stopień ponadszkolny 2009/2010

KONKURS WIEDZY OBYWATELSKIEJ I
EKONOMICZNEJ 2009/2010
ETAP PONADSZKOLNY
IMIĘ I NAZWISKO UCZNIA....................................................................................................................................................................
SZKOŁA, ADRES SZKOŁY.......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................
IMIĘ I NAZWISKO NAUCZYCIELA........................................................................................................................................................
NA ROZWIĄZANIE TESTU PRZEZNACZAMY 60 MINUT
Zadanie 1. 5 pkt
Wśród poniŜszych zdań zaznacz w rubryce PRAWDA zdania prawdziwe i w rubryce
FAŁSZ zdania nieprawdziwe
L.P.
A.
B.
C.
D.
E.
prawda fałsz
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje sprawy z
zakresu prawa międzynarodowego określone w Karcie Narodów
Zjednoczonych oraz w obowiązujących traktatach i konwencjach
Narodów Zjednoczonych.
Rada Bezpieczeństwa ONZ ma za zadanie zapewnienie
bezpieczeństwa na świecie, dlatego jej stałymi członkami są państwa
najbardziej zagroŜone na świecie.
Zbrodniami przeciw ludzkości nazywa się morderstwa, eksterminacje,
niewolnicze podporządkowanie i inne nieludzkie czyny popełnione
wobec ludności cywilnej, a takŜe prześladowania ze względów
politycznych, rasowych lub religijnych. Przykładem mogą być
zbrodnie hitlerowskie w Polsce i okupowanych krajach Europy w
latach 1939-45.
Przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym w Hadze mogą być
sądzone osoby fizyczne odpowiedzialne za najpowaŜniejsze
naruszenia praw człowieka - ludobójstwa, zbrodnie przeciw ludzkości,
zbrodnie wojenne.
Międzynarodowy Trybunał Praw Człowieka i Zwierząt to sąd
orzekający w sprawach przeciwko osobom fizycznym za znęcanie się
nad zwierzętami oraz za przemoc w rodzinie.
1
Zadanie 2. 5pkt
Połącz daty z odpowiadającymi im wydarzeniami.
A.
B.
C.
D.
E.
1915-1917
1939-1945
1994
1995
2004-2005
1. Zagłada śydów
2. Ludobójstwo w Darfurze
3.Rzeź Ormian
4. Ludobójstwo w Srebrenicy
5. Ludobójstwo w Ruandzie
Zadanie 3. 6 pkt
Przeczytaj tekst i na jego podstawie oraz korzystając z własnej wiedzy wykonaj poniŜsze
zadania.
Jak ETA zamierzała otruć sędziego Garzóna
Terroryści zamierzali zabić takŜe innych sędziów […]. Baltasar Garzón zalazł im za skórę
szczególnie. To on jako sędzia śledczy sądu krajowego od lat 90. ściga terrorystów oraz ich
politycznych rzeczników, którzy przez kilkanaście lat zasiadali w baskijskim parlamencie i radach
miejskich w Kraju Basków. To Garzón doprowadzał do delegalizacji kolejnych mutacji legalnej partii
terrorystów odradzającej się pod nowymi nazwami - Herri Batasuna, Euskal Herritarrok, Batasuna - ich
działacze szli za kraty za współpracę z ETA. To takŜe Garzón doprowadzał do zamknięcia gazet - lub
terrorystów.[…]
Student [który miał przesłać do Garzona zatruty alkohol] miał teŜ dołączyć list i wyrazić w nim
głęboki podziw dla sędziego za jego wybitne kompetencje i zasługi. Szczególnie miał być wdzięczny
Garzónowi za aresztowanie w 1998 roku w Londynie byłego chilijskiego dyktatora gen. Augusta
Pinocheta. Aresztowanie Pinocheta było wówczas światową sensacją - Garzón doprowadził do niego,
rozsyłając za generałem międzynarodowy list gończy i oskarŜając go o niepodlegające przedawnieniu
oraz podlegające prawu międzynarodowemu zbrodnie przeciw ludzkości. Emerytowanego generała
aresztowała policja brytyjska w czasie jego prywatnej podróŜy do Wielkiej Brytanii.
ETA w przeszłości zamordowała prokurator sądu krajowego Carmen Tagle i usiłowała zabić wielu
innych sędziów i prokuratorów.
Maciej Stasiński
Źródło: Gazeta Wyborcza; 2009-06-10
A. Podaj, na terytorium jakich państw obecnie mieszkają Baskowie.
…………………………………………………………………………………
B. Napisz, jakie cele stawia przed sobą ETA.
……………………………………………………………………………………
C. Podaj nazwę innej narodowo-wyzwoleńczej organizacji posługującej się terrorem,
działającej w Europie w latach 90 i wcześniej.
……………………………………………………………………………………..
D. Wyjaśnij, kim był Augusto Pinochet.
………………………………………………………………………………………
2
E. Napisz, o co sędzia Garzón chciał oskarŜyć generała Augusta Pinocheta.
…………………………………………………………………………………………..
F. Podaj, jakie demokratyczne środki nacisku moŜe stosować mniejszość narodowa, która
pragnie uzyskać większą autonomię.
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
Zadanie 4. 2 pkt
Zdefiniuj pojęcia:
A. separatyzm
……………………………………………………………………………………………..
B. autonomia
……………………………………………………………………………………………...
Zadanie 5. 2 pkt
Pomoc udzielaną krajom biednym przez kraje bogate moŜna podzielić na dwa typy:
pomoc doraźną i pomoc długofalową. Połącz wymienione działania z odpowiednim
typem pomocy.
A. Pomoc długofalowa
B. Pomoc doraźna
1. Dostarczanie Ŝywności.
2. WdraŜanie wydajniejszych technik uprawy roli.
3. Ufundowanie kilkorgu chorym wyjazdu na leczenie do Europy.
4. WyposaŜanie szpitali w krajach biednych.
Zadanie 6. 1 pkt
W 1949 roku 12 państw, w tym Stany Zjednoczone, Kanada, Francja i Belgia podpisały
Traktat Waszyngtoński. Podaj, jaka organizacja międzynarodowa powstała w wyniku
podpisania tego traktatu.
………………………………………………………………………………………………
Zadanie 7. 4 pkt
Obywatele krajów naleŜących do Unii Europejskiej mogą korzystać z zasad
obowiązujących na wspólnym rynku. Wymień cztery główne swobody europejskiego
wolnego rynku.
A. ………………………………………………………………………………………….
B. ………………………………………………………………………………………….
C. ………………………………………………………………………………………….
D. ………………………………………………………………………………………….
3
Zadanie 8. 1 pkt
WIG jest to:
A. Warszawska Instytucja Giełdowa
B. Warszawski Indeks Giełdowy
C. Wojewódzki Instytut Gospodarki
Zadanie 9. 1 pkt
Słowo bessa oznacza:
A. spadek wartości indeksów na giełdzie
B. spadek tempa wzrostu gospodarczego
C. wzrost wartości indeksów na giełdzie
Zadanie 10. 1 pkt
Słowo hossa oznacza:
A. spadek wartości indeksów na giełdzie
B. spadek tempa wzrostu gospodarczego
C. wzrost wartości indeksów na giełdzie
Zadanie 11. 1 pkt
Inflacja jest to:
A. procentowy wzrost stopy bezrobocia
B. wzrost przeciętnego poziomu cen
C. wskaźnik wzrostu płac
Zadanie 12. 6 pkt
Połącz definicję z pojęciem dotyczącym handlu międzynarodowego.
Definicja
A. Wywóz za granicę dóbr, które zostały wytworzone w danym kraju.
Pojęcie nr :
B. Zakup towarów i usług produkowanych za granicą.
C. Opłata pobierana przez państwo w związku z przemieszczaniem
towarów przez granicę.
D. Całkowity zakaz przywozu lub wywozu określonych towarów do lub
z danego państwa.
E. Ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie
przy ustalonej cenie.
F. Ilość dóbr oferowana na rynku przez producentów przy określonej
cenie.
1. Embargo
2. PodaŜ
3. Popyt
4. Eksport
5. Cło
6. Import
Zadanie 13. 4 pkt
Na podstawie tabeli przedstawiającej niektóre państwa świata uszeregowane według
stopnia poszanowania wolności prasy, (tzw. światowy wskaźnik wolności prasy) oraz
własnej wiedzy, odpowiedz na pytania.
4
UWAGA : Państwa o najniŜszej ilości punktów, najmniej represjonują dziennikarzy
Miejsce
Państwo
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Dania
Finlandia
Irlandia
Norwegia
Szwecja
Estonia
Holandia
Szwajcaria
Islandia
Litwa
Belgia
Malta
Austria
Łotwa
Nowa Zelandia
Australia
Japonia
Niemcy
Kanada
Ilość
punktów
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,50
1,00
1,00
2,00
2,25
2,50
3,00
3,00
3,00
3,13
3,25
3,50
3,70
Miejsce Państwo
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
Ruanda
Gwinea Równikowa
Pakistan
Uzbekistan
Autonomia Palestyny
Sri Lanka
Arabia Saudyjska
Somalia
Syria
Wietnam
Jemen
Chiny
Laos
Kuba
Birma
Iran
Turkmenistan
Północna Korea
Erytrea
Ilość
punktów
64,67
65,67
67,67
69,83
72,13
76,50
77,50
78,00
81,67
83,38
84,50
92,00
94,00
102,67
104,14
107,00
112,50
115,50
Opracowane w oparciu o dane ze strony www.rsf.org
A. Wymień kraj w Ameryce Środkowej, w którym najbardziej represjonuje się dziennikarzy.
…………………………………………………………………………………………….
B. Wymień dwa kraje na świecie gdzie najbardziej represjonuje się dziennikarzy.
…………………………………………………………………………………………….
C. Wymień trzy kraje, kaŜdy z innego kontynentu(Ameryka Północna, Ameryka Południowa i
Środkowa, Afryka, Azja, Europa, Australia i Oceania), gdzie wolność słowa jest szanowana.
…………………………………………………………………………………………..
D. Wymień nazwę jednej z międzynarodowych organizacji, chroniących prawa człowieka.
…………………………………………………………………………………………..
5
Zadanie 14. 5 pkt
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia.
Nieprzyzwoitość
Tydzień temu pisałem o haniebnym artykule w szwedzkim "Aftenposten", w którym oskarŜa
się armię izraelską o kradzieŜ narządów zabitych Palestyńczyków. Redakcja przyznała, Ŝe nie ma
dowodów, ale Ŝąda, by sprawę zbadać. Oburzony rząd izraelski bezsensownie zaŜądał, by Sztokholm
potępił artykuł, ale przecieŜ rządy nie są od oceny prasy. Zamiast tego izraelski minister obrony
powinien podać "Aftenposten" do sądu. Wygrałby z pewnością.
Tymczasem we Włoszech premier podał do sądu największy dziennik "La Repubblica", tyle Ŝe
nie za bezpodstawne oskarŜenia, ale za zadawanie pytań. "La Repubblica" domaga się od
Berlusconiego wyjaśnień tyczących się jego związku z modelką Noemi Letizią. Nie dlatego, Ŝeby
naruszać jego prywatność, ale dlatego, Ŝe w tej sprawie premier udzielał sprzecznych wyjaśnień, a
wiarygodność premiera nie jest jego prywatną sprawą.[…].
Pozywając gazetę do sądu, Berlusconi
dopuszcza się zamachu na funkcjonowanie demokratycznego państwa.
W Rosji wnuk Stalina pozwał "Nową Gazetę", która napisała, Ŝe Stalin osobiście odpowiada
za śmierć milionów Rosjan zesłanych do łagrów. Jewgienij DŜugaszwili uznał, Ŝe dziadek został
zniesławiony i domaga się 10 mln rubli odszkodowania. Dla siebie, rzecz jasna. Sąd, zamiast oddalić
wniosek jako bezzasadny, przyjął go do rozpatrzenia. Tylko czekać pozwów od rodziny Hitlera czy
potomków Czyngis-chana. […]
Rosyjskie sądy niechętnie naraŜają się zwolennikom Stalina, a co dopiero jego rodzinie.
Ciekawe, czy włoskie sądy mają odwagę nieposłuszeństwa wobec Berlusconiego.
Artykuł w "Aftenposten", pozwy DŜugaszwilego i Berlusconiego […] mają jedną cechę
wspólną: nieprzyzwoitość. Karą za nieprzyzwoitość powinna być wzgarda, tymczasem winni jej z
reguły stają się obiektami zainteresowania, a czasem sympatii. "Ale im dołoŜył!". Tymczasem ci oni to
my wszyscy. Dlatego wspaniale jest, Ŝe sto tysięcy Włochów wyraziło juŜ w internecie solidarność z
"La Repubblica". I fatalnie, Ŝe ofiary innych nieprzyzwoitości walczą w osamotnieniu. Nieprzyzwoitość.
Dawid Warszawski
http://wyborcza.pl/dziennikarze/1,96904,6989652,Nieprzyzwoitosc.html , 2009-09-01
A. Wyjaśnij/zinterpretuj stanowisko autora, Ŝe rządy nie są od oceny prasy.
………………………………………………………………………………………..
B. Napisz, jaki jest sposób obrony swojego dobrego imienia w państwie prawa.
………………………………………………………………………………………………..
C. Wyjaśnij stanowisko autora: Sąd, zamiast oddalić wniosek jako bezzasadny, przyjął go do
rozpatrzenia.
………………………………………………………………………………………………
D. Określ jakie dwa rodzaje nieprzyzwoitości stały się przedmiotem treści artykułu.
…………………………………………………………………………………………….
1. …………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………
2. ………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………
6
Zadanie 15. 1 pkt
Zapoznaj się z rysunkiem i wyjaśnij , jakiego zjawiska z Ŝycia publicznego dotyczy.
30 marca 2008r. Rysunek z "Tygodnika Powszechnego". Marcin Wicha, wichajstry.blog.onet.pl
.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
Zadanie 16. 4 pkt
W oparciu o tekst oraz własną wiedzę odpowiedz na pytania.
O sprawiedliwości
Piszący na ten temat nieraz, od czasów Etyki Nikomachejskiej Arystotelesa, zwracali uwagę na to, Ŝe
sprawiedliwość często pojmuje się po prostu jako nazwę ogólnego dobra moralnego; człowiek
sprawiedliwy to człowiek zacny, uczynek sprawiedliwy to coś, co naleŜało w tej sytuacji zrobić wedle
reguł moralnych, postępować sprawiedliwie to postępować zgodnie z kodeksem moralnym
obowiązującym. W takim wszechobejmującym znaczeniu idea sprawiedliwości jest jednak mało
uŜyteczna. Kodeksy moralne teŜ bywają róŜne: tutaj jest wymóg odwetu, tam – wezwanie do
wybaczenia, tutaj wolno, a tam nie wolno mordować przeciwników politycznych. Nie moŜna teŜ mówić,
Ŝe sprawiedliwy jest ten, kto wedle prawa kraju postępuje, wolno bowiem twierdzić, Ŝe prawo bywa
niesprawiedliwe, i to nie tylko w ustrojach totalitarnych (np. obowiązek składania donosów na rodzinę
czy sąsiadów albo kary za posiadanie niedozwolonych ksiąŜek), ale równieŜ w państwach, gdzie
działają instytucje demokratyczne. Jedni powiedzą, Ŝe niesprawiedliwe są progresywne podatki, inni –
ze zakaz posiadani broni palnej….”
Leszek Kołakowski „Mini-wykłady o maxi-sprawach. -Seria trzecia i ostatnia”, str. 51
Wydawnictwo ”Znak”, Kraków, 2002
A. Dlaczego zbyt szerokie pojmowanie idei sprawiedliwości jest mało uŜyteczne ?
……………………………………………………………………………………….
B. Dlaczego niewłaściwe jest zrównywanie sprawiedliwości z prawem? Podaj przykłady
uzasadniające taką opinię.
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………..
7
……………………………………………………………………………………………..
C. Wyjaśnij pojęcie podatki progresywne.
…………………………………………………………………………………………….
.
D. Kim był Arystoteles? Jaki dzieło napisał? Jak określał człowieka?. Odpowiedz na pytanie,
wykorzystując informacje zawarte w tekście i własną wiedzę.
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………
Zadanie 17. 3 pkt
Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania.
Obcokrajowcy nie wykupują ziemi w Polsce
Od ośmiu miesięcy cudzoziemcy mogą kupować domy w Polsce bez zezwolenia. Ale nie odnotowano
wzmoŜonej fali zainteresowania. Rocznie wydaje się nadal ok. 400 zezwoleń dla osób spoza Unii.
– W 2009 roku, od kiedy zrezygnowano z pozwoleń administracyjnych, ograniczając się do
rejestracji transakcji, nie notujemy zasadniczej róŜnicy w zainteresowaniu kupnem ziemi przez
cudzoziemców w porównaniu z poprzednimi latami – mówi Cezary Gawlas z Departamentu Zezwoleń
i Koncesji MSWiA. – W ubiegłym roku wydano niespełna 400 zezwoleń na nabycie nieruchomości
przez cudzoziemców spoza Unii Europejskiej.
Najbardziej zainteresowani naszymi nieruchomościami od lat są Niemcy, Holendrzy, Anglicy,
Francuzi. A zza naszej wschodniej granicy o pozwolenie występują Ukraińcy, Białorusini,
Wietnamczycy i Koreańczycy.
Cudzoziemiec moŜe kupić dom lub ziemię w Polsce tylko pod warunkiem, Ŝe nie stanowi to
zagroŜenia dla obronności kraju, porządku publicznego czy zdrowia. Ponadto musi wykazać swoje
związki z Polską (pochodzenie lub obywatelstwo polskie).
– Kryterium odmowy sprzedaŜy ziemi to kwestia uznania administracyjnego – mówi Mariusz
Stawiarczyk, radca prawny z kancelarii Chadbourne & Parke.
Nasuwa się pytanie, czy okresy przejściowe 5- i 16-letnie (dla lasów i ziemi rolnej) były w
ogóle Polsce potrzebne? Zdaniem prof. Jana Barcza zachowanie pozwoleń na kupno nieruchomości
ustanowione w traktacie akcesyjnym były jednak uzasadnione. Oprócz względów politycznych przez
pięć lat od wejścia do Unii ceny domów w Polsce i w innych krajach europejskich wyrównały się.
Dzisiaj dom na Korfu kosztuje od 75 tys. euro, a w okolicach Malagi – 200 tys. euro, czyli tyle ile dom
w Konstancinie pod Warszawą.
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna
Artykuł z dnia: 2010-01-22, ostatnia aktualizacja: 2010-01-22 09:58
A. Jaka zmiana zaszła osiem miesięcy temu w prawie polskim, dotyczącym moŜliwości
zakupu ziemi przez obcokrajowców?
……………………………………………………………………………………………….
B. Kiedy wprowadzono ograniczenie w nabywaniu ziemi przez obcokrajowców?
……………………………………………………………………………………………..
C. Co zmieniło się w relacji cen domów w Polsce do cen domów w Europie, w czasie okresu
przejściowego (w okresie gdy były wymagane pozwolenia)?
…………………………………………………………………………………………………
8
Zadanie 18. 2 pkt
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia.
Damian właśnie skończył 12 lat. Chcąc uczcić swoje urodziny, wybrał się do pobliskiej
cukierni, aby za pieniądze otrzymane w prezencie od mamy kupić pączki na przyjęcie
urodzinowe. Był bardzo zaskoczony, gdy okazało się, Ŝe za 50 zł, które wręczył sprzedawcy
otrzymał tylko 5 pączków. Kiedy zapłakany Damian wrócił do domu, oburzona mama
pobiegła do cukierni wyjaśnić sprawę. Okazało się, Ŝe wg cennika 1 pączek kosztuje 1 zł a nie
10 zł.
Podaj dwa uzasadnienia prawne (przepisy prawa), które mogą być podstawą do
uniewaŜnienia opisanej sprzedaŜy.
1.…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….…………………………
2…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Zadanie 19. 6 pkt
Podaj jaką funkcję pełni w organach Unii Europejskiej i z jakiego kraju pochodzi.
W tym celu połącz poniŜsze nazwiska z właściwymi informacjami.
A. Herman Van Rompuy …………………………………………………………………
B. Jerzy Buzek……………………………………………………………………………
C. Danuta Hubner………………………………………………………………………..
D. Jose Manuel Barroso…………………………………………………………………
E. Janusz Lewandowski…………………………………………………………………
F. Catherine Ashton……………………………………………………………………..
:
1. Komisarz ds. budŜetu UE (Polska) 2. Przewodnicząca Komisji Rozwoju Regionalnego w Parlamencie Europejskim (Polska)
3. Przewodniczący Komisji Europejskiej (Portugalia)
4. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego (Polska) 5. Szefowa unijnej dyplomacji (Minister Spraw Zagranicznych) (Wielka Brytania)
6. Przewodniczący Rady Europejskiej (Prezydent UE) (Belgia)
7. Przewodnicząca Komisji Sprawiedliwości i Ochrony Praw Człowieka ( Luksemburg)
9