O riginal P aper - Medical Health Sciences Review

2015;1(4): 175-183
e-ISSN 2450-1670
Volume 1
Issue 4
Medical & Health
Sciences Review
www.mhsr.pl
www.mhsr.pl
Original Paper
Postawy dziewcząt w wieku ponadgimnazjalnym
wobec problemów związanych z odżywianiem
The attitude of secondary school-age girls towards
eating-related problems
Katarzyna Karakiewicz1;A,B,C,D,F, Anna Jurczak 2;A,D,E, Marta Bażydło*,3;E,F,
Paulina Zabielska3;E,F, Artur Kotwas3,E,F
1. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony im. Marii Skłodowskiej – Curie w Szczecinie
2. Zakład Pielęgniarstwa Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
3. Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
A – koncepcja i przygotowanie projektu badań, B – wykonanie analiz diagnostycznych, zbieranie danych, C – analiza statystyczna, D – interpretacja
danych, E – przygotowanie manuskryptu, F – opracowanie piśmiennictwa, G – pozyskanie funduszy, * – Autor do korespondencji.
Autor do korespondencji: Marta Bażydło, Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego, ul. Żołnierska 48, 71-210 Szczecin,
[email protected]
Str eszczenie
Wstęp. Zaburzenia odżywiania to problem zdrowotny, który powoduje poważne zakłócenia w codziennej diecie, takie jak jedzenie
bardzo małych ilości pożywienia lub przejadanie się.
Cel pracy. Celem pracy było określenie postaw młodych kobiet wobec problemów związanych z odżywianiem.
Materiał i metody. Badaniem objęto 389 dziewcząt w wieku 15 - 19 lat. Badane dziewczęta były uczennicami szkół ponadgimnazjalnych
na terenie gminy i miasta Szczecin. W badaniu wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego przy użyciu standaryzowanego
kwestionariusza ankiety EAT- 26.
Wyniki. Jednym z poważniejszych czynników ryzyka zaburzeń odżywiania jest podjadanie kompulsywne. Problem ten dotyczy
niemal 13% badanych dziewcząt. Około 50% badanych dziewcząt pochłaniają myśli, żeby być szczuplejszą, a ponad 37% badanych
uważa się za osoby „zbyt tłuste”. Zdecydowana większość badanych podczas aktywności fizycznej liczy spalane kalorie. Występuje
istotna zależność pomiędzy aktywnością fizyczną prowadzoną w celu spalania kalorii a wiekiem badanych dziewcząt. Obsesyjne
myślenie o jedzeniu oraz żywieniowe zachowania kompulsywne są zależne od relacji z rodzicami. Dziewczęta, które deklarują, że
należą do osób stale martwiących się, zamartwiają się, że są „za tłuste”, a także poświęcają dużo czasu na jedzenie lub myślenie
o nim.
Wnioski. 1. Złe relacje z rodzicami stanowią istotny czynnik ryzyka występowania zaburzeń odżywiania u dziewcząt. 2. Istnieje
zależność pomiędzy wiekiem a dążeniem do szczupłej sylwetki. Starsze dziewczęta są aktywne fizycznie w celu spalenia zbędnych
kalorii. 3. Dziewczęta stale martwiące się, obsesyjnie myślą o jedzeniu oraz zamartwiają się, że są zbyt grube.
Słowa kluczowe. zaburzenia żywieniowe, młodzież, anoreksja, bulimia psychiczna
Summar y
Background. Eating disorders are a health problem that causes serious problems in your daily diet, such as eating a very small amount
of food or overeating.
Objective. The aim of the study was to determine the attitudes of young women towards the problems of nutrition.
Material and methods: The study included 389 girls aged 15 - 19 years. The surveyed girls were students of secondary schools in
the municipality and the city of Szczecin. The study used diagnostic survey method using a standardized questionnaire EAT- 26.
Results. One of the important risk factors for eating disorders is a compulsive snacking. This problem concerns almost 13% of
girls. About 50% of girls thought to be leaner and more than 37% think they are „too fat”. Most of the respondents counts burned
calories during physical activity. There is a significant dependency between physical activity to burn calories and the age of the
surveyed girls. Obsessive thinking about food and nutrition compulsive behaviors are dependent on relationships with parents.
Girls who declare that they belong to persons who are worried think that they are „too fat” and also spend a lot of time for eating
or thinking about food.
Conclusions. 1. Bad relationships with parents are an important risk factor for eating disorders in girls. 2. There is a relationship
between age and work on slim figure. Older girls burn calories practicing physical activity 3. Girls who always worried, thinking
obsessively about food and they think they are too fat.
Key words. Nutrition Disorders, Adolescent, Anorexia, Bulimia Nervosa
Otrzymano: 3.11.2015, zaakceptowano: 10.12.2015.
Źródła finansowania: środki własne Autora
Katarzyna Karakiewicz i wsp.,
Postawy dziewcząt w wieku ponadgimnazjalnym wobec problemów związanych z odżywianiem
Wstęp
Zaburzenia odżywiania to problem
zdrowotny, który powoduje poważne
zakłócenia w codziennej diecie, takie jak
jedzenie bardzo małych ilości pożywienia lub
przejadanie się. Choroba ta zazwyczaj rozwija
się u nastolatków lub w okresie wczesnej
dorosłości ale może również pojawiać się w
dzieciństwie lub w późniejszym okresie życia
[1,2]. Osoby, które są najbardziej narażone na
rozwój zaburzeń odżywiania to białe kobiety
w późnym okresie dojrzewania i wczesnej
dorosłości. Oprócz tego istnieje kilka
dodatkowych czynników ryzyka wpływających
na zaburzenia odżywiania – stosowanie
różnych diet odchudzających, głodówek, co
powoduje zaburzenia w cyklu żywieniowym.
Jest to zaburzenie o skomplikowanym,
głębokim i wieloczynnikowym podłożu.
Problem ten dotyka zarówno kobiet jak
i mężczyzn. Choroby często współwystępujące
z zaburzeniami odżywiania to depresja,
uzależnienia od substancji psychoaktywnych
oraz nerwice.
Przyczyny zaburzeń odżywiania nie są
dokładnie określone. Wymienia się wiele
różnych czynników, które mogą odgrywać
swoistą rolę:
• Presja społeczna: kultura zachodnia
(głównie media) idealizują szczupłą sylwetkę
• Poczucie kontroli: osoby prowadzące
restrykcyjne diety kontrolując liczbę
przyjmowanych kalorii, uważają się za silne
psychicznie i mają fałszywe przeświadczenie
jakoby miały kontrolę nad całym swoim
życiem
• Dojrzewanie: anoreksja hamuje niektóre
zmiany fizyczne zachodzące w okresie
dorastania
• Rodzina: czasem odmówienie pożywienia
jest jedynym sposobem wyrażenia uczuć
• Depresja: objadanie się może być sposobem
radzenia sobie z przygnębieniem
176
• Niskie poczucie własnej wartości
• Uwarunkowania genetyczne [3, 4].
Biorąc pod uwagę następstwa medyczne
związane z zaburzeniami odżywiania, szybkie
wykrycie, łatwa ocena i bardziej kompletna
konceptualizacja mają potencjał dla poprawy
wyników i zmniejszenia kosztów opieki
zdrowotnej [3, 4].
Celem pracy było określenie postaw
młodych kobiet wobec problemów związanych
z odżywianiem.
Materiał i Metody
Badaniem objęto 389 Dziewcząt
w wieku 15 - 19 lat. Badane dziewczęta były
uczennicami szkół ponadgimnazjalnych na
terenie gminy i miasta Szczecin. Materiał
badawczy został zebrany w lutym 2015
roku.W badaniu wykorzystano metodę
sondażu diagnostycznego przy użyciu
standaryzowanego kwestionariusza ankiety
EAT- 26.
Test postaw wobec jedzenia (The
EatingAttitudes Test - EAT-26) jest najczęściej
stosowanym standardowym miernikiem
symptomów charakterystycznych dla zaburzeń
odżywiania. EAT-26 jest udoskonaleniem
pierwotnego kwestionariusza EAT-40, który
został opublikowany pierwszy raz w 1979
roku i użyty do jednych z pierwszych badań
wpływu czynników społeczno - kulturowych
na rozwój zaburzeń odżywiania [67]. Test
postawy wobec jedzenia ma zatem ogromne
zastosowanie
w diagnostyce zaburzeń
odżywiania oraz jest ogólnie dostępnym
narzędziem na potrzeby badań naukowych
.Test postawy wobec jedzenia nie jest
stworzony w celu postawienia diagnozy
zaburzeń odżywiania lub w celu zastąpienia
wizyty u specjalisty bądź konsultacji
medycznej. ZarównoEAT-26, jak i inne
kwestionariusze zaliczające się do narzędzi
pracy, nie są uznawane za niezawodną i jedyną
Medical & Health Sciences Rewiev 2015;1(4): 175-183
metodę identyfikacji choroby psychicznej,
jaką stanowi grupa zaburzeń odżywiania.
Kwestionariusz
EAT-26
okazuje
się szczególnie przydatny w badaniach
przesiewowych służących do określenia
ryzyka rozwoju zaburzeń odżywiania wśród
młodzieży licealnej.
Kwestionariusze zostały przygotowane
i dostosowane przez firmę ALTA S.A. do
programu UPSA. Jest to program otwarty,
składający się z „serca”, realizującego tzw.
zestaw standardowych funkcji – niemalże
identyczny dla każdego użytkownika, oraz
modułów specjalizowanych realizowanych
zgodnie z potrzebami konkretnego klienta.
W wersji standardowej muszą to być
formularze odpowiednio zaprojektowane
– m.in. posiadające markery dokładnie
wskazujące pozycje elementów znaczących
na arkuszu. Mogą to być formularze
o niejednorodnej strukturze - zawierające
pytania jednokrotnego i wielokrotnego
wyboru o różniącej się liczbie możliwych
odpowiedzi. Stosując się do określonych
reguł można je przygotować za pomocą
dowolnego edytora graficznego lub edytora
tekstu typu Microsoft WORD lub też za
pomocą dedykowanego programu Test Editor
i wydrukować na dobrze skalibrowanej
domowej
drukarce
laserowej
lub
atramentowej.
Uzyskany materiał poddany został
analizie statystycznej przy użyciu programu
STATISTICA wersja 10,0 i przedstawiony
w formie tabelarycznej.
Wyniki
Niemal jedna trzecia badanych dziewcząt
obawiała się przybierania na wadze. Może
to stanowić istotny czynnik wpływający
na stosowanie różnych form odchudzania
się. Grupa 10% badanych dziewcząt
zadeklarowało postawę unikającą posiłków
nawet jeżeli organizm się ich domaga.
Jednocześnie 42,5 % badanych wskazało,
że nigdy nie unika posiłków podczas głodu.
Na występowanie niepokojących objawów
związanych z natręctwami żywieniowymi
wskazało niemal 100 osób.
Tabela 1. Analiza odpowiedzi na pytania 1-5 Kwestionariusza EAT - 26.
Odpowiedź
zmienna
EAT- 26
ZAWSZE
ZWYKLE
CZĘSTO
CZASAMI
RZADKO
NIGDY
RAZEM
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Przeraża mnie
myśl, że będę
gruba
107
27,6
53
13,6
65
16,7
85
21,9
30
10,0
40
10,3
389
100
Unikam jedzenia, gdy
jestem głodna
0
0
10
2,6
17
4,4
77
19,8
119
30,7
165
42,5
388
100
Jestem zajęta
myślami o jedzeniu
15
3,9
17
4,4
67
17,3
104
26,9
135
34,9
49
12,7
387
100
Objadam się
i czuję, że nie
jestem w stanie przestać
7
1,8
12
3,1
31
8,0
71
18,3
125
32,2
142
36,6
388
100
Dzielę jedzenie na małe
kawałki
14
3,6
24
6,2
47
12,2
87
22,5
120
31,1
94
24,4
386
100
177
Katarzyna Karakiewicz i wsp.,
Postawy dziewcząt w wieku ponadgimnazjalnym wobec problemów związanych z odżywianiem
Jednym z poważniejszych czynników
ryzyka zaburzeń odżywiania jest podjadanie
kompulsywne. Problem ten znacząco dotyczy
niemal 13 % badanych dziewcząt. Około
22% badanych dziewcząt dzieliło jedzenie
na mniejsze kawałki. Może to oznaczać chęć
pozornego powiększania porcji podczas
jednorazowego posiłku (Tab. 1.).
Skrupulatne przestrzeganie kaloryczności
posiłków to kolejny problem w zaburzeniach
odżywiania. W popularnych poradnikach dla
kobiet często wskazuje się, że węglowodany
odpowiadają za przyrost masy ciała. Wiele
młodych kobiet stara się unikać pewnych
posiłków zawierających węglowodany. Około
12% badanych dziewcząt unikło posiłków
z dużą zawartością węglowodanów. W grupie
76 młodych dziewcząt zawsze, zwykle lub
często występowało odczucie, że otoczenie
oczekuje od nich lepszego odżywiania się.
W zaburzeniach odżywiania
jednym z
czynników ryzyka są wymioty prowokowane po
każdym posiłku. W badanej grupie ponad 84%
nie prowokowało wymiotów po spożywanym
posiłku. Poczucie winy jest czynnikiem
towarzyszącym zaburzeniom odżywiania.
Wraz ze spadkiem masy ciała, narasta lęk
przed przytyciem, nasilają się uporczywe myśli
o jedzeniu, niekiedy przybierające charakter
obsesyjny. Występowanie poczucia winy
w badanej grupie potwierdziły 54 (13,9%)
badane dziewczęta (Tab. 2.).
W przebiegu anoreksji występuje
zaburzenie postrzegania własnej sylwetki.
Często towarzyszą temu obsesyjne myśli na
temat własnego wizerunku, połączone ze
znacznym zainteresowaniem aktywnością
ruchową, która mogłaby przyczynić się do
spalania kalorii.A nkietowanym zadano
pytanie na temat podejmowanej aktywności
fizycznej. Zdecydowana większość badanych
podczas aktywności fizycznej liczyła spalane
Tabela 2. Analiza odpowiedzi na pytania 6-10 Kwestionariusza EAT - 26.
Odpowiedź
zmienna
EAT- 26
ZAWSZE
ZWYKLE
n
%
n
%
n
Wiem ile kalorii ma posiłek który zjadam
21
5,4
27
7,0
Szczególnie
unikam jedzenia z dużą zawartością węglowodanów,
np. chleb, ryż
6
1,5
16
Czuję, że
inni woleliby,
abym jadła
więcej
26
6,7
Wymiotuję po
jedzeniu
1
Czuję się
szczególnie
winna po zjedzeniu posiłku
8
178
CZĘSTO
CZASAMI
RZADKO
NIGDY
RAZEM
%
n
%
n
%
n
%
n
%
47
12,2
75
19,4
100
25,9
116
30,1
386
100
4,1
26
6,7
62
16,0
119
30,7
159
41,0
388
100
25
6,4
25
6,4
72
18,5
63
16,2
178
45,8
389
100
0,3
1
0,3
6
1,6
17
4,4
36
9,3
326
84,2
389
100
2,1
16
4,1
30
7,7
64
16,5
100
25,7
171
44,0
389
100
Medical & Health Sciences Rewiev 2015;1(4): 175-183
Tabela 3. Analiza odpowiedzi na pytania 11-15 Kwestionariusza EAT - 26.
Odpowiedź
zmienna
EAT- 26
ZAWSZE
ZWYKLE
CZĘSTO
CZASAMI
RZADKO
NIGDY
RAZEM
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Pochłania
mnie myśl,
żeby być
szczuplejszą
73
18,8
53
13,7
59
15,2
83
21,4
70
18,0
50
12,9
389
100
Kiedy wykonuję ćwiczenia, myślę
żeby spalić
kalorie
92
23,7
78
20,0
68
17,5
48
12,4
56
14,4
47
12,1
389
100
Inni ludzie
myślą, że jestem zbyt
szczupła
19
4,9
24
6,2
40
10,3
59
15,2
81
20,8
166
42,7
389
100
Zamartwiam
się, że jestem
tłusta
47
12,1
42
10,8
56
14,4
66
17,0
68
17,5
109
28,1
389
100
Jem posiłki dłużej niż
inni
31
8,0
37
9,5
46
11,9
101
26,0
115
29,6
58
14,9
389
100
kalorie. Ponad 60% dziewcząt nie dostrzegło
opinii społecznej na temat własnej szczupłej
sylwetki. Ponad 37% badanych uważa się za
osoby „zbyt tłuste” (Tab. 3.).
Zdecydowana
większość
badanych
dziewcząt zadeklarowało, że nie unika
spożywania cukru w diecie, ponadto badane
dziewczęta raczej nie spożywają dietetycznych
potraw. Ponad 70% respondentek nie odczuwa
specjalnej kontroli związanej z nawykami
żywieniowymi. Około 13 % zaś odczuwa
presję środowiska dotyczącą spożywania
posiłków (Tab. 4.).
Ponad 16% badanych poświęcało zbyt
dużo czasu na jedzenie i/lub myślenie o
posiłkach. Ponad 31 % badanych dziewcząt
odczuwa dyskomfort po zjedzeniu słodyczy.
W grupie badanej 25,5 % lubi się odchudzać.
Około 18 % ankietowanych lubi stan kiedy
ma pusty żołądek. Ponad 23 % badanych lubi
eksperymentować z jedzeniem w zakresie
próbowania nowych kalorycznych posiłków.
Niewielki odsetek wskazał na odruchy
wymiotne po spożywanym posiłku (Tab. 5.).
Zależności
statystyczne
pomiędzy
wybranymi zmiennymi socjodemograficznymi
w miarach zależności (C- Pearsona i VCrammera).
Na podstawie przeprowadzonej analizy
statystycznej stwierdzono występowanie
następujących zależności:
- Obsesyjne myślenie o jedzeniu jest zależne
od relacji z rodzicami. Istotnie częściej są one
złe (p = 0,010).
- Żywieniowe zachowania kompulsywne
są zależne od złych relacji z rodzicami
(p = 0,001).
- Dziewczęta wskazujące na dobre i bardzo
dobre warunki mieszkaniowe objadają się
ponad miarę z tendencją do kompulsji
(p = 0,014).
- Dziewczęta z rodzin niepełnych wskazują
na obsesyjne myślenie o dążeniu do szczupłej
sylwetki (p = 0,006).
- Występuje istotna zależność pomiędzy
aktywnością fizyczną w celu spalania kalorii
179
Katarzyna Karakiewicz i wsp.,
Postawy dziewcząt w wieku ponadgimnazjalnym wobec problemów związanych z odżywianiem
Tabela 4. Analiza odpowiedzi na pytania 16-20 Kwestionariusza EAT - 26.
Odpowiedź
zmienna
EAT- 26
ZAWSZE
ZWYKLE
CZĘSTO
CZASAMI
RZADKO
NIGDY
RAZEM
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Unikam jedzenia zawierającego cukier
10
2,6
29
7,5
43
11,1
85
21,9
115
29,6
107
27,5
389
100
Jem jedzenie
dietetyczne
5
1,3
21
5,4
55
14,1
128
32,9
111
28,5
69
17,7
389
100
Czuję, że jedzenie kontroluje moje
życie
16
4,1
16
4,1
26
6,7
59
15,2
91
23,4
181
46,5
389
100
Udaję, że
mam kontrolę nad jedzeniem
18
4,7
19
4,9
22
5,7
41
10,6
82
21,2
205
53,0
389
100
Czuję, że inni
wywierają na
mnie presję
żebym jadła
9
2,3
10
2,6
30
7,7
53
13,7
70
18,0
216
55,7
389
100
Tabela 5. Analiza odpowiedzi na pytania 21-25 Kwestionariusza EAT - 26.
Odpowiedź
zmienna
EAT- 26
ZAWSZE
ZWYKLE
n
%
n
%
n
Poświęcam za
dużo czasu na
jedzenie i myślenie o nim
12
3,1
19
4,9
Czuję niezadowolenie po
zjedzeniu słodyczy
35
9,0
49
Lubię się odchudzać
23
5,9
Lubię kiedy
mam pusty
żołądek
17
Lubię próbować nowe, obfite w kalorie
posiłki
Mam odruchy
wymiotne po
jedzeniu
180
CZĘSTO
CZASAMI
RZADKO
NIGDY
RAZEM
%
n
%
n
%
n
%
n
%
34
8,7
52
13,4
121
31,1
151
38,8
389
100
12,6
37
9,5
76
19,5
68
17,5
124
31,9
389
100
44
11,3
32
8,2
79
20,3
75
19,3
136
35,0
389
100
4,4
25
6,5
28
7,2
51
13,2
70
18,1
196
50,6
389
100
19
4,9
33
8,5
38
9,8
95
24,5
124
32,0
78
20,2
389
100
1
0,3
5
1,3
14
3,6
20
5,1
63
16,2
286
73,5
389
100
Medical & Health Sciences Rewiev 2015;1(4): 175-183
a wiekiem badanych dziewcząt. Wraz
z wiekiem częściej ćwicząc liczone były
spalane kalorie (p = 0,002).
- Występuje istotna zależność pomiędzy
postawą żywieniową odczuwania, pustego
żołądka a złymi relacjami z rodzicami
(p = 0,017).
- Osoby, które deklarują, że należą do osób
stale martwiących się czują się szczególnie
winne po zjedzeniu posiłku (p = 0,020),
pochłania je również obsesyjne myślenie na
temat szczupłej sylwetki (p = 0,001).
- Dziewczęta, które deklarują, że należą do
osób stale martwiących się zamartwiają się, że
są za tłuste a także poświęcają dużo czasu na
jedzenie lub myślenie o nim (p = 0,009).
Dyskusja
Zaburzenia odżywiania o typie jadłowstrętu
psychicznego, jadłowstrętu atypowego oraz
bulimii zgodnie z aktualną wiedzą medyczną
należą do poważnych zaburzeń psychicznych
występujących wśród młodzieży w okresie
dojrzewania. Etiologia choroby nie jest
w pełni poznana, jednak dotychczasowe
badania wskazują na to, że patogeneza anoreksji
jest wieloczynnikowa. Na zachorowanie
najbardziej narażone są dziewczęta w wieku od
14 do 18 lat, z tendencją do obniżania dolnej
granicy wieku. Problem anoreksji poruszany
jest coraz częściej w mediach i publikacjach,
jednakże nie przekłada się to na świadomość
społeczeństwa odnośnie czynników ryzyka
zachorowania i powikłań choroby. Biorąc pod
uwagę uwarunkowania geograficzne, najwięcej
zachorowań na anoreksję odnotowuje
się w Europie (zwłaszcza Zachodniej)
i Ameryce Północnej (USA, Kanada), Japonii
oraz wśród społeczności rasy białej Afryki
Południowej [5]. Przyczyny choroby można
podzielić na czynniki predysponujące do
zachorowania, wyzwalające chorobę oraz
podtrzymujące objawy.
Okresem najbardziej sensytywnym dla
wystąpienia zaburzeń odżywiania jest faza
normatywnego
kryzysu
rozwojowego,
jakim jest adolescencja, ze szczytem
zachorowalności przypadającym bimodalnie
na 14.–15. oraz 18.–19. rok życia.
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy
medycznej zaburzenia odżywiania u młodzieży
należą do kategorii zaburzeń psychicznych
wymagających wieloaspektowego leczenia
specjalistycznego.
W prezentowanych badaniach około
12% dziewcząt unikało posiłków z dużą
zawartością węglowodanów. W początkowej
fazie ograniczenie jedzenia pełni funkcję
czynnika wzmacniającego, dającego chorej
poczucie kontroli, satysfakcji bądź sukcesu.
Odchudzanie, zmniejszanie ilości i jakości
spożywanych pokarmów lub prowokowanie
wymiotów przynosi pacjentom poczucie
spełnienia, staje się przyjemnością, wzmacnia
u nich poczucie własnej wartości. W dalszych
etapach choroby, wraz z drastycznym
spadkiem masy ciała, narasta paradoksalny
lęk przed przytyciem, nasilają się również
uporczywe myśli o jedzeniu, niekiedy
przybierające charakter obsesyjny, a w sferze
interpersonalnej pojawia się wycofywanie
z relacji z rówieśnikami oraz regresyjne
intensyfikowanie relacji z rodzicami,
najczęściej z matką.
W prezentowanym badaniu prowokowanie
wymiotów czy zachowania obsesyjno kompulsywne nie stanowiły problemu
klinicznego. W badanej grupie ponad 84 %
nie prowokuje wymiotów po spożywanym
posiłku.
Zaburzenia odżywiania nie rozwijają się
w krajach objętych głodem, lecz są piętnem
kultury zachodniej, konsekwencją presji
społecznej, która propaguje kult szczupłej
sylwetki. We współczesnej kulturze daje się
zaobserwować zderzenie dwóch tendencji:
181
Katarzyna Karakiewicz i wsp.,
Postawy dziewcząt w wieku ponadgimnazjalnym wobec problemów związanych z odżywianiem
z jednej strony społeczeństwa zostają
zarzucone
różnym
produktami
żywnościowymi, zaś z drugiej strony
promowane
jest
bycie
szczupłym.
Patologiczne
spożywanie
pokarmów,
w tym także dojadanie i podjadanie pomiędzy
posiłkami (snacking), jak pokazujewiele
badań, nie jest tylko domeną kobiet w młodym
wieku. Badania amerykańskie pokazują,
że na to schorzenie cierpi 10% mężczyzn
uczęszczających do szkółtypu college [6, 7].
Analiza
kwestionariuszy,
którymi
w Stanach Zjednoczonych badano zachowania
w zakresie sposobu odżywiania się w celu
utrzymania prawidłowej masy ciała (EAT-26)
wykazuje, że ok. 12% młodzieży nastoletniej
wykazuje symptomy zaburzeń odżywiania.
W analizowanym materiale własnym
występuje podobny trend.
W badaniach Wojtyły i wsp. wykazano
również, że 33% nastolatków w Polsce
próbowało
się
odchudzać,
poprzez
stosowanie różnych metod temu służących,
również drastycznych. Idealizacja szczupłej
sylwetki i obawa przed przytyciem
jest podstawowym czynnikiem ryzyka
w zaburzeniach odżywiania, które pojawiają
się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn,
przede wszystkim w okresie dojrzewania
i wczesnej dorosłości.
Wiele obserwacji wskazuje na zależności
między częstością spożywania posiłków
a masą ciała [8, 9]. Niemal jedna trzecia
badanych dziewcząt obawia się dodatkowych
kilogramów.Może to stanowić istotny
czynnik wpływający na stosowanie różnych
form odchudzania się. Ćwiczenia fizyczne
wykonywane regularnie zwiększają satysfakcję
ze swojego wyglądu, nawet bez zmiany masy
ciała [10].
Częstym
problemem
u
osób
z zaburzeniami odżywiania jest depresyjność.
W pracy Pileckiego i wsp. szeroko omawiano
182
to zagadnienie. Dziewczęta z rozpoznaniem
anoreksji restrykcyjnej charakteryzowały się
stosunkowo niskim poziomem objawów
depresyjnych oraz bardzo dobrym obrazem
relacji rodzinnych. Zależności między
depresją poszczególnymi wymiarami obrazu
relacji rodzinnych są różne w przypadku
badanych grup [11].
Zaburzenia odżywiania są złożonym
problemem medycznym zarówno w kwestii
etiopatogenezy, przebiegu, jak i leczenia.
Wszystko to implikuje trudności w diagnostyce
i procesie terapeutycznym. Ponadto media
kreujące ideał szczupłej sylwetki nie spełniają
dydaktycznej funkcji wobec społeczeństwa,
które nie ma wystarczającej wiedzy na
temat zaburzeń odżywiania. Wskazane są
działania na wielu różnych płaszczyznach,
aby zmniejszyć rozpowszechnienie choroby.
Istotnego znaczenia nabierają kampanie
informacyjne wśród dzieci,
młodzieży,a
także wśród personelu medycznego oraz
rodziców. Konieczne jest ograniczenie
promowania nadmiernie szczupłej sylwetki
w mediach. Zorganizowany wspólny wysiłek
wielu osób (lekarzy, psychoterapeutów,
dietetyków,
rodziców,
nauczycieli,
dziennikarzy) pozwoli na prawidłową
i szybką diagnostykę oraz skuteczną terapię.
Wnioski
Złe relacje z rodzicami stanowią istotny
czynnik ryzyka występowania zaburzeń odżywiania u dziewcząt. Dziewczęta z rodzin niepełnych częściej obsesyjnie dążą do uzyskania
szczupłej sylwetki.
Status społeczny rodziny, w tym warunki mieszkaniowe mogą mieć związek
z występowaniem zachowań kompulsywnych
związanych z odżywianiem.
Postawy związane z dążeniem do perfekcjonizmu oraz niższym poczuciem własnej
wartości determinują wśród czynników ryzy-
Medical & Health Sciences Rewiev 2015;1(4): 175-183
ka zaburzeń odżywiania.
Istnieje zależność pomiędzy wiekiem
a dążeniem do szczupłej sylwetki. Starsze
dziewczęta podejmują aktywność fizyczną
podając jako główny motyw są spalenie zbędnych kalorii.
Dziewczęta stale martwiące się, obsesyjnie
myślą o jedzeniu oraz zamartwiają się, że są
zbyt grube.
Piśmiennictwo
1. Bagby R.M., Nicholson R.A., Bacchiochi
J.R., et al.: The predictive capacity of the
MMPI-2 and PAI validity scales and indexes
to detect coached and uncoached feigning.
J Pers Assess 2002;78: 69-86.
2. Slavin-Mulford J., Sinclair S.J., Stein M.,
et al.: External validity of the personality
assessment inventory (PAI) in a clinical
sample.
3. Kemps E., Wilsdon A.: Preliminary
evidence for a role for impulsivity in cognitive
disinhibition in bulimia nervosa. J Clin Exp
Neuropsychol 2010;32: 515-21.
4. Kerr J.K., Skok R.L., McLaughlin T.F.:
Characteristics common to females who
exhibit anorexic or bulimic behaviour:
a review of current literature. J Clin Psychol
1991;47(6): 846-53.
5. Jośko J., Kamecka-Krupa J.: Czynniki ryzyka
anoreksji. Probl Hig Epidemiol 2007;88(3):
254-8.
6. Sira N., Pawlak R.: Prevalence of overweight
and obesity, and dieting attitudes among
Caucasian African American collegestudents
in Eastern North Carolina: A cross-sectional
survey. Nutr Res Pract 2010;4(1): 36-42.
7. Wojtyła A., Biliński P., Bojar I.,
i wsp.: Zaburzenia odżywiania u polskich
gimnazjalistów: Probl Hig Epidemiol 2011;92(2):
343-50.
8. De Verder M.G., Longnecker M.P.: Eating
frequency – a neglected risk factor for colon
cancer? Cancer Causes Control 1992;3: 77-81.
9. Schneider N., Frieler K., Pfeiffer E., et al.:
Comparison of body size estimationwith
different types of eating disorders. Eur Eat
Disord Rev 2009,17: 468-75.
10. Pilecki M.W., Barbara Józefik B., Kinga
Sałapa K.: Związek oceny relacji rodzinnych
z depresją u dziewcząt z różnymi typami
zaburzeń odżywiania się. Psych Pol
2013:XLVII(3): 385–95
183