”, „Marketing i Rynek”. Od strony
uŜytkowej nie odbiega od standardów znanych z innych baz. MoŜna korzystać z zakładek
sprofilowanych, ale ma tylko profil odbiorcy w wersji stanowiskowej, a nie w wersji kampusowej.
Baza „LexisNexis Academic” wyceniona jest na 13 tys. zł opłaty rocznej. Podczas negocjacji
doszło do następującego porozumienia: firma spuszcza „na dobry początek” cenę do 12 tys. zł., a
BUW sprawdzi wyniki testowania bazy i wynikami uŜytkowania bazy „Factiva”. JeŜeli wyniki
okaŜą się korzystne dla testowanej bazy, BUW zrezygnuje z „Factivy” (jest o połowę tańsza od
proponowanej bazy). Uzgodniono, Ŝe baza będzie testowana od 1 października do 15 grudnia 2009
r.
Spotkanie z przedstawicielem LexisNexis Polska odbyło się 16 kwietnia. Natomiast 27 maja
przedstawiciele Biblioteki byli obecni na pokazie baz wydawnictwa LexisNexis Polska w
Bibliotece WPiA UW. Zaprezentowano trzy bazy: „EU Tracker” obejmującą dokumentację
implementacji prawa unijnego w prawodawstwo krajowe członków Unii Europejskiej;
„Totalpatent“ – zbiór patentów z całego świata oraz „System Prawo-Gospodarczy. Powiązania
osobowe i kapitałowe” – wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego dotyczący sieciowych powiązań
w spółkach i organizacjach.
Marek Michalski
KONFERENCJA PRASOWA
O upadku reŜimu raz jeszcze
Ośrodek Karta, Agora S.A. i Dom Spotkań z Historią 29 maja zaprezentowały świeŜo wydany
album Upadek Peerelu. 1986-1989. Gośćmi specjalnymi konferencji byli: premier Tadeusz
Mazowiecki i prof. Jerzy Kochanowski. Na spotkaniu byli przedstawiciele BUW.
13
Album zawiera historię ostatnich trzech lat Polski Ludowej: od wrześniowej amnestii w 1986 r. do
czerwcowych wyborów w 1989 r.
- Opowiada o tym, Ŝe system: znikał, ale nie zniknął. Upadał - od potknięcia do upadku i od
amnestii do wyborów. Oddał głos najwaŜniejszym, ale i zwykłym aktorom społecznym – mówił
podczas konferencji prof. Jerzy Kochanowski. – Tutaj narratorem są źródła; a zdjęcia fabularyzują
opowieść.
Jak powiedział prof. Kochanowski, album pokazuje teŜ szereg zjawisk towarzyszących przemianom
tamtego czasu, m.in. nastrój beznadziei, marazmu kraju III świata, (czego przykładem było
włamanie do składu makulatury i kradzieŜ dla zysku rolek papieru toaletowego); nieeuforyczny
stosunek do „Solidarności”; generacyjność strajkujących (w Stoczni w maju i sierpniu 1988 r.
strajkowali młodzi robotnicy, a starzy przez dziury w płocie uciekali ze strajku); upadek podstaw
systemu (w czasie wizyty Margaret Thatcher w Hali Mirowskiej ubeków poprzebierano za
kupujących, ale nie powiedziano im, co mają w tej roli mówić), rewolucyjny karnawał (po
wyborach nastrój euforii, kolory zwycięstwa — tylko uśmiechnięte twarze). Jak podkreślił profesor
nowe wydawnictwo zawiera wielkie nazwiska i świadectwa z duŜych miast i z wielkich wydarzeń.
UmoŜliwia jednocześnie badanie historii.
Marek Michalski
WYMIANA POLSKO-CZESKA
WIZYTA W PRASKICH BIBLIOTEKACH...
Ewa Bagieńska i Ewa Binduga z Oddziału Opracowania Zbiorów były w dniach 11-15 maja gośćmi
Narodni knihovny – Biblioteki Narodowej w Pradze. Biblioteka ta pełni równocześnie rolę
biblioteki uniwersyteckiej. Jest najstarszą w tej części Europy. Mieści się w zabytkowych
budynkach Klementinum połoŜonych vis a vis słynnego Mostu Karola.
Jako osoby zajmujące się na co dzień opracowaniem zbiorów byłyśmy zainteresowane
katalogowaniem, bazami danych i sposobem szkolenia pracowników. Odwiedziłyśmy agendę
zajmującą się opracowaniem zbiorów (Odbor zpracovani fondu). Oddział podzielony jest na 6
sekcji zajmujących się: opracowaniem formalnym - Oddĕlení jmenného zpracování, opracowaniem
przedmiotowym - Oddĕlení národních vĕcných autorit a vĕcného zpracování, opracowaniem
zbiorów specjalnych (np. elektronicznych czy dźwiękowych) - Oddĕlení zpracování speciálních
dokumentů, bibliografią zawartości czasopism - Oddĕlení analytického zpracování, tworzeniem
kartotek - Oddĕlení národních jmenných autorit oraz redakcją wspólnego katalogu czeskich
bibliotek - Oddĕlení souborných katalogů.
W Narodnej Knihownie katalog obsługiwany jest przez system Aleph. Kataloguje się podobnie jak
w naszych bibliotekach w formacie MARC21, z tą róŜnicą, Ŝe Czesi przyjęli anglo-amerykańskie
przepisy katalogowania AACR2. System obsługiwany jest kartoteką haseł wzorcowych ale jedynie
w zakresie nazw osobowych i korporatywnych. Narodni Knihovna koordynuje wprowadzanie
danych do wspólnego katalogu czeskich bibliotek. Bezpośrednio współpracuje z Brnem i
Ołomuńcem. Dane z mniejszych bibliotek są sprawdzane i uzupełniane przez pracowników
Knihovny.
Do podstawowych zadań Narodnej Knihovny naleŜy teŜ tworzenie bibliografii narodowej, która ma
postać wyłącznie zautomatyzowaną. Nowością wprowadzoną w 2008 r. jest skanowanie spisów
treści, które po przeindeksowaniu dostępne są przy rekordzie bibliograficznym ksiąŜki w katalogu
komputerowym. Do opisów dołączane są zdjęcia okładek. Stare katalogi zostały zeskanowane,
jednak ksiąŜki XIX wieczne są sukcesywnie wprowadzane do OPAC. Zajmuje się tym stały zespół
pracowników.
Nowi pracownicy do oddziałów związanych z katalogowaniem są przyjmowani dopiero po
zaliczeniu komputerowego szkolenia. Po wyznaczonym na przygotowanie się czasie (np. 6
14
miesięcy) program weryfikuje ich umiejętności. Dopiero takie osoby kontynuują praktykę
zawodową w oddziałach.
Slovanská Knihovna, którą równieŜ zwiedzałyśmy jest jakby biblioteką w bibliotece. Została
wydzielona organizacyjnie z Narodnej Knihovny, ma własny katalog. Powstała w 1924 r. przy
czechosłowackim Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Pierwotnie gromadziła głównie materiały
związane z rosyjską emigracją, która po rewolucji październikowej znalazła schronienie w Pradze.
Z czasem zbiory zmieniły charakter i dziś obejmują wszelkie slavica.
W trakcie naszego pobytu w salach wystawowych eksponowane były rosyjskie emigracyjne
czasopisma ze zbiorów Slovanskiej Knihovny. Geograficzny zasięg prezentowanych tytułów był
imponujący obejmował bowiem m.in. Nowy Jork, Berlin, Toronto, ale teŜ Charbin, Płowdiw czy
Wadowice.
W programie wizyty znalazł się teŜ spacer po Klementinum. Reprezentacyjne wnętrza mają bogaty
barokowy wystrój. Zwiedziłyśmy wielką salę biblioteki jezuickiej z 1722 r. z kolekcją globusów,
kaplicę lustrzaną i obserwatorium astronomiczne.
Na korytarzu biblioteki eksponowany jest projekt i model nowego budynku. Konkurs
architektoniczny zakończył się sukcesem ekstrawaganckiej propozycji Jana Kaplického. Gmach
przypomina Ŝółty obiekt kosmiczny z okrągłymi fioletowymi oknami. W wersji kompromisowej
kolor Ŝółty architekt zamienił na złoty. Kontrowersje wokół kształtu i formy nowej siedziby
biblioteki są jednak na tyle duŜe, Ŝe pozostaje on w fazie dyskusji.
Trzecią biblioteką, którą odwiedziłyśmy była Mĕstská knihovna v Praze. Została załoŜona
w 1891 r. ale w obecnym budynku mieści się od 1928 r. Nowy monumentalny gmach
zaprojektowany przez Františka Roitha znajduje się w sąsiedztwie Klementinum. Jego przestronne
wnętrza podzielone są na bardziej kameralne czytelnie tematyczne. Jest to obiekt bardzo
funkcjonalny i umoŜliwia prowadzenie róŜnorodnej działalności o charakterze kulturalnym.
Bibliotekarze oprócz typowej działalności prowadzą np. specjalne warsztaty adresowane do
określonych grup uŜytkowników. Mogą w nich uczestniczyć choćby małe dzieci (juŜ od dwóch lat),
młodzieŜ czy teŜ osoby starsze. Biblioteka dysponuje teŜ własną salą teatralną.
Oprócz głównej siedziby Mĕstská knihovna ma oddziały dzielnicowe oraz cztery bibliobusy.
Istnieje moŜliwość elektronicznego zamówienia ksiąŜek, które są czytelnikowi dostarczane właśnie
w taki sposób.
Zbiory są katalogowane we własnym oprogramowaniu (konjaz), które nie spełnia juŜ oczekiwań
uŜytkowników. Mĕstská knihovna v Pradze stoi przed problemem wyboru i zakupu nowego
systemu oraz konwersji danych.
W czasie naszej wizyty w Pradze w dn. 14-17 maja odbywały się międzynarodowe targi ksiąŜki
„Svět knihy Praha”. Imprezę zorganizowano w halach wystawowych „Průmyslový paláz” z
początków XX wieku. Na targach prezentowały się głównie wydawnictwa czeskie i słowackie.
Polskę reprezentowała Ars Polona i Instytut Kultury Polskiej. Wystawa poprzedzona była Nocą
Poezji.
W trakcie całej wizyty byłyśmy otoczone troskliwą opieką naszych czeskich koleŜanek, którym
zawdzięczamy oprócz oprowadzenia po bibliotekach takŜe moŜliwość odkrycia pięknych praskich
zakątków.
Ewy Bagieńska i Binduga
... I PRASKA REWIZYTA
W dniach 20-23 maja gośćmi BUW były trzy koleŜanki z Narodni Knihovny: Vera Mikhaylova i
Jana Fojtikova z tamtejszego Oddziału Gromadzenia Zbiorów oraz Daniela Leharova z Biblioteki
Słowiańskiej. Zasadniczym celem przyjazdu było odwiedzenie Międzynarodowych Targów KsiąŜki
i zakup literatury (szczególnie dla Biblioteki Słowiańskiej). Panie obejrzały gmach BUW, zgodnie z
ich Ŝyczeniem większość wizyty poświęciły na rozmowy w Oddziale Gromadzenia i Uzupełniania
Zbiorów BUW.
aw
15
***
KWERENDA W OSSOLINEUM
W dniach 14-15 maja przebywałam w Dziale Starych Druków Zakładu Narodowego im.
Ossolińskich oraz w Oddziale Starych Druków Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Celem
wyjazdu było wykonanie kilku kwerend dotyczących zbioru Biblioteki ksiąŜąt Radziwiłłów w
NieświeŜu, którego niewielka część w postaci 48 rycin przechowywana jest w Gabinecie Zbiorów
Kartograficznych BUW. Pobyt moŜna zaliczyć do udanych (szczególnie w Ossolineum), bowiem
pozwolił na zidentyfikowanie źródła pochodzenia sporej części miedziorytów.
Niejako „przy okazji” odwiedziłam Odział Zbiorów Kartograficznych BUWr. Miałam tam
moŜliwość zapoznania się z nową bazą zbiorów kartograficznych, będącą aplikacją inwentarzowokatalogową dla map sekcyjnych, która zastąpić ma inwentarz tomowy. Opracowana wspólnie przez
Oddział Kartografii oraz zespół informatyków aplikacja, polega na szybkim identyfikowaniu kaŜdej
kolejnej mapy, a takŜe dzięki georeferencji, wyszukaniu na niej dowolnego punktu. Moduł
zamówień do czytelni będzie dostępny w ciągu tygodnia. Co waŜne, baza ta nie jest pomyślana
tylko do rejestrowania zasobów Oddziału Zbiorów Kartograficznych BUWr. Istnieje bowiem
moŜliwość podłączenia do takiej aplikacji obcych zbiorów. Jest to szansa dla wielu bibliotek, które
zmagały się z problemem inwentaryzacji map sekcyjnych.
Adres: http://www.bu.uni.wrocl.pl/ozk
Małgorzata Bandzo-Antkowiak
WYSTAWA KSIĄśKI ARTYSTÓW WARSZAWSKICH ZGŁOSZONE DO KOLEKCJI
POLSKIEJ KSIĄśKI ARTYSTYCZNEJ Z PRZEŁOMU XX I XXI WIEKU
Artyści często szukają nowych form ksiąŜki i prowokują pytanie „czy to jeszcze jest ksiąŜka?” W pytaniu tym
ukryte jest załoŜenie, Ŝe ksiąŜką jest to co ma formę kodeksu. Celowe pomijanie waŜnych lub eksponowanie
„nieistotnych” cech ksiąŜki tradycyjnej (kodeksu) naleŜy do prowokacyjnych zadań sztuki, które otwierają problem
granic, czasu i miejsca. Dlatego tego rodzaju ksiąŜki artystyczne są i powinny być interesujące dla historyków dziejów
ksiąŜki – powinny ich skłaniać do badania ich korzeni i inspiracji. Odrzucanie ich jako „nie ksiąŜek” tylko „obiektów
ksiąŜkowych” sprawia, Ŝe brak jest wystarczającej własnej bazy do krytyki...
Jadwiga Tryzno (kurator sztuki ksiąŜki, Muzeum KsiąŜki Artystycznej w Łodzi)
Od 23 kwietnia do 17 maja w Bibliotece Uniwersyteckiej pod Wielkim Świetlikiem moŜna było
oglądać drugą wystawę ksiąŜek i obiektów ksiąŜkowych artystów warszawskich. zgłoszonych do
KOLEKCJI POLSKIEJ KSIĄśKI ARTYSTYCZNEJ z przełomu XX i XXI wieku. Pierwszy pokaz
artystów warszawskich w grudniu 2008 roku i styczniu 2009 roku w Bibliotece Narodowej w
Warszawie zapoczątkował budowanie KOLEKCJI i przegląd twórczości polskich artystów ksiąŜki z
6 regionów kraju i zagranicy w cyklu 16 wystaw.
Okazją do pokazania tych niezwykłych dzieł w BUW był Światowy Dzień KsiąŜki. Ekspozycja w
Bibliotece znacznie róŜniła się od pierwszej prezentacji w BN - nie tylko sposobem pokazania,
wzbogacona bowiem była o dzieła nowych twórców. Wraz z Jadwigą Tryzno przedstawiłyśmy
kilkadziesiąt obiektów autorstwa 32 artystów: ElŜbiety Baneckiej, Anny Marii Bauer, Andrzeja
Bielawskiego, Katarzyny Derkacz-Gajewskiej, Małgorzaty Dmitruk, Małgorzaty Gurowskiej,
Joanny Gwis, Marka Jaromskiego, Zygmunta Januszewskiego, Izabeli Jędrulak-Mocur, Marty
Konieczny, Artura Krajewskiego, GraŜki Lange, Małgorzaty Lasockiej, Ewy Latkowskiejśychskiej, Lecha Majewskiego, Zbigniewa Makowskiego, Agaty Olszyńskiej, Józefa śuka
Piwkowskiego, Juliana Raczko, Teresy Rucińskiej, Roberta Szczerbowskiego, Włodzimierza
Szymańskiego, Joanny Stokowskiej, Henryka Wańki, Wojciecha Węgrzyńskiego, Józefa Wilkonia,
16
Anastazego Wiśniewskiego, Mariusza Woszczyńskiego, Hanny Zawy Cywińskej, Agnieszki
Zawady i Lecha śurkowskiego.
Ponadto na wystawie w BUW została zaprezentowana Księga 2000 i jej strony wydrukowane w
większej niŜ oryginał skali. Księga 2000 przygotowana była specjalnie na VI edycję Festiwalu
Sztuki KsiąŜki. To wspólne dzieło - unikatowa księga stworzona przez 24 artystów.
Na stronach zawarta jest refleksja nad minionym wiekiem z jego dramatami i duchowymi
rozterkami, klęskami, ale teŜ i spełnieniem. Księga jest swoistym przesłaniem wybitnych polskich
twórców, świadectwem ich doświadczeń, wraŜliwości i talentu w konfrontacji z trzecim
tysiącleciem, które u wielu z nas budzi oprócz ciekawości takŜe głęboki niepokój.
Historię ksiąŜki tworzą róŜne cywilizacje, zmieniające się epoki .Współczesną formę ksiąŜki
poprzedzały tysiące lat
malarstwa naskalnego, tablic kamiennych i glinianych, zwojów
papirusowych, rękopiśmienne manuskrypty, oraz setki lat drukowanego kodeksu wreszcie ostatnie
dziesięciolecie ksiąŜek elektronicznych i hipertekstowych. KaŜdą ksiąŜkę artystyczną moŜna
rozpatrywać z punktu widzenia historii sztuki ksiąŜki.
Artysta szukający nowych form ksiąŜki ma świadomość, Ŝe ksiąŜką moŜe być „wszystko” ale teŜ i
„prawie wszystko” ksiąŜką juŜ było.
Nie sposób opowiedzieć o wszystkich artystach, bo przekroczy ramy tego artykułu.
A jakie inspiracje, nowe formy i kierunki obecne są w sztuce warszawskich twórców? Zacznijmy
od najdawniejszych inspiracji - unikatów. To gliniane tabliczki „Stabat Mater” Katarzyny Derkacz
Gajewskiej, słownik, pismo obrazkowe i zwoje Anny Marii Bauer, hermetyczne księgi manuskrypty Zbigniewa Makowskiego, malarskie ksiąŜki Ewy Latkowskiej i kaligrafie Leszka
śurkowskiego, a takŜe - cykle graficzne w luźnych kartach, /In plano/ Małgorzaty Dmitruk i Marka
Jaromskiego. Odmienne są kompozycje Joanny Stokowskiej, która japońską X-wieczną poezję i
współczesne wiersze z projektowanej przez siebie ksiązki przeniosła na przenikające się
przestrzenne obiekty. Warto przyjrzeć się unikatowym obiektom ksiąŜkowym Włodzimierza
Szymańskiego i Wojciecha Węgrzyńskiego.
Niezwykłe są równieŜ programy teatrów lalkowych i dziecięcych róŜnorodne w formie, pełne
fantazji autorstwa ElŜbiety Baneckiej i Małgosi Dmitruk. Szkoda, Ŝe takie ksiąŜeczki nie są szerzej
dostępne. Wydanie ich wymaga od wydawców odwagi a nawet ryzyka. Zupełnie innego języka
uŜywa Małgorzata Gurowska, która w swoich graficznych ksiąŜkach chętnie stosuje geometryczne
formy zredukowane do znaku.
Są w kolekcji doskonałe pod względem graficznym i edytorskim drukowane w większych
nakładach autorskie ksiąŜki Zygmunta Januszewskiego i Lecha Majewskiego. Uwagę publiczności
w BUW przykuwała „Moja Rodzina” Artura Krajewskiego.
W katalogu w wersji dwuwymiarowej przedstawił swoje teksty i grafiki, a w przestrzeni w wersji
trójwymiarowej - tworzyły malarsko-literacką instalację zbudowaną ze stołu, 4 krzeseł oraz 2
obrazów. Wreszcie najnowsze medium: ksiąŜka interaktywna obecna w Internecie to „Księga słów
wszystkich” Józefa śuka Piwkowskiego, który mówi … kaŜdy kolejny czytelnik stanie się
jednocześnie współautorem KSIĘGI. Opisy-definicje istnieć będą tylko w Internecie.
Plebiscyt wśród zwiedzających wystawę w BUW na najciekawszy obiekt zaprezentowany na
wystawie wygrały prace autorstwa Marka Jaromskiego i Józefa Wilkonia.
KOLEKCJA POLSKIEJ KSIĄśKI ARTYSTYCZNEJ to projekt Muzeum KsiąŜki Artystycznej w
Łodzi. Ma skupiać osiągnięcia polskiej sztuki ksiąŜki z lat 1990-2010. Przypadające na przełom XX
i XXI wieku rewolucyjne zmiany w technice komunikacji sprawiły, Ŝe ten czas stał się wyjątkowo
waŜny dla historii ksiąŜki. Jest to okres, w którym ksiąŜka z jednej strony ewoluuje w stronę form
elektronicznych, z drugiej staje się domeną sztuki. Stąd sens zamknięcia KOLEKCJI w tych ramach
czasowych, poniewaŜ będzie w przyszłości świadectwem przełomu w historii kultury i techniki, ery
Gutenberga i ery elektronicznych nośników informacji.
17
Głównym powodem, dla którego Muzeum podjęło się zgromadzenia KOLEKCJI jest potrzeba
zabezpieczenia istotnych osiągnięć polskiej sztuki ksiąŜki, potrzeba ich promocji i popularyzacji w
kraju i za granicą.
Informacje i dokumentacje fotograficzne dotyczące wystawy KOLEKCJI znaleźć moŜna na stronie
KOLEKCJI www.kolekcja.bookart.pl oraz http://bookart.pl/pl/ksiega_2000.html, www.bookart.pl
Alicja Słowikowska - kurator sztuki ksiąŜki
NOC MUZEÓW W OGRODACH BUW - 16 MAJA
W ogrodach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie juŜ po raz drugi odbyło się polsko-norweskie
spotkanie performerów. MoŜna było oglądać działania dziewięciu artystów, którzy w ramach Nocy
Muzeów prezentowali widzom róŜne projekty. Rita Marhaug przygotowała „spacer w ogrodach”: w
białym stroju wspinała się na drzewa, słuchała szmeru wody, czołgała w strumieniu, a nawet
„stopiła” z kamienną fontanną, szukając bezpośrednich związków z naturą. Anita Pasikowska
posadziła wraz z rodziną setki rysunkowych misiów na patyku, sprawiając radość nie tylko
dzieciom. Robert Alda z Norwegii powiększył swój cykl „fotografii w podróŜy” o nowe ujęcia w
ogrodach. To taki notatnik jego otoczenia, a jednocześnie zapis nomadycznego Ŝycia artysty.
Ryszard Ługowski ubrany w dŜokejską czapkę próbował – z miernym skutkiem – przejechać się na
koniku zabawce. Tak się zmęczył, Ŝe z ust leciała mu piana. Ale – jak głosił tytuł jego akcji –
„darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby”. W zieleni drzew ukrył się „człowiek–mebel”, czyli
Jan Mioduszewski, wykonując swój nieruchomy performance traktujący o problemie iluzji w
sztuce. W górnych ogrodach moŜna było grupie Fale Bałtyku, Uli Niemirskiej i Rafałowi
Dominikowi, zadawać pytania i otrzymać od nich niebanalne odpowiedzi. Artyści przebywali co
prawda na dachu sąsiedniego budynku, ale komunikacja odbywała się za pomocą koszyczka
przesuwającego się po linie. Klasyk polskiego performance, Janusz Bałdyga, zbudował wzór
heksagramu – sześcioramiennej gwiazdy interpretowanej jako symbol zrównowaŜonej boskości,
uŜywany w średniowiecznej magii. Zaś Kurt Johannessen posłuŜył się magiczną szklaną kulą,
pracowicie i cierpliwie układając ścieŜkę z ziaren gorczycy – indywidualną wersję tybetańskiej
mandali. Artyści pragnęli przekazać innym swoje doświadczenie, poruszyć struny naszej
wraŜliwości czy skłonić do refleksji. Byli łącznikiem ludzkiego świata z obszarem tajemniczych
mocy i potęgi ducha.
Eulalia Domanowska (Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki)
KURS MS EXCEL DLA PRACOWNIKÓW BUW
W maju po raz kolejny odbył się kurs MS Excel dla pracowników bibliotek UW (6-8 maja 2009 r.
na Wydziale Psychologii UW, oraz 19-20, 22; 27-29 maja w BUW). Szkolenie poprowadził Adam
Owczarczyk. Przeszkolono 34 osoby, w tym: trzynaście osób z BUW, jedenaście z Wydziału
Psychologii, po trzy osoby z Bibliotek: Instytutu Muzykologii, Wydziału Prawa i Administracji i
Instytutu Anglistyki oraz jedną osobę z Biblioteki Iberystyki, Italianistyki i Romanistyki. W ramach
kursu odbyły się trzy spotkania po półtorej godziny. KaŜde ze spotkań składało się z części
teoretycznej i ćwiczeń. Po przedstawieniu danego tematu przez prowadzącego, kaŜdy z
uczestników kursu wykonywał zadane mu ćwiczenia praktyczne.
Na zakończenie kaŜdy z kursantów otrzymał dyplom.
Adam Owczarczyk
KADRY
Nowo zatrudnieni:
mgr Alicja Dzierzbicka, spec. administracyjny, Samodzielna Sekcja ds. Organizacji,
Współpracy i Promocji, od 4 maja.
18
Przestali pracować:
mgr Małgorzata Wójtowicz, mł. bibliotekarz, Gabinet Starych Druków, od 31 maja.
KRONIKA TOWARZYSKA
27 kwietnia urodziła się córka Artura Wrzochalskiego, Ania
Rodzicom serdecznie gratulujemy, a dziecku Ŝyczymy wiele szczęścia.
Z śYCIA BIBLIOTEK WYDZIAŁOWYCH
Zebranie bibliotek UW 14 maja było poświęcone trzem tematom. Dr Jerzy Gąsiorowski przedstawił
prezentację Wstępna perspektywa finansowania dostępu do czasopism elektronicznych w 2010 r.
Następnie Ewa Chruścicka opowiedziała o przetargu na czasopisma papierowe w 2010 r. Jako
trzecia zabrała głos dyr. Krystyna Kocznorowska. Jej wystąpienie było poświęcone systemowi
biblioteczno-informacyjnemu UW w roku 2008.
W drugiej części zebrania, poświęconej sprawom bieŜącym, Roman Tabisz przedstawił komunikat
ze spotkania managerów baz Virtua, które odbyło się w BUW 7 maja. Barbara Chmielewska
opowiedziała o ofercie ksiąŜek elektronicznych firmy Dawson. Na zakończenie Alina
Szczerkowska odpowiadała na pytania związane ze sprawozdaniem majątkowym za pierwsze
półrocze 2009 r.
Adam Owczarczyk
Numer zamknięty 18 czerwca 2008 r.
Uwagi, komentarze i teksty do biuletynu prosimy kierować do
601 786 494, e-mail: [email protected]
19
Anny Wołodko, pok. 235, tel.: 022 55 25 650,