Temat: Lekcja wychowawcza poświęcona tematyce stereotypów i

_______________________________________________________________________
Temat: Lekcja wychowawcza poświęcona tematyce stereotypów i treningowi
anty-dyskryminacyjnemu na podstawie filmu „Jestem zły” Grzegorza Packa.
Opracowanie: Karolina Giedrys-Majkut
Etap edukacyjny: gimnazjum, liceum
Czas: Wariant I - 2 godziny lekcyjne, jedna po drugiej (z przerwą lekcyjną pomiędzy)
Wariant II - 3 godziny lekcyjne, w tym: 2 godziny lekcyjne, jedna po drugiej (z przerwą
lekcyjną pomiędzy) plus 1 godzina lekcyjna, która może się odbyć np. tydzień później
Cele:
Przekazanie uczniom wiedzy na temat stereotypów, uprzedzeń i dyskryminacji
oraz powiązań między tymi pojęciami.
Wyrabianie w uczniach umiejętności spostrzegania stereotypów i uprzedzeń
w ich środowisku. Uczulenie ich w szczególności na odbijanie się stereotypów
w komunikacji z innymi i filozoficzny problem języka, który kształtuje naszą
rzeczywistość - pytanie zbudowane na stereotypie da odpowiedź, która będzie ten
stereotyp potwierdzać.
Rozwijanie kompetencji komunikacyjnych, uważności i empatii.
Metody pracy:
praca indywidualna
praca na forum z całą klasą - dyskusja
praca w grupach
praca w parach
drama
Środki dydaktyczne:
film „Jestem zły" Grzegorza Packa, 29’ (Filmoteka Szkolna, pakiet nr 17)
kartki A 4: dla nauczyciela - zapisane według podanego wzoru i czyste dla uczniów
karta pracy do filmu z definicjami
karty pracy dla nauczyciela i ucznia
Uwagi:
Uczniowie oglądają film we własnym zakresie. Na zajęciach nauczyciel wraca jedynie
do poszczególnych scen.
Przebieg zajęć:
Pierwsza godzina lekcyjna
1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od pytań odnoszących się do samego filmu i wrażeń
uczniów. - 5 minut
Przykładowe pytania:
Jakie emocje wywołuje w was ten film?
Czy obudził w was sympatię do bohaterów?
Jak byście sformułowali główne przesłanie tego filmu?, etc.
2. Nauczyciel przekazuje informację na temat celu zajęć: „Dzisiaj rozmawiać będziemy na
temat stereotypów, tego jak się rodzą i jakie mogą być ich konsekwencje. Zaczniemy
od definicji pojęć, którymi dzisiaj się zajmujemy.” - 20 minut
Nauczyciel dzieli klasę na 4-5 osobowe grupy, dobrane według uznania nauczyciela albo poprzez odliczanie do 4 albo na zasadzie pracy wspólnej osób, które się
najbardziej lubią. Grupom wręcza paski z fragmentami definicji pojęć: stereotyp,
uprzedzenie i dyskryminacja - każda grupa pracuje z innym zestawem pasków kartki
z definicjami. Zadaniem uczniów jest zadecydowanie, która cecha charakterystyczna
zjawiska pasuje do którego pojęcia.
W międzyczasie nauczyciel rysuje na tablicy tabelę z trzema kolumnami - stereotyp,
uprzedzenie i dyskryminacja. Później uczniowie odczytują definicje, nauczyciel
pozwala wpisać cechę do odpowiedniej kolumny, poprawiając, jeśli to konieczne. Na
koniec upewnia się, że wszyscy rozumieją to rozróżnienie, np. pytając, jak uczniowie
zakwalifikowaliby następujące stwierdzenia:
„Artyści nie muszą pracować.” (stereotyp)
„Nie mam nic przeciwko Murzynom, ale niech się trzymają z dala ode mnie.”
(uprzedzenie)
„Kobiety zachodzą w ciążę, dlatego nie należy powierzać im wysokich stanowisk
i dużej odpowiedzialności.” (dyskryminacja)
3. Nauczyciel przeprowadza kolejne ćwiczenie - 5 minut
Polecenie: „Chciałbym/chciałabym, żebyście pracując w grupach zebrali wszystkie
informacje, jakie posiadamy na temat bohaterów filmu Grzegorza Packa. Każda
informacja jest cenna i każdą zapisujcie na oddzielnej kartce papieru.” Uczniowie
pracują w grupach
4. W międzyczasie nauczyciel rysuje na tablicy poziomą oś. Na górze tablicy, nad osią
wypisuje w kolejności hasła: FAKTY, FAKTY Z ELEMENTEM OCENY, SUBIEKTYWNA
OCENA, STEREOTYP, UPRZEDZENIE, DYSKRYMINACJA. Następnie uczniowie
odczytują swoje informacje. Razem z nauczycielem decydują, gdzie przykleić kartki.
Następnie nauczyciel odczytuje pozostałe kartki i razem z uczniami przyklejają je
w odpowiednie miejsce. Ta część zajęć trwa 15 minut
Druga godzina lekcyjna
1. Po przerwie nauczyciel proponuje dyskusję na temat mechanizmów rodzenia się
dyskryminacji. - 20 minut.
Uczniowie wspólnie z nauczycielem zastanawiają się, co odróżnia ocenę od
stereotypu (generalizacja), jak rodzą się uprzedzenia i dyskryminacja. W trakcie
rozmowy warto nawiązywać do filmu, ponieważ znaleźć w nim można przykłady na
potwierdzenie i zaprzeczenie stereotypów - np. pokazane są dzieci, które kradną, ale
nie wszystkie z pokazanych dzieci to robią. Dzięki temu uczniowie zrozumieją, że
nawet jeśli stereotypy czasem potwierdzają się w naturze i rzeczywiście nie biorą się
z nikąd, to zawsze można znaleźć przypadki, które im się wymykają. Z drugiej strony,
warto pamiętać, by nie demonizować stereotypu, tylko pokazywać jego złożoną naturę
- w końcu upraszcza dla nas świat, który jest zbyt skomplikowany, byśmy mogli
świadomie analizować wszystkie zjawiska. Kolejnym problemem, na który można
zwrócić uwagę, jest fakt potwierdzony przez wiele badań - relacja między
uprzedzeniem a dyskryminacją nie jest jednokierunkowa. Czasami dyskryminacja
rodzi uprzedzenia, dlatego, że z reguły nie lubimy ludzi, którym wyrządzamy krzywdę.
Dlatego osoby, które dopuszczają się dyskryminacji, próbują racjonalizować swoje
działania, co podsyca ich uprzedzenia.
2. Dyskusja w grupach 4/5 osobowych (mogą być wcześniejsze) nad stereotypami,
uprzedzeniami i dyskryminacją, jakie uczniowie znają z własnego życia - 10 minut
Czy padliście kiedyś ofiarą niekorzystnego stereotypu?
Czy skrzywdziliście kiedyś kogoś traktując go/ją w stereotypowy sposób?
3. Nauczyciel wręcza uczniom kartę pracy ucznia „Dyskryminacja - co ją podtrzymuje
a co powstrzymuje?”(metoda trójkąta). - 15 minut
Uczniowie pracują indywidualnie, uzupełniając otrzymany trójkąt. Na koniec zajęć
uczniowie podsumowują swoją pracę, dzieląc się na forum klasy efektami swojej
pracy. Nauczyciel aktywnie słucha, uzupełniając w razie potrzeby wnioski uczniów.
Trzecia godzina lekcyjna
1. Nauczyciel podaje uczniom cel kolejnych zajęć (mogą być rozdzielone odstępem
czasowym) - najlepiej nie wyjaśniać uczniom, że praca na zajęciach będzie dotyczyła
stereotypów, w ten sposób uczniowie nie będą blokować spontanicznych zachowań.
Informacja może brzmieć w następujący sposób: „Dzisiaj zastanowimy się nad
naszym językiem i sposobem, w jaki rozmawiamy z innymi ludźmi. Na początek,
chciałbym/chciałabym prosić, żebyście do następnego ćwiczenia dobrali się w pary.”
Nauczyciel wyjaśnia zasady następnego ćwiczenia - pary otrzymują kartki z opisem
pewnej postaci, przy czym każda z osób z pary otrzymuje nieco inny opis. Jedna
osoba otrzymuje opis częściowy, druga rozbudowany - to ona będzie odgrywać rolę
postaci opisywanej na kartce. W następnej kolejności osoba z częściowym opisem
postaci przygotowuje pytania do krótkiego wywiadu z tą postacią. Wywiad ma na celu
przedstawienie tej postaci ludziom, którzy jej nie znają. Następnie osoby w parach
odgrywają wywiad. PROSZĘ UPRZEDZIĆ OSOBY Z ROZBUDOWANYM OPISEM
POSTACI, ŻE NIE WOLNO IM ROBIĆ DYGRESJI, TAK BY UJĄĆ W ODPOWIEDZI
NA PYTANIE INFORMACJE, KTÓRYMI DYSPONUJĄ. MAJĄ ODPOWIADAĆ TYLKO
I WYŁĄCZNIE NA PYTANIA. Ta część zajęć trwa 15 minut
2. Kolejnym krokiem jest dyskusja na forum klasy, inspirowana pytaniem do osób
z rozbudowanym opisem postaci - 10 minut
"Czy wydaje wam się, że osoby, które przeczytają ten wywiad poznają was? Których
informacji nie udało wam się przekazać? Dlaczego? Jak myślicie, jakie było założenie
osoby, która zadawała pytania?” Najprawdopodobniej okaże się, że spora część
informacji wymknęła się wywiadującemu. Należy jednak uważać, by osoby, które
przeprowadzały wywiad nie poczuły się źle, dlatego warto podkreślać, że patrzenie na
drugą osobę przez pryzmat naszej ograniczonej wiedzy o niej, jest czymś zupełnie
normalnym i każdy z nas popełnia ten grzech.
3. W tym momencie nauczyciel obrazuje proces skrzywionej komunikacji na przykładzie
sceny z „Jestem zły” Grzegorza Packa, w której dzieci zadają pytania reżyserowi. - 15
minut
Po obejrzeniu tej sceny nauczyciel proponuje dyskusję wykorzystując następujące pytania:
Jakie jest założenie dzieci przeprowadzających wywiad?
Jakie przekonanie o świecie odzwierciedla się w ich pytaniach?
Jaki stereotyp zostaje uruchomiony?
Czy działa na korzyść osoby przepytywanej? Czy pozwala dzieciom naprawdę
poznać reżysera?
4. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, pytając uczniów, czy zgadzają się z myślą Antoine
de Saint-Exupéry’ego: „Mowa jest źródłem nieporozumień” - 5 minut.
Karta pracy do filmu „Jestem zły” Grzegorza Packa
DEFINICJE
STEREOTYP
Sztywne poglądy grupy ludzi, nie poddające się zmianie, nawet jeśli ich błędność jest oczywista.
Może
być
negatywny,
neutralny
lub
pozytywny,
chociaż
najczęściej
spotyka się wyobrażenia negatywne.
Jest przekonaniem zbiorowym - jest to przekonanie żywione przez pewną grupę ludzi.
Nie jest nim przekonanie żywione przez jedną osobę.
Pozwala on na szybsze przetwarzanie informacji i klasyfikowanie zjawisk.
Ma swoje źródło w niepełnej wiedzy oraz fałszywych przekonaniach o świecie, jest utrwalony
przed tradycję, trudno podlega zmianie a w szczególności odrzuceniu.
Może prowadzić do narastania uprzedzeń wobec danej grupy.
Może być wykorzystany przez różne podmioty do manipulacji odbiorcą.
UPRZEDZENIE
Może mieć groźne konsekwencje społeczne.
Jednostronny, upraszczający, wyidealizowany obraz własnej grupy i równie jednostronna,
upraszczająca i negatywna wizji obcej grupy.
Rodzaj postawy polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek.
Występuje
wówczas,
wcześniejszego
gdy
jednostka
doświadczenia
podejmuje
z
daną
ocenę,
osobą,
wyraża
czy
negatywny
zjawiskiem,
osąd
bez
najczęściej
na podstawie fałszywych lub niekompletnych informacji.
Wynika także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów.
Może być wykorzystany przez różne podmioty do manipulacji odbiorcą.
DYSKRYMINACJA
Objawia
się
poprzez
traktowanie
danej
osoby
gorzej,
niż
innej
w
porównywalnej
sytuacji ze względu na jakąś cechę.
Jest skutkiem jest wykluczanie osób czy grup, które czują się odrzucone i gorsze od innych.
Powoduje
to
różne
konsekwencje
-
np.
strach,
niskie
poczucie
własnej
wartości,
niechęć do grupy, z której się pochodzi.
Stanowi zespół konkretnych działań, zachowań skierowanych przeciwko innym ludziom,
bardziej niż czysty pogląd czy postawę.
Może być skierowana przeciwko różnym cechom i różnicom miedzy ludźmi
- płci, pochodzeniu, orientacji seksualnej,
STWIERDZENIA DO PRZEPISANIA NA KARTKI A4
1. Stereotypy:
- Dzieci z Pragi są biedne.
- Dzieci z Pragi są niekochane.
- Dzieci z Pragi nie mają marzeń.
- Wszystkie dzieci z Pragi są takie same.
- Dzieci z Pragi są leniwe i nie chcą chodzić do szkoły.
- Dzieci z Pragi kradną i napadają innych.
- Dzieci z Pragi piją, palą i używają narkotyków.
2. Uprzedzenia:
- Trzeba uważać na dzieci z Pragi.
- Nie można ufać ludziom z prawobrzeżnej Warszawy.
- Lepiej jak dzieci z Pragi trzymają się swoich podwórek.
- Z dzieci z Pragi nic dobrego nie wyrośnie.
3. Dyskryminacja:
- Nigdy nie zaprzyjaźnię się z ludźmi z ul. Ząbkowskiej.
- „Dzieci z Pragi i tak nie mają szans, nie ma co im poświęcać uwagi” - nauczyciel
- „Dzieci z Pragi mają zły wpływ na inne dzieci. Trzeba oddzielić je od rówieśników” dyrektor szkoły.
KARTA PRACY UCZNIA - DYSKRYMINACJA
dyskryminacja
Co ją podtrzymuje?
Co ją powstrzymuje?
KARTA PRACY NAUCZYCIELA - DYSKRYMINACJA
dyskryminacja
Co ją podtrzymuje?
strach
Co ją powstrzymuje?
osobisty kontakt
poczucie zagrożenia (np. niepewna sytuacja poczucie bezpieczeństwa
materialna, słaba pozycja społeczna)
brak wiedzy
edukacja
manipulacje osób, które odnoszą korzyści pozytywny
z uprzedzeń, np. polityków
przykład
ambasadorami
osób
będących
innych
kultur,
grup społecznych
stereotypy, uprzedzenia
kierowanie się obiektywizmem a nie
uprzedzeniami albo stereotypami
KARTA PRACY NAUCZYCIELA - OPISY OSÓB DO WYWIADU
Sebastian O. - Sebastian jest zawodowym piłkarzem. W trakcie swojej kariery grał w polskich
zespołach trzecioligowych i w czwartej lidze włoskiej. Ostatnio na skutek kontuzji musiał wycofać
się z grania w piłkę. W chwili obecnej utrzymuje się z pracy w firmie cykliniarskiej.
Sebastian O. - Sebastian jest zawodowym piłkarzem. W trakcie swojej kariery grał w polskich
zespołach trzecioligowych i w czwartej lidze włoskiej. Ostatnio na skutek kontuzji musiał wycofać
się z grania w piłkę. W chwili obecnej utrzymuje się z pracy w firmie cykliniarskiej. Jest również
miłośnikiem teatru i sztuki. Od najmłodszych lat występował w przestawieniach i wydarzeniach
kulturalnych, a ostatnio dołączył do trupy teatru amatorskiego, gdzie powierzono mu główną rolę
w sztuce "Pan Tadeusz". Ma dwa koty, które uwielbia.
Justyna Z. - Wychowała się w małym mieście. Bardzo wcześnie wyszła za mąż i urodziła
córeczkę. Obecnie jest po rozwodzie, mieszka w Warszawie, gdzie samotnie wychowuje dziecko.
Justyna Z. - Wychowała się w małym mieście. Bardzo wcześnie wyszła za mąż i urodziła
córeczkę. Obecnie jest po rozwodzie, mieszka w Warszawie, gdzie samotnie wychowuje dziecko.
Tu prowadzi fundację, którą sama założyła. Fundacja pomaga młodym matkom, edukując je
w kwestiach wychowania dzieci , ale też praw i możliwości na rynku pracy. Po przeprowadzeniu
się do Warszawy, z wyróżnieniem ukończyła studia magisterskie na kierunku psychologia.
Interesuje się także sportami ekstremalnymi - uwielbia kajakarstwo górskie i nurkowanie.
Bernadetta F. - Wychowała się w trudnej rodzinie; jej ojciec przez większość czasu przebywał
w więzieniu, matka cierpiała na problem alkoholowy, nie poświęcając dzieciom zbyt wiele czasu.
Bernadetta musiała opiekować się dwójką młodszego rodzeństwa.
Bernadetta F. - Wychowała się w trudnej rodzinie; jej ojciec przez większość czasu przebywał
w więzieniu, matka cierpiała na problem alkoholowy, nie poświęcając dzieciom zbyt wiele czasu.
Bernadetta musiała opiekować się dwójką młodszego rodzeństwa. Interesuje się modą.
Z koleżanką z tej samej miejscowości założyły firmę odzieżową, gdzie same projektują i szyją
ubrania. Prowadzą też swój własny sklep internetowy, który cieszy się ogromnym powodzeniem.
Planuje w najbliższym czasie rozpocząć studia na kierunku projektowanie odzieży.