Emil i detektywi

Jarosław Ślawski
Artystyczna forma wyrazu
na przykładzie języka
Ericha Kästnera w powieści
„Emil i detektywi”
Cechą charakterystyczną powieści Ericha Kästnera Emil i
detektywi (Emil und Detektive) jest wysoka językowo i
stylistycznie jakość odnośnie fabuły i kompozycji utworu.
Szczególnie wyróżnia się typowy ton Ericha
Kästnera,
wyrażony z pomocą prostoty, dobitności dowcipu, trzymającej
w napięciu akcji, żargonu, bezpośredniej i pośredniej formy
zwracania się autora.
Kästnera wyróżnia również dobitność i jasność wyrażania
osiągnięte za pomocą krótkich sformułowań. Najważniejszą
cechą książek Kästnera jest humorystyczny i zabawny sposób
opowiadania. Z jednej strony Kästner chce czytelnika
rozśmieszyć swojego młodego czytelnika, z drugiej strony
stosuje humor jako „środek dydaktyczny” w celu ukazania
problemów społecznych.
Dużą rolę w opowiadaniach
Kästnera odgrywa
trzymająca w napięciu akcja z jaką opowiadana jest historia.
Ma to ogromne znaczenie na zainteresowanie, które dzieci
okazują książce.
Kästner w swoich powieściach dla dzieci używa bardzo
interesującego, oryginalnego języka – dziecięcego żargonu.
Szczególnie można to zauważyć w dialogach, które w
niektórych powieściach dla dzieci stanowią do 75% tekstu.
W powieści “Emil i detektywi” takiego języka używa
Gustaw
i
Pony
Hütchen
zwana
Kapelusikiem.
Charakterystyczne dla języka dziecięcego w powieściach
Kästnera jest tworzenie nowych pojęć lub przekształceń
materiału językowego: Często dzieci w powieściach Kästnera
używają zwrotów językowych, związków frazeologicznych i
kolokacji z przenośnym znaczeniem wyrazu. Odgrywają one
ważną rolę w tekście, mianowicie są na przykład wyrazem
zaskoczenia.
Kolokacje w powieściach Kästnera pełnią
funkcję
„wzmocnienia siły znaczenia językowego”. W powieściach
Kästnera uderzający jest przesadny sposób użycia siły
wyrazów:
großartig – wspaniały, świetny
oraz duża ilość partykuł wzmacniających:
bloß – tylko
nun – teraz
Ponadto spotykamy w tekście skróty wyrazowe: Schupo –
Schutzpolizist (policjant), zdrobnienia: Muttchen (mamusia),
Stühlchen (stołeczek) i słowa kontaktowe: Parole Emil (hasło
Emil).
Charakterystyczne dla powieści Kästnera jest brak
radykalnego i agresywnego języka. Jedynym odstępstwem od
tej tezy jest zastosowanie wzmocnień językowych, które
wyrażają nastawienie mówiącego do aktualnej sytuacji oraz
tempa akcji.
W powieściach Kästnera spotykamy również słowa
metafory, które używane są z innym znaczeniem.
Należy zauważyć, że język dzieci analizowanej powieści
cechuje „zwięzłość wyrażania uczuć i myśli”. Ponieważ mamy
tu do czynienia z powieścią akcji, charakterystyczne są krótkie
zdania, które najczęściej tworzone są w czasie przeszłym
Präteritum.
Język dziecięcy różni się od języka standardowego. Na
pewno jest językiem konkretnym i barwnym. Wyraża lepiej
subiektywne uczucia i nastroje dzieci.
W opowiadaniach Kästnera charakterystyczna jest
również obrazowość i bogactwo metafor. Uwydatnione jest to
przede wszystkim w opisie miasta i przyrody.