Obraz „Dziewczynka z chryzantemami” Olgi Boznańskiej

Obraz „Dziewczynka z chryzantemami” Olgi Boznańskiej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Autor Olga Boznańska (1865—1940) Czas powstania 1894 Wymiary wysokość: 88,5 cm, szerokość: 69 cm Oznaczenie autorskie Boznańska 94 Numer inwentarzowy MNK­II­b­1032 Muzeum Muzeum Narodowe w Krakowie Oddział Gmach Główny Galeria Sztuki Polskiej XX wieku Tematy namalowane, znane postaci, natura Technika malarstwo olejne Materiał tektura Data pozyskania 1950, zakup Prawa do obiektu Muzeum Narodowe w Krakowie Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna • Digitalizacja MNK, projekt iMNK • Tagi portret, malarstwo, dzieci, Młoda Polska, 2D, audiodeskrypcja, rośliny Olga Boznańska to przede wszystkim portrecistka, autorka wizerunków utrzymanych w zgaszonej tonacji barwnej, czasem wręcz monochromatycznych. Bohaterowie jej obrazów byli przedstawiani zazwyczaj we wnętrzach, na neutralnym tle budowanym przez rozproszone i stłumione światło, delikatnie określające przestrzeń i nadające obrazom wrażenie nierealności.
W 1894 roku w Monachium powstało jedno z najdoskonalszych dzieł Olgi Boznańskiej — Dziewczynka z chryzantemami — prawdziwy popis kolorystyczny ograniczony do subtelnych odcieni barw srebrzystoszarych, ujętych w formę delikatnych pociągnięć pędzla. W wizerunku dziewczynki, ukazanej na tle neutralnej, białoszarej ściany, artystka stworzyła nowy typ portretu dziecięcego, zrywający z dotychczasową konwencją przedstawiania małych modeli w wytwornych strojach, w eleganckich i stylowych wnętrzach.
Stojąca samotnie, nad wiek poważna dziewczynka, ubrana w skromną sukienkę i trzymająca w splecionych dłoniach jasne chryzantemy, przykuwa uwagę bladą twarzą z dużymi, niesamowitymi w swej czerni, błyszczącymi jak w gorączce oczami. Wyraz tych oczu, patrzących na wprost, z napięciem, zaciekawieniem i śmiałością sprawia, że portretowana, niczym hipnotyzerka, nawiązuje psychologiczny kontakt z widzem.
Portret emanuje nastrojem zamyślenia, smutku, tajemnicy i niedopowiedzenia, zbliżonym do aury znanych i cenionych przez Boznańską wierszy Maurice’a Maeterlincka. Tę zbieżność zauważył w 1896 roku William Ritter. Na łamach paryskiej „Gazette des Beaux­Arts” pisał o portrecie „dziewczynki o dziwnych, niepokojących oczach, jakby kroplach atramentu, które zdają się wylewać na chorobliwie bladą twarz, współczesny ideał postaci Maeterlincka. Jest to dziecko enigmatyczne, które doprowadza do szaleństwa tych, co mu się zanadto przypatrują (…) i jest to tak przerażająca dziewczynka, tak jasna i biała, że budzi dreszcz”.
Opracowanie: Urszula Kozakowska­Zaucha (Muzeum Narodowe w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone
Olga Boznańska. Poszukiwanie niezależności.
Twórcza pozycja kobiet w XIX wieku podlegała licznym uwarunkowaniom i zagrożeniom. Uwarunkowania miały swe źródło przede wszystkim w profesjonalizacji i instytucjonalizacji życia artystycznego, które – przynajmniej dla kobiet tego pokolenia – były utrudnieniem artystycznej kariery. Trudności wypływały z ograniczonego dostępu do instytucji, z obyczajowych konwenansów, także z życia przynoszącego osobiste tragedie, zależności finansowe. Kobiety generacji Olgi Boznańskiej stanowiły pierwszą wyraźną grupę uprawiających sztukę zawodowo, w przeciwieństwie do swych poprzedniczek, które z nielicznymi wyjątkami były amatorkami, nieraz utalentowanymi i artystycznie wykształconymi [1].
W połowie XIX wieku Kraków był siedzibą najważniejszych polskich instytucji naukowych i artystycznych, najważniejszy z nich był Uniwersytet Jagielloński. Równocześnie działały w Krakowie szkoły prywatne, w których naukę pobierać mogły kobiety. Były to Wyższe Kursy dla Kobiet, założone w 1868 roku przez dr. Adriana Baranieckiego. Największy jednak wpływ na ukształtowanie się wrażliwości artystycznej Boznańskiej mieli nauczyciele historii sztuki, najpierw Marian Sokołowski, a następnie Konstanty Maria Górski, jedna z najznakomitszych postaci ówczesnego Krakowa, poeta, krytyk oraz historyk literatury i sztuki, który do środowiska Krakowa, wprowadzał nowe idee.
Olga Boznańska była córką Francuzki i Polaka, urodzoną w Krakowie i to tutaj odebrała wstępne wykształcenie artystyczne. Mieszkała w domu przy ulicy Wolskiej 17 (dziś: Piłsudskiego 21), w którym mieści się dawna pracownia artystki, służąca obecnie krakowskim malarzom. Olga i jej siostra Iza przeżyły w tym domu dzieciństwo i wczesną młodość. Olga Boznańska naukę malarstwa rozpoczęła na prywatnych kursach, kontynuowała ją w Monachium. Zachęcona sukcesami odniesionymi na świecie, osiadła w 1898 roku w Paryżu – stolicy ówczesnego artystycznego świata. Tam rozwinęła się jej międzynarodowa kariera portrecistki. W Paryżu, już jako dojrzała kobieta, osiągnęła świadomie wypracowany styl i wysoki poziom warsztatowy. Istotnym etapem w jej karierze była wystawa Societe Nationale des Beaux Arts, na którą w roku 1896 przyjęto dwa obrazy Olgi Boznańskiej. Od tamtej pory co roku uczestniczyła w wystawach tego stowarzyszenia, zaś w roku 1904 – jako jedyna wówczas kobieta, została przyjęta w poczet jego członków. Poza Paryżem, jej obrazy wystawiane były w Berlinie, Dreźnie, Londynie, Wiedniu, Monachium, Düsseldorfie, Wenecji, Antwerpii, Barcelonie, Brukseli, Pittsburghu i oczywiście w Krakowie, Warszawie, Lwowie i Poznaniu, gdzie wystawiała z Towarzystwem Artystów „Sztuka”.
Olga Boznańska uprawiała malarstwo przez ponad pół wieku. Poznała dobrze trzy ważne ośrodki życia artystycznego w Europie: Kraków, Monachium i Paryż. Wystawiała w najważniejszych centrach kulturalnych Europy, w Stanach Zjednoczonych. W Monachium obracała się w tętniącym życiem kręgu młodych adeptów z całego świata. W Paryżu zetknęła się z twórcami różnych krajów, rozmaitych narodowości, operującymi wieloma językami i reprezentującymi różne trendy i kierunki artystyczne [2] . Jej pracownia mieściła się w dzielnicy Montparnasse, wśród nowatorskiej bohemy. Na ukształtowanie się postawy artystycznej Boznańskiej zasadniczy wpływ wywarła sztuka Diego Velazqueza, Edouarda Maneta i Jamesa McNeilla Whistlera. Repertuar tematyczny malarstwa Boznańskiej obejmował martwe natury i studia wnętrz, niekiedy pejzaże; domeną jej sztuki pozostawał portret. W swych obrazach artystka skupiła się na twarzy modela, oddając stan jego psychiki, nastrój chwili i cechy charakterologiczne zarazem. Boznańska, mimo epoki w której żyła, pozostała osobą niezależną, a jej malarstwo rozwijało się własnym torem i trudno je jednoznacznie sklasyfikować.
Opracowanie: Mirosława Bałazy (Redakcja WMM), CC­BY 3.0 PL [1] M. Poprzęcka, Pochwała malarstwa. Studia z historii i teorii sztuki, Gdańsk 2000, s. 191;
[2] E. Bobrowska, Olga Boznańska i jej artystyczne przyjaźnie. Katalog z wystawy w Muzeum Narodowym, Kraków 2014, s. 63.
Tagi: Młoda Polska, wojsko, malarstwo, kobieta