(nie)Zgody - uwagi na tle sporów terytorialnych między Peru a Chile

2.1. Wśród kompetencji szczegółowych (funkcjonalnych) wykonywanych poza
własnym terytorium w przestrzeniach niezawłaszczalnych odnajdujemy przypadki
szczególne.
Obejmują aktywności wykonywane w przestrzeniach morskich (poza terytorium
morskim państwa) przez państwa nadbrzeżne. Państwa te z tytułu swego (‘nadmorskiego’)
położenia w części tych przestrzeni, realizują wyłącznie pewne szczegółowe (funkcjonalne)
kompetencje.
Chodzi o kompetencje realizowane:
− w morskiej strefie przyległej – 24 Mm = 12 Mm (MT) + 12 Mm;
− w wyłącznej strefie ekonomicznej – 200 Mm = 12 Mm (MT) + 188 Mm;
− na szelfie kontynentalnym – 200-350 Mm = 12 Mm (MT) + 188 Mm;
Strefa przyległa
Geneza - Hovering laws (XVIII, US … UK) + polityka prohibicji (US 1919/1933 –
liquor treaties – US-UK)…
Konwencja o prawie morza (1982); Część II Morze terytorialne i strefa przyległa;
rozdział 4 Strefa przyległa;
Art. 33 1. W strefie przyległej do swego morza terytorialnego, zwanej strefą przyległą,
państwo nadbrzeżne może sprawować kontrolę konieczną dla:
1
a. zapobiegania naruszeniu jego przepisów celnych, skarbowych, imigracyjnych lub
sanitarnych w obrębie swego terytorium lub morza terytorialnego;
b. karania naruszeń powyższych przepisów popełnionych w obrębie swego terytorium
lub morza terytorialnego.
2. Strefa przyległa nie może rozciągać się poza 24 mile morskie od linii
podstawowych, od których mierzona jest szerokość morza terytorialnego.
Wyłączna strefa ekonomiczna
Art. 55-75 UNCLOS
(dawniej: strefa rybołówstwa – KG’58)
Artykuł 55
Specjalny reżim prawny wyłącznej strefy ekonomicznej
Wyłączna strefa ekonomiczna jest to obszar znajdujący się poza granicami morza
terytorialnego i przylegający do tego morza, który podlega specjalnemu reżimowi prawnemu
ustalonemu w niniejszej części, zgodnie z którym prawa i jurysdykcja państwa nadbrzeżnego
oraz prawa i wolności innych państw regulowane są przez stosowne postanowienia niniejszej
konwencji.
Artykuł 57
Szerokość wyłącznej strefy ekonomicznej
Wyłączna strefa ekonomiczna nie może sięgać dalej niż 200 mil morskich od linii
podstawowych, od których mierzy się szerokość morza terytorialnego.
Art. 56 UNCLOS - prawa, jurysdykcja i obowiązki państwa nadbrzeżnego w
wyłącznej strefie ekonomicznej
Państwo nadbrzeżne ma w wyłącznej strefie ekonomicznej:
(a) suwerenne prawa w celu badania, eksploatacji i ochrony zasobów naturalnych,
zarówno żywych, jak i nieożywionych, wód morskich pokrywających dno, a także
dna morskiego i jego podziemia oraz w celu gospodarowania tymi zasobami, jak
również w odniesieniu do innych przedsięwzięć w zakresie gospodarczego
badania i eksploatacji strefy, takich jak wytwarzanie energii poprzez
wykorzystanie wody, prądów i wiatrów;
(b) jurysdykcję przewidzianą w odpowiednich postanowieniach niniejszej konwencji
w odniesieniu do:
- budowania i wykorzystywania sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji;
- badań naukowych morza;
- ochrony i zachowania środowiska morskiego;
2
(c) inne prawa i obowiązki przewidziane w niniejszej konwencji.
Korzystając ze swoich praw i wypełniając swoje obowiązki w wyłącznej strefie
ekonomicznej na podstawie konwencji, państwo nadbrzeżne uwzględnia w należyty sposób
prawa i obowiązki innych państw i postępuje w sposób zgodny z postanowieniami niniejszej
konwencji.
Art. 58 UNCLOS - prawa i obowiązki innych państw w wyłącznej strefie
ekonomicznej:
Wszystkie państwa, zarówno nadbrzeżne, jak i śródlądowe, korzystają w wyłącznej
strefie ekonomicznej państwa nadbrzeżnego z:
•
wolności żeglugi
•
wolności przelotu,
•
układania podmorskich kabli i rurociągów
•
oraz innych, zgodnych z prawem międzynarodowym, sposobów korzystania z
morza, jakie wiążą się z tymi wolnościami w związku z używaniem statków morskich i
powietrznych oraz podmorskich kabli i rurociągów, o ile jest to zgodne z innymi
postanowieniami niniejszej konwencji.
Państwa trzecie mogą ścigać – z uwzględnieniem specyfiki WSE – sprawców tych
samych przestępstw, wobec których jurysdykcja uniwersalna przewidziana jest na morzu
otwartym (także prawo pościgu i prawo wizyty).
Korzystając ze swoich praw i wypełniając obowiązki w WSE zgodnie z niniejszą
konwencją, państwa w należyty sposób uwzględniają prawa i obowiązki państwa
nadbrzeżnego oraz przestrzegają ustaw i innych przepisów prawnych, wydanych przez
państwa nadbrzeżne zgodnie z postanowieniami niniejszej konwencji i innymi normami
prawa międzynarodowego, o ile nie są one sprzeczne z niniejszą częścią.
Szelf kontynentalny (art. 76-85 UNCLOS)
Szelf kontynentalny państwa nadbrzeżnego obejmuje dno morskie i podziemie
obszarów podmorskich, które rozciągają się poza jego morzem terytorialnym aż do
zewnętrznej krawędzi obrzeża kontynentalnego albo na odległość 200 mil morskich od linii
podstawowych, od których mierzy się szerokość morza terytorialnego, jeżeli zewnętrzna
krawędź obrzeża kontynentalnego nie sięga do tej odległości.
Prawa państwa nadbrzeżnego w odniesieniu do szelfu kontynentalnego nie wpływają
na status prawny wód pokrywających szelf ani przestrzeni powietrznej ponad tymi
wodami.
3
Wykonywanie przez państwo nadbrzeżne jego praw w odniesieniu do szelfu
kontynentalnego nie powinno naruszać ani powodować nieuzasadnionego zakłócenia żeglugi
oraz innych praw i wolności innych państw przewidzianych w niniejszej konwencji.
Granice szelfu kontynentalnego państwa nadbrzeżnego:
•
Zawsze 200Mm (granica WSE)
•
Tzw. szelf zewnętrzny: 350Mm lub izobata 2500m+100Mm
Prawa państwa nadbrzeżnego do szelfu:
Państwo nadbrzeżne wykonuje suwerenne prawa w odniesieniu do szelfu
kontynentalnego w celu jego badania i eksploatacji jego zasobów naturalnych.
Państwu nadbrzeżnemu przysługuje wyłączne prawo do wyrażania zgody i
regulowania wierceń na szelfie kontynentalnym, niezależnie od ich celu.
Wszystkim państwom przysługuje prawo do układania na szelfie kontynentalnym
podmorskich kabli i rurociągów.
Wytyczenie trasy dla układania takich rurociągów na szelfie kontynentalnym wymaga
zgody państwa nadbrzeżnego. Państwo to nie może utrudniać układania lub konserwowania
takich kabli lub rurociągów, z zastrzeżeniem prawa tego państwa do stosowania racjonalnych
środków w celu badania szelfu kontynentalnego, eksploatacji jego zasobów naturalnych oraz
zapobiegania, zmniejszania i kontrolowania zanieczyszczenia powodowanego przez rurociągi.
4