Spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu jako

ANNALES
U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A
LU B LI N – P OL ONIA
VOL. XLVI, 4
SECTIO H
2012
Uniwersytet Mikoáaja Kopernika w Toruniu, Katedra Zarządzania Finansami
TOMASZ PIOTR MURAWSKI
Spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu jako kierunek
rozwoju rynku.. finansowego – ujĊcie wspóáczesne
Corporate Social Responsibility as a way of developing financial market – the present conception
Sáowa kluczowe: spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu, rynek finansowy
Key words: Corporate Social Responsibility, financial market
WstĊp
Idea spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu (Corporate Social Responsibility –
CSR) stanowi w ostatnim czasie waĪny temat rzeczywistoĞci gospodarczej. PojĊcie
to zostaáo spopularyzowane w ĞwiadomoĞci zwykáych obywateli oraz przestrzeni
biznesowej i od kilkunastu lat jest przedmiotem zainteresowania szerokiego grona
menedĪerów, a takĪe wáaĞcicieli przedsiĊbiorstw. Ma to szczególne znaczenie w erze
spadku zaufania do Ğwiata finansów po ostatnim kryzysie. Rynek finansowy dostosowuje siĊ do wspóáczesnych warunków funkcjonowania spoáeczeĔstwa. W dzisiejszej
gospodarce coraz wiĊkszego znaczenia nabierają aspekty etyczne, ekologiczne oraz
spoáeczne. Klienci, spoáecznoĞci lokalne, a takĪe wáadze publiczne oraz organizacje
pozarządowe oczekują od instytucji dziaáających na rynkach finansowych aktywnego
zaangaĪowania w sfery proetyczną, proĞrodowiskową, prospoáeczną i prokulturalną.
Proces adaptacji spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu do rynku finansowego jest
widoczny w róĪnych obszarach dziaáalnoĞci i odnosi siĊ do wszystkich jego uczestników. W artykule autor przybliĪy ewolucjĊ pojĊcia CSR i poda jej najnowsze definicje
funkcjonujące w przestrzeni gospodarczej. Celem artykuáu jest zwrócenie uwagi na
TOMASZ PIOTR MURAWSKI
622
proces rozwijania siĊ rynku finansowego w duchu spoáecznej odpowiedzialnoĞci
biznesu.
1. Geneza idei spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu
Początki idei spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu w literaturze naleĪy áączyü
z Andrew Carnegie’em, magnatem stalowym, który byá twórcą imperium US Steel
Company. W wydanej w 1889 r. w Stanach Zjednoczonych pracy Ewangelia bogactwa nakreĞliá pierwszy wariant koncepcji CSR. Zostaáa ona sprowadzona do dwóch
zasad, którymi kierowaá siĊ Carnegie: dobroczynnoĞci (charity) oraz powiernictwa
(stewardship)1. Aktualnie sfera gospodarcza i, co za tym idzie, rynek finansowy przychylne są raczej tej drugiej regule. Zasada powierniczoĞci opiera siĊ na specyficznej
formie dziaáalnoĞci, w której aktywa zwykáych obywateli zostają powierzone biznesmenom, aby nimi zarządzali. Model ten funkcjonuje za przyzwoleniem spoáecznym.
Dziaáanie na zasadzie zaufania spoáecznego ma za sobą pociągnąü korzystanie z dóbr
przez wáaĞcicieli w taki sposób, aby w perspektywie dáugoterminowej zyskiwali
zarządzający oraz spoáecznoĞü2. Przeáom wieków XIX i XX przyniósá w Stanach
Zjednoczonych początek zmian spoáecznych, które byáy sprzĊĪone z postrzeganiem
roli inwestorów, pracowników oraz przedsiĊbiorców w gospodarce. Naturalnym
elementem procesu rozwoju gospodarczego staáa siĊ intensyfikacja znaczenia idei
CSR. PodejĞcie to znalazáo odzwierciedlenie w teoriach ekonomicznych, m.in. w teorii interesariuszy. Warte podkreĞlenie jest znaczenie spoáecznej odpowiedzialnoĞci
biznesu w charakterze zobowiązania do wspóáistnienia wymiaru ekonomicznego,
finansowego i obywatelskiego oraz dokáadania wszelkich staraĔ do rozwoju otoczenia
w zakresie ekologicznym, kulturalnym i etycznym.
2. Spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu – ewolucja pojĊcia
2.1. PodejĞcie historyczne
Pierwsze próby stworzenia koncepcji spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu dotyczyáy wskazania Ĩródáa odpowiedzialnoĞci, co wiązaáo siĊ ze szczególnym ujĊciem
tematu w kontekĞcie wraĪliwoĞci przedsiĊbiorstw na problemy spoáeczne, a takĪe
polegaáy na tworzeniu przez te podmioty gospodarcze wáasnych reguá moralnych3.
Po wielu próbach zdefiniowania CSR przeglądową teoriĊ, która skupia w sobie sze1
M. Rybak, Etyka menedĪera – spoáeczna odpowiedzialnoĞü przedsiĊbiorstwa, PWN, Warszawa 2004, s. 15.
Por. J. Nakonieczna, Spoáeczna odpowiedzialnoĞü przedsiĊbiorstw miĊdzynarodowych, Difin, Warszawa 2008, s. 18.
3
E. Grzegorzewska-Ramocka, Koncepcja spoáecznej odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstw w marketingu
strategicznym, Politechnika ĝwiĊtokrzyska, Kielce 2005, s. 17.
2
SPOàECZNA ODPOWIEDZIALNOĝû BIZNESU JAKO KIERUNEK ROZWOJU RYNKU...
623
roki zakres wczeĞniejszych analiz, przedstawiá Archie B. Carroll. Zaprezentowaá on
definicjĊ spoáecznej odpowiedzialnoĞci, która zawieraáa wieloaspektowy charakter
tego pojĊcia4. Jej wizualizacjĊ przedstawia rysunek 1.
‡OdpowiedzialnRĞü filantropijna,
czyli byü„poU]ąGnym obywatelem”.
‡OdpowiedzialnRĞü etyczna,
czyli zachoZ\ZDüsLĊHWycznie.
‡ OdpowiedzialnoĞü prawna,
czyli przestrzegDüSUDZD
‡ OdpowiedzialnoĞü ekonomiczna,
czyli przynosiü zyski.
Rysunek 1. Model spoáecznej odpowiedzialnoĞci wedáug Carrolla
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie A.B. Carroll, Business and Society. Ethics and Stakeholders Management,
Southwestern Publishing Co., Cincinnati, Ohio 1993, s. 35.
Carroll omówiá w swojej teorii powiązania, jakie tworzą siĊ miĊdzy rodzajami
odpowiedzialnoĞci a róĪnymi oczekiwaniami spoáeczeĔstwa. Zgodnie z zaáoĪeniami
Carrolla naleĪy zauwaĪyü, Īe podstawĊ modelu odpowiedzialnoĞci stanowi odpowiedzialnoĞü ekonomiczna. Oznacza to, iĪ przedsiĊbiorstwo funkcjonujące na rynku
ma za zadanie przynosiü zysk, aby zachowaü ciągáoĞü funkcjonowania i pozycjĊ na
rynku. SpoáeczeĔstwo wymaga od podmiotów gospodarczych bycia aktywnymi
aktorami Īycia ekonomicznego. Kolejnym poziomem jest odpowiedzialnoĞü prawna.
DąĪenie do dziaáania w granicach obowiązujących norm i reguá prawnych stanowi
jeden z kanonów prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej, szczególnie uwidacznia siĊ
tutaj dziaáalnoĞü instytucji finansowych. Oczekiwania spoáeczne są zbieĪne i dotyczą
koniecznoĞci postĊpowania zgodnie z literą prawa. Na kolejnym szczeblu znajduje
siĊ odpowiedzialnoĞü etyczna – konieczne jest robienie tego, co godziwe, sprawiedliwe. NajwyĪszym stopniem odpowiedzialnoĞci jest odpowiedzialnoĞü dobrowolna,
inaczej zwana filantropijną, której w przeciwieĔstwie do etycznego dziaáania spoáeczeĔstwo nie oczekuje wprost. Pozostawione jest to do rozwaĪenia i dokonania
dobrowolnego wyboru przez daną organizacjĊ, a oznacza taki poziom zaangaĪowania, który wykracza poza ekonomiczne, zgodne z prawem i etyczne dziaáanie,
4
A.B. Carroll, Business and Society. Ethics and Stakeholders Management, Southwestern Publishing
Co., Cincinnati, Ohio 1993, s. 35.
TOMASZ PIOTR MURAWSKI
624
a uwzglĊdnia dobrowolne zaangaĪowanie siĊ przedsiĊbiorstwa na rzecz spoáeczeĔstwa
i Ğrodowiska.
Kolejnym etapem w prezentacji zagadnienia spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu byáo wystosowaniu listu otwartego przez grupĊ europejskich przedsiĊbiorców
(Manifest of Enterpries) w 1995 r. Komisja Europejska juĪ rok po ogáoszeniu tych
postulatów stworzyáa dokument systematyzujący ideĊ CSR na szczeblu europejskim.
Powstaáa tzw. zielona ksiĊga (Green Paper for Promoting a European Framework
for Corporate Social Responsibility), której podstawowym elementem stanowiącym
o przeáomowym znaczeniu byáo zaprezentowanie definicji CSR. Wedáug Komisji Europejskiej spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu to koncepcja dobrowolnego
uwzglĊdniania przez organizacjĊ aspektów spoáecznych i ekologicznych podczas
prowadzenia dziaáaĔ handlowych i w kontaktach z interesariuszami5. Dokument ten
przybliĪa ideĊ CSR w dwu wymiarach: wewnĊtrznym i zewnĊtrznym, które determinują dziaáalnoĞü operacyjną.
DuĪe znaczenie tematyki spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu oraz zaangaĪowanie w tĊ kwestiĊ spowodowaáo ogáoszenie przez UE innego dokumentu, bĊdącego
wynikiem konsultacji i polemik na temat zielonej ksiĊgi. White Paper: Communication
on CSR stanowi charakterystykĊ instrumentów i kanaáów komunikacji, dziĊki którym naleĪy popularyzowaü strategiĊ rozwoju spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu.
W biaáej ksiĊdze zostaáy scharakteryzowane przedsiĊwziĊcia Unii Europejskiej sáuĪące
rozwojowi tego nowego zagadnienia. Obszary dziaáaĔ propagujących CSR zawarte
w unijnym dokumencie moĪna podzieliü na cztery obszary6:
• edukacja, wymiana doĞwiadczeĔ i dobrych praktyk,
• wáączenie CSR do wszystkich polityk Unii Europejskiej,
• uruchomienie Europejskiego Forum Interesariuszy,
• rozwój instrumentów spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu.
PowyĪsze formy prezentowania koncepcji CSR na dáugi czas staáy siĊ obowiązujące w rzeczywistoĞci gospodarczej.
2.2. Aktualizacja definicji
Powoáując siĊ na koniecznoĞü realizacji programu promocji spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu, Komisja Europejska w 2011 r. wydaáa odnowioną strategiĊ
dotyczącą CSR, która jednoczeĞnie stanowiáa efekt prac związanych z funkcjonowaniem unijnego programu „Europa 2020”. Ponadto kryzys gospodarczy, który negatywnie wpáynąá na poziom zaufania, w biznesie uwidoczniá, jak bardzo potrzebne
5
Green Paper for Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility, COM (2001)
366 final, Bruksela 2001, s. 6.
6
White Paper: Communication from the Commission concerning Corporate Social Responsibility:
A business contribution to Sustainable Development, COM (2002) 347 final, Bruksela 2002.
SPOàECZNA ODPOWIEDZIALNOĝû BIZNESU JAKO KIERUNEK ROZWOJU RYNKU...
625
jest poruszanie kwestii spoáecznej odpowiedzialnoĞci. W Odnowionej strategii UE
wskazano na fakt, Īe obywatele zaczĊli przywiązywaü wagĊ do etycznych aspektów
dziaáalnoĞci firm i jednoczeĞnie chcą mieü moĪliwoĞü wchodzenia w relacje oparte
na wzajemnym zaufaniu o charakterze dáugoterminowym7.
Przeáomowe w tym dokumencie jest zrewidowanie poglądu na temat spoáecznej
odpowiedzialnoĞci biznesu i zdefiniowanie na nowo CSR, która zostaáa okreĞlona
jako „odpowiedzialnoĞü przedsiĊbiorstw za ich wpáyw na spoáeczeĔstwo”8. Komisja
Europejska uzupeániáa tĊ definicjĊ: „Aby w peáni wypeániü te zobowiązania, przedsiĊbiorstwa powinny dysponowaü mechanizmem integracji kwestii spoáecznych,
Ğrodowiskowych, etycznych i tych związanych z prawami czáowieka, jak i problemów
konsumentów ze swoją dziaáalnoĞcią oraz podstawową strategią, w Ğcisáej wspóápracy
z zainteresowanymi stronami, w celu:
• maksymalizacji tworzenia wspólnych wartoĞci dla ich wáaĞcicieli/udziaáowców
i innych zainteresowanych stron i spoáeczeĔstwa jako caáoĞci;
• rozpoznawania, zapobiegania i áagodzenia ich moĪliwych negatywnych
skutków”9.
JednoczeĞnie zalecono promowanie dáugookresowego uwzglĊdniania róĪnych
czynników, aby sprawiü, Īe postrzeganie CSR wpáynie na poprawĊ jakoĞci i produktywnoĞci w gospodarce. Komisja Europejska uznaáa takĪe, Īe do poprawy dobrobytu spoáecznego niezbĊdne są dwa czynniki: nowoczesne zrozumienie spoáecznej
odpowiedzialnoĞci wraz z innowacyjnymi produktami oraz stworzenie nowego
modelu biznesowego. W tym samym miejscu znajduje siĊ zdanie, Īe aby osiągnąü
ten cel, niezbĊdne jest zaangaĪowanie w realizacjĊ programu CSR w peánym jego
zakresie. Dziaáania te zostaáy zebrane w plan obejmujący lata 2011–2014. Adresatami
tego dokumentu są przede wszystkim paĔstwa czáonkowskie UE, przedsiĊbiorstwa
(ze szczególnym naciskiem na sektor maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw), organizacje pozarządowe, grupy, dla których wdroĪenie strategii i osiągniĊcie miana
lidera spoáecznej odpowiedzialnoĞci jest wartoĞcią samą w sobie, oraz Komisja
Europejska10.
Warto podkreĞliü fakt wyraĨnego zaznaczenia w komunikacie rozpoczĊcia prac
legislacyjnych mających na celu wprowadzenie obowiązku raportowania w zakresie
CSR. W dokumencie nie znalazáo siĊ wprost podanie moĪliwych skutków wprowadzenia
takiej regulacji na obszarze UE, jednak zostaá jasno naĞwietlony temat zwiĊkszenia
poziomu ĞwiadomoĞci Ğrodowiskowej oraz poszerzenia wiedzy z zakresu spoáecznej odpowiedzialnoĞci i zrównowaĪonego rozwoju. Ponadto w tekĞcie stwierdzono,
Īe ma on stanowiü teĪ jeden z elementów w procesie edukacji i zbierania wiedzy
7
Por. Odnowiona strategia UE na lata 2011–2014 dotycząca spoáecznej odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstw, COM (2011) 681 final, Bruksela 2011.
8
Ibidem, s. 7.
9
Ibidem, s. 7.
10
Ibidem, s. 10.
TOMASZ PIOTR MURAWSKI
626
w organizacji11. Szczegóáowy plan dziaáaĔ opublikowany przez KomisjĊ Europejską
dotyczy aktywnoĞci w oĞmiu obszarach, które zostaáy zaprezentowane na rysunku 2.
=ZLĊNV]Hnie widoF]QoĞFi CSR i rozpoZV]HFKnienie dobryFKSUDNtyk
Poprawa i obsHUZDFMDSR]iomu zaufania w biznesie
Ulepszenie proFHVów samoregulaFMi i wspóáUHgulaFML
:]PDFQLanie przekazu CSR za pomoFą]DFhĊWU\QNoZ\FK
Poprawa ujawniania dan\Fh ĞUodowiskoZ\FK i spRáeF]QyFK
IntegraFja CSR w obszDUDFh ksztaáFHQia, szkoleĔLEDGDĔ naukoZ\FK
Uwypuklenie ]QDFzenia krajRZ\Fh i regionaln\Fh polityk CSR
Lepsze dostosowanie europejskiego i globalnego podejĞFia do CSR
Rysunek 2. Program dziaáaĔ na rzecz CSR na podstawie strategii
Komisji Europejskiej na lata 2011–2014
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie Odnowiona strategia UE na lata 2011–2014 dotycząca spoáecznej odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstw, COM (2011) 681 final, Bruksela 2011.
PowyĪsze obszary skáadają siĊ na ramowy plan dziaáaĔ, który Komisja Europejska
stworzyáa w ramach odnowionej strategii dotyczącej spoáecznej odpowiedzialnoĞci
biznesu. CaáoĞü dziaáaĔ jest skoncentrowana na zaangaĪowaniu wszystkich grup interesu – poczynając od Komisji, przez przedsiĊbiorców, paĔstwa czáonkowskie, a na
obywatelach koĔcząc. IntegralnoĞü zagadnieĔ wyraĪa siĊ w nowej definicji CSR,
jako „odpowiedzialnoĞci […] za […] wpáyw na spoáeczeĔstwo”12.
Drugie podejĞcie do CSR, które obecnie dominuje w gospodarce, to norma ISO
26000, która funkcjonuje od listopada 2010 r. Jest ona skierowana do szerokiego
odbiorcy, co odzwierciedla siĊ poprzez zastosowanie pojĊcia odpowiedzialnoĞci
spoáecznej (Social Responsibility) pozbawionego przedrostka Corporate. Zabieg ten
przyczyniá siĊ do moĪliwoĞci stosowania wytycznych przez wszystkie organizacje, nie
tylko o charakterze biznesowym. ISO 26000 definiuje spoáeczną odpowiedzialnoĞü
jako „odpowiedzialnoĞü organizacji za wpáyw jej decyzji i dziaáaĔ (produkty, serwis,
procesy) na spoáeczeĔstwo i Ğrodowisko, poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie,
które:
11
Tezy te postawiono na podstawie analizy rynku szwedzkiego, gdzie tego typu regulacje zostaáy
wprowadzone.
12
Odnowiona strategia UE na lata 2011–2014 dotycząca spoáecznej odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstw,
COM (2011) 681 final, Bruksela 2011, s. 7.
SPOàECZNA ODPOWIEDZIALNOĝû BIZNESU JAKO KIERUNEK ROZWOJU RYNKU...
627
• przyczynia siĊ do zrównowaĪonego rozwoju, wáączając zdrowie i dobrobyt
spoáeczeĔstwa,
• uwzglĊdnia oczekiwania interesariuszy (osób lub grup, które są zainteresowane
decyzjami lub dziaáaniami organizacji),
• jest zgodne z mającym zastosowanie prawem i spójne z miĊdzynarodowymi
normami zachowania,
• jest wprowadzone w caáej organizacji i praktykowane w jej dziaáaniach w obrĊbie jej strefy wpáywów”13.
NaleĪy wspomnieü, Īe norma ta, w odróĪnieniu od wiĊkszoĞci norm MiĊdzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej, nie jest techniczna i nie zostaáa przewidziana
do stosowania w zakresie certyfikacji. ISO 26000 zawiera tylko wytyczne dotyczące
metod praktycznej implementacji tych zasad do codziennej praktyki organizacji. Godne
podkreĞlenia jest to, Īe wartoĞcią dodaną tej normy, w odniesieniu do funkcjonujących
krajowych i miĊdzynarodowych standardów w zakresie CSR, jest osiągniĊty konsensus na szczeblu miĊdzynarodowym w kwestii definiowania CSR oraz wskazanie
organizacjom, na jakich kwestiach w tej páaszczyĨnie powinny siĊ skupiaü. Kluczowe
obszary odpowiedzialnoĞci spoáecznej zostaáy zaprezentowane na rysunku 3.
Relacje
z pracownikami
ĝURGRZLsko
Prawa czáowieka
àad organizacyjny
ZaangaĪRZDQie
VSRáHczne i inwestycje
Uczciwe praktyki
VSRáHczne
rynkowe
Kwestie konsumenckie
Rysunek 3. Kluczowe obszary spoáecznej odpowiedzialnoĞci wedáug ISO 26000
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie International Standard ISO 26000. Guidance on social responsibility, First
Edition 2010-11-01, International Organization for Standardization.
Do zalet standardu ISO 26000 naleĪy zaliczyü szerokie zdefiniowanie spoáecznej
odpowiedzialnoĞci wraz z wytycznymi sáuĪącymi prawidáowemu jej wdroĪeniu. W ra-
13
International Standard ISO 26000. Guidance on Social Responsibility, First Edition 2010-11-01,
International Organization for Standardization.
628
TOMASZ PIOTR MURAWSKI
mach dokumentu zawarte jest odwoáanie do szeregu aktów prawnych o charakterze
globalnym oraz aneks, który zawiera listĊ inicjatyw miĊdzynarodowych.
3. Spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu jako droga rozwoju rynku finansowego
UniwersalnoĞü zasad CSR oraz wymierne korzyĞci ich implementacji do codziennej
dziaáalnoĞci spowodowaáy wzrost zainteresowania sektora finansowego tą koncepcją.
JuĪ od kilkunastu lat widoczne jest zaangaĪowanie czoáowych instytucji w dziaáania
na rzecz pomocy potrzebującym, wspóápracy z lokalnymi organizacjami czy ochrony Ğrodowiska. NaleĪy tu przytoczyü przykáad dziaáalnoĞci Fundacji BRE Banku,
która aktywnie wspiera Program Stypendiów Pomostowych, przeprowadza projekty
badawcze poĞwiĊcone innowacyjnoĞci polskich przedsiĊbiorstw czy teĪ organizuje
seminaria naukowe BRE-CASE. Innym przykáadem zastosowania spoáecznej odpowiedzialnoĞci do dziaáalnoĞci instytucji finansowej jest Citi Handlowy, który swoją
misjĊ w tym aspekcie realizuje poprzez FundacjĊ Kronenberga. Aktualnie gáówne
aktywnoĞci przejawiają siĊ w dwu wymiarach: prowadzeniu edukacji finansowej
oraz rozwijaniu wolontariatu wĞród pracowników banku. Program Wolontariatu
Pracowniczego pozwala zaangaĪowaü w oddolne inicjatywy pracowników oraz lokalne spoáecznoĞci. WiĊkszoĞü instytucji finansowych wprowadziáa do swojej oferty
produkty, które wpisują siĊ swoim charakterem w kryteria CSR14. Portfolia wielu
banków wzbogaciáy siĊ o ofertĊ depozytową, w której czĊĞü zysku banku przeznaczana
jest na konkretny cel związany z ochroną Ğrodowiska, a takĪe powstaáa caáa grupa
preferencyjnych produktów kredytowych, które mogą byü przeznaczone wyáącznie
na inwestycje proekologiczne. Przykáadem jest BOĝ SA, który od początku istnienia uczyniá wspieranie ekologii jednym z gáównych filarów dziaáalnoĞci. Realizując
swoją misjĊ („Rzetelny bank – w trosce o Ciebie i Nasze Ğrodowisko”), oprócz usáug
standardowych proponuje m.im. ekolokaty, z których czĊĞü odpisów jest przeznaczana
na ochronĊ zagroĪonych gatunków (w ofercie byáy m.in. lokaty ze Ībikiem, z áosiem,
sokoáem, kozicą, wilkiem, susáem, ryboáowem, jeĪem, morĞwinem czy rysiem). Bank
moĪe siĊ takĪe poszczyciü szeroką gamą kredytów proekologicznych ze Ğrodków
wáasnych, kredytów dopáatowych z NFOĝiGW, WFOĝiGW, kredytów inwestycyjnych
ze Ğrodków Banku KfW (Kreditanstalt für Wiederaufbau) oraz z linii NIB (Nordic
Investment Bank). Wspierane są w ten sposób inwestycje na odnawialne Ĩródáa energii,
termomodernizacjĊ, zakup i montaĪ kolektorów sáonecznych czy unieszkodliwianie
wyrobów zawierających azbest. Związek Banków Polskich spostrzegá, Īe dziaáalnoĞü na poziomie CSR prowadzą zarówno duĪe, jak i Ğrednie oraz maáe banki. Taka
14
Szerzej T. Murawski, BankowoĞü odpowiedzialna, czyli czy banki dziaáają w myĞl zasad Corporate
Social Responsibility, [w:] Finanse 2009 – Teoria i praktyka. BankowoĞü, „Zeszyty Naukowe”, nr 548, „Ekonomiczne Problemy Usáug”, nr 38, Uniwersytet SzczeciĔski, Szczecin 2009, s. 336–342.
SPOàECZNA ODPOWIEDZIALNOĝû BIZNESU JAKO KIERUNEK ROZWOJU RYNKU...
629
forma aktywnoĞci jest niezbĊdna, aby dziĊki swoistej wraĪliwoĞci spoáecznej sektor
bankowy w Polsce podąĪaá w tym samym kierunku jak w pozostaáej czĊĞci Europy15.
Nie sposób nie wspomnieü o dziaáalnoĞci wielu towarzystw inwestycyjnych,
które inwestują na rynku globalnym powierzone im aktywa zgodnie z zasadami
spoáecznie odpowiedzialnego inwestowania (SRI – Socially Responsible Investment).
Od kilku lat są prowadzone badania nad wielkoĞcią tego specyficznego rynku. Na
kaĪdym kontynencie istnieją organizacje, które monitorują rynek odpowiedzialnych
inwestycji. Warto zwróciü uwagĊ na dynamikĊ rynku SRI. Dane na koniec 2007 r.
wskazywaáy, Īe ogólny stan aktywów na tym rynku wynosiá blisko 5 bilionów EUR,
a na koniec 2009 r. juĪ prawie 8 bilionów EUR16. Jednym z wyznaczników przemian
zachodzących na rynku finansowym są równieĪ indeksy gieádowe. W dzisiejszych
czasach kaĪda duĪa gieáda ma na swoim parkiecie indeks spóáek odpowiedzialnych
(FTSE4Good, Dow Jones Sustainability Index, RESPECT Index). Metodologia wyboru
firm do tych indeksów jest róĪna. WiĊkszoĞü opiera siĊ na zasadzie poszanowania
Ğrodowiska, czego wynikiem jest duĪa liczba „zielonych” indeksów. ZaangaĪowanie instytucji finansowych w dziaáania CSR jest bardzo zróĪnicowane. Organizacje
mogĊ speániaü siĊ na wielu páaszczyznach, zarówno w wymiarze finansowym, jak
i dziaáaniach pozafinansowych. Podstawowe kryterium stanowi pewnoĞü, Īe bĊdą
wywieraü pozytywny wpáyw na Ğrodowisko17.
Coraz czĊĞciej wygáaszana jest teza o ekologicznej ewolucji rynku finansowego18.
Warto przy tym dodaü, Īe rozwój nastĊpuje nie tylko w aspekcie Ğrodowiskowym,
lecz w szeroko pojmowanym ujĊciu spoáecznie odpowiedzialnym. Na wspóáczesnym
rynku finansowym nikogo juĪ nie dziwi uwzglĊdnianie zasad CSR w kreowaniu produktów bądĨ usáug finansowych oraz aktywnoĞci poza sferą dziaáalnoĞci operacyjnej
banków czy towarzystw inwestycyjnych. Spoáecznie odpowiedzialny rynek finansowy
to model, który z duĪym prawdopodobieĔstwem bĊdzie funkcjonowaá w przyszáoĞci.
ZakoĔczenie
Spoáeczna odpowiedzialnoĞü instytucji finansowych jest jednym z najwaĪniejszych zagadnieĔ we wspóáczesnej gospodarce Ğwiatowej. Budowa zaufania pomiĊdzy
rynkiem finansowym a spoáeczeĔstwem to kluczowy warunek zrównowaĪonego
rozwoju gospodarki. W dzisiejszej gospodarce ogromny potencjaá tkwi w integracji
sfery finansowej oraz aspektów etycznych, ekologicznych oraz spoáecznych. Obecne
pojmowanie idei CSR ewoluuje i jest weryfikowane przez takie instytucje jak Komisja
15
D. Skrobisz, Spoáecznie odpowiedzialne?, „Bank” 2007, nr 6 (117), s. 10–12.
European SRI Study 2010. Revised edition, EUROSIF, Paris 2010, s. 59 oraz European SRI Study
2008, EUROSIF, Paris 2008, s. 52.
17
Szerzej T. Murawski, Zielone inwestycje, „Gazeta Bankowa” 2008, nr 46, s. 30–31.
18
Szerzej L. Dziawgo, Zielony rynek finansowy. Ekologiczna ewolucja rynku finansowego, PWE,
Warszawa 2011.
16
TOMASZ PIOTR MURAWSKI
630
Europejska. AutentycznoĞü i ĞwiadomoĞü stosowania zasad spoáecznie odpowiedzialnych przez wspóáczesne przedsiĊbiorstwa, takĪe finansowe, pozwala na realne
budowanie przewag konkurencyjnych19. DziĊki tym przemianom, ksztaátującym rynki
od kilku lat, wspóáczesny klient ma moĪliwoĞü korzystania z usáug i produktów firm,
które mogą siĊ poszczyciü mianem liderów spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu.
Bibliografia
1. Carroll A.B., Business and Society. Ethics and Stakeholders Management, Southwestern Publishing Co., Cincinnati, Ohio 1993.
2. Dziawgo L., Zielony rynek finansowy. Ekologiczna ewolucja rynku finansowego, PWE, Warszawa
2011.
3. European SRI Study 2008, EUROSIF, Paris 2008.
4. European SRI Study 2010. Revised edition, EUROSIF, Paris 2010.
5. Green Paper for Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility, COM
(2001) 366 final, Bruksela 2001.
6. Grzegorzewska-Ramocka E., Koncepcja spoáecznej odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstw w marketingu strategicznym, Politechnika ĝwiĊtokrzyska, Kielce 2005.
7. International Standard ISO 26000. Guidance on social responsibility, First Edition 2010-11-01,
International Organization for Standardization.
8. Murawski T., BankowoĞü odpowiedzialna, czyli czy banki dziaáają w myĞl zasad Corporate Social
Responsibility, [w:] Finanse 2009 – teoria i praktyka. BankowoĞü, „Zeszyty Naukowe”, nr 548,
„Ekonomiczne Problemy Usáug”, nr 38, Uniwersytet SzczeciĔski, Szczecin 2009.
9. Murawski T., Spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu – wyzwania i dylematy rozwoju w bankowoĞci,
[w:] Annales UMCS, sectio H: Oeconomia, vol. 15/2, Lublin 2011.
10. Murawski T., Zielone inwestycje, „Gazeta Bankowa” 2008, nr 46.
11. Nakonieczna J., Spoáeczna odpowiedzialnoĞü przedsiĊbiorstw miĊdzynarodowych, Difin, Warszawa 2008.
12. Odnowiona strategia UE na lata 2011–2014 dotycząca spoáecznej odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstw, COM (2011) 681 final, Bruksela 2011.
13. Rybak M., Etyka menedĪera – spoáeczna odpowiedzialnoĞü przedsiĊbiorstwa, PWN, Warszawa 2004.
14. Skrobisz D., Spoáecznie odpowiedzialne?, „Bank” 2007, nr 6 (117).
15. White Paper: Communication from the Commission concerning Corporate Social Responsibility:
A business contribution to Sustainable Development, COM (2002) 347 final, Bruksela 2002.
Corporate Social Responsibility as a way of developing financial market
– the present conception
The aim of this article is to pay attention to the process of developing financial market in the spirit
of Corporate Social Responsibility (CSR). In the article the author has presented an origin of CSR’s
idea, evolution of definition and the newest descriptions, which are functioning in the economic space.
19
T. Murawski, Spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu – wyzwania i dylematy rozwoju w bankowoĞci,
[w:] Annales UMCS, sectio H: Oeconomia, vol. 15/2, Lublin 2011, s. 163–171.
SPOàECZNA ODPOWIEDZIALNOĝû BIZNESU JAKO KIERUNEK ROZWOJU RYNKU...
631
The author reminded that recently a thesis about an ecological financial market evolution has
appeared. The author adds that this evolution is taking place not only in the ecological area, but in all
social responsibility areas. Social responsibility in the financial market is a new model, which, with
a large probability, will be functioning in the future.