Zegar powozowy - Wirtualne Muzea Małopolski

Zegar powozowy
• Autor Sebastian Bauman (Baumann, Paumann), Friedrich Christian Langpaur (Langenpaur, Langbaur) • Czas powstania 3. ćw. XVIII w. • Miejsce powstania Friedberg, Niemcy • Wymiary średnica: 10 cm, głębokość: 6,5 cm (bez etui) • Oznaczenie autorskie „Sebastian Bauman Friedberg” na tylnej płycie mechanizmu; „F. C. L.” na kopercie • Numer inwentarzowy ZKWawel 4188 • Muzeum Zamek Królewski na Wawelu Państwowe Zbiory Sztuki • Dostępność Skarbiec Koronny • Tematy technika, życie codzienne • Technika złocenie, oksydowanie, trybowanie, grawerowanie, puncowanie • Materiał mosiądz, skóra, stal, srebro, szkło, miedź, emalia • Data pozyskania 1960, zakup • Prawa do obiektu Zamek Królewski na Wawelu Państwowe Zbiory Sztuki • Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna • Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Plus • Tagi mitologia, czas, rokoko, 3D, pojazd, WMM Plus Ozdobny zegar podróżny, zachowany wraz z zabezpieczającym go etui, zaopatrzony w mechanizm o wychwycie szpindlowym i napędzie sprężynowym chodu i bicia, repetier wybijający minioną godzinę i kwadranse. Srebrna, okrągła i wypukła koperta zegara opatrzona jest z przodu szybką ochraniającą emaliowaną tarczę z oznaczeniem godzin, minut i tarczką budzika. Plastyczna scena w tylnej partii koperty, dzieło augsburskiego złotnika Friedricha Christiana Langpaura, ukazuje Atenę jako boginię mądrości i nauki, co podkreśla siedzące u jej stóp putto wskazujące na geometryczne wykresy, oraz Hermesa w roli opiekuna sztuki i wiedzy. Łącznikiem między tą parą bogów jest Fortuna, bogini przypadku, unosząca się na obłoku ponad morzem i płynącym żaglowcem z rogiem obfitości w ręku. Kompozycja przedstawienia podkreśla znaczenie sztuki, nauki i mądrości jako solidnego fundamentu chroniącego przed władzą kapryśnej Fortuny z jej ulotnym, przemijającym bogactwem.
Podróżne zegary, zwane powozowymi lub karetowymi, były wytwarzane od 2. połowy XVII wieku w różnych zegarmistrzowskich warsztatach europejskich. Około 1700 roku największe znaczenie w ich produkcji zyskał Friedberg, stając się głównym ośrodkiem wykonującym zegary na eksport, głównie do Paryża i Londynu. Znamienne dla działających we Friedbergu zegarmistrzów było oznaczanie niektórych wyrobów czytanym wspak nazwiskiem oraz podawanie nazwy miasta przeznaczenia, a nie miejsca wykonania obiektu. Charakterystyczne, kuliste ozdobne obudowy zegarów powozowych chroniło miedziane etui obkładane skórą lub szylkretem, a wycięte w nich niewielkie prześwity, ujęte w srebrne pierścienie, pozwalały usłyszeć wybijane godziny. Zegary wraz z etui wkładane były do drewnianych, sześciobocznych pudełek o wypukłych wieczkach, oklejonych skórą i wyłożonych aksamitem.
Opracowanie: Stanisława Link­Lenczowska (Zamek Królewski na Wawelu), Redakcja WMM, © wszystkie prawa zastrzeżone