Wprowadzenie do systemu Linux

Wprowadzenie do systemu Linux
Historia
Na początku lat 60. w laboratoriach Bella, stanowiących część koncernu AT&T, przy
współpracy specjalistów z Massachussets Institute of Technology powstawał system Multisc. Prace
nad tym skomplikowanym systemem obliczeniowym zostały przerwane pod koniec lat 60., jednak
współautorzy systemu (Ken Thompson i Denis Ritchie) zachowali minikomputer o nazwie PDP-7
wykonany dla celów projektu przez Digital Equipment Corporation (DEC) i kontynuowali prace
nad systemem.
Efektem był UNIX (Uniplexed Information and Computing System - UNICS, w skrócie
UNIX), który powstał w 1969 r. i choć był zupełnie nowym systemem, posiadał wiele cech
tworzonego wcześniej Multisc. Nazwa UNIX miała podkreślić fakt, iŜ system słuŜy jednemu
uŜytkownikowi i przeznaczony jest do wykonywania jednej rzeczy w tym samym czasie. To z kolei
sprawiło, Ŝe UNIX był łatwiejszy w obsłudze od skomplikowanego Multisc, który był
przeznaczony do obsługi wielu uŜytkowników.
Nazwa UNIX i prawa autorskie do systemu są w posiadaniu AT&T. W 1971 roku
rozpoczynają się prace nad językiem programowania C.
W 1973 roku UNIX zostaje przepisany w języku C, a gdy przedstawiono go szerszej
publiczności m.in. na ACM Symposium on Operating Systems w 1974 roku, zyskuje on coraz
większą popularność. Został on udostępniony uniwersytetom, a AT&T nie domaga się Ŝadnych
opłat od uczelni.
Powstają kolejne edycje i odmiany tworzone przez róŜne firmy, a oparte na tym samym
UNIXie, m.in.: HP-UX (Hewlett-Packard), SunOS (Sun Microsystems), Xenix (SCO), Ultrix
(DEC), SVR4, Solaris, Mach, OSF1, IRIX czy BSD tworzony przez Uniwersytet Kalifornijski
w Berkley.
Jednym z klonów systemu był takŜe Minix - mały system, który choć nie miał wszystkich
zalet UNIXA, jednak mógł być z powodzeniem uŜywany na mniejszych maszynach klasy PC. Miał
on małe moŜliwości, więc niektórzy postanowili go ulepszyć.
Linux zawdzięcza swoje powstanie właśnie takiej potrzebie. Będąc siłą rzeczy klonem
systemu UNIX, jako system operacyjny Linux zapoczątkowany został przez Linusa Torvalds'a
i jego imieniu zawdzięcza swoją nazwę.
Cała historia sięga końca lat 80., kiedy Torvald's tworzył system operacyjny na komputer
oparty na procesorze Intel 80386. Dołączył do niego polecenia znane z UNIXa, moŜliwość
zarządzania zadaniami i korzystania z wirtualnych konsol. Źródła systemu ukazały się w Internecie
w 1991r.
Pierwsza wersja Linuxa (0.01) mogła obsługiwać dyski oraz mały system plików. Nie miała
jednak jeszcze zaimplementowanej obsługi napędu dyskietek.
Pierwszą oficjalną wersję Linuxa Torvald's zaprezentował 5 października 1991 roku. Wersja
oznaczona była numerem 0.02 i posiadała juŜ moŜliwość uruchomienia bash'a (Bourne Again Shell)
a takŜe gcc. Niestety poza tym prawie nic nie działało. Skupiono się więc na rozwoju jądra systemu
i dzięki rosnącej rzeszy entuzjastów system rozwijał się coraz dynamiczniej. Powstaje kolejna
wersja (0.03), później 0.10 i wreszcie 0.95 w marcu 1992 roku. Numer wskazywał, iŜ niebawem
miała pojawić się wersja finalna, teoretycznie wolna od błędów. Jednak jeszcze w grudniu 1993
roku kernel Linuxa miał wciąŜ niepełną wersję 0.99.pl14...
Pełna wersja oznaczona numerem 1.0 pojawiła się w marcu 1994 roku.
Spontaniczny charakter prac oraz pełen dostęp do kodu źródłowego systemu wpłynęło na
powstanie kilku jego wydań, które róŜniły się wersjami jądra, jak i dołączanymi pakietami.
Z czasem wyłoniły się trzy główne odmiany (dystrybucje) systemu Linux: Debian, Red Hat oraz
Slackware.
Dynamiczne tempo rozwoju systemu sprawia, iŜ staje się on z dnia na dzień coraz
doskonalszy i bardziej powszechny. Ogromna rzesza programistów z całego świata, pracujących dla
przyjemności, chętnie dokłada swoje trzy wartościowe grosze do tego, by system był coraz lepszy
i wydajniejszy...
W 1999 roku nastąpiło wielkie zauroczenie systemem i gazety o tematyce komputerowej
zaczęły coraz mocniej rozpisywać się na temat Linuxa. Wiele komercyjnych firm odkrywa przy
tym nowe, doskonałe źródło dochodu, a entuzjastyczne wypowiedzi nt. systemu Linux wzrastają na
sile.
NaleŜy przy tym pamiętać, iŜ nazwa Linux odnosi się raczej do samego jądra systemu, które
jest dostępne na zasadach GNU General Public Licence (lub "copyleft") utworzonej przez Free
Software Fundation. Celem tej organizacji, załoŜonej przez Richarda Stallmana, jest promowanie
"wolnego" oprogramowania o wysokiej jakości. Licencja GPL oznacza moŜliwość bezpłatnego
kopiowania, uŜytkowania i rozpowszechniania binariów, jednak pod warunkiem, iŜ rozprowadzane
są wraz z kodem źródłowym (dotyczy to takŜe wersji komercyjnych Linuxa). Pozwala jedynie na
odpłatną dystrybucję oraz pobieranie opłaty za nośnik i wsparcie techniczne.
Dystrybucje Linuxa są zbiorem, w którym znajduje się zarówno jądro systemu, jak
i potrzebne do pracy oprogramowanie. RóŜnią się one sposobem przygotowania systemu,
mechanizmami łączącymi pakiety w jedną całość, programem instalacyjnym, przeznaczeniem oraz
rodzajem i ilością dołączanych programów.
Z czego składa się dystrybucja Linuksa?
KERNEL (jądro systemu) – najbardziej wewnętrzna część systemu operacyjnego (system
operacyjny niskiego poziomu), bez której nie moŜna zbudować systemowego interpretatora
poleceń, zajmujący się obsługą plików, dysków, sieci komputerowej i innych elementów, które
uznajemy za oczywiste (twórcą pierwszego kernela linuksa był Linus Torvald's).
SHELL (powłoka systemu) – interfejs uŜytkownika, interpreter poleceń linuksa, dzięki któremu
moŜna komunikować się z jądrem systemu a tym samym z urządzeniami wejścia/wyjścia, pozwala
wpisywać polecenia, wykonywać je i wyświetlać wyniki. Domyślną powłoką w większości
systemów linuksowych jest bash (Bourne Again Shell).
SYSTEM X – system graficzny, pozwalający na obsługę okien, menu, ikon, myszy i innych
elementów typowych dla interfejsów GUI (Graphical User Interface – Graficzny Interfejs
UŜytkownika). Na bazie systemu X budowane są bardziej złoŜone środowiska graficzne,
najbardziej znane z nich to KDE i GNOME.
PROGRAMY – najczęściej programy w linuksie dostarczane są w postaci łatwo instalowanych
pakietów binarnych (w zaleŜności od dystrybucji *.rpm, *.deb) lub w postaci źródeł (tekstowych),
z których dopiero naleŜy „samemu” skompilować binaria.
W chwili obecnej dokładna ilość dostępnych dystrybucji nie jest znana - jest ich zapewne
kilkaset. Jednak tylko kilka z nich jest w chwili obecnej najbardziej popularne i najczęściej
uŜywane. Zazwyczaj na kaŜdej stronie www poszczególnych dystrybucji będziesz mógł bezpłatnie
pobrać wybraną dystrybucję Linuksa.
Do najpopularniejszych obecnie dystrybucji naleŜą:
Debian - http://www.debian.org
Ubuntu - http://www.ubuntu.com
Fedora - http://fedora.redhat.com
Mandriva - http://www.mandriva.org
openSUSE - http://www.opensuse.org
PLD - http://www.pld-linux.org
Slackware - http://slackware.com
Knoppix - http://www.knoppix.com
Gentoo - http://www.gentoo.org
Środowiska graficzne w Linuksie
Środowisko graficzne to grupa programów, które współgrają ze sobą. Stanowi alternatywę
dla konsolowego trybu pracy na komputerze. Gdyby nie środowiska graficzne, kaŜdy linux istniałby
tylko w postaci linii poleceń. Oczywiście tekstowo da się wykonać te same zadania (a nawet
więcej) co graficznie, lecz utrudnia to pracę początkującym, oraz wszystkim przyzwyczajonym do
"klikania". Zwykle aplikacje uruchamiają się w oknach, w których pracujemy z uŜyciem klawiatury
i myszy.
Popularne środowiska graficzne:
KDE (K Desktop Environment) - środowisko graficzne zrealizowane jako wolne oprogramowanie
dla systemów operacyjnych Unix i GNU/Linux. Zawiera bogaty system bibliotek do tworzenia
aplikacji w środowisku graficznym. Obok GNOME jest jednym z dwóch najpopularniejszych
uniksowych środowisk graficznych. Początkowo projekt nosił nazwę Kool Desktop Environment.
W KDE uŜywamy bardzo rozbudowanego menu, moŜemy tworzyć skróty na pulpicie w postaci
ikon, daje duŜe moŜliwości konfiguracji. Środowisko KDE zostało napisane i jest zarządzane przez
Zespół KDE - grupę programistów z całego świata, zajmujących się rozwojem bezpłatnego
oprogramowania (Free Software).
Pierwsze prace nad KDE rozpoczęły się w roku 1996.
Oficjalna strona: http://www.kde.org/
GNOME (GNU Network Object Model Environment) - środowisko graficzne oparte na systemie
X Window. Działa na większości systemów typu Unix.
Prace nad GNOME rozpoczęły się w sierpniu 1997 roku, w celu utworzenia alternatywy dla
starszego KDE. Większość aplikacji tego środowiska zostało napisanych w C, lecz moŜliwe jest
tworzenie programów w innych językach.
Daje moŜliwości edycji podobnie jak kde, ale wygląda bardziej surowo.
Oficjalna strona: http://gnome.org/
Xfce (XForms Common Environment) to stosunkowo lekkie środowisko. Nieco róŜni się
wyglądem od KDE, lecz jest idealne dla słabszych komputerów lub po prostu do mniej
wymagających uŜytkowników. Niestety, domyślnie w Xfce nie ma obsługi ikon na pulpicie, ale
w zamian za to jest konfigurowalne menu, które umoŜliwia łatwy dostęp do ulubionych programów
i plików. Jednak dla tych, którzy chcą mieć ikony na pulpicie, moŜna polecić aplikację ROX. Jest to
menedŜer plików, lecz uruchomiony z opcją -pinboard tworzy nam nowy pulpit, na który moŜemy
przeciągać sobie ikonki, tworząc tym samym skróty.
Pierwsza wersja środowiska ukazała się w 1997 roku.
Oficjalna strona: http://www.xfce.org/
Fluxbox – minimalistyczny menedŜer okien dla X Window System.
Priorytetem Fluxboksa jest lekkość (cechuje go szybkość oraz bardzo niskie zuŜycie pamięci) oraz
wysoka konfigurowalność. Konfiguracja polega na edycji tekstowych plików konfiguracyjnych.
Zapewnia on tylko minimum interfejsu graficznego w postaci paska narzędzi i uruchamianego
prawym przyciskiem myszy menu. Na pasek narzędzi składa się wyświetlenie nazwy obecnie
uŜywanego obszaru roboczego, lista otwartych okien, aktualny czas oraz 'systemtray', w którym
dokowane są aplikacje, np. Kadu. Za pomocą specjalnego menu Fluxbox umoŜliwia tworzenie
nowych i likwidacje starych obszarów roboczych. Zainstalowanie odpowiedniego dodatku
umoŜliwia obsługę ikon na pulpicie.
Pierwsze wydanie pojawiło się w 2001 roku.
Oficjalna strona: http://fluxbox.sourceforge.net/
Przykłady Alternatywnego Oprogramowania
Program Windows
Microsoft Office
Gadu-Gadu
Gadu-Gadu
Guitar Pro
Winamp
Foobar, Winamp
Tlen
Photoshop
AdobeAcrobat
Winrar, Winzip
Program Linux
OpenOffice
Kadu
Gnu Gadu
Tux Guitar
Xmms
Amarok
TlenX
Gimp
KPDF
Ark
Podsumowanie
Linux jest systemem operacyjnym. System operacyjny najprościej jest to zestaw programów,
które pozwalają pracować na Twoim komputerze. Istnieje szereg róŜnych rodzin systemów
operacyjnych: Unix (i ich warianty - BSD, AIX, Solaris, HPUX i inne), DOS, Windows, Amiga,
Mac OS. Linux w zasadzie opiera się na rodzinie Unix, będąc w załoŜeniach jego wolną
alternatywą.
Linux jest Wolnym Oprogramowaniem. Wolność Linuksa oznacza to, Ŝe jest rozprowadzany
wraz z kodem źródłowym, który moŜesz dowolnie zmieniać wedle swoich potrzeb. Inaczej mówiąc
masz prawo do wykonania dowolnej ilości kopii Wolnego Oprogramowania, do przekazania tych
kopii swoim znajomym, a takŜe do nieograniczonej modyfikacji kodu źródłowego z zaznaczeniem,
Ŝe musisz udostępnić swój zmieniony kod innym osobom. Te zasady opisuje dokładnie licencja, na
jakiej jest rozprowadzany Linux - Powszechna Licencja Publiczna GNU (z ang. General Public
License).
Linux nie jest własnością Ŝadnej firmy, czy osoby. Linux naleŜy do całej społeczności, tysięcy
osób, które go rozwijają od 1991 roku, kiedy to Linus Torvalds stworzył pierwsze jądro systemu.
Sam Linus równieŜ nie jest właścicielem Linuksa (chociaŜ jest właścicielem znaku towarowego).
Przydatne strony:
http://dobreprogramy.pl/index.php?dz=34&id=21&Linux+Instalacja+systemu
http://dobreprogramy.pl/index.php?dz=34&id=19&Linux+Przeglad+srodowisk+graficznych
http://newbie.linux.pl/?id=start
http://linuxodpodstaw.wikidot.com/start
http://wiki.linux.pl/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Linux
http://dobreprogramy.pl/index.php?dz=34&id=10&OpenOffice.org+2.0
Katalogi systemu Linux
/bin – katalog zawierający polecenia, które są uŜywane przez superuŜytkownika (roota) i zwykłych
uŜytkowników. Polecenia te zazwyczaj mają krytyczne znaczenie dla systemu i obejmują operacje
takie, jak: kopiowanie, przenoszenie i usuwanie plików, logowanie się, tworzenie i otwieranie
archiwów, identyfikowanie nazwy systemu oraz oglądanie zawartości plików tekstowych. Rzadko
się zmienia zawartość katalogu /bin (a jeśli trzeba, to czyni się to jako “root”).
/boot – zawiera większość plików wymaganych podczas rozruchu systemu. Inne pliki uŜywane
podczas uruchamiania komputera są przechowywane w katalogach /etc i /sbin. Zmian w tym
katalogu moŜna dokonać tylko jako “root”.
/dev – katalog ten zawiera pliki urządzeń i inne pliki specjalne. Przykłady urządzeń:
Nazwa urządzenia
/dev/ide
/dev/hdb1
/dev/fd0
/dev/lp0
/dev/mid00
/dev/null
/dev/psaux
/dev/ramdisk
/dev/scd0
/dev/sda
/dev/st0
/dev/tty1
Typ urządzenia
Cały nadrzędny dysk twardy IDE
Pierwsza partycja na podrzędnym dysku twardym IDE
Pierwsza stacja dyskietek, automatycznie wykrywana
Pierwsza drukarka podłączona do portu równoległego
Pierwszy port MIDI
Nicość (aby pozbyć się czegoś na zawsze, naleŜy to
wysłać do tego katalogu)
Port klawiatury PS2
RAM-dysk
Pierwszy napęd CD-ROM-u SCSI
Pierwszy cały dysk twardy SCSI
Pierwszy napęd pamięci taśmowej SCSI
Pierwsza konsola wirtualna
/etc - zawiera pliki konfiguracyjne, które są niezbędne zarówno do uruchomienia systemu Linux,
jak i zapewnienia jego poprawnej pracy. Wiele z tych plików moŜna edytować (powinno się to
robić) - automatycznie, uŜywając narzędzia konfiguracyjnego lub posługując się edytorem tekstów.
Większość dystrybucji Linuksa oferuje pewną pomoc przy konfigurowaniu plików w katalogu /etc;
niektóre odpowiedzi udzielone przez nas podczas procesu instalacyjnego słuŜą do automatycznego
wypełnienia tego katalogu /etc.
/home - w katalogu tym zazwyczaj występują katalogi podrzędne przeznaczone dla poszczególnych
uŜytkowników korzystających z systemu.
/lib - zawiera pliki bibliotek wymaganych dla programów przechowywanych w katalogach /bin i
/sbin. Biblioteka jest to plik zawierający kod programu, który moŜe być uŜywany przez kilka
róŜnych programów; umieszczając współuŜytkowany kod w bibliotece, programiści mogą uzyskać
mniejszy rozmiar aplikacji z niego korzystających. Jest to ogólnie uznawane za dobrą praktykę. Od
czasu do czasu moŜe wyniknąć potrzeba uaktualnienia biblioteki zawartej w tym katalogu, lecz w
zasadzie jest to jedyne działanie - w katalogu tym nie ma niczego do oglądania.
/mnt - katalog ten jest uŜywany do tymczasowego montowania systemów plików. Na przykład,
montujemy w nim: stację dyskietek /mnt/floppy, CD-ROM /mnt/cdrom i inne urządzenia.
/opt - moŜe być, ale nie musi, uŜywany w konkretnej dystrybucji Linuksa. Jest przewidziany jako
miejsce na aplikacje innych firm, lecz w praktyce większość tych aplikacji albo instaluje się w
katalogu /usr/local, albo - jeŜeli są zarządzane jako pakiety -w jakimś innym miejscu. Mimo to
moŜe okazać się, Ŝe aplikacja, z której będziemy chcieli korzystać, utworzy lub wypełni katalog
/opt i jego podkatalogi.
/proc - katalog /proc jest uŜywany do przesyłania danych do jądra Linuksa. W katalogu tym
występuje kilka plików tekstowych, które moŜna przeglądać w celu uzyskania informacji o
systemie, takich jak wersja jądra, czas pracy systemu, a takŜe dane o procesorze i pamięci.
/root - zazwyczaj wykorzystywany jako katalog domowy superuŜytkownika. Jak sama nazwa
wskazuje, uŜytkownik ten nie jest zwykłym uŜytkownikiem - konto „root” powinno być uŜywane
tylko do prac związanych z administrowaniem systemu - a zatem katalog ten nie powinien być
zbytnio zapełniony.
/sbin - w katalogu tym rezydują kluczowe polecenia słuŜące do administrowania systemem, są one
stosowane wyłącznie przez uŜytkownika „root”. Jeśli do uruchomienia systemu jest wymagane
jakieś polecenie, którego uŜywa tylko superuŜytkownik, to na pewno znajduje się ono w tym
katalogu. MoŜna tu znaleźć polecenia stosowane do sprawdzania systemu plików, zamykania
systemu i niektóre spośród tych, które są związane z pracą w sieci.
/tmp - w katalogu tym jest udostępnione miejsce dla systemu na przechowywanie plików
tymczasowych. Nie trzeba tego planować - programy uczynią to same.
/usr - katalog /usr zawiera pliki i programy uŜywane przez wszystkie osoby pracujące w systemie.
Znajduje się tu większość programów i narzędzi instalowanych dystrybucją Linuksa, które są
dostępne do uŜytku ze zwykłych kont (nie tylko z konta „root”). W strukturze systemu plików
katalog ten ma nadany atrybut „tylko do odczytu”; innymi słowy, nie naleŜy zmieniać zawartości
katalogu /usr.
/usr/local - podkatalog /usr/local stanowi wyjątek od zasady, Ŝe nie dokonuje się zmian w katalogu
/usr. NaleŜy pamiętać, Ŝe w Linuksie system plików moŜe być montowany pod dowolną nazwą
katalogu. W rzeczywistości niektóre osoby przypisują podkatalog /usr/local do partycji innej niŜ
uŜywana przez katalog /usr. Wynika to z faktu, Ŝe w wielu instalacjach Linuksa w podkatalogu
/usr/local jest instalowana większość aplikacji innych firm.
Oznacza to, Ŝe podkatalog /usr/local moŜe na początku być pusty - lub niemal pusty, a my
wypełnimy go programami ściągniętymi z Internetu, kupionymi lub otrzymanymi od znajomych.
Oznacza to takŜe, Ŝe chcąc sporządzić kopię zapasową swoich unikatowych plików występujących
w systemie, naleŜy oprócz zawartości katalogów /etc, /home i /opt skopiować takŜe podkatalog
/usr/local.
/usr/src - w podkatalogu tym jest zawarty kod źródłowy Linuksa. Jest to waŜne, aby móc
samodzielnie kompilować jądro systemu. Podczas instalowania dystrybucji Linuksa w komputerze
podkatalog /usr/src powinien zostać wypełniony plikami źródłowymi jądra i nagłówkami. Chcąc
ponownie skompilować to jądro, moŜna to uczynić, posługując się tymi właśnie plikami. Jeśli zaś
uzyskamy i zechcemy skompilować nowsze jądro, to zalecane jest robienie tego w kontrolowanym
przez siebie katalogu, takim jak określone miejsce w swoim katalogu domowym. Dzięki temu
programy oczekujące w katalogu /usr/src plików nagłówków znajdą je tam.
/var - to repozytorium (składnia) Linuksa przeznaczone na dane zmienne. Do danych tych naleŜą
pliki blokad, dzienników systemowych, poczta elektroniczna oraz dane buforowane. W katalogu
tym moŜna znaleźć interesujące dane, lecz większość z nich jest umieszczana tam przez programy.
Podstawowe polecenia Linuksa
Przed wpisywaniem poleceń w konsoli naleŜy pamiętać Ŝe systemy UNIXowe
rozpoznają duŜe i małe litery więc:
pwd nie jest jednoznaczne z PWD czy Pwd i tak dalej
Komendy dostępne zwykłemu uŜytkownikowi znajdują się w katalogu:
/bin lub są wbudowane w powłokę bash.
pwd – (ang. print [name of] working directory) polecenie wbudowane w większość powłok;
wydrukuj nazwę obecnego katalogu roboczego. PowyŜsze polecenie wydrukuje na ekran pełną
ścieŜkę do katalogu, w którym się znajdujemy.
Przykład:
[user@localhost user]$ pwd
/home/user
cd – (ang. change directory) polecenie wbudowane w powłokę – zmienia bieŜący katalog roboczy
na podany.
Składnia:
cd [ścieŜka]
wydanie polecenia cd bez określenia ścieŜki przenosi do katalogu domowego uŜytkownika
odpowiednio dla kont:
root - /root
user - /home/user
Przykład:
[user@localhost user]$ cd Documents
[user@localhost Documents]$ pwd
/home/user/Documents
[user@localhost user]$ cd .. (wyjście z bieŜącego katalogu)
[user@localhost user]$ pwd
/home/user
ls – (ang. list) program listuje zawartość bieŜącego katalogu lub podanego jako parametr
Składnia:
ls [parametry] [ścieŜka]
Parametry (najczęściej uŜywane):
-a, --all
Listuje wszystkie pliki w katalogach, równieŜ pliki zaczynające się od „.” (kropka)
-l, --format=long, --format=verbose
wyświetla szczegółowe informacje o kaŜdym pliku
Domyślnie polecenie ls wyświetla listę plików bez atrybutów oraz nie wyświetla plików ukrytych.
Przykład:
[user@localhost user]$ ls
01plik.txt
Documents/
Desktop/
plik2.txt
[user@localhost user]$
-rw-rw-r-x 1 user
drwxrwxrx
7 user
drwxr-xr-x 8 user
ls -l
users
users
users
2
4096
4096
gru 11 21:24
gru 11 21:24
gru 11 23:42
01plik.txt
Desktop/
Documents/
-rw-rw-r-x
1 user
users
2
gru 11 21:24
plik2.txt
[user@localhost user]$ ls -a
01plik.txt
Desktop/
.bash_history
Documents/
.bash_rc
.kde/
plik2.txt
W Linuxie pliki nie mają atrybutu h (ukryty)
plikami ukrytymi są wszystkie te które rozpoczynają sie od znaku . (kropki)
.plik albo .katalog/
chmod – zmienia prawa dostępu do pliku
Składnia:
chmod [atrybuty] [plik]
Atrybuty trybu symbolicznego:
znak – lub + usuwa lub dodaje atrybuty (u – dla uŜytkownika, g – grupy, o – wszystkich)
r – readable – plik do odczytu
w – writable – plik do zapisu
x – wykonanie pliku (dla katalogu wykonać plik katalogu oznacza do niego wejść)
Przykład:
[user@localhost user]$
-rw-rw-rw- 1 user
[user@localhost user]$
[user@localhost user]$
-rw-rw---- 1 user
ls –l plik2.txt
users
2
gru 11 21:24
chmod o–rw plik2.txt
ls –l plik2.txt
users
2
gru 11 21:24
plik2.txt
plik2.txt
touch – zmiana czasu pliku (jeśli plik nie istnieje to go zakłada, najprostszy sposób na utworzenie
pustego pliku)
Składnia:
touch [plik]
mkdir – tworzy katalogi
Składnia:
mkdir [nazwa katalogu]
rm – usuwa pliki i katalogi;
domyślnie usuwa tylko puste katalogi. Więc trzeba by najpierw wejść do katalogu i pousuwać
zawartość, a potem dopiero katalog. Aby tego unikać naleŜy zastosować przełącznik:
-r, -R, --recursive
Usuwanie rekurencyjne. Usuwane są takŜe katalogi wraz z całą zawartością. Tej opcji naleŜy
uŜywać bardzo ostroŜnie.
Aby nie trzeba było potwierdzać usuwania kaŜdego pliku:
-f, --force
Ignoruje nieistniejące pliki i nigdy nie pyta uŜytkownika.
Przykład:
[user@localhost user]$ mkdir Nowy
[user@localhost user]$ ls
01plik.txt Nowy/
Desktop/
plik2.txt
Documents/
[user@localhost user]$ touch Nowy/plik1
[user@localhost user]$ ls Nowy/
plik1
[user@localhost user]$ rm –rf Nowy
[user@localhost user]$ ls
01plik.txt Documents/
Desktop/
plik2.txt
[user@localhost user]$
cat – połącz pliki i wypisz na standardowe wyjście
Składnia:
cat <plik tekstowy>
Jest to najprostszy sposób na wyświetlenie zawartości pliku, lecz dosyć uciąŜliwy, bowiem
wypisuje plik cały i przy większych plikach początek zawartości „ucieka” poza ekran. Aby ułatwić
sobie odczytywanie plików naleŜy wynik polecenia cat wyprowadzić na ekran przez filtr more.
cat <plik> | more
more – More jest filtrem słuŜącym do przeglądania tekstu strona po stronie, jeden ekran na raz.
BieŜąca wersja jest szczególnie prymitywna. Polecenie less dostarcza emulacji more wraz
z licznymi ulepszeniami.
WSKAZÓWKA!
Przewijanie ekranu konsoli:
[Shift]+[Page Up] oraz [Shift]+[Page Down]
less – jest programem podobnym do more, ale pozwalającym na poruszanie się w tył w pliku tak
samo jak w przód. less nie musi teŜ czytać całego pliku wejściowego przed rozpoczęciem, tak więc
przy duŜych plikach wejściowych uruchamia się szybciej niŜ edytory tekstu takie jak vi.
less <plik>
cp – kopiuje pliki lub katalogi
Składnia:
cp [opcja] <źródło> <przeznaczenie>
cp [opcja] <źródło> <katalog_docelowy/>
mv – przenosi pliki lub foldery (zmienia nazwę)
Składnia:
mv <plik> <przeznaczenie/plik> – przenosi plik w miejsce docelowe
mv <plik> <plik1> – zmienia nazwę pliku
Pomoc w systemie Linux
help wbudowana pomoc na temat polecenia wywoływana za pomocą przełącznika -h, --help
Składnia:
<program> -h
lub
<program> --help
man
Dodatkowo istnieje dla uŜytkownika bardzo rozbudowana dokumentacja man. Jest to bardzo
rozbudowany podręcznik uŜytkownika opisujący polecenia w Linuksie. KaŜdy nowy program
dodaje swoje strony man do ogólnych stron podręcznika.
Strony podręcznika man standardowo znajdują się w ścieŜce:
/usr/local/man
/usr/share/man
man – formatowanie i wyświetlanie dostępnych stron podręcznika man.
Składnia:
man <program>
Przykład:
[user@localhost user]$ man bash
W podręczniku man zawarte są takie informacje jak składnia, dokładne wytłumaczenie uŜywanych
parametrów, plików uŜywanych przez program, autor, i kontakt z autorem. Warto zauwaŜyć, Ŝe
manuale wyświetlane za pomocą polecenia man są przewijalne za pomocą kursorów oraz istnieje
w nich funkcja wyszukiwania ciągów znaków.
Aby opuścić man naleŜy wcisnąć klawisz [q]
Aby wyszukać ciąg znaków wciskamy [/] szukany_tekst [enter]
WSKAZÓWKA!
[Ctrl]+[c] zamyka (zabija programy)