1.1. - Sklep WSiP - Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

Koncepcja cyklu wydawniczego zarządzanie informacją: Izabela Handel
Projekt okładki i strony tytułowej: Agata Jaworska
Zdjęcie na okładce: katalog PhotoAlto/PhotoStock
Projekt makiety: Ewa Marszał-Demianiuk
Redaktor inicjujący i merytoryczny: Izabela Handel
Redaktor techniczny: Danuta Gąsiorowska
Podręcznik jest pierwszą książką z cyklu wydawniczego o nazwie: zarządzanie informacją. Zawiera systematyczną prezentację treści kształcenia zgodnych z podstawą programową oraz zatwierdzonym przez MENiS programem nauczania LP-ZI/MENiS/2002.08.19 w profilu „zarządzanie informacją” na poziomie liceum profilowanego.
Podręcznik jest adresowany do uczniów klas I liceów profilowanych o profilu zarządzanie
informacją. Wydawnictwa polecają go także uczniom liceów ogólnokształcących i techników –
do przedmiotu technologia informacyjna.
Podręcznik zawiera wiadomości o różnych rodzajach źródeł informacji, sposobach ich doboru oraz
zasadach korzystania ze źródeł informacji dostępnych za pomocą komputera. W kolejnych częściach podręcznika podano wiadomości o wyszukiwaniu informacji w bazach danych, o narzędziach do wyszukiwania informacji w Internecie, o porządkowaniu i zapisywaniu danych oraz
o tworzeniu własnych publikacji i nowych baz danych.
Podręcznikowi towarzyszy płyta Wyszukiwanie, selekcjonowanie i gromadzenie informacji. Cz. 1
– Materiały uzupełniające, której zasoby zostały przedstawione w tabeli we „Wstępie” do książki.
Realizacja wielu tematów i ćwiczeń, zawartych w podręczniku, wymaga dostępu do Internetu, dlatego warto zadbać o optymalną konfigurację sieci, która przyspieszy otwieranie stron WWW na
komputerach. Szczególnie istotne są ustawienia maksymalizujące wykorzystanie łącza do Internetu oraz, w zależności od używanej przeglądarki, konfiguracja serwera proxy. Niektóre witryny,
zwłaszcza zawierające wiele plików graficznych, warto w całości zapisać na dysku. Do tego celu
można wykorzystać np. program Getleft, znajdujący się na płycie dołączonej do podręcznika.
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty
i wychowania i wpisany do wykazu podręczników szkolnych przeznaczonych do nauczania
w profilu „zarządzanie informacją” na poziomie liceum profilowanego, na podstawie recenzji rzeczoznawców: mgr Zofii Gońdy-Ciupy, dr. inż. Bogdana Kamińskiego, dr. inż. Roberta
Kowala, dr. Marka Gumkowskiego.
Numer dopuszczenia: 27/03
ISBN 83-02-08798-X (podręcznik)
ISBN 83-02-08799-8 (płyta)
ISBN 83-02-09499-4 (całość)
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
Warszawa 2003
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
Al. Jerozolimskie 136, 02-305 Warszawa
www.wsip.com.pl
Wydanie trzecie
Ark. druk.: 9,5
Skład i łamanie: Krzysztof Galicki/DTP WSiP S.A.
Druk i oprawa: Łódzka Drukarnia Dziełowa S.A.
Spis treÊci
Wstęp
7
1. Współczesne źródła informacji
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.
1.7.
1.8.
10
Klasyfikacja źródeł informacji 10
Procesy, którym podlega informacja 11
Plusy i minusy Internetu 13
Komunikacja niewerbalna 15
Informacja tekstowa 17
Fotografia i obraz cyfrowy w Internecie 19
Prawda czy fałsz? Sztuka iluzji 24
Zasady korzystania z informacji z Internetu 26
1.8.1. Ustawa o prawie autorskim 26
1.8.2. Prawa autorskie osobiste i majątkowe 26
1.8.3. Przykłady interpretacji praw osobistych i majątkowych
1.8.4. Czas trwania autorskich praw majątkowych 29
2. Bazy danych i instytucje gromadzące informacje
27
31
2.1. Budowa i rodzaje baz danych 31
2.2. Biblioteki, czytelnie 32
2.2.1. Źródła informacji w bibliotekach 32
2.2.2. Procesy informacyjno-wyszukiwawcze bibliotek 33
2.2.3. Wyszukiwanie informacji w wybranych bibliotekach 36
2.3. Archiwa jako źródła informacji 39
2.4. Książki i czasopisma dostępne w Internecie 40
2.4.1. Elektroniczne formaty książek 40
2.4.2. Elektroniczne czasopisma 43
2.5. Bazy bibliotek uniwersyteckich 45
2.6. Bazy danych instytucji rządowych i środowisk biznesowych 47
2.7. Portale internetowe 48
2.7.1. Rodzaje portali internetowych 48
2.7.2. Portale horyzontalne i ich oferta 49
2.7.3. Przykłady wortali biznesowych 54
2.8. Witryny o świecie kultury i sztuki 55
2.8.1. Wiadomości wstępne 55
2.8.2. Strony teatrów polskich w Internecie 55
www.wsip.com.pl
3
Spis treÊci
2.8.3. Witryny o filmie 57
2.8.4. Wirtualne muzea i galerie 58
2.8.5. Telewizja i radio w Internecie 59
2.9. Encyklopedie i słowniki w Internecie 60
2.9.1. Encyklopedie w sieci 60
2.9.2. Leksykony, słowniki i serwisy dotyczące informatyki 61
2.9.3. Leksykony, słowniki i serwisy dotyczące literatury 62
2.9.4. Encyklopedie, leksykony, słowniki i serwisy dotyczące
historii 63
2.9.5. Encyklopedie, słowniki i serwisy dotyczące biologii
i medycyny 63
2.9.6. Encyklopedie, leksykony, słowniki i serwisy dotyczące
matematyki i fizyki 64
2.9.7. Słowniki i translatory w Internecie 64
2.10. Przykłady encyklopedii i translatorów dostępnych
na płytach CD-ROM 65
3. Wyszukiwanie i selekcjonowanie informacji
67
3.1. „Ukryte” zasoby Internetu 67
3.2. Zasady wyszukiwania informacji w bazach danych 68
3.2.1. Wiadomości wstępne 68
3.2.2. Wyszukiwanie informacji w internetowych bazach danych.
Ćwiczenia 69
3.2.3. Wyszukiwanie informacji w czasopismach, książkach
i encyklopediach w wersjach elektronicznych.
Ćwiczenia 70
3.3. Analiza porównawcza wybranej informacji zaczerpniętej z różnych
źródeł. Ćwiczenia 71
3.4. Strategia skutecznego szukania informacji w Internecie 72
3.5. Narzędzia wyszukiwawcze w Internecie 77
3.6. Przegląd narzędzi wyszukiwawczych 78
3.6.1. Przykłady wyszukiwarek globalnych 78
3.6.2. Przykłady wyszukiwarek i multiwyszukiwarek
krajowych 79
3.6.3. Prezentacja wyników w wyszukiwarkach
i multiwyszukiwarkach 81
3.6.4. Przykłady wyszukiwarek specjalistycznych 82
3.6.5. Wyszukiwanie informacji zapisanych w plikach
multimedialnych. Ćwiczenia 87
3.7. Kolejność listowania wyników w wyszukiwarkach
internetowych 88
3.7.1. Czynniki decydujące o pozycji strony na liście
wyników 88
4
Spis treÊci
3.7.2. Techniki oszukiwania robotów wyszukiwarek 89
3.7.3. Algorytmy określające kolejność wyników
wyszukiwania 90
3.7.4. Wyszukiwanie informacji za pomocą wyszukiwarek
ogólnotematycznych. Ćwiczenia 91
3.8. Ocena jakości i przydatności znalezionych informacji 92
3.9. Porządkowanie i formy zapisu danych 97
3.9.1. Formy zapisu danych z Internetu 97
3.9.2. Przeglądanie witryn w trybie offline 100
3.9.3. Zapisywanie plików za pomocą menadżera pobierania
plików 101
3.9.4. Tworzenie publikacji z wykorzystaniem informacji
z Internetu 101
4. Tworzenie relacyjnych baz danych w programie
Microsoft Access 103
Wiadomości wstępne 103
Podstawowe pojęcia dotyczące baz danych 103
Relacyjny model baz danych 104
Obsługa programu, podstawowe opcje i obiekty 106
Przeglądanie i edytowanie danych 108
Tworzenie nowej tabeli w siatce projektowej 113
4.6.1. Etapy tworzenia tabeli 113
4.6.2. Typy pól i ich właściwości 113
4.7. Typy relacji i więzy integralności w bazie danych 118
4.7.1. Typy relacji i ich własności 118
4.7.2. Reguły integralności bazy danych 119
4.7.3. Definiowanie relacji w bazie danych 120
4.8. Wprowadzanie danych do tabeli 121
4.9. Modyfikowanie projektu tabeli 122
4.10. Selekcjonowanie i modyfikowanie danych za pomocą
kwerend 124
4.10.1. Wprowadzenie 124
4.10.2. Tworzenie kwerendy wybierającej w siatce
projektowej 124
4.10.3. Definiowanie złożonych kryteriów wyboru rekordów
126
4.10.4. Definiowanie i formatowanie pól obliczeniowych oraz
wyrażeń wiążących 128
4.10.5. Przykłady wykorzystania kwerendy podsumowującej
oraz parametrycznej 130
4.10.6. Kwerendy funkcjonalne 131
4.11. Zarządzanie informacją w bazie za pomocą formularzy 134
4.11.1. Funkcje, opcje tworzenia i widoki formularzy 134
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
www.wsip.com.pl
5
Spis treÊci
4.11.2. Tworzenie formularza za pomocą narzędzia
Autoformularz 135
4.11.3. Wprowadzanie danych do formularzy 135
4.11.4. Modyfikowanie formularza w widoku projektu 136
4.11.5. Definiowanie wyrażeń w formularzu 139
4.11.6. Sortowanie i filtrowanie rekordów w formularzu 141
4.11.7. Tworzenie formularza z wykresem 142
4.11.8. Projektowanie nowego formularza w oknie
projektowym 143
4.12. Prezentacja danych za pomocą raportów 146
4.12.1. Wprowadzenie 146
4.12.2. Tworzenie Autoraportu 147
4.12.3. Tworzenie raportu za pomocą Kreatora raportu 147
4.12.4. Podsumowania w raporcie 149
4.13. Konstruowanie relacyjnej bazy danych – praca samodzielna 150
Wykaz literatury
152
W obecnym, trzecim wydaniu podręcznika zaktualizowano dane o serwisach
i adresach w Internecie.
Wst´p
Podręcznik jest adresowany przede wszystkim do uczniów liceów profilowanych
o profilu zarządzanie informacją. Polecamy go jednak także uczniom liceów
ogólnokształcących oraz techników, zawiera bowiem rozszerzenie wiadomości
z przedmiotu ogólnokształcącego, jakim jest technologia informacyjna. Należy również wziąć pod uwagę, że podręcznik ten jest powiązany merytorycznie
z książką „Technologia informacyjna” (wydaną nakładem WSiP S.A.), która
obejmuje podstawową wiedzę z tej dziedziny. Warto więc sięgnąć po podręczniki (ten i inne, zapowiadane na IV stronie okładki) do nauczania w profilu „zarządzanie informacją” – jako kontynuujące tematykę technologii informacyjnej.
Treść tego i kolejnych podręczników wyznacza podstawa programowa kształcenia w profilu „zarządzanie informacją”. Najważniejszym zadaniem tego kształcenia jest wyposażenie ucznia w wiedzę i umiejętności efektywnego korzystania
z zasobów informacji oraz posługiwania się narzędziami i technikami zarządzającymi informacją w różnych sferach życia.
W rozdziale pierwszym są omówione najważniejsze pojęcia związane
z klasyfikacją źródeł informacji oraz z procesami, którym podlega współczesna informacja. Przedstawione tam zagadnienia dotyczą również odczytywania
informacji wyrażonej w różnej formie. W rozdziale drugim są prezentowane instytucje i rodzaje baz danych, w których przechowuje się informacje zapisane
w formie elektronicznej. Ponieważ we współczesnym świecie Internet jest bardzo ważnym i w większości przypadków bezpłatnym źródłem informacji, temu
więc właśnie medium poświęcono w podręczniku najwięcej uwagi. Liczne przykłady i ćwiczenia służą wyjaśnieniom, w jaki sposób tworzy się zapytania w internetowych bazach danych oraz jak – z poszanowaniem prawa autorskiego – należy korzystać ze znalezionych informacji.
Rozdziały trzeci i czwarty zostały poświęcone wyszukiwaniu i selekcjonowaniu
informacji. W rozdziale trzecim przedstawiono najważniejsze narzędzia wyszukiwawcze, za pomocą których tworzy się proste i złożone zapytania w celu dotarcia do informacji zgromadzonych w sieci Internet. Wiele przykładów i ćwiczeń dotyczy metod i technik skutecznego wyszukiwania określonych danych.
Szczegółowo są omówione etapy oceny i selekcji znalezionych informacji, a następnie ich zapisu.
Kolejny – czwarty – rozdział prezentuje sposób tworzenia relacyjnych baz danych w środowisku programu Microsoft Access. Na przykładzie projektu bazy
danych hurtownia jest pokazany sposób tworzenia tabel i złożonych zapytań oraz
www.wsip.com.pl
7
Wst´p
zarządzania informacją w bazie danych za pomocą formularzy i raportów. Rozszerzeniem zagadnień dotyczących zarządzania danymi w bazie jest opis tworzenia makr i ich wykorzystania do automatyzacji zadań w bazie danych.
Oprócz wiadomości teoretycznych w podręczniku znajdują się liczne przykłady
konkretnych zastosowań zdobywanej wiedzy, ćwiczenia do samodzielnego wykonania oraz ćwiczenia z opisem kolejnych etapów wykonywania zadań. Rozdział czwarty zamyka samodzielne ćwiczenie, polegające na wykonaniu projektu bazy danych oraz zaprojektowaniu systemu zarządzania tą bazą.
Aby ułatwić korzystanie z podręcznika, zastosowano wyróżnienia w tekście:
● Nazwy klawiszy w tekście są opisane w kwadratowych nawiasach, np. [Enter],
[Ctrl]+[End].
● Ikonki
umieszczone i wyróżnione kolorem w tekście odpowiadają przyciskom poleceń na paskach narzędzi w wykorzystywanych aplikacjach.
● Symbol płyty
, umieszczony na marginesie, oznacza, że odpowiedni plik
lub katalog znajdują się na dołączonej do podręcznika płycie CD.
●
●
●
●
●
8
Wywołania opcji menu, nazwy przycisków w oknach dialogowych i na paskach narzędzi są zapisane szarą pogrubioną czcionką, np. Plik|Zapisz
jako…, Dalej,
Sortuj rosnąco.
Tytuły okien występujące w programie są oznaczone szarą pogrubioną kursywą, np. Właściwości.
Oryginalną składnię formuł, funkcji, kodu HTML, właściwości obiektów oraz
tekstów wpisywanych z klawiatury przedstawiono czcionką Courier, np.
=SUMA ([Wartość]), <BODY>, </BODY>.
Nazwy plików, nazwy pól wyboru, elementów w oknach dialogowych, nazwy
witryn internetowych, obiektów są przedstawione kursywą, np. hurtownia.mdb,
Tabele, Pracownicy, Onet.pl.
Treść ćwiczenia oraz przykładu kończy się znakiem ◆. Pod tekstem niektórych ćwiczeń jest dokładny opis sposobu wykonania zadania. Kolejne etapy
wykonywania ćwiczenia są poprzedzone znakiem ●.
Wst´p
Na płycie CD znajdują się następujące pliki:
KATALOG
Adresy
Autoprezentacja
Bazy Access
Bazy Access\Makra
Ćwiczenia
Encyklopedie\Esb
Encyklopedie\Esm
Encyklopedie\Muzyka
Galeria Plakatu
Filmowego
Getleft
Obrazy
Odpowiedzi
Prezentacja Archiwum
Program
Teksty
NAZWY PLIKÓW
adresy_czytanie.doc, adresy_mowa.doc, adresy stron.doc
autoprezentacja.porady.pps, film1.avi, film2.avi
hurtownia bez relacji.mdb, hurtownia.mdb
hurtownia z makrami.mdb, makra.doc
ćwiczenia dodatkowe, zapisane w edytorze tekstu
pliki instalacyjne encyklopedii biologia
pliki instalacyjne encyklopedii matematyka
plik.exe
witryna Galerii Plakatu Filmowego
wersja instalacyjna programu do kopiowania witryn
na dysk
obraz1.bmp,…, obraz10.bmp; obraz1.jpg,…, obraz10.jpg
antycypacja-uzupełniona.doc, odpowiedzi do umów.doc
AP Kielce_auto.pps; czytaj!.txt
program.doc (program nauczania do liceum profilowanego); zatwierdzenie_programu.doc
antycypacja.doc, antycypacja-cd.doc, bazy zasobów
archiwalnych.doc, czas trwania praw
autorskich-cd.doc, Internetowy Poszukiwacz.doc,
kompozycja.doc, umowa1.doc, umowa2.doc, zadanie
na czas.doc
Pliki na płycie CD zawierają dane potrzebne do wykonania ćwiczeń oraz ćwiczenia dodatkowe (w katalogu Ćwiczenia). Niektóre tematy zadań są tak sformułowane, że można je wykonać metodą projektów.
Plik adresy stron.doc w katalogu Adresy zawiera adresy serwisów internetowych,
które występują w podręczniku. Po przejściu do danego rozdziału stronę można
uruchomić automatycznie.
Warto obejrzeć filmy, będące uzupełnieniem wiadomości o komunikacji niewerbalnej. W filmach biorą udział absolwenci jednej ze szkół informatycznych,
a tematem jest pierwsza rozmowa z przyszłym pracodawcą. W filmowej prezentacji ukazano zarówno poprawne zachowania, jak i typowe błędy, które popełniają niedoświadczone osoby w tej nowej dla nich sytuacji.
Na płycie znajdują się ponadto pliki rozszerzające informacje z danego działu
tematycznego, jak np. wyszukiwanie za pomocą programu Internetowy Poszukiwacz, internetowe bazy instytucji gromadzących archiwalia, tworzenie makr
w programie Microsoft Access.
www.wsip.com.pl
9
1 Wspó∏czesne êród∏a informacji
1.1. Klasyfikacja êróde∏ informacji
Każdy bywa czasem źródłem informacji, a czasem – odbiorcą, choć często nie
zastanawiamy się nad tym. Z otaczającego świata docierają do nas – a także my
wysyłamy – różne sygnały. Sygnały, bodźce są odbierane przez nasze zmysły.
Za ich pomocą mózg je rejestruje, przyswaja, przetwarza i zapamiętuje. Stają się
one określonymi danymi, czyli informacją. Zmysły człowieka odbierają tylko
niewielką część bodźców, dlatego posługujemy się różnymi urządzeniami do ich
odbioru i następnie wydobycia z nich konkretnej informacji. Często wiąże się to
ze skomplikowanym przekształcaniem jej formy i skomplikowaną obróbką.
Z naukowego punktu widzenia źródłem informacji jest każdy obiekt, z którego
są czerpane informacje zaspokajające określone potrzeby informacyjne. Źródłami
informacji mogą być zarówno dokumenty, osoby lub instytucje, jak i zespół warunków: systemy, miejsca, organizacje, konferencje, spotkania itp., w których mogą być uzyskane przydatne wiadomości z różnych dziedzin życia i nauki.
Istnieje wiele klasyfikacji źródeł informacji. Jednym z podstawowych i ważniejszych kryteriów jest sposób utrwalania danych na określonym nośniku. Źródła
takie dzielimy na:
●
dokumentalne (dokumenty), definiowane jako materialne przedmioty, które
zawierają pewnego rodzaju informację utrwaloną za pomocą pisma, obrazu,
dźwięku, mowy itd.; niekiedy sam przedmiot może odgrywać rolę dokumentu (np. eksponat muzealny); obecnie oprócz tradycyjnego dokumentu coraz
częściej mamy do czynienia z dokumentem elektronicznym, określanym jako
zdematerializowana postać klasycznego dokumentu, w którym nie można dokonać zmiany;
●
niedokumentalne, będące obiektami przekazującymi informację, która nie
jest pod żadną postacią utrwalona materialnie i przechodzi bezpośrednio ze
źródła informacji do jej odbiorcy.
åwiczenie 1.1
Wymień przykłady różnych dokumentów elektronicznych. Nazwij nośnik, na
którym taką informację można zapisać, oraz urządzenie do takiego zapisu. ◆
10
Procesy, którym podlega informacja
åwiczenie 1.2
Źródła niedokumentalne dzielimy na instytucjonalne oraz osobowe. Wymień po
kilka takich źródeł w obu kategoriach. ◆
Ze względu na stopień przetworzenia dokumenty możemy podzielić na:
● pierwotne, mające postać, w jakiej sporządził je autor;
● wtórne, sporządzone z dokumentu pierwotnego lub pochodnego i mające
wszystkie, niezmienne jego cechy pod względem treści, a często i formy (np.
fotografie, kserokopie, skany dokumentu pierwotnego);
● pochodne, sporządzone na podstawie dokumentu pierwotnego lub wtórnego
w wyniku opracowania według określonych reguł; przedstawiają informację
o dokumencie pierwotnym i jego zawartości (np. bibliografie, kartoteka osobowa, katalog przedmiotowy).
Oprócz tradycyjnej formy zapisu dokumentu – druku – coraz częściej informacja jest zapisywana w sposób wymagający użycia urządzeń odtwarzających. Dlatego – uwzględniając formę przekazu informacji – źródła dokumentalne możemy podzielić na:
● piśmiennicze, w których informacja jest zapisana odręcznie (na papierze, tablicy, kamieniu itd.) lub w postaci wydruku;
● niepiśmiennicze, w których informacja jest zapisana jako dźwięk, obraz
statyczny, obraz ruchomy lub we wszystkich tych postaciach (formach)
jednocześnie.
1.2. Procesy, którym podlega informacja
I
nformacja to uporządkowane dane, fakty mające określone znaczenie, przekazywane do odbiorcy w celu dalszego ich przetworzenia i budowania wiedzy. Posługiwanie się zautomatyzowanymi metodami zbierania, przetwarzania, przechowywania i udostępniania informacji w możliwie przystępnej formie nazywamy
zarządzaniem informacją. Proces zarządzania wspomaga nowoczesna technologia informatyczna swymi zaawansowanymi narzędziami techniki i telekomunikacji. Dzięki sprawnej komunikacji osoby zarządzające informacją, dzieląc się
swoją wiedzą i doświadczeniem, zapewniają efektywne wykorzystanie informacji. Komunikacja ma na celu również korygowanie i eliminowanie błędów oraz
ocenę przygotowanej informacji.
www.wsip.com.pl
11
Wspó∏czesne êród∏a informacji
åwiczenie 1.3
Przeanalizuj schemat na rys. 1.1, a następnie dopisz po kilka przykładów pojęć
i czynności związanych z procesami, którym podlega informacja. ◆
Rys. 1.1. Schemat zarządzania informacją
Współcześnie, w stuleciu określanym często jako „wiek informacji”, podstawowym nośnikiem informacji i potężnym narzędziem w rękach polityków, producentów, handlowców, różnych grup formalnych i nieformalnych są media oraz
nowoczesne sieci teleinformatyczne, a zwłaszcza Internet. Te nowe interaktywne media znacznie rozszerzają możliwości dostępu do ogromnych zbiorów informacji i ułatwiają porozumiewanie się ludzi, ale jednocześnie powodują wiele negatywnych zjawisk i zagrożeń dla użytkowników sieci. Dlatego niezbędną
i podstawową umiejętnością powinno stać się nie tylko skuteczne wyszukiwanie,
ale również krytyczna ocena, selekcja oraz przetwarzanie i zapisywanie informacji z poszanowaniem prawa autorskiego.
12
Plusy i minusy Internetu
åwiczenie 1.4
Na środowisko informacyjne człowieka wpływa wiele czynników. Do ważniejszych należą: władza, środki masowego przekazu, instytucje edukacyjne, informacja naukowo-techniczna, środowisko naturalne, drugi człowiek, ludzie (grupy
religijne, formalne, nieformalne, polityczne i inne), technologie informacyjne,
Internet, biblioteki. Uporządkuj je w kolejności od największego do coraz mniejszego wpływu na Twoją sferę informacji. Wymień jeszcze inne czynniki mające
takie znaczenie. ◆
W kolejnych rozdziałach będziemy korzystać z informacji przede wszystkim
w formie elektronicznej, których źródłami pochodzenia są bezpośrednio Internet, dołączona płyta CD lub programy dostępne w pracowni szkolnej.
1.3. Plusy i minusy Internetu
Uznanie czegoś za pozytywne czy negatywne w wielu przypadkach jest oceną
subiektywną. Często oceniamy zjawiska przez pryzmat własnych korzyści i potrzeb. Klasycznym przykładem takiej niejednoznacznej oceny jest wykorzystanie
Internetu w sytuacjach niedozwolonych prawem – udostępnianie pirackich kopii
programów, filmów, muzyki. Wiele usług internetowych jest udostępnianych
anonimowo, co może sprzyjać przypadkom nadużyć w stosunku do osób młodych i niedoświadczonych (wulgarny język, dostęp do grup dewiacyjnych).
åwiczenie 1.5
W każdą z poniższych kratek wstaw plus, jeśli podaną cechę Internetu uznasz
za pozytywną, lub odpowiednio minus, jeśli uważasz ją za negatywną. Porównajcie i skomentujcie w klasie wyniki uzyskane podczas ćwiczenia. Dopisz inne
cechy, które nie zostały wymienione w ćwiczeniu. ◆
Najważniejsze cechy Internetu to:
● Interaktywne medium, które stwarza odbiorcy możliwość sterowania docierającymi do niego informacjami.
● Łatwość wytwarzania i rozsyłania informacji – każdy po kursie prostego
języka HTML jest w stanie opublikować swoją stronę w Internecie, np. na
bezpłatnych kontach WWW.
● Informacja w Internecie nie ma hierarchii ważności – o wyborze decyduje
sam użytkownik.
● Szybki i jednoczesny przekaz tych samych informacji do milionów ludzi (dysponujących połączeniem z Internetem), bez względu na istniejące w świecie
www.wsip.com.pl
13
Wspó∏czesne êród∏a informacji
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
14
podziały społeczne, rasowe, zawodowe (oczywiście wszędzie tam, gdzie Internet nie jest – w większym lub mniejszym stopniu – cenzurowany).
Informacje w Internecie są bardzo często „z pierwszej ręki” – fakty są przedstawiane bez opinii, recenzji, sugestii, ideologicznej poprawności.
Otrzymywanie niezamawianych informacji, zwłaszcza przesyłek pocztowych,
przeważnie zawierających reklamy. Przesyłkę taką, wysyłaną do bardzo wielu osób, określa się jako spam.
Łatwość poruszania się po sieci za pomocą hiperłączy na stronach WWW.
Przekazywanie i odbiór informacji w formie multimedialnej.
Specyfika zapisu informacji umożliwia łatwe odwołania, za pomocą hiperłączy, do innych źródeł informacji.
Koszt publikacji elektronicznej w Internecie przypadający na jednego użytkownika jest dużo niższy niż w wydaniu papierowym.
Łatwy dostęp do treści i grup patologicznych, subkulturowych, grup zajmujących się pornografią.
Internet zawiera wiele informacji niedokładnych, niekompletnych, niepewnych, a przez to niewiarygodnych. Często Internet jest określany jako „śmietnik informacyjny”.
Przebywając w sieci bez specjalnych zabezpieczeń, jesteśmy narażeni na utratę danych na naszym komputerze wskutek kradzieży, zniszczenia danych
przez człowieka lub wirusy komputerowe.
Bezmyślne, codzienne, wielogodzinne „żeglowanie” po sieci oraz prowadzenie pogawędek powoduje uzależnienie od Internetu (wewnętrzny przymus bycia w sieci) i alienację.
Informacja dociera do bardzo odległych miejsc taniej i szybciej niż w sposób
konwencjonalny. (Zależy to również od łącza i opłat, jakie ponosimy za korzystanie z Internetu. Tańsze są rozmowy telefoniczne z Polski przez Internet,
zwłaszcza do USA i Australii).
Internet spowodował swoisty rozwój „demokracji elektronicznej”. Wiele instytucji zgadza się lub prosi o wyrażanie opinii, komentowanie wydarzeń,
artykułów zamieszczanych w prasie, wypełnianie ankiet. Jest wiele grup dyskusyjnych zajmujących się komentowaniem wydarzeń politycznych, społecznych, informacji dotyczących osób z „pierwszych stron gazet”.
Mamy 24-godzinny dostęp do całego, czasami bardzo dużego, źródła informacji. Dane mogą być przechowywane bardzo długo, z reguły do chwili
istnienia „popytu” na nie lub do chwili istnienia danej witryny. Bardzo często informacje są archiwizowane w bazach danych.
W domu lub w innym miejscu, dysponującym połączeniem z siecią, zrobimy
zakupy, wyślemy i odbierzemy listy, dokonamy transakcji bankowych.
Poprzez sieć możemy korzystać z zasobów znajdujących się na komputerach
innych użytkowników (nie tylko poprzez FTP, ale przede wszystkim w sieciach wymiany plików).
Komunikacja niewerbalna
●
Internet jest narzędziem komunikacji w grupie oraz zespołowej pracy lub rozrywki (sieciowe wersje gier, dyskusje sieciowe, pomoc ekspertów lub anonimowych internautów).
● Internet umożliwia osobom niepełnosprawnym równoprawne komunikowanie się z innymi ludźmi, swobodną wymianę poglądów; czasem jest jedyną
możliwą drogą podjęcia pracy.
Podsumowanie. Internet nie może być jedynym źródłem informacji. Warto czerpać informacje z wielu źródeł, porównywać je, krytycznie oceniać i uzupełniać.
Aby w racjonalny sposób korzystać z Internetu, każdy potencjalny użytkownik
powinien zdobyć wiedzę i umiejętności takiego wyszukiwania i selekcjonowania
informacji w sieci, które doprowadzą do wyboru wiarygodnej i rzetelnej informacji, a odrzucenia tego, co stanowi informacyjny śmietnik. Użytkownik powinien znać możliwości, jakie oferuje Internet, jego zalety i wady. Wtedy szybko
i rozsądnie skorzysta z usług oferowanych w sieci, chroniąc jednocześnie swoje
zdrowie psychiczne i dane na komputerze połączonym z siecią.
Internet podlega ciągłym zmianom, tak więc adresy witryn podane w podręczniku mogą zostać zmienione, a same witryny – zlikwidowane lub przebudowane.
Można je jednak zastąpić podobnymi przykładami, których dobór pozostaje po
stronie nauczyciela lub ucznia.
1.4. Komunikacja niewerbalna
Komunikowanie się stanowi niezbędny warunek społecznego i indywidualnego
życia człowieka. Dzięki komunikacji stało się możliwe współdziałanie ludzi. Poza przekazami słownymi (werbalnymi) ludzie przesyłają sobie informacje postawą ciała, gestami, wyglądem. Taka forma przekazu informacji nazywa się komunikacją niewerbalną lub mową ciała. Jej zadaniem jest przede wszystkim
określanie stosunków międzyludzkich, wyrażanie emocji i postaw.
Naukowcy obliczyli, że 10% informacji czerpiemy ze słów, do 30% wnioskujemy z tonu głosu i sposobu artykułowania oraz do 60% z języka ciała. Nic zatem dziwnego, że język ciała, gestów i zachowań jest z powodzeniem wykorzystywany w biznesie i życiu prywatnym. Dzięki niewielkiemu treningowi można
dojść do biegłej znajomości tego specyficznego języka. Niektóre znaki tej bezgłośnej mowy są nam wrodzone, a innych musimy się nauczyć. Mowa ciała, wyrażająca takie uczucia, jak radość, smutek, strach, zdziwienie, złość, pogarda czy
wstyd, na całym świecie jest taka sama lub bardzo do siebie podobna. Znaczenie innych ruchów i gestów jest zdeterminowane kulturowo.
Mimo wielu podobieństw nie istnieje uniwersalny słownik gestów. Oznacza to,
że nie można jednoznacznie przypisać określonym gestom jakiegoś znaczenia.
Dlatego oprócz różnic kulturowych trzeba uwzględnić także różnice indywidualne. Na przykład pewne tiki lub gesty mogą być następstwem choroby, a nie
dezaprobaty czy niechęci do rozmówcy.
www.wsip.com.pl
15
Wspó∏czesne êród∏a informacji
Od ponad 40 lat psychologowie badają sytuację tzw. pierwszego wrażenia. Od
zwykłego poznania różni się tym, że jest bardzo silnie zabarwione emocjonalnie. Według autorów teorii „poznania na gorąco” 99% opinii na temat danej osoby powstaje w ciągu pierwszych dziewięćdziesięciu sekund kontaktu z nią.
W obecnej chwili jest to modne pojęcie, o którym pisze wielu psychologów
i specjalistów, zajmujących się szkoleniem prezenterów, menedżerów i polityków.
Ciekawe porady znajdziemy na stronach internetowych dotyczących problemu poszukiwania pracy, zwłaszcza przez absolwentów. Wybrane adresy stron wraz
z krótkim opisem są zamieszczone na płycie CD w pliku adresy_mowa.doc
w katalogu Adresy.
Szkoła, telewizja, miejsca publiczne (kino, dworzec, ulica, sala koncerowa itp.)
dają duże możliwości nauki niewerbalnej komunikacji. Aby można było prawidłowo odczytać sygnały przekazywane przez inną osobę, jej mowa ciała musi
być rozpatrywana w odniesieniu do całej sytuacji, miejsca, wydarzeń oraz innych sygnałów. Postawie, ruchom, gestom, a zwłaszcza mimice twarzy odpowiadają informacje niezależne od tych, które są wypowiadane na głos. Zbadano, że
niewerbalne sygnały mają aż pięciokrotnie większy wpływ na odbiorcę niż wypowiedź słowna i jeżeli zachodzi między nimi niezgodność, to ludzie wybierają
przekaz niewerbalny, lekceważąc przekaz słowny.
åwiczenie 1.6
W katalogu Autoprezentacja znajdują się pliki filmowe: film1.avi oraz film2.avi.
Obejrzyj je kolejno, a następnie wymień i opisz krótko najważniejsze etapy
pierwszej rozmowy z przyszłym pracodawcą. Na jakie elementy mowy ciała należy zwrócić szczególną uwagę? (film2.avi). Jak rozmawiać z przyszłym pracodawcą? Na czym polega odpowiedź „dyplomatyczna”? (film1.avi).
Uruchom plik autoprezentacja.porady.pps, znajdujący się w tym samym katalogu i porównaj swoje odpowiedzi. ◆
åwiczenie 1.7
Nagrajcie za pomocą kamery krótkie (2–3-minutowe) prezentacje kilku osób,
dotyczące np. ich zainteresowań. Następnie obejrzycie je wspólnie (na ekranie
kamery), zwracając uwagę na mowę ciała. ◆
Podsumowanie. Za pośrednictwem ubioru, fryzury, sposobu wypowiadania się,
różnych rekwizytów czy ogólnego stylu zachowania się ludzie wysyłają komunikaty o tym, kim są lub kim chcieliby być. Różne niewerbalne środki informują
o statusie społecznym, ekonomicznym, osobowości czy sympatiach politycznych
ludzi. Komunikacja niewerbalna jest bardzo ważna w chwili kształtowania
pierwszego wrażenia o poznawanej osobie. Ogólna ocena, która wówczas powstaje, jest bardzo trudna do zmiany.
16
Informacja tekstowa
Obserwując zachowania swoich kolegów, nauczycieli i innych osób, można
znacznie więcej dowiedzieć się o samym sobie. Wyciągając wnioski z takich obserwacji, uczymy się trudnej sztuki poprawnych relacji z innymi ludźmi. Świadomość własnych zachowań niewerbalnych oraz ich trafna interpretacja mają
podstawowe znaczenie podczas kształtowania umiejętności interpretacji niewerbalnych zachowań innych ludzi.
1.5. Informacja tekstowa
Czytać umie każdy z nas, lecz mało kto potrafi robić to szybko i zarazem
uważnie. Poniższy rozdział nie jest kompendium wiedzy na temat technik
i sposobów czytania ze zrozumieniem tekstu, ale przedstawia możliwości kształtowania tej umiejętności z wykorzystaniem komputera.
Zupełnie inaczej czytamy literaturę piękną i poezję, które – oprócz wątków poznawczych – powinny dostarczyć nam, wraz z całym bogactwem form językowych
(frazeologicznych, gramatycznych), przeżyć estetycznych, moralnych, bawić czy
wzruszać. Tekst popularnonaukowy dostarcza nam przede wszystkim informacji,
które powinniśmy sobie przyswoić. Teksty takie możemy czytać w całości lub
wybiórczo, co wiąże się z utratą, nieraz znacznej, części informacji. Zupełnie
inaczej powinniśmy czytać wszelkiego rodzaju umowy, teksty napisane językiem
symboli (wzory, twierdzenia, dowody itd.) lub ze słownictwem charakterystycznym dla danej dziedziny nauki.
Czytanie ze zrozumieniem to podstawowy cel czytania jakiegokolwiek tekstu.
Nauka czytania na każdym etapie wiąże się z kształceniem zdolności rozumienia tego, co czytamy. O umiejętności czytania z rozumieniem tekstu decydują:
● techniki szybkiego czytania, będącego umiejętnością opartą na wzrokowej
metodzie postrzegania drukowanych tekstów z szybkością kilkakrotnie przewyższającą szybkość tradycyjnego czytania, przy zachowaniu co najmniej dotychczasowego stopnia rozumienia i zapamiętywania tekstu; techniki szybkiego czytania umożliwiają czytanie tekstu bez wypowiadania słów w myślach;
● czynniki obiektywne, do których zalicza się poziom nasycenia tekstu informacją, jego budowę kompozycyjną, styl autora, językowe środki wyrazu, objętość tekstu, a także występujące w tekście tytuły i podtytuły;
● czynniki subiektywne, spośród których najważniejsze to: pozytywne nastawienie czytelnika do lektury (motywacja), umiejętność kierowania uwagą, poziom uogólniającego i abstrakcyjnego myślenia, indywidualne doświadczenia
życiowe oraz antycypacja (patrz ćwiczenie 1.8) i pamięć.
Na stronach internetowych znajdziemy wiele przykładów kursów niewerbalnego
szybkiego czytania tekstu oraz technik skutecznego zapamiętywania informacji.
www.wsip.com.pl
17