108. Powstanie listopadowe-int.

Powstanie listopadowe
1. Geneza powstania
a) konstytucja a realna władza w Królestwie
Polskim
Realna władza w rękach wielkiego księcia
Konstantego, naczelnego wodza wojsk polskich oraz
Nikołaja Nowosilcowa, pełnomocnika carskiego ds.
polskich
 Książę odrzucał konstytucje, Nowosilcow szukał spiskowców
2. Wojsko rosyjskie stacjonowało na terenie
Kongresówki
3. Car obiecał przyłączyć zabrane ziemie, ale nie
uczynił tegoż
4. 1819 r. namiestnik gen. Zajączek wprowadził cenzurę
prasową
5. Inwigilacja policji
6. Likwidacja jawności obrad sejmu w 1825r.
1.
b) legalna opozycja polityczna

Bonawentura i Wincenty Niemojowscy z Kalisza
(„kaliszanie”) – najważniejsi członkowie legalnej opozycji
w parlamencie



Popierają monarchie konstytucyjną
Propagowali wolność słowa, osobistą, wyznania, swobodę
działalności gospodarczej
Byli przeciw działaniom rewolucyjnym i konspiracji
niepodległościowej (potem jednak popierali powstanie)
c) Wolnomularstwo Narodowe i Towarzystwo
Patriotyczne



1819 r. powstało Wolnomularstwo
Narodowe, na czele Walerian
Łukasiński
Półjawna organizacja
Część nie chce wiązać swoich losów z
Rosją, więc w 1820 r. powstało
Towarzystwo Patriotyczne




Półtajna organizacja wzorowana na włoskich
karbonariuszach
Chcą przyłączenia ziem zabranych,
przestrzegania konstytucji, umacniania
poglądów niepodległościowych
Nakłanianie do pisania petycji (adresów) do
cara z żądaniami przestrzegania konstytucji
Łukasiński aresztowany w 1822 r. i
skazany na 9 lat twierdzy (odsiedział 46
lat)



Na czele TP stanął Seweryn Krzyżanowski
Próba porozumienia z rosyjskimi dekabrystami nieudana
Aresztowanie, procesy
d) początki działalności spiskowej




W Warszawie powstał Związek Wolnych Polaków
W Wilnie powstało Towarzystwo Filomatów (Adaś
Mickiewicz, Tomuś Zan) – cel rozwój wiedzy i
świadomości
Początkowo jawnie działają na uniwersytecie, potem
zmieniają się w Towarzystwo Filaretów - cel –
opanowanie instytucji oświatowych, by kształcić
młodego człowieka w patriotycznym duchu
Organizacje rozbite w 1823 r. przez Nowosilcowa
(por. Dziady, cz.III)
e) Królestwo Polskie w przededniu (tak, jest
takie słowo) powstania







1828 r. powstaje tajna organizacja zrzeszająca młodych
oficerów i podchorążych; na czele Piotr Wysocki,
instruktor ze Szkoły Podchorążych Piechoty
Rosja walczy z Turcją, więc jest nadzieja na jej klęskę, ale Turcja
przegrywa
1830 r. klęska nieurodzaju – niezadowolenie społeczne
Coraz silniejsze represje
Nieprzestrzeganie konstytucji
Aresztowania wśród członków sprzysiężenia w Szkole
Podchorążych
Mobilizacja do wojska, by tłumić wydarzenia z Europy
Zachodniej
2. „Noc listopadowa”- wybuch powstania






wojsko polskie w stanie gotowości prawdopodobieństwo carskiej interwencji w Belgii
ochrana na tropie spisku Piotra Wysockiego
29 listopada - atak podchorążych (4 Pułk Piechoty
Liniowej – „czwartacy”) na Belweder, siedzibę
wielkiego księcia Konstantego; nieudany zamach na jego
życie
obojętność warszawskiej burżuazji; niechęć generalicji
lud warszawski zdobywa Arsenał (zbrojownię) i
opanowuje całe miasto
wojska carskie opuszczają Warszawę
a) początkowa faza powstania





Rada Administracyjna (organ władzy wykonawczej) potępia
powstanie i dąży do rokowań z carem; nie wysuwa
postulatu niepodległości, lecz jedynie przestrzegania przez
cara konstytucji Królestwa Polskiego (m.in. ks. Adam
Czartoryski, Franciszek Drucki-Lubecki, Julian Ursyn
Niemcewicz, gen. Chłopicki, Joachim Lelewel)
Rada Administracyjna przekształca się 3 XII 1830 w
Rząd Tymczasowy
dowództwo nad wojskiem polskim obejmuje (po ucieczce
wielkiego księcia Konstantego) gen. Józef Chłopicki
zwołanie Sejmu do Warszawy - posłowie z prowincji popierają
powstanie
Chłopicki ogłasza się 4 XII dyktatorem powstania chce się dogadać z carem i uspokoić nastroje w Warszawie





Do Petersburga 10 grudnia jedzie m.in. DruckiLubecki z petycją, by car przestrzegał konstytucji,
usunięcia wojsk rosyjskich z Królestwa, przyłączenia
zabranych ziem
Mikołaj I żąda bezwarunkowej kapitulacji; gen. Chłopicki
składa 18 I 1831 dyktaturę
Sejm ogłasza powstanie za narodowe
25 I 1831 Sejm ogłasza detronizację Mikołaja I
jako władcy Królestwa Polskiego, co oznacza
ewidentne pogwałcenie porządku wiedeńskiego
Sejm powołuje Rząd Narodowy, na którego czele
staje Adam Jerzy Czartoryski,
3. Wojna polsko-rosyjska 1831r.
5 II 1831 Rosjanie wkraczają do Królestwa pod
wodzą feldmarszałka Iwana Dybicza - 115 tys. żołnierzy
(1/3 sił zbrojnych Rosji); siły polskie - ok. 54 tys. żołnierzy
(+) atuty Polaków: znajomość terenu, dobre wyszkolenie
żołnierzy, motywacja patriotyczna
(-) słabe strony Polaków: niekompetencja generałów,
ograniczone zasoby ludzkie i materialne (słabe uzbrojenie z
powodu braku przemysłu zbrojeniowego na obszarze
Królestwa)





bitwa pod Stoczkiem 14 II 1831; sukces gen.
Józefa Dwernickiego
bitwa pod Grochowem 25 II 1831; (w walkach o
Olszynkę Grochowską)
zostaje ciężko ranny Józef
Chłopicki; porażka
Iwan Dybicz zwycięża,
ale ponosi ciężkie straty i
wycofuje się spod
Warszawy;
31 marca - Wawer i
Dębe Wielkie - sukces
gen. Ignacego Prądzyńskiego,





10 kwietnia – Iganie (również
zwycięstwo gen. Prądzyńskiego)
gen. Jan Skrzynecki sprzeciwia się
kontynuowaniu polskiej ofensywy;
liczy na rokowania z Rosjanami i
mediację Anglii oraz Francji;
26 maja - klęska gen.
Skrzyneckiego pod Ostrołęką,
wojsko polskie w rozsypce cofa się
w stronę Warszawy;
inicjatywę przejmują Rosjanie 21 lipca przeprawiają się na lewy brzeg
Wisły w pobliżu granicy pruskiej i
rozpoczynają marsz ku
Warszawie
na stanowisko wodza naczelnego
zostaje powołany gen. Henryk
Dembiński







wydarzenia 15 sierpnia w Warszawie: lud pod
wpływem agitacji Towarzystwa Patriotycznego
(którego prezesem był wówczas Joachim
Lelewel) dokonuje samosądu
gen. Jan Krukowiecki ogłasza się dyktatorem
powstania - pacyfikacja warszawskiej ulicy,
6 września feldmarszałek Iwan Paskiewicz
rozpoczyna szturm Warszawy od strony Woli;
Gen. Józef Sowiński broni, ale nie ma wsparcia
8 września kapitulacja, a Paskiewicz dostał tytuł
księcia Warszawy
oddziały polskie przechodzą do Prus i Galicji, gdzie są
internowane
23 września 1831 sejm ogłosił zawieszenie powstania