W Chełmie uczcili pamięć pomordowanych

W Chełmie uczcili pamięć pomordowanych
W dniu 10 marca b. r. w Chełmie na tzw. Targowicy odbyła się wzniosła uroczystość
uczczenia
pamięci
mieszkańców
Ziemi
Chełmskiej
–
żołnierzy Armii
Krajowej
rozstrzelanych przez Niemców pod koniec okupacji. Egzekucja miała miejsce w obstawie
kordonu policyjnego, w dniu 10 marca 1944 roku około godziny 10 00 rano, w tradycyjny
targowy piątek, kiedy można było spędzić na plac większą ilość ludzi z rynku i miasta.
Skazańcami było 36 żołnierzy oddziału dyspozycyjnego Kierownictwa Dywersji Inspektoratu
Rejonowego „Chełm” AK aresztowanych wcześniej wskutek dekonspiracji. Przeddzień przetransportowano ich z więzienia na Zamku Lubelskim do Chełma. 10 marca przywieziono
skazanych z chełmskiego więzienia na miejsce kaźni ciężarówkami. Tu podzielono ich na
4 grupy (2x10 i 2x8 osób) i kolejno stawiano pod murem cmentarza parafialnego. Po oddaniu
salw przez niemiecki pluton egzekucyjny, jego dowódca w stopniu oficerskim dobijał jeszcze
leżących strzałem z pistoletu w głowę. Po zakończeniu egzekucji ciała pomordowanych
zostały przewiezione dwoma furmankami na wspomniany cmentarz parafialny przy ul.
Lwowskiej, gdzie pochowano je warstwowo w zbiorowej mogile (w południowo-wschodnim
narożu nekropolii, koło kaplicy grobowej zasłużonej chełmskiej Zajdlerów). Mogiłę tę
w latach sześćdziesiątych XX wieku przykryto betonową płytą.
Egzekucja ta nie była ani pierwszą ani ostatnią egzekucją na terenie targowiska
miejskiego, ale pokazową i największą spośród wszystkich egzekucji przeprowadzonych
przez zbrodniarzy niemieckich w Chełmie. Stanowiła niemiecki odwet za zabicie wysokiej
rangi oficera SS i jego adiutanta (również oficera) oraz ciężkie zranienie kierowcy
niemieckiego samochodu w zasadzce zorganizowanej 7 marca 1944 roku w Maryninie
koło Siedliszcza, pow. Chełm przez żołnierzy placówki Pawłów Rejonu V (Pawłów –
Rejowiec) Obwodu Chełm AK.
Po zakończeniu II wojny światowej teren kaźni uporządkowano i obsadzono
zielenią, a na murze zamieszczono pamiątkową tablicę z inskrypcją: „Miejsce /oświęcone/
krwią Polaków /poległych/ za wolność/ Ojczyzny/ Tu dn. 10 III 1944 r./ hitlerowcy
rozstrzelali/ 40 Polaków”. Pod spodem usypano symboliczną mogiłę i doprowadzono do niej
żwirowaną ścieżkę, całość zaś otoczono metalowym ogrodzeniem z furtką, przed którą
(obecnie, na wysokich dość słupkach, po lewej stronie obiektu) umieszczono tablicę
informacyjną z napisem: „TARGOWICA/ Miejsce publicznej egzekucji dokonanej przez/
zbrodniarzy hitlerowskich na członkach ruchu oporu”. 29 września 1998 roku odbyła się
uroczystość odsłonięcia nowej tablicy (wykonanej przez chełmskiego artystę - rzeźbiarza
Jerzego Kierskiego) z poprawioną liczbą rozstrzelanych oraz ich nazwiskami (czego nie było
na poprzedniej tablicy).
W uroczystości obchodów 72. rocznicy mordu ludności Ziemi Chełmskiej na
Targowicy w Chełmie, zorganizowanej, pod patronatem Agaty Fisz – Prezydenta Miasta
Chełma, przez chełmskie związki kombatanckie, mimo deszczowej pogody, wzięły udział
poczty sztandarowe i delegacje chełmskich instytucji państwowych, związków kombatanckich (w tym wspólna delegacja Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego
i bratniego Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w składzie: st. sierż. Marian Lipczuk –
Sekretarz Generalny ZG ZWiR WP, ppłk Józef Piłat – członek Prezydium ZW ZWiR
WP w Lublinie z siedzibą w Chełmie i ppłk Jan Jakimiuk – członek ZR ZŻ WP w
Chełmie) młodzież szkolna i nauczyciele oraz mieszkańcy miasta. Uczestnicy uczcili minutą
ciszy wszystkich pomordowanych oraz złożyli kwiaty pod tablicą upamiętniającą te tragiczne
wydarzenia z 10 marca 1944 roku. Należy dodać, że była to uroczystość łącząca wszystkich
jej uczestników niezależnie od wyznawanych przez nich poglądów politycznych oraz
światopoglądu religijnego i filozofii życia.
st. sierż. dr Paweł Kiernikowski
Delegacja ZWiR WP oraz ZŻ WP w Chełmie
Targowica w Chełmie – miejsce kaźni mieszkańców Ziemi Chełmskiej
Żołnierska warta honorowa oraz poczty sztandarowe podczas uroczystości
Tablica na murze cmentarnym