usuwanie skutków powodzi

USUWANIE SKUTKÓW POWODZI
1. Wstęp
Z uwagi na poważne szkody, jakie wyrządziła powódź, która miała miejsce w maju
i czerwcu 2010 r., wprowadzone zostały szczególne rozwiązania prawne, mające na celu
zagwarantowanie poszkodowanym niezbędnej pomocy oraz uproszczenie procedur
związanych z usuwaniem skutków tej klęski żywiołowej – jest to ustawa z dnia 24 czerwca
2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i
czerwca 2010 r. 1. Przepisy Ustawy mają zastosowanie do skutków zdarzeń zaistniałych na
obszarze gmin lub miejscowości poszkodowanych w wyniku działania powodzi lub osunięcia
ziemi, mających miejsce w maju i czerwcu 2010 r., określonych w przepisach wydanych na
podstawie art. 2 ustawy z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy,
remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku
działania żywiołu.2 Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. wejdzie w życie z dniem ogłoszenia.
2. Definicje
Użyte w Ustawie określenia oznaczają:
1)
powódź – zalanie wodami śródlądowymi lub morskimi wodami wewnętrznymi
w następstwie opadów atmosferycznych, które miały miejsce w maju i czerwcu 2010 r.;
2)
poszkodowany – osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną
nieposiadającą osobowości prawnej, które na skutek powodzi doznały szkód
majątkowych lub utraciły, chociażby czasowo, możliwość korzystania z posiadanej
nieruchomości lub lokalu.
3. Zwolnienia podatkowe w podatku dochodowym
3.1.
Okres stosowania zwolnienia
Zwolnienia mają zastosowanie od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.;
tak stanowi art. 30 ust. 5 Ustawy.
3.2.
Zakres zwolnienia
1
Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z
maja i czerwca 2010 r.”, zwana dalej „Ustawą” lub „ustawą z dnia 24 czerwca 2010 r.”
2
Ustawa z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów
budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. z 2001 r. Nr 84, poz. 906 ze
zm), zwana dalej „ustawą z dnia 11 sierpnia 2001 r.”.
1
Na mocy art. 30 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 Ustawy zwolnieniu od podatku dochodowego
podlegają następujące przychody:
1) nieodpłatne i częściowo odpłatne świadczenia otrzymane na usuwanie skutków
powodzi;
2) darowizny otrzymane na usuwanie skutków powodzi, do których nie ma
zastosowania ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn3;
3) przychody otrzymane na podstawie art. 23 Ustawy4 z tytułu umorzenia całości lub
części nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych;
4) otrzymane środki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, przeznaczone na
cele związane z pomocą przez poszkodowanych zatrudnionych u pracodawcy, który
utworzył fundusz oraz dla poszkodowanych zatrudnionych u innego pracodawcy (art.
10 Ustawy). Jest to zwolnienie niezależne od zwolnień zapisanych w ustawie z dnia
26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych 5. Przepis ten nie
określa górnego limitu rocznej bądź jednorazowej wartości świadczeń;
5) otrzymane
środki
Państwowego
Funduszu
Rehabilitacji
Osób
Niepełnosprawnych, przeznaczone w szczególności na:
a)
utrzymanie zagrożonych likwidacją na skutek powodzi miejsc pracy osób
niepełnosprawnych;
b)
odtworzenie zniszczonej lub utraconej na skutek powodzi infrastruktury i
wyposażenia warsztatów terapii zajęciowej, zakładów aktywności zawodowej
3
Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768)
Na mocy art. 23 ust. 1 i 2 Ustawy, w przypadku braku środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia
przysługującego za:
1) czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w przypadku, o którym mowa w art. 8 Ustawy,
2) czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn
dotyczących pracodawcy, które zostały bezpośrednio spowodowane powodzią,
3) wykonaną pracę, polegającą na ochronie zakładu pracy przed powodzią lub na usuwaniu skutków powodzi,
mającą na celu utrzymanie lub przywrócenie prowadzenia przez pracodawcę działalności gospodarczej
– pracodawca, który na skutek powodzi przejściowo zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej lub
istotnie ograniczył jej prowadzenie, może złożyć kierownikowi właściwego Biura Terenowego Funduszu
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wniosek o udzielenie nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych może podlegać wynagrodzenie, o którym mowa w zdaniu poprzednim, do wysokości
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez
Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych za okres nie dłuższy niż od dnia 14 maja 2010 r. do dnia 31 lipca 2010 r., wraz ze
składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od pracodawcy.
5
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z
późn. zm.), zwana dalej „ustawą z dnia 26 lipca 1991 r.”
4
2
oraz przedsiębiorstw osób niepełnosprawnych prowadzących działalność
gospodarczą;
c)
pomoc dla osób niepełnosprawnych na zakup sprzętu rehabilitacyjnego, środków
pomocniczych i przedmiotów ortopedycznych utraconych lub zniszczonych na
skutek powodzi;
d)
usunięcie powstałych na skutek powodzi szkód w obrębie zlikwidowanych
uprzednio barier technicznych i architektonicznych w związku z indywidualnymi
potrzebami osób niepełnosprawnych (finansowanie remontów, readaptacja oraz
zakup sprzętu);
e)
dofinansowanie, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1
6
ustawy z dnia 27
sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych7 do oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych na
likwidację skutków powodzi w związku z zatrudnianiem i rehabilitacją osób
niepełnosprawnych (art. 11 Ustawy);
6) środki zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych przeznaczone
na odtworzenie infrastruktury i wyposażenia utraconych lub zniszczonych na skutek
powodzi miejsc pracy oraz rehabilitacji osób niepełnosprawnych u dysponenta
funduszu, ratowanie zagrożonych likwidacją na skutek powodzi warsztatów terapii
zajęciowej prowadzonych przez dysponenta funduszu. Ponadto dysponent funduszu
może do 10% środków zfron przeznaczyć na przedsięwzięcia wspólne bądź na
bezzwrotną pomoc na usuwanie skutków powodzi u innego dysponenta takiego
funduszu, który poniósł szkody na skutek powodzi. Przeznaczenie środków zfron na
powyższe cele wymaga zgody Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (art. 12 Ustawy);
7) umorzone w całości lub w części – wraz z odsetkami – przyznane przed dniem
wejścia w życie Ustawy pożyczki ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych osobom niepełnosprawnym na działalność
gospodarczą lub rolniczą i zakładom pracy chronionej, jeśli w związku z powodzią
nastąpiła utrata możliwości spłaty takiej pożyczki (art. 13 Ustawy);
6
Przepis dotyczy dofinansowania do 50% oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych przez
prowadzącego zakład pracy chronionej – pod warunkiem wykorzystania kredytów na cele związane z
rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych.
7
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.6), zwana dalej ustawą z dnia 27 sierpnia
1997 r.
3
8) umorzone (wraz z odsetkami) przez starostę – w całości lub w części, w tym wraz z
odsetkami – pożyczki przyznane bezrobotnym, zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia
2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy8, na sfinansowanie kosztów
szkolenia, jeśli wskutek powodzi nastąpiła trwała lub czasowa przeszkoda w
funkcjonowaniu instytucji szkoleniowej bądź bezrobotny z powodu powodzi w
okresie od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 31 lipca 2010 r. nie mógł podjąć lub ukończyć
szkolenia (art. 17 Ustawy);
9) umorzone (wraz z odsetkami) refundacje na wyposażenie (doposażenie) stanowisk
pracy, a także umorzone środki na podjęcie działalności gospodarczej, przyznane
uprzednio przez starostę zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r., jeśli miejsca
pracy uległy zniszczeniu na skutek powodzi (art. 18 Ustawy);
10) świadczenia dla bezrobotnego przyznane przez starostę w sytuacji za okres
poprzedzający dzień zarejestrowania (nie dłuższe niż 30 dni), gdy opóźnienie w
rejestracji takiej osoby w powiatowym urzędzie pracy - między dniem 1 maja 2010 r.
a dniem 31 lipca 2010 r. – było spowodowane powodzią, a bezrobotny spełnia
warunki określone w art. 71 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (art. 19 Ustawy);
3.3. Koszty uzyskania przychodów
Wydatków i kosztów bezpośrednio sfinansowanych z wymienionych w pkt 3.2. ppkt 4-10
przychodów podlegających zwolnieniu (tj. przychodów, o których mowa w art. 10-13 i 17-19
Ustawy) nie można zaliczać do kosztów uzyskania przychodów.
4. Zmiany w zakresie zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów
amortyzacyjnych od określonych w Ustawie środków trwałych.
4.1. Do środków trwałych, których dotyczą przepisy art. 30 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 Ustawy
(otrzymane na usuwanie skutków powodzi nieodpłatne lub częściowo odpłatne
świadczenia oraz z darowizny, a także darowizny zwolnione od podatku od spadków i
darowizn), nie mają zastosowania przepisy art. 23 ust. 1 pkt 45 i 45a lit. a ustawy z dnia
26 lipca 1991 r. oraz art. 16 ust. 1 pkt 48 i pkt 63 lit. a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.9 –
a więc odpisy amortyzacyjne od tych środków trwałych stanowić będą koszt
uzyskania przychodów w podatkach dochodowych.
8
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69,
poz. 415, z późn. zm.), zwana dalej „ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r.”
9
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654, z
późn. zm.), zwada dalej „ustawą z dnia 15 lutego 1992 r.”.
4
4.2. W przypadku oddania poszkodowanemu do nieodpłatnego używania środków trwałych
lub wartości niematerialnych i prawnych nie stosuje się przepisów art. 23 ust. 1 pkt 45a
lit. c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. oraz art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c ustawy z dnia 15
lutego 1992 r. – odpisy amortyzacyjne od tych środków trwałych stanowić będą
koszt uzyskania przychodów w podatkach dochodowych.
5. Rozwiązania w zakresie dotyczącym płatników podatku dochodowego od osób
fizycznych i płatników składek na ubezpieczenie społeczne
5.1. Uznanie terminów zapłaty składek
Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz inne składki, do
poboru których jest obowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, należne za miesiąc
kwiecień, maj lub czerwiec 2010 r., opłacone przez poszkodowanego będącego
płatnikiem tych składek do dnia 30 września 2010 r., uważa się za opłacone w
terminie (art. 36 Ustawy). W przypadku niedotrzymania tego terminu, odsetki za
zwłokę będą naliczane od dnia 1 października 2010 r.;
5.2. Dokumentacja prawa do świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych i zaopatrzenia
emerytalnego
W przypadku zniszczenia dokumentów niezbędnych do ustalenia świadczeń z tytułu
ubezpieczeń
społecznych
lub
zaopatrzenia
emerytalnego,
celem
ułatwienia
dokumentowania, Ustawa w art. 9 określa, jakie dokumenty i dowody będą
potwierdzały prawo do ww. świadczeń oraz wysokość ich podstawy wymiaru.
Dowodami tymi są:
1) wszelkie dokumenty oraz zeznania świadków pozwalające na udowodnienie okresów
zatrudnienia (ubezpieczenia) oraz czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby,
macierzyństwa lub sprawowania opieki;
2) wszelkie dokumenty pozwalające na udowodnienie wysokości ich podstawy
wymiaru.
5.3. Możliwość
uzyskania
pożyczki
z
Funduszu
Gwarantowanych
Świadczeń
Pracowniczych.
W przypadku pracodawcy, który na skutek powodzi zaprzestał przejściowo prowadzenia
działalności gospodarczej lub istotnie ograniczył jej prowadzenie i nie posiada środków
na wypłatę pracownikom wynagrodzenia przysługującego za
5
1) czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w przypadku, o którym mowa
w art. 8 Ustawy,
2) czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania,
a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, które zostały
bezpośrednio spowodowane powodzią,
3) wykonaną pracę, polegającą na ochronie zakładu pracy przed powodzią lub
na usuwaniu skutków powodzi, mającą na celu utrzymanie lub przywrócenie
prowadzenia przez pracodawcę działalności gospodarczej,
Ustawa zakłada możliwość uzyskania nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na ten cel. Dotyczy to wynagrodzenia
za okres nie dłuższy niż od dnia 14 maja 2010 r. do dnia 31 lipca 2010 r. W tym celu
pracodawca musi złożyć wniosek kierownikowi właściwego Biura Terenowego
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z wykazem pracowników,
których wynagrodzenie będzie podlegało zaspokojeniu z ww. Funduszu. Wzory
wniosku i wykazu oraz tryb ich składania i rozpatrywania, a także sposób
przekazywania środków z Funduszu i dokonywania wypłaty wynagrodzenia, a także
tryb zwrotu Funduszowi kwot przekazanych pracodawcy, określić ma minister właściwy
do spraw pracy, w drodze rozporządzenia.
6.
Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn
Na mocy art. 30 ust. 2 Ustawy zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn podlegają
darowizny, jeżeli do dnia 31 grudnia 2012 r. zostaną przeznaczone przez obdarowanego na
usunięcie skutków powodzi. Zwolnienie to stosuje się od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 31
grudnia 2012 r.; tak stanowi art. 30 ust. 5 Ustawy.
7.
Zwolnienie od opłaty skarbowej
Na mocy art. 29 ust. 1 Ustawy do dnia 31 grudnia 2011 r. zwalnia się od opłaty
skarbowej dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia lub zezwolenia
(pozwolenia, koncesji) oraz złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa
lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii, w sprawach związanych z likwidacją skutków
powodzi.
8.
Pomoc publiczna
6
Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. stanowi pomoc publiczną udzielaną w ramach
programu pomocowego. Art. 32 umożliwia udzielenie ulg w spłacie zobowiązań
podatkowych, o których mowa w art. 67b § 1 pkt 3 lit. a) Ordynacji podatkowej, tj. w celu
naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia.
Ponieważ przepisy Ustawy stanowią program pomocowy, udzielenie przez organ podatkowy
ulgi nie będzie wymagało wcześniejszej notyfikacji udzielenia pomocy do Komisji
Europejskiej. Jedynym warunkiem skorzystania z ulgi jest złożenie przez przedsiębiorcę
złożenia stosownego wniosku w terminie roku od wejścia w życie Ustawy (Ustawa ma wejść
w życie z dniem ogłoszenia).
Zgodnie z art. 42 ust. 1 Ustawy łączna wartość pomocy publicznej udzielonej w
ramach programu pomocowego uzyskanej ze wszystkich źródeł nie może przekroczyć
wartości szkód materialnych poniesionych przez przedsiębiorcę na skutek powodzi.
Niezwłocznie po ustaleniu szkód przedsiębiorca składa wojewodzie właściwemu ze
względu na miejsce faktycznie prowadzonej działalności gospodarczej oświadczenie o
wartości szkód materialnych poniesionych przez tego przedsiębiorcę na skutek powodzi,
Oświadczenie składa się za pośrednictwem naczelnika urzędu skarbowego właściwego w
sprawach podatku dochodowego. Do oświadczenia dołącza się wyciąg z Krajowego Rejestru
Sądowego albo zaświadczenie z ewidencji działalności gospodarczej. Dokumenty te są
wydawane nieodpłatnie. W przypadku uzyskania pomocy publicznej na podstawie ustawy,
przedsiębiorca składa wojewodzie oświadczenie o wartości tej pomocy w terminie 14 dni od
dnia jej uzyskania. Do oświadczenia należy będzie dołączyć dokumenty potwierdzające
wartość uzyskanej pomocy publicznej, o ile zgodnie z odrębnymi przepisami takie dokumenty
są wydawane, a także informację o wysokości świadczenia ubezpieczyciela.
Wojewoda po otrzymaniu oświadczenia dokonuje sprawdzenia, czy uzyskana przez
przedsiębiorcę pomoc publiczna nie przekracza wartości szkód materialnych określonej w
oświadczeniu. W przypadku stwierdzenia takiego przekroczenia, wojewoda zawiadamia
przedsiębiorcę o konieczności zwrotu uzyskanej pomocy - w wysokości, w jakiej przekracza
wartość szkód materialnych poniesionych przez tego przedsiębiorcę na skutek powodzi, w
terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wskazując rachunek bankowy, na który
dokonuje się zwrotu.
W przypadku niedokonania zwrotu wojewoda wydaje decyzję określającą wysokość
zwrotu uzyskanej pomocy w części, w jakiej przekracza ona wartość szkód materialnych
poniesionych przez przedsiębiorcę na skutek powodzi, oraz rachunek bankowy, na który
dokonuje się zwrotu.
7
Pamiętać należy, że pomocą publiczną są wszelkie świadczenia na rzecz
przedsiębiorcy pochodzące od państwa lub ze źródeł państwowych, które przynosi temu
przedsiębiorcy korzyść niemożliwą do uzyskania w ramach normalnej działalności
gospodarczej. Katalog form świadczeń zakwalifikowanych jako pomoc ze środków
publicznych jest otwarty. Obejmuje on w szczególności: dotacje, wszelkie formy
dokapitalizowania, pożyczki, kredyty, poręczenia, gwarancje, a także pomoc publiczną o
charakterze podatkowym - zwolnienia podatkowe, ulgi w spłacie zobowiązań
podatkowych: zaniechanie poboru, odroczenie płatności lub rozłożenie na raty płatności
podatku bądź zaległości podatkowej czy też umorzenie zaległości podatkowej bądź
odsetek za zwłokę. Z tego też względu jako pomoc publiczną należy również traktować
wszelkie zwolnienia podatkowe oraz sposób amortyzowania środków trwałych otrzymanych
nieodpłatnie, częściowo odpłatnie oraz w drodze darowizny, określone w przepisach tej
ustawy, o których mowa w części dotyczącej podatkowych regulacji w ustawie powodziowej.
Na marginesie wskazać, iż ustawodawca stwarzając podatnikom możliwość
dokonywania odpisów amortyzacyjnych w zakresie amortyzacji środków trwałych i wartości
niematerialnych i prawnych otrzymanych nieodpłatnie do używania jak też nabytych
nieodpłatnie nie ogranicza okresu amortyzacji jakimkolwiek terminem.
Reasumując łączna pomoc publiczna z tytułu udzielania ulg podatkowych w spłacie
zobowiązań
oraz
z
tytułu
szczegółowych
regulacji
podatkowych
ułatwiających
przedsiębiorcom prowadzenie działalności gospodarczej nie może przekroczyć wartości
szkód materialnych poniesionych na skutek powodzi.
W zakresie ułatwień dla zakładów pracy chronionej (ZPCHR) dodatkowo wskazać
należy, iż ZPCHR będzie miał prawo otrzymać pomoc już nie tylko na podstawie
rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zakładowego funduszu
rehabilitacji osób niepełnosprawnych, ale także na mocy omawianej Ustawy.
Zgodnie z przepisami art. 5 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie postępowania
o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, przy obliczaniu pomocy de
minimis nie wlicza się pomocy publicznej udzielonej w ramach programu pomocowego,
pomocy indywidualnej oraz pomocy indywidualnej na restrukturyzację, zatwierdzonych przez
Komisję zgodnie z art. 88 Traktatu WE, pomocy udzielanej w ramach wyłączeń grupowych, a
także pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Zatem pomoc uzyskana w ramach
ustawy powodziowej nie wpłynie na limit pomocy de minimis.
8
Należy dodatkowo wskazać, iż jeśli dysponenci przekażą zgodnie z art. 12 Ustawy
cześć swoich środków na rzecz innego dysponenta funduszu, który poniósł szkody, a środki te
bezpośrednio wpłyną na poprawę sytuacji finansowej (otrzyma je przedsiębiorca), należy
traktować taką pomoc jako pomoc publiczną udzieloną temu przedsiębiorcy w ramach
omawianego programu pomocowego.
9