Dobra praktyka rolnicza a wymogi ochrony Środowiska

inż. Roman Zając
Regionalne Centrum Doradztwa
Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich
we Wrocławiu
KODEKS DOBREJ PRAKTYKI ROLNICZEJ A WYMAGANIA
OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE PRODUKCJI ROLNICZEJ
Wstęp
Prawo ochrony środowiska tworzą akty prawne o różnej randze.
Aktem najwyższej rangi jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polski uchwalona w 1997r. Zapewnia ona
każdemu obywatelowi prawo do korzystania ze środowiska, ale jednocześnie zobowiązuje do jego
ochrony.
Szczegółowe przepisy ochrony środowiska, stanowiące podstawy zrównoważonego rozwoju kraju
zawarte są w różnych ustawach i rozporządzeniach wykonawczych.
Poza krajowym ustawodawstwem chroniącym środowisko, jest ono chronione, jako dobro
wspólne całej ludzkości:
• Konwencjami międzynarodowymi,
• Porozumieniami międzynarodowymi
• Porozumieniem dwustronnym i wielostronnym, w tym z Unią Europejską- Ratyfikowanymi
przez Polskę.
Dnia 16 grudnia 1991r. podpisany został Układ Europejski o stowarzyszeniu Polski ze
Wspólnotami Europejskimi. Wszedł on w życie 1 lutego 1994r. Wkrótce po upływie dwóch miesięcy
Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w UE, które oznacza, że z chwilą uzyskania tego
stanowiska obowiązuje prawo ochrony środowiska UE staje się dla Polski wiążące.
W układzie Europejskim do problematyki ochrony środowiska przywiązuje się duże znaczenia, które
m.in. zobowiązuje Polskę w art.71 do “pełnego zagwarantowania, że wymogi ochrony środowiska
będą od samego początku włączone do polityki”. Ponadto do problematyki ochrony środowiska odnosi
się w Układzie Europejskim szereg innych postanowień. W art. 68n i 69 Państwo polskie zobowiązało
się poprzez przyjęcie międzynarodowych standardów ochrony środowiska do stopniowego
dostosowywania i integracji prawa wewnętrznego z wymogami prawa ochrony środowiska Wspólnoty
Europejskiej.
W art.80 odnoszącym się w całości do ochrony środowiska za zadanie priorytetowe uznano walkę z
pogarszającym się stanem środowiska. Realizacja tego zadania w myśl postanowień tego artykułu
winna się koncentrować m.in. na :
• Zwalczanie zanieczyszczeń powietrza i wody,
• Zmniejszanie ilości odpadów i bezpiecznej ich utylizacji,
• Oddziaływaniu rolnictwa na środowisko naturalne,
• Ochrona lasów, flory i fauny
• Planowanie gospodarki gruntami
Na tle wielu zadań z zakresu ochrony środowiska ujętych w Układzie Europejskim nasuwa się
pytanie: czy i w jakim stopniu obowiązuje w Polsce prawo nadążania za wymogami w tym zakresie.
Na pytanie to wypada dać odpowiedź pozytywną, szczególnie, gdy chodzi o postanowienia
obowiązujące już w obecnej Konstytucji, w której najistotniejsze znaczenie ma art. 5 “Rzeczpospolita
Polska strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju”. Oznacza to, iż zrównoważony rozwój z zapewnieniem ochrony
środowiska w nowej Konstytucji uzyskał taką samą rangę jak w Konstytucji UE.
Natomiast ustawy ochrony środowiska fundamentalne po Konstytucji źródło polskiego prawa
ochrony środowiska ulegają systematycznej harmonizacji ze standardami UE.
Dla przykładu podaje się kilka bardzo ważnych ustaw odnoszących się bezpośrednio do ochrony
środowiska, szczególnie na obszarach wiejskich:
v Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r.-“Prawo Ochrony środowiska” opublikowana w Dz.U. Nr 62 z
2001r.
v Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r.- “O odpadach” - opublikowana w Dz.U. Nr 62 z 2001r.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
v Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. “Prawo wodne” opublikowana w Dz.U.115 z 2001r.
v Ustawa z dnia 26 lipca 2000r.- “O nawozach i nawożeniu” – opublikowana w Dz.U. Nr.89 z
2000r.
v Ustawa z dnia 7 grudnia- “Ochrona przyrody”- opublikowana w Dz.U. Nr3 z 2001r.
Około 60% ogólnej powierzchni Polski jest użytkowane rolniczo. Rolnictwo poprzez produkcję
powoduje zmiany właściwości wody, gleby, powietrza oraz przyczynia się do zmian bioróżnorodności
w krajobrazie wiejskim. Największe zagrożenie dla środowiska ze strony rolnictwa stanowią związki
azotu, które w wyniku wymycia trafiają bezpośrednio do wód powierzchniowych i gruntowych lub do
atmosfery na skutek emisji amoniaku i są stracone dla produkcji rolnej.
Podejmowanie działań ochronnych przez rolników na terenach wiejskich na rzecz środowiska
jest nie tylko koniecznością wynikającą z różnych regulacji ustawowych, ale są również korzystne
dla samych rolników gdyż:
• Zapewniają korzystanie w pierwszej kolejności z czystej wody,
• Poprawiają walory rekreacyjne terenów wiejskich, które mogą być dodatkowym źródłem
dochodu dla rolnika,
• Pozwalają zmniejszyć wydatki na nawozy mineralne i środki ochrony roślin przy
wprowadzeniu w produkcji rolnej przyjaznych dla środowiska praktyk.
W 1999r. opracowany został “Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej”, aktualnie nowelizowany w
dostosowaniu do obowiązującego w Polsce prawa ochrony środowiska.
Kodeks z jednej strony kształtuje właściwą postawę rolników wobec obowiązującego prawa, a
informując co jest dozwolone lub zabronione, zapobiega popełnianiu wykroczeń, z drugiej strony uczy
jak ograniczać ujemne oddziaływanie rolnictwa na środowisko.
1. Zarządzanie gospodarstwem rolnym w rolnictwie zrównoważonym
Zarządzanie polega na codziennej realizacji procesów produkcyjnych w poszczególnych działach
produkcji (roślinnej i zwierzęcej) i w całym gospodarstwie. Aby zarządzać i podejmować optymalne
decyzje, trzeba mieć dostęp do właściwych i aktualnych informacji o gospodarstwie. Minimalna
dokumentacja potrzebna do właściwego zarządzania gospodarstwem rolnym winna obejmować:
• Aktualną mapę zasobności gleb w zawartości podstawowych składników i odczyn gleb,
• Zmianowanie i plan nawożenia (zał.)
• Karta dokumentacyjna pola (zał.)
• Stosowane środki ochrony roślin (zał.)
• Obrót stada zwierząt i ich wydajności (przykład zał.)
• Ewidencję wpływów i wydatków
Organizacja produkcji roślinnej odbywa się w ramach płodozmianu, a produkcji zwierzęcej w
ramach przemyślanego i racjonalnego obrotu.
Płodozmian powinien obejmować 3-4 gatunki roślin na glebach lekkich i 4-5 gatunków na glebach
cięższych.
Ułożenie płodozmianu winno być poprzedzone szeregiem analiz i bilansów:
• Bilansem pasz własnych z uwzględnieniem produkcji pasz na użytkach zielonych. Przy
założeniach, że obsada zwierząt nie powinna przekraczać 1,5 SD na 1ha UR
• Analizą warunków naturalnych gospodarstwa klasa gleb i wynikającego z niej doboru
gatunków roślin
• Bilansu substancji organicznej(zał. -przykł.)- i składników mineralnych z uwzględnieniem
racjonalnego zagospodarowania odchodów zwierząt i resztek pożniwnych lub nawozów
zielonych(zał.)
Roczna dawka nawozów organicznych nie może przekraczać ilości zawierającej 170 kg
azotu/1ha.
•
•
•
Doboru gatunków i odmian odpornych na patogenny,
Unikania bezpośrednich następstw roślin o podobnej wrażliwości na te same patogenny (np.
przemiennie rośliny jare i ozime , zbożowe i niezbożowe).
W miarę możliwości we wszystkich ogniwach zmianowania: rośliny ozime / jare powinny być
uprawiane wsiewki i poplony ograniczające wymywanie azotanów
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
•
•
•
•
•
Sposób uprawy roli dostosować do stanu pola po zbiorze rośliny przedplonowej i wymagań
rośliny następnej
Pożniwna i przedsiewna uprawa roli
Przyorywanie rozdrobnionej słomy zbóż, rzepaku i kukurydzy (absolutny zakaz spalania)
Unikania uproszczonej uprawy roli, gdyż temu musi towarzyszyć zwiększone zużycie
chemicznych środków ochrony roślin, a w szczególności herbicydów,
Chemiczne środki ochrony roślin stosować jako uzupełnienie metod agrotechnicznych, a
zabiegi wykonywać na podstawie aktualnego nasilenia występowania agrofagów kierując się
tzw. progiem szkodliwości. Próg szkodliwości jest to taka liczebność szkodnika, nasilenia
choroby, czy liczby chwastów, przy której wartość spodziewanej utraty plonu przewyższa
koszt wykonania zabiegu ochronnego.
2. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami rolniczymi
Główne rodzaje i źródła zanieczyszczeń pochodzących z rolnictwa oraz ich skutki dla środowiska.
Rodzaje zanieczyszczeń
Składniki pokarmowe roślin,
głównie azotany i fosforany
Substancje toksyczne- środki
ochrony roślin, metale ciężkie
Drobne organiczne i
nieorganiczne cząstki gleby,
tworzące zawiesinę
Skutki dla środowiska
Źródła zanieczyszczeń
Pogorszenie jakości wody pitnej, Nawozy organiczne lub
nadmierny rozwój planktonu w
mineralne w nadmiernych
wodach otwartych, zakwity wód dawkach lub w zły sposób
składowane lub stosowane
Skażenie wód, zagrożenie dla
Chemiczna ochrona roślin,
życia biologicznego w wodach,
stosowanie osadów ściekowych i
wyłączenie wód z rekreacji
kompostów przemysłowych
Zagrożenie dla życia
Erozja wodna i wietrzna,
biologicznego, wyłączenie wód z stosowanie nawozów
rekreacji, trudny przesył wody
naturalnych i organicznych
Miejsce gromadzenia odchodów zwierzęcych oraz odpadów stanowią największe źródło
zanieczyszczenia wód gruntowych w obrębie zagrody wiejskiej. Dlatego tak ważne jest posiadanie
szczelnych podłóg w pomieszczeniach inwentarskich, szczelnych zbiorników bezodpływowych na
stałe i płynne odchody i odpady gospodarskie.
Obornik może być gromadzony i przechowywany tylko i wyłącznie na powierzchniach
utwardzonych i szczelnych (płyty gnojowe, podłogi w pomieszczeniach inwentarskich)
uniemożliwiających przenikanie wycieków do gruntu, oraz zaopatrzonych w instalacje odprowadzające
wycieki do szczelnych zbiorników na gnojówkę i wodę gnojową. Pojemność płyty gnojowej powinna
zapewniać możliwość przechowywania obornika przez okres 6 m-cy. W praktyce powierzchnia płyty
obornikowej, przy wysokości pryzmy obornika 2 m powinna wynosić 3,5 m2 na 1 sztukę dużą
inwentarza.
Nie należy jak to jest często stosowane, przechowywanie obornika w pryzmach polowych.
Pojemność zbiorników na gnojówkę musi wystarczać na przechowanie na okres również 6-ciu
2
miesięcy. Potrzebna pojemność zbiornika na gnojówkę wynosi 2,4 m na 1 sztukę dużą, a wraz z
3
wodą gnojową 3,0 m na 1 sztukę dużą. Natomiast przy bezściółkowym systemie utrzymania zwierząt
(bydło, trzoda) pojemność zbiornika na gnojowicę powinna wynosić 11 m3 na 1 sztukę dużą na 6-cio
miesięczny okres magazynowania.
Nie wolno do zbiorników na gnojowicę odprowadzać innych ścieków (komunalnych) i odpadów
płynnych z wyjątkiem wody z mycia i instalacji udojowych.
Również soki kiszonkowe przenikające do wód powierzchniowych i gruntowych nie tylko je
zanieczyszczają ale są stratą azotu dla rolnictwa. Z 25 ton zakiszonej masy zielonej (średni plon masy
zielonej z 1 ha) odpływa ok. 14 kg cennego azotu. Dlatego też zakiszanie i przechowywanie pasz
soczystych powinno się odbywać w silosach lub na płytach obornikowych o szczelnym podłożu i
wyposażonych w studzienki zbiorcze na odcieki. Soki te należy rozlewać na użytki rolne z których
pochodziła zakiszana masa zielona.
Natomiast ścieki komunalne ze zbiorników bezodpływowych w żadnym wypadku nie mogą
być rozlewane na pola a jedynie dostarczane do najbliższej oczyszczalni ścieków.
W gospodarstwie domowym istnieje szereg odpadów, które powinny być tak
zagospodarowane aby nie były źródłem zanieczyszczenia wód gruntowych.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
Odpady organiczne takie jak resztki pożywienia, zielona masa, - winny być kompostowane lub
usuwane na pryzmy obornika.
Odpady papierowe – spalane w piecach
Odpady nieorganiczne (tworzywa sztuczne, metale, szkło) posegregowane-przekazywać do punktów
zbiórki odpadów lub na wysypiska wiejskie – nigdy do lasów i rowów.
Zużyte oleje i smary przekazywać do stacji benzynowych lub innego punktu zbiorczego.
Przyczynami zanieczyszczenia wód z obszarów użytków rolnych mogą być nadmierne, nie
kontrolowane dawki nawozów organicznych, mineralnych, i środków ochrony roślin, a także
niewłaściwy sposób i terminy ich stosowania.
Nie należy stosować:
- wszelkich nawozów na glebach zalanych wodą oraz przykrytych śniegiem lub zamarzniętych
do głębokości 30 cm,
- nawozów naturalnych (obornik, gnojówka, gnojowica, ścieki i osady ściekowe) i mineralnych
azotowych na glebach bez okrywy roślinnej na stokach o nachyleniu większym niż 10%,
- gnojówki i gnojowicy pogłównie na rośliny przeznaczone do bezpośredniego spożycia przez
ludzi,
- obornika, gnojówki i gnojowicy w odległości mniejszej niż 20 m od stref ochronnych źródeł i
ujęć wody, brzegu zbiorników oraz cieków wodnych,
- gnojówkę, gnojowicę, ścieki i osady ściekowe na gruntach na których woda gruntowa zalega
płycej niż 1,2 m.
Dawki nawozów naturalnych (obornik, gnojówka, gnojowica) należy ustalać wg zawartości w nich
azotu działającego. Azot działający wykazuje takie samo działanie nawozowe jak azot nawozów
mineralnych
Przy przeliczeniu azotu całkowitego podanego w załączniku na azot działający należy posługiwać
się wzorem:
azot działający = azot całkowity x równoważnik nawozowy
Gdzie równoważnik nawozowy wynosi:
- dla obornika: jesienią –
0,30, wiosną 0,30.
- dla gnojowicy: jesienią –
0,50, wiosną 0,60.
- dla gnojówki: jesienią –
0,50, wiosną 0,80.
Roczna dawka nawozu naturalnego nie może przekraczać jego ilości zawierającej 170 kg azotu
całkowitego na 1 ha użytków rolnych.
Jeżeli ilość nawozów naturalnych produkowanych w gospodarstwie, przeliczonych na azot
całkowity przekracza 170 kg azotu na 1 ha, wskazuje to na nadmierną obsadę inwentarza. W takim
wypadku rolnik powinien albo zmniejszyć obsadę inwentarza, albo mieć umowę na sprzedaż
nadwyżkowych ilości nawozów naturalnych.
Przyjmując 170 kg azotu całkowitego na 1 ha użytków rolnych jako optymalną dawkę, która w
najmniejszym stopniu wpływa na zanieczyszczenie wód gruntowych związkami azotu zaleca się
stosowanie:
- nie więcej jak 40 ton obornika na 1 ha
3
- nie więcej jak 45 m gnojowicy na 1 ha
Optymalnymi terminami stosowania nawozów naturalnych ze względu na najmniejsze straty azotu
zarówno w formie gazowej (amoniak) jak i przesiąku do wód gruntowych jest wczesna wiosna.
Nawozy naturalne po wywiezieniu na pole muszą być nie później jak następnego dnia
przyorane lub wymieszane z glebą. Pogłówne stosowanie nawozów naturalnych w postaci stałej i
płynnej dopuszczalne jest tylko na użytkach zielonych i wieloletnich uprawach polowych.
Stosowanie ścieków jest dozwolone do nawadniania i nawożenia użytków rolnych oraz
stawów, przeznaczonych do hodowli i chowu ryb, po uprzednim uzyskaniu pozwolenia wodno
prawnego.
Nawozy mineralne szczególnie azotowe powinny być stosowane w dawkach odpowiadających
potrzebom nawozowym roślin. W tym względzie należy wziąć pod uwagę różnicę pomiędzy
potrzebami nawozowymi roślin i ilością azotu działającego w zastosowanych nawozach naturalnych.
Przy stosowaniu środków ochrony roślin oprócz rozważnego rozpoznania patogena i terminu
zastosowania środka należy:
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
-
-
-
-
zapoznać się z prognozą pogody, a w szczególności z siłą i kierunkiem wiatru,
sprawdzić, czy sprzęt używany do oprysku jest sprawny technicznie, wymóg atestu oraz
przeszkolenia w zakresie bezpiecznego dla ludzi i środowiska wykonania zabiegu,
znać prawidłowy sposób przechowywania, przemieszczania, mieszania i przygotowywania
określonego stężenia roztworów. Zapoznanie się z instrukcją stosowania środka ochrony
roślin,
pozostawić bez oprysku obrzeża pól, głównie tych które graniczą z zadrzewieniami, rowami,
żywopłotami, oczkami wodnymi śródpolnymi. Te enklawy są bardzo ważnym siedliskiem dla
pożytecznych owadów, ptaków – sprzymierzeńców rolnika,
wcześniej powiadomić sąsiadów, szczególnie posiadaczy pszczół o terminie stosowania
środka owadobójczego, którego działanie jest niebezpieczne dla pszczół
pamiętać, że chemiczne środki ochrony roślin można stosować sprzętem naziemnym, na
polach oddalonych co najmniej 5 m od dróg publicznych, i co najmniej 20 m od zabudowań,
ogrodów, pasiek, plantacji roślin zielarskich, rezerwatów i parków przyrody, linii brzegowej
wód powierzchniowych i od granic strefy ochronnej, ujęć wody pitnej,
pamiętać aby wodę z mycia zbiornika opryskiwacza wypryskać na chronionym polu,
puste opakowania po chemicznych środkach ochrony roślin bezwzględnie odstawiać tam skąd
środek został zakupiony. Inne pozbycie się tych opakowań nie może wchodzić w rachubę.
3. Ochrona gruntów rolnych
Gleba, obok przebiegającego bardzo powoli ale stale procesu tworzenia, podlega równocześnie
procesom degradacji fizycznej, chemicznej i biologicznej. Degradacja gleb powoduje również
określone skutki środowiskowe, wykraczające poza samo środowisko glebowe.
Wszystkie wymienione procesy degradacji w konsekwencji prowadzą do
zmniejszenia żyzności gleby, czyli jej zdolności do wydawania dużych i o dobrej
jakości plonów. Ochrona gleby jest szczególnym obowiązkiem rolnika, dla którego
stanowi ona warsztat pracy i podstawę utrzymania.
a/ Degradacja fizyczna
Polega na stracie określonej masy gleby w wyniku procesów erozji wodnej i
wietrznej oraz na pogorszeniu właściwości powietrzno-wodnych gleby
(zaskorupianie, zbitość, rozpływanie się gleby).
Szkodliwość erozji wodnej polega na niszczeniu wierzchniej warstwy gleby
oraz na przemieszczaniu cząstek glebowych i składników mineralnych zawartych w
glebie do wód powierzchniowych. Zagrożeniem dla jakości wód stanowią azot i
fosfor.
Przeciwdziałanie erozji wodnej to przede wszystkim:
- trwałe zadarnianie lub zalesienie gruntów na stokach o nachyleniu 12 o
- zabiegi przeciwerozyjne (głęboszowanie, uprawa bezorkowa) na gruntach o
nachyleniu 6o-12o,
- zabiegi uprawowe w kierunku poprzecznym do nachylenia stoku na gruntach
położonych na stokach o nachyleniu do 6o (pług obracalny),
- stosowanie płodozmianu przeciwerozyjnego (motylkowe, ich mieszanki z
trawami oraz rośliny ozime w skład których poleca się żyto, pszenżyto i
rzepak, oraz uprawę poplonów ścierniskowych i ozimych).
Szkodliwość erozji wietrznej polega na zwiewaniu wierzchniej warstwy gleby,
przez co następuje odsłanianie korzeni roślin, i zanieczyszczanie wód
powierzchniowych cząsteczkami gleby w których są składniki mineralne i organiczne
a także pozostałości środków ochrony roślin.
Przeciwdziałanie erozji wietrznej to przede wszystkim:
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
-
zakładanie, pielęgnowanie, oraz utrzymanie tam gdzie są śródpolnych
zadrzewień i zakrzaczeń,
stałe utrzymanie gleby pod okrywą roślinną (rośliny wieloletnie, zielone pola),
stosowanie uprawy bezorkowej (bez odwracania gleby), unikania stosowania
glebogryzarki),
zalesianie lub zakrzaczanie występujących na terenie gospodarstwa wydm.
Gleba o dobrej strukturze zapewnia roślinom i organizmom glebowym właściwe
stosunki powietrzno-wodne.
Utrzymanie dobrej struktury gleby jest wynikiem świadomego postępowania rolnika i
powinno polegać na:
- właściwym doborze i kolejności roślin w zmianowaniu,
-
zabiegi uprawowe winne zapewnić dobre spulchnianie roli i wyrównanie jej
powierzchni (pług obracalny lub wahadłowy)
utrzymanie właściwego stanu wierzchniej warstwy gleby – uprawa pożniwna
(gruber)
utrzymania optymalnego odczynu gleb i zawartości w niej substancji
organicznej,
zapewnienie sprawnego działania systemu melioracyjnego, odwadniającego i
nawadniającego glebę.
b/ Degradacja chemiczna
Polega na stratach składników pokarmowych roślin, nagromadzenia substancji
szkodliwych oraz na zakwaszeniu i zasalaniu gleb. Proces ten prowadzi do
zmniejszania żyzności gleb oraz zanieczyszczania wód powierzchniowych i
gruntowych.
Aby skutecznie temu przeciwdziałać poprzez odpowiednie zarządzanie
gospodarstwem rolnym musimy znać jakość swoich gleb. Współpraca ze Stacją
Chemiczno-Rolniczą i zalecanie jej odpowiednich badań gleb pozwoli na podjęcie
odpowiednich decyzji.
Jako gleby zdegradowane należy traktować gleby silnie zakwaszone i o bardzo
niskiej zawartości przyswajalnych składników pokarmowych.
Odczyn gleby wywiera wpływ bezpośredni i pośredni na wzrost, rozwój i plonowanie
roślin. Wpływ pośredni polega na zmianie przyswajalności składników pokarmowych,
zmianie toksyczności składników szkodliwych, a także na zmianach składu i
aktywności mikroorganizmów glebowych.
Badania odczynu gleby należy zlecać nie rzadziej niż co 4-6 lat. Wyniki badań
przekazywane są rolnikowi w postaci mapek odczynu i potrzeb wapnowania gleb.
Dla orientacji podaje się:
Odczyn gleby
- bardzo kwaśny –pH do 4,5
- kwaśny –pH 4,6-5,5
- lekko kwaśny –pH 5,6-6,8
- obojętny –pH 6,8-7,2
- zasadowy –pH od 7,2
Potrzeby wapnowania
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone / zbędne
zbędne
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
Kwaśnemu odczynowi gleby towarzyszy często niedobór magnezu. Jeżeli jest on
potwierdzony analizą gleby, należy stosować nawozy wapniowo-magazynowe.
Do odkwaszania gleb można stosować tylko nawozy wapniowe i wapniowomagazynowe dopuszczone do obrotu i stosowania w rolnictwie. Ka żda partia takich
nawozów musi posiadać atest, który niezbędny jest do ustalania dawki na hektar.
Nawozy wapniowe powinny być rozsiewane, najlepiej po żniwach i winne być
wymieszane z glebą. Można je również stosować na przedwiośniu na glebę
powierzchniowo zamarzniętą nie podtopioną.
Nawozy wapniowe nie mogą się znaleźć w bezpośrednim kontakcie z nawozami
naturalnymi, gdyż w wyniku reakcji chemicznych zachodzą straty azotu.
Aby uzyskiwać zadawalające i dobrej jakości plony koniecznym staje się
zaopatrzenie roślin w podstawowe składniki pokarmowe, azot, fosfor i potas. W celu
uniknięcia nadmiaru tych składników w glebie (nadmiar wymywany zanieczyszcza
wody gruntowe i powierzchniowe) należy zlecić Stacji Chemiczno-Rolniczej
wykonania badań na zawartość przyswajalnych form w odstępach czasu co 4-6 lat.
Za optymalną ze względów produkcyjnych i ekonomicznych i ekologicznych
uznaje się zasobność gleb w przyswajalne składniki oznaczone na mapie barwą
żółtą. Na takich glebach dawki nawozów naturalnych i mineralnych winne
odpowiadać potrzebom pokarmowym roślin (Załącznik).
Na glebach o bardzo niskiej i niskiej zawartości podstawowych składników, na
mapie oznacza się barwą brunatną i czerwoną. W takim wypadku konieczne jest
stosowanie zwiększonej ilości fosforu i potasu do ok. 50% od ich pobrania.
Na glebach o wysokiej i bardzo wysokiej zawartości fosforu i potasu,
oznaczonych na mapie barwą niebieską i zieloną, dawki tych składników mogą być
mniejsze o ok. 50% od potrzeb pokarmowych roślin.
Należy pamiętać, że żywienie roślin musi być zrównoważone, to znaczy każdy
składnik powinien być roślinie dostarczony w optymalnej ilości, a wszystkie składniki
muszą do siebie pozostawiać w optymalnym stosunku. Niedobór lub nadmiar
jednego powoduje ograniczenie plonu i jego jakości, oraz niekorzystnie oddziaływuje
na środowisko przyrodnicze.
c/ Ochrona przed degradacją biologiczną
Degradacja biologiczna obejmuje procesy zmniejszania się zawartości
substancji organicznej (węgla organicznego) oraz niekorzystne zmiany w składzie
mikroflory i mikrofauny glebowej. W składzie mikroflory i mikrofauny zaczynają
przeważać mikroorganizmy szkodliwe dla roślin.
Substancja organiczna wpływa korzystnie na cechy biologiczne, chemiczne i
fizyczne gleby. W miarę jej wzrostu poprawia się struktura i łatwość uprawy gleby,
zwiększa się jej pojemność wodna i zawartość składników pokarmowych oraz
polepsza odporność gleby na erozję i degradację fizyczną i chemiczną.
Stosowanie dobrze rozłożonego obornika i kompostów, przyorywanie resztek
pożniwnych w tym słomy (nie palenie) z dodatkiem azotu oraz uprawa roślin
wieloletnich (rośliny motylkowe i ich mieszanki z trawami) zwiększają aktywność
biologiczną, a zarazem i żyzność gleby. Glebę taką zamieszkują różnorodne i liczne
organizmy (bakterie, grzyby, drobne zwierzęta), które spełniają właściwą dla każdego
gatunku rolę w utrzymaniu żyzności gleby. Np. obecność widocznych gołym okiem
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
dżdżownic świadczy o żyzności gleby jak również o braku szkodliwych
zanieczyszczeń gleby.
Do czynników oddziałujących ujemnie należą natomiast stosowanie nadmiernych
dawek nawozów mineralnych i gnojowicy, oraz uprawy po sobie roślin powodujących
tzw. zmęczenie gleby (koniczyna, burak, łubin).
Do zmianowań wysyconych zbożami (częsta praktyka w gospodarstwach rolnych)
powinno się wprowadzać rośliny sanitarne (owies, rzepak, rośliny strączkowe)
zapobiegające nagromadzaniu organizmów szkodliwych.
ZAŁĄCZNIKI:
Gospodarowanie zgodnie z ochroną środowiska
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
Zmianowanie i plan nawożenia
Kartą dokumentacyjna pola
Stosowane środki ochrony roślin
Przykład obrotu stada bydła
Przykład obrotu stada trzody chlewnej
Uwagi do obrotu stada
Współczynniki przeliczeniowe dla ważniejszych grup zwierząt
Ilość nawozów naturalnych i składników w nawozach od 1 sztuki zwierząt na
rok
Współczynniki reprodukcji i degradacji substancji organicznej
Pobranie składników na jednostkę plonu roślin
Dawki wapna w tonach Ca O/ha
Zawartość składników mineralnych w nawozach organicznych
Ilość składników pokarmowych zawartych w resztkach pożniwnych
Wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów organicznych i
mineralnych.
Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( 699 i 700 )z dnia 14 maja
2002r.
Wykaz adresowo-towarowy gospodarstw ekologicznych Dolnego Śląska
Opracowano na podstawie
Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com