za wskaźnik wykluczenia społecznego

Pomiar i badania ilościowe
wykluczenia społecznego
Ubóstwo i wykluczenie społeczne
Dr hab. Ryszard Szarfenberg
Operacjonalizacja – od pojęć ogólnych do
wskaźników, mierników, skal, progów i liczb
Trudnomierzalny X
Łatwomierzalne Y, Z
…N (wskaźniki)
Znane nam lub zakladane
powiązania przyczynowoskutkowe, korelacyjne lub inne
Mierniki – skale i
progi (kryteria)
mY… mN
Pomiar Y… N w
zbiorowości
Wyniki pomiaru
wpY…wpN
Wskaźniki statystyczne oparte
na wynikach pomiarów: ws z
wpY… wspn
Trudno mierzalne wykluczenie społeczne => wskaźniki, np. ubóstwo =>
mierniki ubóstwa => pomiar ubóstwa => wskaźniki statystyczne ubóstwa
=> wnioski na temat wykluczenia społecznego
Wskaźniki wykluczenia w ujęciu
przyczynowo-skutkowym
Wykluczenie i integracja społeczna w Polsce, ujęcie wskaźnikowe , MPiPS, UNDP, 2006
Wskaźniki wykluczenia społecznego
Podejścia proste
• Wykorzystanie granicy ubóstwa do pomiaru
wykluczenia społecznego
• Podejścia wielowskaźnikowe bez agregacji
(monitoring)
• Podejścia wielowskaźnikowe z agregacją
• Kumulacja ubóstwa (monetarnego,
wielowymiarowa deprywacja) oraz innych
problemów
Wskaźniki wykluczenia społecznego
Podejścia złożone
• Kumulacja problemów i dystanse
międzygrupowe (Domański)
• Bariery uczestnictwa i trwałość wykluczenia
(Diagnoza Społeczna)
• Temporalne wzory biedy i kumulacja
negatywnych czynników (Grotowska-Leder)
• Czynniki marginalizujące i subiektywny
wskaźnik marginalizacji (Ostrowska, Sikorska)
Minimum socjalne jako wskaźnik
wykluczenia
• „Zaspokajanie potrzeb na poziomie minimum
socjalnego nie oznacza ubóstwa, ale dostateczne
(choć raczej skromne) warunki bytowania
adekwatne do przeciętnego poziomu życia w
kraju. Natomiast zaspokajanie potrzeb na
niższym poziomie prowadzić może do zerwania
więzi społecznych. Dlatego minimum socjalne
trzeba uznać za wskaźnik integracji społecznej, a
negatywnie – za wskaźnik wykluczenia
społecznego”
MS jako wskaźnik wykluczenia
• Dochody gospodarstwa domowego poniżej
MS = zwiększone prawdopodobieństwo
zerwania więzi społecznych (jak je jednak
mierzyć? Pomiar kapitału społecznego?)
• MS jako granica zagrożenia wykluczeniem
społecznym (jakie konsekwencje dla ME?)
• W 2008 r. stopa ubóstwa według minimum
egzystencji wynosiła 5,6%, a według minimum
socjalnego 42,9% (GUS)
Ujęcia wielowskaźnikowe – monitoring ubóstwa
i wykluczenia
Monitoring brytyjski – 50 wskaźników w 6 grupach
Ubóstwo i
niskie
dochody
1. Różnica miedzy dochodami po uwzględnieniu opłat
mieszkaniowych na poziomie 10 percentyla do dochodu 50
percentyla (mediany)
2. Osoby z gospodarstw domowych o dochodach poniżej 60%
mediany
3. Osoby z gospodarstw domowych o dochodach poniżej 50%, 60
i 70% mediany.
4. Odbiorcy świadczeń z pomocy społecznej lub świadczeń
podatkowych (poniżej pewnego progu ulga podatkowa, a
powyżej - świadczenie).
5. Osoby, które pobierają określone zasiłki (income suport lub job
seekers allowance) w długim okresie (dwa lub więcej lat).
6. Niski dochód przynajmniej przez dwa lata w ciągu trzech.
7. Koncentracja przestrzenna niskich dochodów (odsetek
dochodów poniżej 20% i powyżej 80% percentyla w układzie
przestrzennym).
Dzieci
Młodzież
8. Liczba dzieci żyjących w bezrobotnych gospodarstwach domowych.
9. Dzieci żyjące w gospodarstwach domowych o dochodach poniżej 60% mediany.
10. Liczba dzieci z niską wagą urodzeniową (poniżej z podziałem na klasy społecznozawodowe i typ gospodarstwa domowego)
11. Liczba przypadków śmierci z przyczyn zewnętrznych w populacji poniżej 16 roku
życia.
12. Liczba uczniów nie osiągających określonej oceny z egzaminu państwowego (w UK
chodzi o osoby w wieku 16 lat, które nie osiągnęły oceny powyżej D z egzaminu typu
GCSE, nie przystąpiły do tego egzaminu lub nie otrzymały żadnej oceny).
13. Osoby poza systemem edukacji (osoby w wieku szkolnym nie zarejestrowane jako
uczniowie w żadnym typie szkół powszechnych lub specjalnych na poziomie
podstawowym lub średnim).
14. Liczba dzieci do lat 16, których rodzice rozwiedli się.
15. Liczba dzieci urodzonych przez osoby w wieku do 16 lat.
16. Osoby w wieku 10-16 lat umieszczone w instytucjach dla nieletnich przestępców.
17. Stopa bezrobocia młodzieży.
18. Osoby młode (18-21 lat) mało zarabiające (poniżej płacy minimalnej – na godzinę w
2001 i na godzinę w także poniżej na godzinę).
19. Osoby w wieku16-18 lat nieuczące się i niepracujące.
20. Osoby w wieku 15-24 mające pierwszy kontakt z instytucją dla uzależnionych i
nadużywających substancji psychoaktywnych.
21. Liczba samobójstw w populacji 15-24 lat.
22. Osoby w wieku 19 lat bez podstawowych kwalifikacji (bez zdanego egzaminu typu
NVQ2 lub równoważnego).
23. Osoby w wieku 18-20 lat uznane za winne popełnienia przestępstwa.
Dorośli 24. Osoby ekonomicznie nieaktywne, które chciałyby podjąć płatną pracę.
25. Bezrobotne gospodarstwa domowe od co najmniej dwóch lat.
26. Osoby w wieku 22-emerytalny mało zarabiające (poniżej płacy minimalnej – na godzinę w
2001 i na godzinę w także poniżej na godzinę).
27. Liczba osób zgłaszających się po zasiłek dla poszukujących pracy ponownie w ciągu 6
miesięcy.
28. Osoby zatrudnione w wieku 25-wiek emerytalny, które w ostatnich 3 miesiącach
uczestniczyły w szkoleniach związanych z pracą.
29. Przedwczesne zgony w populacji poniżej 65 roku życia.
30. Liczba kobiet i mężczyzn w wieku 16-64 lat z nadwagą.
31. Liczba osób w wieku 45-64, których aktywność ogranicza długotrwała choroba lub
niepełnosprawność.
32. Liczba osób o wysokim ryzyku zachorowania na chorobę umysłową (na podstawie ankiety
z pytaniami o poziom szczęścia, depresji, lęku i zaburzeń snu w ciągu ostatnich 4 tygodni).
Ludzie 33. Liczba emerytów bez dodatkowych dochodów poza emeryturami i zasiłkami.
starsi
34. Konieczne wydatki emerytów na żywność, ubranie, obuwie, energię (fuel) i wyposażenie
gospodarstwa domowego.
35. Nadwyżka zgonów osób powyżej 65 roku życia w zimie (w stosunku do miesięcy niezimowych).
36. Ograniczenie aktywności osób powyżej 65 roku życia z powodu długotrwałej choroby lub
niepełnosprawności.
37. Liczba osób powyżej 60 roku życia odczuwających lęk podczas spaceru po zmroku w
okolicy miejsca zamieszkania.
38. Liczba osób powyżej 75 roku życia, którym pomoc domową udzielają lokalne instytucje
publiczne.
39. Emeryckie gospodarstwa domowe bez telefonu.
Monitoring brytyjski – ostatnia grupa wskaźników
Społeczności
lokalne
40. Osoby poza zatrudnieniem lub edukacją nienależące do żadnej
organizacji społecznej, kulturalnej, lokalnej lub politycznej.
41. Bezrobotne gospodarstwa domowe w mieszkaniach socjalnych.
42. Wydatki na transport 20% najbiedniejszych gospodarstw domowych
w porównaniu z wydatkami średniozamożnych.
43. Liczba gospodarstw domowych bez konta lub rachunku (np.
bankowego, mieszkaniowego).
44. Liczba włamań.
45. Liczba gospodarstw domowych bez ubezpieczenia mieszkania.
46. Odsetek bardzo niezadowolonych z miejsca i okolicy, w którym
mieszkają.
47. Mieszkania bez centralnego ogrzewania.
48. Mieszkania przeludnione.
49. Gospodarstwa domowe w tymczasowych miejscach schronienia.
50. Gospodarstw domowe mające zaległości w spłatach kredytów
hipotecznych.
Podejście wielowskaźnikowe z agregacją
Nazwa wskaźnika
wskaźnik marginalizacji na rynku pracy
wskaźnik trudności ekonomicznych
wskaźnik niskiej konsumpcji gospodarstw
domowych
wskaźnik przestępczości
wskaźnik nadużywania narkotyków
Wskaźnik statystyczny
1. stopa bezrobocia
2. stopa korzystających z pieniężnej
pomocy społecznej
3. wyposażenie gospodarstw domowych
w niektóre dobra trwałego użytku
4. przestępstwa przeciwko mieniu i
przeciwko ludziom na 100 tys.
mieszkańców
5. liczba osób leczonych w lecznictwie
odwykowym na 100 tys.
Agregacja
1. Sprowadzenie wskaźników do liczb z przedziału 0-1 przy pomocy formuły (xmin)/(max-min), gdzie „x” to wartość danego wskaźnika dla danego regionu, a
„max” i „min” to wartości maksymalna i minimalna danego wskaźnika
statystycznego w całej zbiorowości krajów lub regionów
2. Wskaźnik zagregowany to średnia znormalizowanych wskaźników:
1/5*(w1+w2+w3+w4+w5)
Ubóstwo, bezrobocie i niezadowolenie
z życia jako kryteria wykluczenia
Czy osoba jest uboga?
Tak / Nie
Wynik testu dla
zidentyfikowania
marginalizacji,
wykluczenia
Tak
Czy osoba jest długotrwale
bezrobotna?
Tak / Nie
Tak
Czy osoba jest
niezadowolona z życia?
Tak / Nie
Tak
Testy
Możliwe wyniki
testu
Podejście Lidii Beskid
Wnioski
• Jednocześnie spełniała te trzy kryteria co
200stena osoba dorosła (0,5% dorosłych
Polaków), dane dotyczyły drugiej połowy lat 90.
• Beskid badała też równoczesne występowanie
ubóstwa monetarnego i pod względem
warunków życia (sytuacja mieszkaniowa,
wyposażenie w dobra trwałego użytku,
zaspokojenie potrzeb żywnościowych), i okazało
się, że spełniało jednocześnie te dwa kryteria
tylko 3,3% dorosłych Polaków
Cztery wymiary wykluczenia i ich wskaźniki
Wymiar
Konsumpcja [wykluczenie z
konsumpcji]
Skala i próg (kryterium)
1. Dochód ekwiwalentny netto gospodarstwa
domowego poniżej połowy średniej dochodów
Produkcja [wykluczenie z produkcji]
2. Poza zatrudnieniem, samozatrudnieniem,
edukacją, szkoleniem i nie zajmujący się rodziną
Zaangażowanie polityczne
[wykluczenie polityczne]
Społeczne interakcje [wykluczenie
społeczne w sensie szczegółowym]
3. Nie brał udziału w wyborach, nie był członkiem
organizacji społecznej
4. Brak kogoś kto zaoferuje wsparcie (wysłucha,
pomoże w potrzebie, kto nas szanuje)
Wykluczenie skumulowane lub
wielowymiarowe
Jednoczesne spełnianie wszystkich
powyższych kryteriów
Podejście brytyjskie
Wyniki
Wykluczenie
Brak
Jednowymiarowe
Dwuwymiarowe
Trójwymiarowe
Czterowymiarowe
Spełniane
kryteria
żadne
1
1i 2
1, 2 i 3
1, 2, 3 i 4
wszystkich
Procent populacji w
wieku produkcyjnym
57,5
30,1
10,0
2,3
0,1
100
Podejścia złożone
1. Zastosowanie podejścia prostego do
wyróżnienia zbiorowości, co do której
podejrzewamy, że jest wykluczona
2. Porównanie wyróżnionej w pierwszym kroku
zbiorowości z typowymi warstwami społecznozawodowymi, np. z robotnikami
niewykwalifikowanymi, z rolnikami itd.
3. Jeżeli różnice są znaczne i wielowymiarowe
wniosek o tym, że wyróżniona zbiorowość
rzeczywiście jest wykluczona
Ubóstwo i niezatrudnienie jako
kryteria potencjalnej podklasy
Czy respondent
(gospodarstwo
domowe) jest
ubogi?
Tak
Nie
Czy respondent (gospodarstwo domowe) jest
trwale odizolowany od rynku pracy?
Tak
Nie
Potencjalna podklasa
Ubodzy mimo pracy
Dochód ze świadczeń
lub własności wyższy niż
linia ubóstwa
Nie ma ani
marginalizacji, ani
ubóstwa
Podejście Henryka Domańskiego
Wyniki przekrojowe i porównawcze
Kategorie społeczno-zawodowe
Osoby niepracujące
Wyższe kadry kierownicze,
specjaliści i właściciele wielkich
firm
Niższe kadry kierownicze i
specjaliści średniego szczebla
Pracownicy biurowi i pracownicy
placó­wek usługowo-handlowych
Właściciele średnich i małych firm
Robotnicy wykwalifikowani
Robotnicy niewykwalifikowani
Właściciele gospodarstw i
robotnicy rolni
Underclass (potencjalna)
Ogółem
Bułgari Polska Rosja Rumu Słowac Węgr
a
nia
ja
y
65,2 40,8 45,5
40,5
40,2 41,0
2,7
3,7
7,6
4,7
6,6
3,2
4,4
5,5
8,0
2,6
10,2
5,6
1,8
7,8
5,8
4,6
8,0
6,8
2,2
5,1
5,8
0,7
2,9
6,2
7,4
4,2
1,0
7,4
8,4
1,6
2,4
9,0
6,4
1,8
2,4
6,6
7,8
1,0
4,9
8,8
6,6
1,5
12,1 22,2 14,6
100 100 100
28,1
100
17,3 21,7
100 100
Dane z 2000 r.
Potencjalna underclass w krajach
postkomunistycznych, 2000 rok
%
Underclass na tle innych kategorii w pięciu
wymiarach
Kategorie społeczno­zawodowe
Liczba klas
szkolnych
Odsetek
rodzin
mających
długi
Odsetek osób,
które były
kiedykolwiek
bezrobotne
Odsetek osób,
które miały w
mieszkaniu
łazienkę
Odsetek osób, w
których mieszkaniu
były wilgotne ściany
Wyższe kadry kierownicze,
specjaliści i właściciele
wielkich firm
Niższe kadry kierownicze i
specjaliści średniego szczebla
14,1
3,0
4
98
8,0
12,8
3,0
26
95
16,1
Pracownicy biurowi i
pracownicy placówek
usługowo-handlowych
Właściciele średnich i małych
firm
Robotnicy wykwalifikowani
12,5
6,0
28
96
16,1
11,8
0
48
97
14,9
10,8
11,0
7,0
10,3
31
30
85
89
22,8
26,2
10,1
2,0
9
80
23,4
10,1
10,8
17,0
8,3
56
31
84
85,5
22,1
21,9
Robotnicy
niewykwalifikowani
Właściciele gospodarstw i
robotnicy rolni
Potencjalna podklasa
Ogółem
Wnioski
• „Ustalenia te [analiza dystansów między
kategoriami społecznymi] pozwalają wysnuć
optymistyczny wniosek, że w krajach
postkomunistycznych ubóstwo nie marginalizuje i
nie usuwa poza nawias stosunków społecznych na
tyle, aby kategoria ludzi ubogich kwalifikowała się
do miana podklasy utożsamianej z zachodnią
underclass”, a nieco wcześniej : „nie jest to wcale
inny świat, w którym żyje się gorzej” niż chłopom i
robotnikom rolnym”
Henryk Domański
Wskaźniki wykluczenia w Diagnozie
Społecznej
Przyjęcie jedenastu oczywistych barier dla uczestnictwa:
1. mieszkanie na wsi;
2. wykształcenie własne poniżej średniego;
3. wykształcenie ojca – podstawowe lub niższe;
4. ubóstwo (w raporcie z 2005 r. dodano, że jest „prawdopodobnie
zależne od... zmiennych” 1, 2 i 3);
5. wiek 50+ lat;
6. inwalidztwo;
7. samotność;
8. uzależnienie (alkohol, narkotyki);
9. konflikt z prawem;
10. bycie dyskryminowanym;
11. bezrobocie.
Wyniki
Analiza korelacji między barierami: brak jednego syndromu
wykluczenia, trzy wyraźne zgrupowania barier w rundach
2000-2007, w rundzie 2009 wyodrębniono też czwarty
czynnik
Wymiar / rodzaj wykluczenia
Bariery uczestnictwa
1. Strukturalne ograniczenia
uczestnictwa
Mieszkanie na wsi, wykształcenie własne
poniżej średniego, wykształcenie ojca –
podstawowe lub niższe
2. Fizyczne ograniczenia uczestnictwa
Wiek 50+ lat, inwalidztwo
3. Normatywne ograniczenia
Samotność,
uzależnienie
(alkohol,
uczestnictwa
narkotyki), konflikt z prawem, bycie
dyskryminowanym
4. Materialne ograniczenia uczestnictwa Ubóstwo, bezrobocie
Kolejny krok: Zastosowanie dwóch progów dla zagrożenia wykluczeniem i
wykluczenia
Odsetki zagrożonych i wykluczonych według
grup społeczno-ekonomicznych DS 2009
Zaznaczono trzy
najwyższe wyniki
Odsetki zagrożonych i wykluczonych według
typu gospodarstwa domowego, DS. 2009
Zaznaczono trzy
najwyższe wyniki
Mobilność i trwałość wykluczenia
Wykluczony
2005
Niewykluczony
2005
Wykluczony
2000
Trwale
wykluczeni
Wyjścia z
wykluczenia
Niewykluczony
2000
Wejścia do
wykluczenia
Trwale
niewykluczeni
Mobilność i trwałość 2000 i 2007
Wyszczególnienie
Niezagrożeni
wykluczeniem w 2000 r
Zagrożeni
wykluczeniem w 2000 r.
Ogółem
Niewykluczeni w
2000 r.
Wykluczeni w 2000 r.
Ogółem
Niezagrożeni
wykluczeniem w 2007
r.
Zagrożeni
wykluczeniem w 2007
Ogółem
46,9
11,0
57,9
15,2
62,1
26,9
37,9
42,1
100,0
Niewykluczeni w
2007 r.
Wykluczeni w 2007
r
Ogółem
82,9
9,7
92,6
5,2
88,1
2,2
11,9
7,4
100,0
Co się działo z wykluczeniem tych gospodarstw domowych między
2000 i 2007? Jakie były temporalne wzory wykluczenia?
Porównania wejść i wyjść (w %)
Wyjścia z
Wejścia do
Wyjścia z
Wejścia do Wyjścia z
wykluczenia
zagrożenia
zagrożenia
wykluczenia wykluczenia odjąć
wykluczeniem wykluczeniem
wejścia
Wyjścia z
zagrożenia
odjąć
wejścia
Porównywa
ne lata
2000 do
2007
9,7
5,2
-4,5
11
15,2
4,2
2000 do
2005
4,8
9,9
5,1
11,9
20,3
8,4
2003 do
2007
7,4
7
-0,4
14
16,6
2,6
2005 do
2007
7
5,8
-1,2
16,1
11
-5,1
Porównania stanów (w %)
Porównywane
lata
Wykluczeni Niewykluczeni
w obu latach w obu latach
Zagrożeni
w obu
latach
Niezagrożeni
w obu latach
2000 do 2007
2,2
82,9
26,9
46,9
2000 do 2005
2
83,3
19
48,8
2003 do 2007
3,7
81,9
20,2
49,2
2005 do 2007
3,6
83,6
17,2
55,7
Badania łódzkie
Trzy istotne aspekty tych badań z naszego punktu widzenia:
1. koncentracja przestrzenna zasiłkobiorców (kwartały ulic jako
jednostka badawcza i enklawy biedy) i jej dynamika w
przeciągu kilku lat (wyraźna poprawa sytuacji między 1994 i
1996, chociaż w niektórych małych skupiskach odsetek
biednych wzrósł)
2. wyróżnienie pięciu grup biednych na podstawie kilku
kryteriów czasowych: przelotnie, okazjonalnie, uporczywie,
chronicznie i permanentnie w zależności od okresu
pobierania zasiłków (temporalne wzory biedy)
3. zbadanie jakie są związki między wielowymiarową
marginalizacją (wykluczeniem) a długością pobierania
zasiłków
Koncentracja przestrzenna jako wskaźnik
wykluczenia – Łódź w latach 90.
• Obecność biednych w 804 kwartałach
• 68 kwartałów – duża koncentracja biednych
(30-39%)
• 29 kwartałów – bardzo duża koncentracja
biednych (40% i więcej)
• 17 enklaw biedy (co najmniej dwa kwartały
sąsiadujące z biednymi ponad 30%), 12 z nich
na obrzeżach dzielnicy śródmiejskiej
Biednych zdefiniowano jako osoby korzystające z
pieniężnej pomocy społecznej
Temporalne wzory biedy
Nazwa biedy
Definicja
przelotna
1 epizod, trwający mniej niż 6 mies.
okazjonalna
kilka epizodów, trwających łącznie mniej
niż 1 rok
krótkie i długie epizody z przerwami
ponad rok, trwające łącznie nie więcej niż
32 miesiące,
wiele epizodów z przerwami nie
dłuższymi niż pół roku, łącznie czas ponad
32 miesiące, lub trwająca nieprzerwanie
33-47 mies.
ciągłość korzystania co najmniej 4 lata
uporczywa
(powracająca)
chroniczna
permanentna
Wynik
GD)
(jednostka
8%
10%
28%
38%
16%
średni czas pobierania zasiłków w okresie styczeń 1993 – grudzień 1997:
32 miesiące (2 lata, 7 miesięcy i 25 dni)
Czas korzystania z pomocy a
marginalizacja
• Pięć kryteriów marginalizacji: 1) przymusowy
brak pracy, 2) brak stałych dochodów, 3) brak
samodzielnego mieszkania; 4) występowanie
uzależnienia w GD, 5) życie w zdekompletownych
związkach. Okazało się, że łącznie te kryteria
spełniało:
– co 16 (6%) GD wśród ogółu badanych GD
zasiłkobiorców,
– co 50 (2%) GD wśród przelotnie biednych GD,
– co 10 (10%) GD wśród permanentnie biednych GD.
Wykluczenie osób niepełnosprawnych – czynniki
wykluczające według siły z podaniem wskaźników
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
cywilzacyjno-statusowy (standard mieszkania, dostępność telefonu,
wielkość miejscowości, wykształcenie, dochód na osobę, ale też
wyjazdy do sanatorium)
pomocowy potencjał rodzinny (potrzebne umiejętności i czas oraz
gotowość wspomagania wyjaśniał)
sprawność fizyczna (samoobsługa, uwięzienie w mieszkaniu, sprzęt
ortopedyczny, bariery arch., obowiązki domowe)
kondycja psychiczna (ból, samopoczucie, kontakty towarzyskie,
zagrożenie biedą)
instytucje wspomagające (rehabilitacja medyczna i zawodowa,
dostęp do lekarza, wyjazd do sanatorium);
starość (wiek)
automarginalizacja (brak celu w życiu, nieuczestnictwo w życiu
publicznym)
zagrożenie biedą (subiektywna ocena zagrożenia biedą, praca
zawodowa)
Wykluczenie osób niepełnosprawnych
• „Ogólny wskaźnik dokonanej marginalizacji” - „globalna
ocena stopnia partycypacji w życiu, dokonana przez samych
niepełnosprawnych” czyli subiektywny wskaźnik
marginalizacji (wykluczenia) na skali:
1.
2.
3.
4.
•
choroba, kalectwo wyłączają niemal całkowicie z życia;
choroba, kalectwo nakładają poważane ograniczenia;
choroba, kalectwo nakładają niewielkie ograniczenia;
choroba, kalectwo nie nakładają ograniczeń.
Czynniki wykluczające a marginalizacja wg siły związku
1. ograniczenie sprawności fizycznej
2. kondycja psychiczna
3. potencjał rodzinny
Wykluczenie osób niepełnosprawnych
Typ
Charakterystyka
1. upośledzeni
statusowo
najwyższe pozycje na skali ogólnej
marginalizacji,
kobiety w starszym wieku niepełnosprawne
biologicznie, z niskimi dochodami, częściej
żyjące na wsi
środek na ogólnej skali marginalizacji,
największy poziom niesprawności fizycznej,
nadreprezentacja kobiet, uwięzienie w
mieszkaniu
środek na ogólnej skali marginalizacji,
nadreprezentacja mężczyzn, brak celów w życiu i
zamierzeń na najbliższa przyszłość
najniższa pozycja na ogólnej skali
marginalizacji,
względnie młodzi, lepiej wykształceni i
zamożniejsi,
2. wyizolowani
3. pasywni
życiowo
4. aktywni
życiowo
Odsetek do
wszystkich
20%
28%
20%
27%
Wykluczenie w środowiskach
popegeerowskich
1. Niski poziom wykształcenia – potwierdzony
2. Brak lub niskie aspiracje dotyczące kształcenia dzieci
– niepotwierdzone (74% chciało dla nich wyższego dla
dzieci lub wnuków)
3. Bierny stosunek do pracy – nie w pełni potwierdzony
(na pytanie, jaką pomoc powinni dostać mieszkańcy
osiedli PGR większość odpowiadała, że pracę, ale
oczekiwano pomocy w jej uzyskaniu; 27% poszukiwało
pracy, z tego połowa ponad dwa lata).
4. Brak zainteresowania aktywnością na własny
rachunek – potwierdzony
5. Niska dbałość o jakość życia – potwierdzone
Wykluczenie w środowiskach
popegeerowskich
6. Postawy roszczeniowe – nie w pełni potwierdzone
(chodzi tu o interpretację odpowiedzi na pytanie
„jaką pomoc powinni otrzymywać?”. Wielu
respondentów wskazywało na pomoc społeczną,
choć uzasadniali jej przyznanie wiekiem (dla dzieci),
stażem pracy czy zdrowiem).
7. Niski udział w wyborach i aktywność polityczna jako
przejawy automarginalizacji – niepotwierdzone
8. Złe warunki mieszkaniowe – niepotwierdzone
9. Bezrobocie i złe warunki bytowe – potwierdzone
• Więcej szczegółów na temat wskaźników i badań ilościowych
wykluczenia społecznego, które omówiłem wyżej
– http://www.ips.uw.edu.pl/rszarf/wykluczenie/miws04.pdf
– http://www.ips.uw.edu.pl/rszarf/wykluczenie/miws05.pdf