Finansowe aspekty w planie sukcesji

Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl
tm
Finansowe aspekty planu sukcesji w firmach rodzinnych.
5 podstawowych potrzeb finansowych, które warto przewidzieć.
Łukasz Martyniec
Podobno dżentelmeni nie rozmawiają o pieniądzach...
A szkoda! W wielu rodzinach biznesowych jest to wciąż temat tabu (przynajmniej, jeśli
chodzi o finanse osobiste). O prawnych aspektach sukcesji pisałem już nie raz. Tym razem
przyjrzyjmy się finansom, nie tylko w firmach rodzinnych.
1. Zabezpieczenie finansowe seniorów na czas po przekazaniu firmy dzieciom.
W coraz większej ilości rodzin planujących sukcesję międzypokoleniową prowadzonej
przez siebie firmy pojawia się dylemat, czy i na jakich zasadach przenieść własność firmy na
sukcesorów. Nawet, jeśli dzieci od dawna zarządzają firmą, a rodzice wycofali już się z aktywnego
w niej udziału. Seniorzy nierzadko obawiają się, że po przekazaniu własności udziałów w rodzinnej
firmie ostatecznie stracą nad nią kontrolę oraz nie będą już mogli liczyć na udział w zyskach, na
czym ucierpi ich osobista sytuacja finansowa. Przychody z firmy rodzinnej są wszak dla wielu
właścicieli jedynym albo głównym źródłem utrzymania. Co będzie, jeśli dzieci w jakimś czasie po
otrzymaniu udziałów sprzedadzą firmę, albo – co gorsza – firma upadnie?
Z drugiej strony jednym z bardziej istotnych argumentów dla przekazania rodzinnej
spółki w darowiźnie jest zwolnienie z podatku od spadków i darowizn, z którego możemy w Polsce
jeszcze dziś korzystać. W swojej praktyce spotykałem się jednak z niechęcią do przekazywania
firmy w ten sposób. Nie stał za nią brak zaufania do kompetencji czy postawy dzieci, lecz właśnie
brak zabezpieczenia sytuacji majątkowej seniorów. Pamiętajmy, że zachowanie własności firmy
rodzinnej w rękach rodziców do końca ich życia i planowanie przekazania udziałów dzieciom
wyłącznie w drodze spadku, może negatywnie wpłynąć na postawę sukcesorów i zmniejszyć ich
zaangażowanie się w firmę rodzinną. Zdarza się, że dzieci zakładają własne biznesy, nie chcąc
oczekiwać na przekazanie własności (i pełni władzy) w firmie przez rodziców. To przecież, w drodze
dziedziczenia, może nastąpić dopiero w wieku 60 i więcej lat... dzieci. Jeśli rodzice dożyją setki.
Dlatego niezwykle ważne jest, aby seniorzy mieli zabezpieczone pasywne źródła
przychodów na późny etap życia, kiedy nie zawsze chcą i mogą być nadal aktywni biznesowo.
Przychody te nie mogą, przynajmniej w przeważającej mierze, bazować na prowadzonej przez nich
firmie. Zabezpieczenie finansowe seniorów powinno być niezależne od dalszego jej rozwoju, a
nawet istnienia. Najlepszą drogą jest dywersyfikacja i zapewnienie sobie przychodów zarówno ze
źródeł kapitałowych (lokaty, fundusze, obligacje), jak i z majątku (np. czynsz z dzierżawy
nieruchomości). Przychody z firmy rodzinnej mogą być zabezpieczone poprzez pozostawienie sobie
dożywotnio niewielkiej części udziałów, albo – co jest coraz częściej rozważanym rozwiązaniem –
przychodów z prywatnej renty wypłacanej przez dzieci w zamian za otrzymaną firmę. Ten ostatni
COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014
________________________________________________________________________________________________________________________
www.planowaniespadkowe.pl
e-mail: [email protected]
STR. 1
Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl
tm
sposób stanowi alternatywę sprzedaży firmy dzieciom w zamian za jednorazową spłatę
(finansowaną kredytem lub emisją obligacji), który jest bardzo popularny w Szwajcarii i krajach
anglosaskich. Wszystkie te elementy powinny być uwzględnione w osobistym planie finansowym
seniorów, który stanowi nieodłączny element planu sukcesji i powinien być uzależniony od decyzji
na gruncie prawnym. Korzystanie z usług doradców finansowych i inwestycyjnych albo biur
maklerskich nie jest wystarczające, jeśli nie uwzględni się realiów prawnych.
2. Rozliczenia w rodzinie.
Finanse grają pierwszoplanową rolę przy podziale majątku w rodzinie po całkowitym
przekazaniu majątku kolejnemu pokoleniu, jeśli podział ten przynajmniej częściowo okaże się
nierówny. Kiedy dzieci jest więcej, niż jedno, wielu rodziców staje przed dylematem, w jaki sposób
przekazać im majątek. Nie zawsze wszak równo znaczy dobrze.
Współwłasność na składnikach majątku ulokowanego poza firmą lub przekazanie firmy
w równych udziałach dzieciom, powinno iść w parze z refleksją na temat dalszej ich wzajemnej
współpracy. Pamiętajmy, że rozbieżność interesów, postaw lub niedostatek kompetencji pomiędzy
współwłaścicielami lub wspólnikami może doprowadzić do sporów, które w dłuższej perspektywie
czasu tak czy owak będą skutkować koniecznością spłaty (przykładowo przy zniesieniu
współwłasności, wypowiedzeniu umowy spółki lub umorzeniu udziałów). Równy podział firmy przy
nierównym zaangażowaniu w jej zarządzanie możliwy jest w spółkach o większym rozmiarze, zaś w
firmach z grupy MŚP relacje właścicielskie wymagają przemyślanej polityki właścicielskiej oraz
starannej regulacji prawnej.
Gdy zaś podział majątku nie będzie równy (np. tylko jedno z trójki dzieci przejmie
firmę, która swoją wartością wyczerpuje 80% majątku rodziców), niezwykle trudno będzie uniknąć
zachowku. Wynosi on połowę (dla osób małoletnich 2/3) wartości tego, co powinno się otrzymać
przy dziedziczeniu ustawowym, przy czym doliczane są darowizny, które rodzice rozdawali
dzieciom za życia, niezależnie od tego, ile czasu minęło między dniem przekazania darowizny, a
śmiercią darczyńcy. Szczególnie w tej sytuacji należy policzyć: ile, komu i kiedy się należy oraz
zabezpieczyć źródło finansowania takiej spłaty. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia
zachowania poprawnych relacji w rodzinie, a wówczas zachowek może nie wystarczyć. Warto
wypracować rodzinny plan przekazywania majątku i tak określić spłaty, aby wszyscy
zainteresowani byli zadowoleni. Pamiętajmy, że lepiej długoterminowo oszczędzać pieniądze i
sprawić, że odsetki będą pracować dla nas, a nie my dla odsetek. W tej sytuacji pieniądz pożyczony
jest pieniądzem najdroższym.
3. Zabezpieczenie spłaty długów spadkowych.
To istny element tzw. planu awaryjnego, który uwzględnia zabezpieczenie
negatywnych stuków przedwczesnej śmierci kluczowych dla firmy i rodziny osób. Do długów
spadkowych należą zobowiązania (np. kredyt kupiecki), kredyty i pożyczki bankowe (umowy
najczęściej wygasają i spłata wymagalna jest od razu), a także koszty wynikające z automatycznej
likwidacji firmy prowadzonej w formie indywidualnej działalności gospodarczej lub niektórych
spółek cywilnych bądź jawnych (piszemy o tym szczegółowo tutaj). Przykładowymi kosztami jest
zwrot niektórych dotacji unijnych albo odprawy dla pracowników, jeśli spadkobiercy nie chcą albo
COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014
________________________________________________________________________________________________________________________
www.planowaniespadkowe.pl
e-mail: [email protected]
STR. 2
Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl
tm
nie mają prawnej możliwości szybkiej reaktywacji firmy w oparciu o nowy NIP. W dwuosobowych
spółkach cywilnych dochodzi szereg podatków, przede wszystkim odliczony wcześniej VAT, który
należy zwrócić jednorazowo.
W planie finansowym warto uwzględnić wysokość zobowiązań. Jednym z najtańszych
zabezpieczeń jest ubezpieczenie na życie, pod warunkiem, że z jego wykupem nie zwlekamy zbyt
długo. Decydującym czynnikiem kosztu ubezpieczenia jest wszak wiek i stan zdrowia osoby
ubezpieczonej. Należy też dobrać odpowiednie parametry produktu, towarzystwo
ubezpieczeniowe pod względem kosztu ochrony i prawnych warunków ubezpieczenia.
4. Spłata odchodzącego wspólnika.
W firmach rodzinnych spotykana jest rzadko. W firmach nie uważanych za rodzinne –
zdecydowanie częściej. Wystarczy, że w przyszłości konieczna będzie spłata odchodzącego ze
spółki wspólnika (np. na etapie zakończenia aktywności zawodowej ze względu na przejście na
emeryturę lub z powodów zdrowotnych), lub że – w sytuacji jego śmierci – nie jest wskazane, aby
spadkobiercy danego udziałowca wchodzili do spółki jako nowi wspólnicy. W podobnych
przypadkach warto dokładnie przyjrzeć się strukturze spółki i zapisom w jej umowie lub statucie,
ocenić skutki podatkowe takiej operacji oraz pomyśleć o zabezpieczeniu finansowania
potencjalnych roszczeń ze strony odchodzącego wspólnika lub jego spadkobierców. Spotykałem
się w praktyce nie raz ze sporym niedoszacowaniem wysokości kwot, które są wtedy niezbędne, co
zawsze narażało firmę na problemy z płynnością. Niestety, jeśli liczymy na finansowanie kredytem,
banki w takich sytuacjach nie zawsze okazują się pomocne. Trudno jest sfinansować taką potrzebę
kredytem obrotowym albo inwestycyjnym – cel kredytu jest wszak zupełnie inny. Pojawiają się już
banki, które specjalizują się w takim finansowaniu, muszą to być jednak rozwiązania
niestandardowe. Poza tym jak zwykle taniej wychodzi prewencja: odsetki powinny pracować dla
nas, a nie my dla odsetek. Dlatego takie zdarzenia warto potraktować jako jedno z ryzyk
finansowych w firmie i zabezpieczać je wcześniej, niż reagować post factum.
5. Podatek od spadków i darowizn.
Na dzień dzisiejszy nie wydaje się on być problemem. Od 2007 r. korzystamy z
dobrodziejstw zwolnienia podatkowego dla członków najbliższej rodziny. Jednakże zdarza się, że
majątek powinien przejść pomiędzy teściami lub małżonkami dzieci (I grupa podatkowa – stawka
7%), albo pomiędzy kuzynami lub wujostwem (II grupa – stawka 12%). Jeszcze gorzej jest przy
związkach niesformalizowanych (konkubinatach), gdzie przy spadku oraz darowiźnie płacimy 20%
(III grupa). Warto uwzględnić to w obliczeniach.
Podatek od spadków i darowizny występuje z kolei przy otrzymywaniu majątku z
zagranicy, albo przekazywaniu go osobom, które nie przebywają na stałe w Polsce. Umowy o
unikaniu podwójnego opodatkowania pomijają zazwyczaj ten rodzaj podatku. Jeżeli zatem
posiadamy nieruchomości lub spółki poza Polską, albo członkowie naszej rodziny mieszkają na
stałe za granicą – należy zbadać te regulacje.
Od jakiegoś czasu mówi się także, że podatek wśród osób najbliższych powróci.
Szczegóły nie są jeszcze znane, lecz jesteśmy bodajże jedynym państwem w UE, który umożliwia
bezkosztowe przekazywanie majątku w rodzinie. Wówczas obawiam się, że przez Polskę przejdzie
COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014
________________________________________________________________________________________________________________________
www.planowaniespadkowe.pl
e-mail: [email protected]
STR. 3
Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl
tm
fala darowizn, aby zdążyć przed zmianą przepisów. Miejmy nadzieję, że przekazane wówczas
majątki, szczególnie firmy rodzinne, trafią w ręce odpowiedzialnych, zgodnych i przygotowanych
do tego sukcesorów.
Kiedy już na podstawie analizy uwarunkowań w danej rodzinie i firmie uda się
rozpoznać jedno lub kilka z wymienionych powyżej (w ogromnym skrócie) ryzyk, niezwykle ważna
jest umiejętność wyliczenia konkretnych kwot, które powinny być ujęte w osobistym planie
finansowym poszczególnych członków rodziny biznesowej oraz dobór struktury produktów
finansowych (odpowiednio: inwestycyjnych, ubezpieczeniowych oraz dłużnych). Wymaga to
przekrojowej wiedzy z zakresu budowy planu sukcesji na gruncie nie tylko finansowym, lecz także
prawnym. Na końcu zaś dobiera się propozycje konkretnych firm z rynku finansowego, które
oferują produkty w określonym segmencie. Plan finansowy powinien podlegać okresowej
weryfikacji (ponowne przeliczenie kwot oraz dobór produktów wg aktualnej oferty).
Autor felietonu od 10 lat prowadzi specjalistyczne szkolenia z tego zakresu, a w swej
praktyce doradcy sukcesyjnego bierze udział w układaniu planów finansowych jako elementu
planu sukcesji. Więcej szczegółów na temat zakresu doradztwa sukcesyjnego można znaleźć na
stronach naszej kancelarii, na które zapraszamy.
Nota prawna:
Darmowa publikacja dostarczona przez planowaniespadkowe.pltm
Copyrights by planowaniespadkowe.pltm and Łukasz Martyniec, 2012-2014 r.
Wydawca: portal planowaniespadkowe.pltm
źródło: www.planowaniespadkowe.pl
e-mail: [email protected]
Niniejsza publikacja może być kopiowana wyłącznie w całości oraz rozprowadzana z zachowaniem formy dostarczonej przez Wydawcę. Bez pisemnej
zgody Wydawcy zabrania się: dokonywania jakichkolwiek zmian w treści publikacji oraz odsprzedaży ani wykorzystywania jej w celach zarobkowych.
Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved.
Portal planowaniespadkowe.pltm oraz Autor publikacji dołożyli wszelkich starań, aby zawarte w niej informacje były rzetelne i zgodne z prawdą. Nie
biorą jednakże odpowiedzialności za ich dalsze wykorzystywanie oraz ewentualne szkody wynikłe z tego wynikłe. Treść publikacji nie stanowi i może
być traktowana jako porady prawne, podatkowe, finansowe czy jakiekolwiek inne, zastosowane wprost, bez indywidualnej konsultacji oraz oceny
konkretnej sytuacji.
COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014
________________________________________________________________________________________________________________________
www.planowaniespadkowe.pl
e-mail: [email protected]
STR. 4