Stanowisko Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie w sprawie

Stanowisko Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
w sprawie kontroli czystości uczniów przez pielęgniarki i higienistki szkolne.
z dnia 29.11.2004r.
Zgodnie z obecnie obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w
sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz.U. Nr 130,
poz. 1196) oraz zaleceniami Instytutu Matki i Dziecka zawartymi w publikacji "Standardy i metodyka
pracy pielęgniarki i higienistki szkolnej" odstąpiono od procedury kontroli czystości uczniów.
Procedura ta była w latach ubiegłych przeprowadzana dwukrotnie w ciągu roku szkolnego
i obejmowała wszystkich uczniów szkoły. Sposób jej realizacji budził wiele kontrowersji i naruszał
poczucie godności uczniów, a ponadto nie prowadził do poprawy czystości uczniów, gdyż możliwości
naprawcze były znikome. Dlatego obecnie nie wolno ani pielęgniarce ani nauczycielowi
przeprowadzać publicznie kontroli czystości uczniów.
Zgodnie z obowiązującymi standardami pielęgniarka i higienistka szkolna w ramach profilaktycznej
opieki pielęgniarskiej rozpoznaje problemy zdrowotne i społeczne uczniów i wynikające z nich
potrzeby zdrowotne, w tym w zakresie higieny osobistej. Uczniów, u których stwierdza problemy
wynikające z niewydolności opiekuńczej rodziny, obejmuje opieką czynną i podejmuje odpowiednie do
zaistniałej sytuacji działania.
Należy pamiętać, że wszelkie informacje dotyczące stanu zdrowia są informacjami objętymi tajemnicą
medyczną i szczególną ochroną. Istnieją przepisy dotyczące praw pacjenta, a w tym tajemnicy
medycznej (Dz. U. 1991, Nr 91 poz. 408, art 18 i 19). Osoby trzecie, czyli dyrektorzy szkół
i nauczyciele mogą żądać informacji tylko w takim zakresie, w jakim pozwala na to prawo. Ponadto
należy pamiętać, iż nie wolno ograniczać dostępu do nauki z powodu stanu zdrowia. Jeżeli stan
zdrowia ucznia tego wymaga, to dyrektora szkoły jest zobowiązany do stworzenia takich warunków,
aby uczeń mógł bez przeszkód kontynuować naukę (Dz. U. 1991, Nr 95, poz. 425, art 1).
Zakład Medycyny Szkolnej Instytutu Matki i Dziecka stoi na stanowisku, iż:
nie wolno publicznie (w obecności osób trzecich) sprawdzać czystości uczniów,
decyzję o sprawdzeniu czystości skóry i włosów u uczniów w warunkach
indywidualnego badania, podejmuje pielęgniarka,
pielęgniarka może podjąć taką decyzję na prośbę rodziców lub wychowawcy - np.
z powodu nawracającej wszawicy w danej klasie,
wynikach przeglądu informuje ucznia i jego rodziców,
dyrekcja szkoły i nauczyciele nie mają prawa do informacji o stanie czystości
danego ucznia,
pielęgniarka ma prawo podać nauczycielom informacje o skali problemu na
terenie szkoły,
pielęgniarka może w uzasadnionych przypadkach odmówić dokonania przeglądu
(np w sytuacji konieczności wykonania innych pilnych zadań w danym czasie),
powinna jednak wskazać najbliższy możliwy termin lub przeprowadzić instruktaż
dal rodziców, jak i kiedy dokonywać u dzieci przeglądów czystości.
WSZAWICA - PEDICULOSI
Wszawica jest powodowana przez małego pasożyta (długi 2-3mm ). Stawonogi pasożytujące na skórze
człowieka powodują powstawanie zmian skórnych. Po ukąszeniach stawonogów pojawiają się zwykle
niewielkie grudki obrzękowe. W miejscach tych pacjenci odczuwają znaczny świąd. Na skutek drapania
powstają liczne przeczosy, nadżerki, pokryte strupami, często dochodzi też do wtórnego nadkażenia chorobowo
zmienionej skóry
Kolor wszy, brudno-biały lub szary, może stać się jaśniejszy lub ciemniejszy zależnie od koloru włosów
człowieka, który ją „gości”. Samiczka składa od 100 do 300 jajeczek nazywanych gnidami, w rytmie 8-10
dziennie, które przylegają mocno do włosów dzięki substancji klejącej. W ciągu 6-10 dni rodzi się larwa, która
przeradza się w dorosłego pasożyta w ciągu 10 dni. Wesz przeżyje tylko 1-2 dni poza głową człowieka.
Wszawica jest rozpowszechniona we wszystkich krajach świata, nie jest oznaką braku higieny i atakuje osoby ze
wszystkich szczebli społecznych. Szczególnie podatne są dzieci i młodzież, ale również dorośli szczególnie
przebywający często w dużych skupiskach ludzi mogą być zaatakowani.
W zależności od czynnika wywołującego zmiany wszawicę dzielimy na:
głowową
odzieżową
łonową
Wszawica głowowa.
Wywoływana przez wesz głowową (wielkości ok2-3,5mm), która w ciągu jednomiesięcznego okresu życia
składa ok. 200-300 jaj (gnid) przytwierdzając je do włosów tuż nad powierzchnią skóry. Wesz głowowa
umiejscawia się najczęściej w okolicy potylicznej i skroniowej. W tych też okolicach zmiany wykazują
największe nasilenie. W wyniku drapania wytwarzają się powierzchnie sączące, pokryte strupami, z tendencją
do wtórnych infekcji zmienionej skóry.
Wszawica odzieżowa.
Wywołana jest przez wesz odzieżową (3-4,5mm), rozmnażającą się znacznie szybciej i krócej żyjącą (10dni).
Przytwierdzają się one wyłącznie do ubrań –najczęściej w szwach ubraniowych, przy zakładkach i innych
załamaniach tkaniny. W przewlekłej wszawicy odzieżowej dochodzi do powstawania charakterystycznych
brunatnych przebarwień, niewielkich blizn po przeczosach oraz wtórnych zakażeń ropnych. Wesz odzieżowa
może przenosić riketsje (dur brzuszny).
Wszawica łonowa
Wywoływana jest przez niewielką wesz (1,5-2mm), przytwierdzającą się do włosa tuż przy powierzchni skóry.
Cecha charakterystyczną jest znaczny świąd okolic łonowych i podbrzusza, a w części przypadków stwierdza się
tzw. plamy błękitne w miejscach po ukłuciach wszy (na skutek rozpadu krwinek pod wpływem wydzieliny
stawonogów).
Jak się manifestuje
Zazwyczaj zauważa się wszy, dlatego że pojawia się świąd skóry głowy, często tak intensywny, że aż występują
zadrapania i strupy. Czasami, natomiast, swędzenie nie występuje i odkrywa się przypadkowo te małe pasożyty
czesząc się lub myjąc włosy. Mogą być również obecne tylko jajeczka, które wyglądają jak malutkie (około 1
milimetra) białe lub szare „skorupki” przyklejone tak silnie do włosów, że ciężko je oderwać, w przeciwieństwie
do łupieżu, który z kolei bardzo łatwo się odrywa. Również i w tym wypadku osoba zakażona może nie czuć
swędzenia.
Miejsca, w których najczęściej gnieżdżą się wszy to kark, skroń i za uszami; żeby je zobaczyć trzeba podnieść
włosy ruchem „pod prąd” i pozwolić im bardzo powoli opadać obserwując jednocześnie bardzo dokładnie.
Jak się przenosi
Zakażenie jest wyjątkowo łatwe i następuje poprzez kontakt zdrowych włosów z chorymi lub w sposób
trudniejszy poprzez grzebienie, szczotki, czapki, bieliznę pościelową itp.
Z tego powodu zakażenie całej rodziny jest prawie regułą i również w szkołach zdarza się bardzo często.
Jak się zapobiega
Nie ma sposobów, które mogłyby generalnie zabezpieczyć przed wszami. Natomiast jest na korzyść wczesne
zauważenie obecności wszy, żeby szybko wyeliminować je; dlatego jest szczególnie ważne, żeby rodzice
kontrolowali często głowy ich dzieci.
Codzienne, częste czesanie gęstym grzebieniem lub szczotką, związywanie włosów w sytuacjach narażania się
na bliski kontakt z innymi osobami (treningi sportowe, zajęcia edukacyjne lub rekreacja grupowa) częste mycie
włosów, przestrzeganie zasad higieny (własne przyrządy do higieny osobistej- szczotki, grzebienie, spinki)
utrudniają zagnieżdżenie się pasożytów.
Częste mycie i kontrolowanie głowy dziecka (2 razy w tygodniu) z jednej strony jest dobrym nawykiem ze
względu na higienę osobistą, a z drugiej strony pozwoli szybko zauważyć zakażenie.
Szampony i inne produkty „przeciwko wszom” nie zabezpieczają przed zakażeniem i nie są używane jako
środek zapobiegawczy.
Jak się eliminuje
Jeżeli znajdziecie wszy i ich jajeczka musicie używać jeden z różnych produktów znajdujących się w sprzedaży
w aptekach (proszki, żele, szampony), które zabijają pasożyta.
Tak jak jest napisane w instrukcji na opakowaniach tych produktów (instrukcje powinny być skrupulatnie
przestrzegane) poleca się powtarzanie kuracji w odstępie kilku dni (mniej więcej 7 czy 10), żeby zabić „larwy”,
które mogą pozostać żywe w jajeczkach.
Po kuracji można użyć grzebienia o bardzo gęstych zębach (często znajdują się w opakowaniach produktów
przeciw wszom), żeby łatwiej odczepić jajeczka. Usunięcie jajeczek jest dość trudne. Poleca się usunięcie
jajeczek ściągając je lub obcinając włosy, do których są zaczepione.
Poleca się myć grzebienie i szczotki ciepłą wodą dodając, na wszelki wypadek, szampon „przeciwko wszom” ,
pozostawiając je zamoczone w wodzie na przykład przez godzinę czasu.
Chociaż wesz odzieżowa jest obecnie niezmiernie rzadka, to w przypadku stwierdzenia pasożytów należy
ubranie prać w pralce w temperaturze 60° (temperatura powyżej 53,5° C zabija wszy i ich jajka) natomiast
prześcieradła, poszewki na poduszki, ręczniki i inne rzeczy, które mogłyby być w kontakcie z pasożytem i jego
jajeczkami należy wyprasować gorącym żelazkiem. Przed wyrzuceniem odzieży zanurzyć ją we wrzątku.
Rys.1 a- jajo wszy (gnida) przyczepione do włosa, b- wesz, c- wszoł