D - Sąd Okręgowy w Białymstoku

Sygn. akt: I C 1782/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lutego 2014 roku
Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: SSR del. Piotr Kozłowski
Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Owerczuk
po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2014 roku w Białymstoku
na rozprawie
sprawy z powództwa I. M.
przeciwko Z. U.
o zachowek
I. Oddala powództwo.
II. Zasądza od powódki I. M. na rzecz pozwanej Z. U. kwotę 3 617 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.
UZASADNIENIE
Powódka I. M. wniosła o zasądzenie od pozwanej Z. U.kwoty 158.357,58 złotych tytułem zachowku wraz z odsetkami w
wysokości ustawowej od dnia 5 listopada 2013 roku do dnia zapłaty. Domagała się także zasądzenia kosztów procesu.
Uzasadniając, wskazała iż jako córce A. M. przysługuje jej zachowek po zmarłym ojcu, który cały spadek zapisał w
testamencie swojej siostrze Z. U.. Powódka niniejszym pozwem dochodzi pozostałej części zachowku, gdyż pewną jego
część uzyskała już na mocy ugody zawartej przed Sądem Rejonowym w Białymstoku w dniu 23 września 2013 roku w
sprawie o sygn. akt XI C 1311/13, która została wykonana i powódka otrzymała ugodzone 35.000 złotych.
Dodatkowo powódka wskazuje, iż sprawa toczona przed Sądem Rejonowym w Białymstoku i zakończona ugodą
sądową dotyczyła jedynie części zachowku, tj. kwoty 50.000 złotych, z uwagi na to powyższym pozwem dochodzi
pozostałej części zachowku w kwocie 158.357,58 złotych.
Pozwana Z. U. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa
procesowego.
Uzasadniając, wskazała na powagę rzeczy ugodzonej. Podała, że podstawa faktyczna żądania powódki jest identyczna
z podstawą faktyczną roszczenia w sprawie o sygn. akt XI 1311/13, w której zawarto ugodę. Podkreśliła, że ustalony
substrat w tamtym postępowaniu nie pozwala generować kolejnego roszczenia, wobec zawarcia przez strony ugody
sądowej. Dodatkowo stwierdziła, że dochodzone roszczenie powinno zostać oddalone na mocy art. 5 k.c. z uwagi
na wysoce naganne zachowanie powódki w stosunku do zmarłego ojca. Podniosła również, że środki pieniężne
zgromadzone na rachunku bankowym w Banku (...) S.A. nie wchodzą do spadku po A. M., gdyż ten dokonał dyspozycji
wkładem na wypadek śmierci zgodnie z art. 56 ust 1 w związku z ust 5 ustawy Prawo bankowe.
Sąd ustalił, co następuje:
Powódka I. M. jest jedyną córką A. M., zmarłego w dniu 10 stycznia 2013 roku. Spadkodawca A. M. w dniu 20 lutego
2009 roku sporządził testament, na mocy którego jedynym spadkobiercą uczynił swoją siostrę Z. U.. Sąd Rejonowy w
Białymstoku postanowieniem z dnia 11 czerwca 2013 roku w sprawie o syg. Akt II Ns 634/13 stwierdził, iż cały spadek
po zmarłym A. M. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 20 lutego 2009 roku nabyła siostra Z. U..
Dowód: odpis skrócony aktu zgonu, wypis testamentu notarialnego z dnia 20 lutego 2009 roku, odpis skrócony
urodzenia I. M., postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 11 czerwca 2013 roku - akta sprawy sygn. akt
II Ns 634/13; k. 3, k. 21, k. 27, k. 43
Dnia 14 czerwca 2013 roku I. M. złożyła do Sądu Rejonowego w Białymstoku pozew, którym dochodziła od pozwanej
częściowej zapłaty kwoty zachowku w wysokości 50.000 złotych. W odpowiedzi na powyższy pozew oraz w trakcie
postępowania strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa na podstawie art. 5 k.c. podnosząc, iż zachowanie
powódki wobec zmarłego ojca było wysoce naganne i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
W trakcie toczącego się postępowania przed Sądem Rejonowym w Białymstoku, sygn. akt XI C 1311/13 ustalono, że w
skład masy majątkowej po zmarłym A. M. wchodziła nieruchomość stanowiąca spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul (...) w B. oraz środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych w Banku
(...) S.A., które zostały objęte dyspozycją na wypadek śmierci.
W dniu 23 września 2013 roku na rozprawie przed Sądem Rejonowym w Białymstoku strony zawarły ugodę sądową,
na mocy której pozwana Z. U. zobowiązała się zapłacić powódce I. M. kwotę 35.000 złotych w terminie do dnia
10 października 2013 roku tytułem zachowku, z ustawowymi odsetkami w wysokości 13 % w stosunku rocznym, w
przypadku nieuiszczenia tej kwoty w ugodzonym terminie. Strony oświadczyły, że ugodzona suma wyczerpuje całość
roszczeń dochodzonych w sprawie.
Dowód: pozew z dnia 14 czerwca 2013 roku, odpowiedz na pozew z dnia 3 lipca 2013 roku, dokumentacja banku,
ugoda sądowa – protokół z rozprawy Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 23 września 2013 roku, postanowienie
Sądu Rejonowego w Białystoku z dnia 23 września 2013 roku - akta sprawy syg. Akt XI C 1311/13; k. 2 – k. 3, k. 29
– k.32, k. 69 – k. 71, k. 91. k. 93
Ostatecznie pozwana na skutek zawarcia ugody przed Sądem Rejonowym w Białymstoku dokonała zapłaty ugodzonej
kwoty 35.000 złotych osobiście do rąk powódki.
Dowód: okoliczność bezsporna
Sąd zważył, co następuje
Zgodnie z art. 917 k.c. przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi
stosunku prawnego. Ustępstwa czynione przez strony mogą mieć na celu uchylenie niepewności, co do roszczeń
wynikających z tego stosunku lub zapewnienie ich wykonania albo uchylenie istniejącego lub mogącego powstać
sporu. Ugoda jest umową, która umożliwia likwidowanie konfliktów na drodze kompromisu bez konieczności
odwoływania się i angażowania osób trzecich. Uzasadnieniem dla zawarcia ugody może być niepewność stron w
zakresie ich sytuacji prawnej, która oceniana jest w kategoriach subiektywnych. Istotą ugody jest czynienie sobie
wzajemnie ustępstw w zakresie oczekiwanych rezultatów stosunku prawnego regulowanego przez strony.
Ugoda sądowa z punktu widzenia prawa materialnego jest umową ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13
października 1972 roku, III PRN 66/72), dlatego też skutki materialnoprawne ugody odpowiadają konsekwencjom
zawarcia umowy, która kształtuje prawa i obowiązki stron.
Ugoda zawarta przed sądem nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej, gdyż ta przynależna jest jedynie prawomocnym
orzeczeniom, natomiast kształtuje ona stan prawny wyrażający się w rzeczy ugodzonej (res transacta). Stąd w
orzecznictwie sądowym i w doktrynie przeważa pogląd, iż w razie wytoczenia powództwa w tej samej podmiotowo i
przedmiotowo sprawie, w której została zawarta ugoda przed sądem, sąd oddala powództwo, jeżeli pozwany podniesie
zarzut sprawy ugodzonej. Takie orzeczenie jest wyrazem związania sądu postanowieniami zawartej przez strony
ugody.
Strona powodowa wdając się w spór przed Sądem Rejonowym w Białymstoku dochodziła części zachowku
uzasadniając to brakiem wiedzy na temat substratów majątkowych składających się na masę spadku. Jednakże na
dzień zawarcia ugody powódka dysponowała już pełną wiedzą na temat składników majątkowych wchodzących w
skład spadku. W toku postępowania ustalono bowiem, że w skład masy majątkowej po zmarłym A. M. wchodzi
nieruchomość stanowiąca spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul (...) w B..
Dodatkowo z nadesłanej dokumentacji bankowej wynikało, iż na rzecz spadkodawcy Bank (...) SA prowadził rachunki
bankowe. W dokumentacji znajdowała się także informacja, iż A. M. dokonał dyspozycji środków pieniężnych
zgromadzonych na prowadzonych na jego rzecz rachunkach na wypadek śmierci. Te składniki majątkowe były więc
przedmiotem ugody. Podstawą bowiem dochodzenia przez powódkę jedynie części zachowku była niemożność oceny
wartości masy spadkowej po zmarłym ojcu. W sytuacji, gdy odpadła ta podstawa bezzasadne było więc zawieranie
ugody odnoszącej się w dalszym ciągu jedynie do części zachowku. Tym samym w niniejszej sprawie roszczenie ma
identyczną podstawę faktyczną stanowiącą wartość mieszkania oraz pieniądze zdeponowane w banku, co roszczenie
w sprawie XI 1311/13 zakończonej ugodą sądową.
Zawarta przez strony w dniu 23 września 2013 roku ugoda sądowa uchyliła między stronami spór co do ściśle
określonego roszczenia – zapłaty zachowku na rzecz I. M. po zmarłym ojcu. Objęcie przedmiotowego roszczenia
ugodą sądową, która została wykonana przez stronę pozwaną skutkowało wygaśnięciem roszczenia (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1999 roku, I PKN 442/98). Mając na uwadze, że powódka nie uchyliła się
od skutków prawnych zawartej ugody sądowej oraz fakt wykonania przez pozwaną postanowień ugody, należało
przyjąć, iż ugoda wiąże strony, a objęty nią stosunek wygasł w wyniku wykonania. Podniesienie przez powódkę
w niniejszym postępowaniu żądanie zasądzenia pozostałej części zachowku musiało zatem zostać oddalone jako
roszczenie o wykonanie nieistniejącego zobowiązania.
Należy podkreślić, że zasadne podniesienie zarzutu powagi rzeczy ugodzonej wywołuje skutek materialnoprawny w
postaci odmowy uwzględnienia powództwa o roszczenie objęte przedmiotowym zakresem ugody zawartej w innym
postępowaniu (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 25 lutego 1998 roku, II CKN 618/98). W wyniku zawarcia ugody
sądowej strony załatwiają sporną między nimi sprawę, likwidując w ten sposób spór i regulując łączący je stosunek
prawny. Wykonanie zaś ugody prowadzi do wygaśnięcia stosunku prawnego.
Reasumując, Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, iż zawarcie ugody sądowej w sprawie o częściową zapłatę zachowku,
która następnie została wykonana, powoduje wygaśnięcie roszczenia o pozostałą część zachowku w sytuacji, gdy
wskazana i ustalona masa spadkowa jest identyczna w obu postępowaniach.
Mając na uwadze powyższe na mocy art. 917 k.c. orzeczono jak w sentencji.
Rozstrzygnięcie o kosztach stanowiło konsekwencję przegrania sprawy przez powódkę. W związku z tym zobowiązana
została do zwrócenia pozwanej kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw (art. 98 k.p.c.).
Koszty te obejmowały jedynie koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 złotych, zgodnie z § 6 pkt 6
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.416 j.t.) oraz
opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych.