Metody Knillów - poradnia.pulawy.pl

Metody
Knillów
Metody Knillów
Monika Tusińska
Programy Aktywności – Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja zostały opracowane przez
Mariannę Knill i Christopera Knilla.
Towarzyszy im poparta wiedzą i praktyką wiara w to, że każde dziecko, nawet najbardziej
pasywne można zachęcić do przejawiania własnej inicjatywy i aktywności.
Proponowane programy stanowią ramy, dzięki, którym rozwija się kontakt społeczny, ruch i
zabawa. Mogą one również stanowić bazę wyjściową dla rozwoju rozumienia i używania
języka.
Metoda Knillów to próba wykorzystania osiągnięć psychologii rozwojowej do pracy z tymi
wszystkimi, którzy niezależnie od wieku i przyczyny zaburzeń nie nawiązują kontaktu z
najbliższym otoczeniem. Tkwią w milczącym świecie stereotypów. Są dalecy, ale nadal
wrażliwi na nasze komunikaty, podatni na odrzucanie. Bronią swoich granic, ale oczekują
pomocy.
Rozwój człowieka jest uzależniony od zdolności do nabywania, organizowania i
wykorzystywania wiedzy o sobie. Zależy on zatem również od sposobu, w jaki ludzie
zaznajamiają się ze swoim ciałem i uczą się jak go używać .Dotyk dla rozwoju człowieka jest
niezwykle ważny. Przez kontakt fizyczny rozwijają się pierwsze ludzkie emocje i
nawiązywany zostaje kontakt z otaczającym światem. Liczne badania wykazały, że kontakt
fizyczny ma ogromny wpływ na rozwój dziecka, jego zdrowie, aktywność i komunikację z
otoczeniem, a także pewność siebie i poczucie własnej wartości. Aby komunikacja rozwijała
się w sposób prawidłowy, konieczna jest wrażliwość i dostosowanie się obu partnerów do
siebie, oraz wzajemna troska i odpowiedzialność za drugą osobę.
Celem nadrzędnym zajęć jest rozwijanie świadomości i wrażliwości dzieci na wzajemne
kontakty,
sygnały
i
reakcje.
W
metodzie
Knillów
ważnym
elementem
jest
ruch.
Ważną częścią składową sesji jest muzyka, specjalnie skomponowana dla potrzeb opisywanej
metody. Stanowi ona obudowę wspierającą zajęcia z dziećmi oraz nieodłączny element pracy
metodą Knillów. Towarzyszy wykonywanym czynnościom przez cały czas trwania zajęć.
Muzyka zwiększa i stymuluje uwagę dziecka, kieruje nią i motywuje do określonej
aktywności. Dziecko słysząc ją domyśla się , co może się teraz zdarzyć i jakie ruchy należy w
danym momencie wykonać.
Komercyjna muzyka nie jest w tym przypadku użyteczna, bowiem zwykle jest zbyt
skomplikowana i wymaga umiejętności słuchania.Taki rodzaj dźwięków może raczej zaburzać
uwagę niż skłaniać do jakiejkolwiek aktywności. Linia melodyczna proponowana przez
Knillów opiera się na założeniu, że słuchający potrafi nadać porządek dźwiękom, które słyszy
i będzie zdolny do rozpoznania ich jako znaczącego akompaniamentu towarzyszącego
specyficznej aktywności.
Używane w programie tematy muzyczne odzwierciedlają rytm i mowę dostosowaną do
czynności,
której
towarzyszą.
Każdemu ćwiczeniu odpowiada inny akompaniament i w ten sposób dziecko uczy się
przewidywać co będzie działo się za chwilę, a to właśnie zwiększa jego poczucie
bezpieczeństwa. Ćwiczenia są proste, większość z nich dziecko potrafi wykonać samodzielnie,
np. klaskanie, głaskanie brzucha, wymachiwanie rękoma.
Terapeuta musi być świadomy skutków własnego podejścia do dziecka, skutków używania
kontaktu fizycznego i głosu. Wzrost dziecięcej inicjatywy nie może czynić go zależnym od
dorosłego. Terapeuta szanuje intymność dziecka, jego niechęć dotyku, ale czuwa by go
wesprzeć w momencie kiedy ono tego chce, bądź potrzebuje.
Każdemu etapowi przyporządkowana jest inna, bardzo wyraźna, radosna linia melodyczna.
Rytuał sesji rozpoczyna się już w momencie przygotowań – przyniesienia przyborów i
znalezienia odpowiedniego miejsca. Podstawową część inauguruje włączenie magnetofonu i
rytualne wykonywanie określonych w danym programie czynności. Pozycja dziecka i forma
jego fizycznego kontaktu z terapeutą jest uzależniona od jego woli i możliwości
psychofizycznych. Po jakimś czasie dziecko zaczyna bardzo wyraźnie łączyć bodźce słuchowe
– melodię – ze schematem i rodzajem wykonywanej czynności. Dzięki temu osiąga się nie
tylko nawiązanie kontaktu i rozwijanie aktywności, ale również orientację w czasie,
umiejętność przewidywania oraz bardzo wyraźny rozwój koordynacji słuchowo – ruchowej;
rytmizowanie ruchów w zależności od muzyki.
Podczas realizacji Programów konieczny jest dobry kontakt z dzieckiem. Wymaga to od
terapeuty umiejętności dawania fizycznego wsparcia, kontaktu wzrokowego oraz świadomego
i aktywnego używania głosu.
Są cztery programy oraz program wprowadzający i specjalny program SPH (dla dzieci
niepełnosprawnych fizycznie).
Aktywności zawarte w każdym programie następują kolejno po sobie.
Program
wprowadzający
–
8
minut
pozwala określić, czy dane dziecko potrafi dostatecznie koncentrować uwagę, czy potrafi
nawiązać i utrzymać kontakt, by przejść do realizacji Programów I i II. Program ten
szczególnie zalecany jest w pracy z małymi dziećmi, oraz dziećmi autystycznymi
i psychotycznymi.
Wymachiwanie
Kołysanie
rękoma
Pocieranie
dłoni Klaskanie
Głaskanie
brzucha Głaskanie
Relaksacja
głowy
Program 1 – 15 minut
Kołysanie
Wymachiwanie
Zginanie
Pocieranie
Zaciskanie
Ruchy
Klaskanie
Głaskanie
Głaskanie
Głaskanie
Głaskanie
Przewracanie
Relaksacja
wymaga zaangażowania górnej części ciała;
i
rozprostowanie
i
otwieranie
się
rękoma
rąk
dłoni
dłoni
palców
głowy
policzków
łokci
brzucha
(padanie)
Program 2 – 15 minut.
wymaga zaangażowania dolnych części ciała;
Kołysanie
Klaskanie
Głaskanie
brzucha
Głaskanie
ud
Głaskanie
kolan
Głaskanie
palców
u
nogi
Wiosłowanie
Pocieranie
stóp
Poruszanie
palcami
u
stóp
Poruszanie
nogami
Leżenie
na
plecach
Obracanie
się
z
pleców
na
bok
Obracanie
się
z
pleców
na
brzuch
Relaksacja
Do wykonywania aktywności opisanych w 1 i 2 programie używane są różne części ciała w
różny sposób.
Program 3 – 20 minut
wymaga większej uwagi, ruchliwości, koordynacji,
AAAAAAAAAAAAAAAAAAale i znacznie
większej
świadomości
społecznej;
Leżenie
na
brzuchu
Leżenie
na
plecach
Obracanie
się
z
pleców
na
brzuch
Obracanie
się
z
brzucha
na
plecy
Poruszanie
nogami
Czołganie
się
na
brzuchu
Raczkowanie
Klęczenie
i
spacerowanie
na
kolanach
Upadanie
z
pozycji
klęczącej
Odpychanie
i
przyciąganie
Relaksacja
Przeprowadzenie tego programu wymaga znacznie więcej świadomości społecznej dziecka
ruchliwości i koordynacji.
Program 4 – 20 minut
wymaga wyższego poziomu świadomości ciała, lepszej
samokontroli,
koncentracji,
AAAAAAAAAAAAAAAAAAArozumienia
pojęciowego
i uspołecznienia;
Leżenie
na
brzuchu
Leżenie
na
brzuchu
i
mruganie
oczyma
Leżenie
na
plecach
z
rękoma
wokół
karku
Poruszanie
nogami
(jazda
rowerem)
Odbijanie
się
na
siedzeniu
Ślizganie
się
na
siedzeniu
Podnoszenie
się
i
stanie
bez
ruchu
Podnoszenie
ramion
–
jednego
a
potem
obu
jednocześnie
Podnoszenie
jednocześnie
jednej
ręki
i
jednej
nogi
Stawanie
przed
kimś
Podbieganie
do
–
odbieganie
od
Spacerowanie
–
szybko
i
delikatnie
Spacerowanie
–
wolno
i
ciężko
Spacerowanie
–
wolno
i
delikatnie
(po
cichu)
Dwa
i
dwa
(znajdź
partnera)
Odpychanie
i
przyciąganie
Dowolne
ruchy
Taniec
Program SPH – 25 minut
fizycznie
Kołysanie
-pr.
Wymachiwanie
rękoma
Pocieranie
dłoni
zaadoptowany dla potrzeb bardziej niesprawnych
dzieci.
1
i
2
–
pr.
1
–
pr.
1
Zaciskanie
i
otwieranie
dłoni
Klaskanie
–
pr.1
Głaskanie
policzków
–
Głaskanie
brzucha
–
pr.
Głaskanie
ud
–
Ruchy
stóp
–
nóg
Przewracanie
się
(padanie)
Relaksacja – pr. 1 i 2
–
pr.
i
pr.
1
i
pr.
–
–
pr.
pr.
1
2
1
2
2
2
1
Programy może stosować każda osoba, która ma regularny kontakt z dzieckiem (rodzic,
nauczycie, pielęgniarka). Można je wykonywać podczas weekendów albo codziennie.
Najlepszy efekt osiągamy wtedy, gdy materiał używany jest jako cześć dobrze przemyślanej i
zaplanowanej codziennej rutyny, której towarzyszą dodatkowe aktywności. Programy
powinny być używane regularnie i jeśli to możliwe, o tej samej porze dnia.
Programy Knillów mogą być stosowane jako metoda:

Przywracająca doznania zmysłowe trenowane w życiu płodowym, służące poznaniu
własnego ciała i umożliwiające kontakt z otoczeniem (Olechnowicz 1988).

Pobudzająca dzieci głębiej upośledzone umysłowo do aktywności i współdziałania.

Aktywizująca dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym.

Diagnostyczna i usprawniająca w terapii dzieci nieharmonijnie rozwijających się, z
trudnościami w nauce.

Porządkująca zachowanie dzieci niedostosowanych społecznie.
Aktywności zawarte w każdym programie następują kolejno po sobie. Mogą być
wykorzystane do pracy z dziećmi fizycznie upośledzonymi, nie słyszącymi lub niewidomymi,
oraz z dziećmi, z którymi trudno jest nawiązać kontakt (z cechami autystycznymi lub
psychotycznymi).
Efektywność stosowania pierwszych dwóch programów jest zwykle uzależniona od jednego
terapeuty, który jest zdolny do pracy przez cały czas z jednym dzieckiem. Początkowo każde
dziecko powinno pracować z tym samym terapeutą. Realizując Program 3, terapeuta może
pracować z jednym lub kilkorgiem dzieci w tym samym czasie, w zależności od stopnia ich
społecznej świadomości. Program 4 jest pomyślany jako aktywność grupowa.
Częstotliwość prowadzenia pracy według programów powinna być uzależniona od
indywidualnych cech dziecka. Liczba powtórzeń zależeć powinna od tego , jak regularnie
potrzebuje ono uczestniczyć w sytuacjach, w które wliczona jest określona aktywność. Dzieci
ze znacznymi trudnościami w komunikacji zwykle wymagają codziennych powtórzeń
programu, podczas gdy innym wystarczają dwa lub trzy spotkania w tygodniu.
Ważny jest wybór dnia i odpowiedniego miejsca, w którym program może być
przeprowadzony regularnie i skutecznie. Należy wybrać taka porę dnia, w której dziecko jest
optymalnie ożywione.
W pierwszych trzech programach wymagane jest aby dziecko miało własną matę. Aktywności
rozpoczynają się od tego, że dziecko rozwija swoją matę, kładzie ją na podłodze i siada na
niej.
Autorem
Programu
Dotyk
i Komunikacja
jest
Christopher
Knill.
W swym podejściu, popartym wieloletnimi doświadczeniami w pracy terapeutycznej
z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi o głęboko ograniczonych zdolnościach ekspresji, czy braku
kontaktu z otoczeniem, uzasadnił znaczenie użycia dotyku w rozwoju świadomości
interpersonalnej, wrażliwości, oraz komunikacji. Ch. Knill adresuje swój Program głównie dla
rodziców dzieci upośledzonych umysłowo, autystycznych, pasywnych i wrogo reagujących na
otoczenie, dla osób z defektami sensorycznymi i fizycznymi, ale i dla tych wszystkich, którzy
mają
małe,
zdrowe
dzieci.
Ludzie z głęboko zaburzoną komunikacją bardzo często mają bardzo znikome, albo wręcz złe
doświadczenia w określaniu osobistej przestrzeni, a zatem, także trudności w określaniu
osobistych granic w relacji z innymi osobami. Zdaniem autora bardzo bliski kontakt fizyczny
i zaakceptowanie integralności z partnerem jest najskuteczniejszą drogą do rozwijania własnej
świadomości dziecka, nawiązania więzi interpersonalnych, poznania ich jakości, zwłaszcza
w takich sytuacjach, w których inne metody okazały się nieskuteczne. Zachęcanie
kogokolwiek do stosowania bliskiego kontaktu cielesnego może wzbudzać na początku
wątpliwości natury etycznej. Ale nie powinno to nikogo dziwić, zważywszy, że w naszej
kulturze istnieje kilka zaledwie, nazwijmy to formalnych rytuałów powitalnych
i pożegnalnych, które wymagają kontaktu fizycznego. W większości zaś sytuacji, dla nas
nowych (niepewnych, gdy występuje dotyk, czujemy na ogół zakłopotanie, zażenowanie
nawet lęk. Zdecydowanie preferujemy komunikację „dystansową”, tzn.: język mówiony,
umowne gesty, symboliczne ruchy znaczące i mimikę oraz wymowne spojrzenia. Program
Dotyk i Komunikacja opiera się na założeniu, że skóra ludzka jest najważniejszym kanałem
sensorycznym, zaś doświadczenie dotyku jest pierwszym wrażeniem, jakiego doznajemy,
i ostatnim, które tracimy w chwili umierania. Kontakt fizyczny rodzi się nie tylko z dotyku,
powstaje także dzięki ruchowi. Istnieje wiele publikacji opisujących korzystny wpływ
fizycznego kontaktu i dotyku na rozwój dzieci. Fizyczna bliskość i dotyk są istotą skutecznej
pracy z dziećmi i dorosłymi, których komunikacja nie rozwinęła się we wczesnych stadiach.
Należy jednak dobrze poznać dziecko i przewidzieć, jaki rodzaj kontaktu jest jemu potrzebny.
W niektórych przypadkach może się zdarzyć, że dziecko reaguje inaczej niż oczekujemy
lub też jego reakcje są trudne do identyfikacji - wtedy łatwo przeoczyć, co dziecko chciało
nam „powiedzieć” i adekwatnie do sytuacji zareagować, by wywołać jego zadowolenie. Jeśli
dziecko nieustannie otrzymuje odpowiedzi, których po prostu nie rozumie, zamyka się w sobie
(oddala się od nas), a za jakiś czas zacznie wycofywać się z prób komunikacji. Jeśli
odpowiedzi naszego dziecka są ograniczone (brak interakcji), lub wcale nam nie daje
odpowiedzi, możemy sytuację taką uznać za niepokojącą. Dziecko takie łatwo może uciec się
do stereotypowych zachowań, może stać się agresywne wobec osób chcących się z nim
komunikować. Knill w podobnych sytuacjach zaleca właściwy umiar w tworzeniu
pozytywnych interakcji z dzieckiem, by nie „przestymulować” go nadmiernym
„zaangażowaniem się w partnera”, bowiem do rozwoju pozytywnego kontaktu, komunikacji
i inicjatywy potrzebna jest nie ogromna ich ilość (gadulstwo, obfitość ruchów
i niezrozumiałych gestów), ale najwyższej klasy jakość interakcji.
Przy planowaniu i przygotowywaniu sesji kontaktu uwzględniamy:

Poznanie potrzeb naszego partnera; zrozumienie jakości interakcji i zdecydowanie się
na kierunek pracy.
Jeśli chcemy pomóc partnerowi, aby stał się bardziej otwarty i komunikatywny, musimy
najpierw postarać się zrozumieć, jakie są jego obecne związki z innymi i jak rozwijał się jego
stosunek do otoczenia. Sposób w jaki partner komunikuje się i odpowiada, jest wynikiem jego
własnych specyficznych ograniczeń i wcześniejszych doświadczeń w interakcjach z innymi.
Gdy już mamy pełny obraz, możemy mieć wgląd w kształtowanie się własnego obrazu
naszego partnera i jego świadomości w relacjach z innymi ludźmi i ze środowiskiem.
Ważna jest elastyczność działania i dostosowanie tego co robimy, do naszych własnych
doświadczeń i do stopnia rozwoju partnera.

Ustalenie profesjonalnej odpowiedzialności za sesje kontaktu i wybór procedur
kooperacji.
Rola personelu. Zadaniem opiekunów jest pomóc naszym partnerom w zdobyciu pewności, że
mogą mieć rzeczywisty wpływ na sytuacje i relacje z innymi. Wymaga to dużej ostrożności i
cierpliwości, ponieważ reakcje, z którymi najczęściej możemy się spotkać, nie zawsze łatwo
pozytywnie przyjąć.
Rola rodziców Zazwyczaj rodzice sa najbardziej naturalnymi i ważnymi partnerami dziecka i
obcowanie z nimi prowadzi do rozwoju komunikacji. Można zatem przyjąć, że powinni być
oni głównymi opiekunami w sesji kontaktu. Jeśli rodzina zdecyduje się na przeprowadzenie
sesji kontaktu w domu ważne jest znalezienie czasu na konsultacje z kimś z personelu, kto
dobrze zna dziecko i ma praktyczne doświadczenie w prowadzeniu sesji.
Współpraca personelu Gdy partner wymaga dodatkowej opieki, rehabilitacji i edukacji w
różnych środowiskach, konieczne jest nawiązanie współpracy ze wszystkimi
odpowiedzialnymi za to osobami.

Wybór czasu, częstotliwości i miejsca; dostosowanie codziennych rytuałów i czasu
posiłków.
Wiedza o tym, co będziemy robić oraz gdzie i kiedy to nastąpi, pomaga zorganizować się,
cieszyć zajęciami i bardziej aktywnie powiązać wszystko , co zdarzyło się do tej pory.
Regularność zdarzeń pozwala naszemu partnerowi zapoznać się z otoczeniem, rozwija
zaufanie i antycypację. Dlatego też regularność powinna być najważniejszą zasadą podczas
kontaktu, ale także w sytuacjach, gdy wprowadza się elementy komunikacji.
Optymalna długość przerwy pomiędzy sesjami kontaktu powinna być uzależniona od
indywidualnych potrzeb partnera. Można włączyć sesję kontaktu jako część codziennego
rytuału, np. w przedszkolu, można też prowadzić ją np. dwa razy w tygodniu.
Pora dnia oraz ilość czasu całkowicie powinny być dostosowane do indywidualnych
możliwości dziecka i opiekuna.

Aranżacja, wyposażenie i sprzęt, które są niezbędne do przeprowadzenia sesji
kontaktu.
Ważny jest wybór miejsca, gdzie dziecko będzie się czuło bezpiecznie i spokojnie. Często taką
pobudzająca do inicjatywy atmosferę tworzy bezpieczna, zamknieta przestrzeń, np. określenie
granic miejsca(przy pomocy poduszek, materacy). Oświetlenie powinno być ciepłe, intymne,
np. lampka nocna. Z pokoju powinny być usunięte zabawki i inne interesujące przedmioty.
Pozytywne, dodatkowe aspekty może wprowadzić do sesji stosowanie olejków zapachowych.
W wielu przypadkach komunikacja może być osiągnięta dzięki przeprowadzeniu sesji w
ciepłej
wodzie
(kąpiel,
basen
terapeutyczny
lub
prysznic).
Ważny jest także sprzęt, którego używamy do odtwarzania muzyki. Często dobrym sposobem
SA takie ustawienia, aby wyraźnie można było odczuwać wibracje.

Rozwijanie naszej świadomości i wrażliwości na sygnały i reakcje partnera.
Należy
uwzględnić:
czas
rozpoznanie
- granice i ograniczenia.
-
wymóg
bezpieczeństwa
aktywności
i
przewidywania
i
i
uwagi;
spokoju;
inicjatywy;
Trzeba umieć zaakceptować to, że podczas sesji mogą pojawić się również negatywne
uczucia, które nie powinny mieć jednak mieć wpływu na nasze zachowanie lub postawy w
stosunku do partnera. Postępy w sesji kontaktu są uzależnione od tego, na ile świadomi
jesteśmy wpływu naszych reakcji i języka naszego ciała na partnera.

Praca z muzyką; strukturalizacja naszego podejścia.
Muzyka podzielona jest na 5 części i trwa ok. 23 minut.
W pierwszej części (3 minuty) – muzyka wprowadzająca - ma na celu wprowadzenie
spokojnej i bezpiecznej atmosfery dla nas i naszego partnera.
W części drugiej(7 minut) – muzyka staje się bardziej rytmiczna. Stały, mocny rytm może
stworzyć podstawę dla naszych ruchów.
W trzeciej części (6 minut) – intensyfikacja melodyki i rytmu. Stwarza się podstawa do
nawiązania bliższego kontaktu i bardziej aktywnych interakcji.
W czwartej części (4 minuty) muzyka jest lżejsza i bardziej melodyjna. Sprzyja wówczas do
bardziej zabawowego kontaktu i komunikacji.
Piąta część (3 minuty) – muzyka zamykająca – jest uspokajająca i medytacyjna. Służy
relaksacji, daje czas na refleksję i pozytywne rozpatrzenie sytuacji.

Potrzeba oceny i profesjonalnego wsparcia.
Sesja kontaktu winna być poddawana stałej ewaluacji i obserwacji.
Jednym ze sposobów ułatwiających to jest prowadzenie dzienniczków, gdzie można
zapisywać bezpośrednie obserwacje, myśli i uczucia. Innym sposobem jest zapis wideo.
Jeżeli sesja kontaktu jest prowadzona przez zespół, bardzo korzystne może okazać się
stworzenie grupy wsparcia. Grupa może być dla swoich członków punktem odniesienia i
źródłem bezpieczeństwa, które zwiększa tolerancję i otwartość podczas sesji kontaktu.
Praca podczas sesji kontaktu prowadzi do rozwoju samoświadomości opiekuna i partnera.
Relacje z innymi stają się coraz bardziej otwarte i bogatsze. Pojawia się możliwość
kooperowania również w innych sytuacjach.