Hodowla dębu na siedliskach BMśw i LMśw

Hodowla dębu
na siedliskach BMśw i LMśw
Tadeusz Andrzejczyk, SGGW
Konferencja:
Leśne siedliska zmienione i
zniekształcone
Plan referatu
• Wstęp: problemy hodowli dębu na siedliskach
BMśw i LMśw
• Zasady ustalania celu hodowlanego (TD)
• Rola hodowlana dębu w BMśw i LMśw
• Rębnie w warunkach BMśw i LMśw
• Metody zakładania upraw z udziałem dębu
• Wnioski
Problemy hodowli dębu
na siedliskach BMśw i LMśw
• Wzrost udziału dębu w polskich lasach
Udział drzewostanów dębowych I kl. w.
1978 r.
5,6%
2013 r.
13,8%
Źródło: Dawidziuk 2014
Problemy hodowli dębu
na siedliskach BMśw i LMśw
Udział dębu w typach siedliskowych lasu
według ZHL (2012)
Gatunek
Q.petraea
B
-
BM
10-20 (30)
LM
20-50
L
30-70
Q.robur
-
-
20-50
30-80
Wilgotne
Q.robur
-
10-30
20-50
60-70
Łęgowe
Q.robur
-
X
x
60-70
Świeże
Problemy hodowli dębu
na siedliskach BMśw i LMśw
• Konsekwencje hodowlano-gospodarcze
– niska udatność i słaby wzrost upraw i młodników,
– konieczność stosowania kosztownych zabiegów
związanych z ochroną przed szkodami od
zwierzyny,
– obniżenie produkcji ilościowej i jakościowej
przyszłych drzewostanów.
Problemy hodowli dębu
na siedliskach BMśw i LMśw
Planowanie hodowlane:
• Weryfikacja finalnych celów hodowlanych
(typów drzewostanów) w warunkach BMśw
Problemy hodowli dębu
na siedliskach BMśw i LMśw
Realizacja celu hodowlanego:
• Konsekwencje stosowania r. IIIa i IIIb
• Czy hodowla dębu zawsze musi być związana z
rębniami gniazdowymi (IIIa i IIIb)?
• Alternatywne metody hodowli drzewostanów
dębowo-sosnowych o równomiernym
zmieszaniu gatunków.
Zasady ustalania celu hodowlanego
(TD)
• Uwarunkowanie przyrodnicze
– warunki glebowe siedlisk BMśw i LMśw
– naturalne zespoły leśne w BMśw i LMśw
– wymagania siedliskowe drzew
• Uwarunkowania gospodarcze
– Użyteczność potencjalnych gatunków drzew
– Ich możliwości produkcyjne
– Utrzymanie potencjału produkcyjnego siedliska (gleby)
Warunki glebowe
siedlisk BMśw i LMśw
BMśw
LMśw
Typ i podtyp gleby
(B), RDb, RDw
RDw; RDbr
Pb; BRb; BRk
Uziarnienie
pl, psg
psg; pg; pg.pl; pg:pl; gp:pg;
Rodzaj gleby (skała
macierzysta)
Piaski rzeczne;
Piaski wodnolodowcowe
Piaski wodnolodowcowe
Piaski zwałowe
SIG
14-23
24-33
Naturalne zespoły leśne
BORY
MIESZANE
BORY
Peucedano – Pinetum
Q.r.–Pinetum typ.
LASY
Q.r.–Pinetum coryletosum
Calamagrostio–Quercetum petraeae
ŚWIEŻE
Leucobrio – Pinetum
LASY
MIESZANE
Fago – Quercetum petraeae typ.
Luzulo pilosae – Fagetum
Potentillo albae – Quercetum
Tilio–Carp. calamagrostietosum
WILGOTNE
Serratulo – Pinetum
Q.r.–Pinetum molinietosum
Querco– Piceetum typicum
zespoły bez udziału dębu
Fago–Quercetum p. molinietosum
Q.–Piceetum dryopteridetosum
zespoły z domieszką dębu
zespoły z udziałem dębu
jako gatunkiem głównym
Wymagania siedliskowe dębu
Struktura siedlisk WDN
80
70
60
%
50
Q.p.
40
Q.r.
30
20
10
0
LMśw
Lśw
Lwyż
LMw
Lw
Lł
Bonitacja dębu
Gatunek Stl
Db sz
Lśw
Lw
Lł
Dbb
BMśw
LMśw
Lśw
Bonitacja
> I - II
II – III.0
I.2 - I.6
III.5-IV.5
II-III.5
I-I.6
Dąb bezszypułkowy:
amplituda ekologiczna i rola hodowlana
Quercus
petraea
Żyzność siedliska
B
BM
LM
L
Stopnie wilgotności siedliska
s
św1
św2
w1
w2
ł
Amplituda ekologiczna;
amplituda hodowlana;
optimum fizjolog.
Dąb szypułkowy:
amplituda ekologiczna i rola hodowlana
Quercus
robur
Żyzność siedliska
B
BM
LM
L
Stopnie wilgotności siedliska
s
św1
św2
w1
w2
ł
Amplituda ekologiczna;
amplituda hodowlana;
optimum fizjolog.
Proponowany udział dębu (%)
w BMśw
Gatunek
Kraina
BMśw
Dąb bezszypułkowy
I, III, IV1, V, VI
10
Dąb szypułkowy
II, IV2
10
1
– część zachodnia i centralna krainy;
2
– część wschodnia krainy
Proponowany udział dębu (%)
w LMśw
Gatunek
Kraina
Klimat: suma
opadów
rocznych (mm)
LMśw
wariant
uboższy
LMśw
wariant
żyźniejszy
< 550
20-30
30-40
> 550
30-50
40-70
> 550
30-40
40-60
Dąb
I, III, IV1, V, VI
bezszypułkowy
Dąb
szypułkowy
1
I, II, III, IV, V, VI
– część zachodnia i centralna krainy;
Rębnie
• BMśw:
• LMśw:
Ib
IIIa
IIIb ??
Ib
Rb IIIa: 1.etap
Pow. manipulacyjna: 100
x 400 m = 4.0 ha;
Pow. gniazda:
40 x 70 m = 28,0 a
Liczba gniazd: 5 (1,4 ha)
Udział dębu
na gniazdach:
35%
Rb IIIa: 2.etap
Rb IIIa: 2.etap
Pow. manipulacyjna: 100
x 400 m = 4.0 ha;
Pow. gniazda:
40 x 70 m = 28,0 a
Liczba gniazd: 5 (1,4 ha)
Udział dębu
na gniazdach:
35%
na pow. otwartej: 30%
Sposoby zakładania upraw
z udziałem dębu; BMśw
• Wprowadzanie 10% domieszki dębu w formie
grupowej (pow. 0,4-0,5a; 20-25 grup/ha) lub
drobnokępowej (pow. 1a; 10 kęp/ha);
• odnawianie dębu siewem metodą
Sobańskiego;
• wykorzystanie dębu odroślowego.
Przykłady zmieszania grupowego i
drobnokępowego dębu w BMśw (10%)
Sposoby zakładania upraw
z udziałem dębu; LMśw
Rozwiązania tradycyjne
• uprawy o kępowym zmieszaniu dębu
• uprawy o grupowym lub pasowym zmieszaniu
dębu
Grupowe i pasowe zmieszanie dębu
Sposoby zakładania upraw
z udziałem dębu; LMśw
Rozwiązania alternatywne oparte o automatyzm
przyrody (wykorzystanie naturalnego
odnowienia sosny i innych gatunków)
– metoda korytarzowa
– metoda grupowa
Alternatywne metody zakładania
upraw dębowych
Wnioski
• W świetle badań gleboznawczych,
fitosocjologicznych i przyrostowych wskazane
jest:
– w BMśw ograniczenie udziału dębu do 10% (rola
domieszki pielęgnacyjno-biocenotycznej);
– w LMśw utrzymanie dotychczasowego, a nawet
zwiększenie udziału dębu do 70%, przy większym
dostosowaniu go do lokalnych warunków
klimatycznych i glebowych. Na siedlisku tym
należy preferować dęba bezszypułkowego.
• W LMśw należy zrezygnować z rębni IIIb na
rzecz rębni IIIa.
• Możliwe jest odnawianie dębu na powierzchni
otwartej, szczególnie przy wykorzystaniu
osłony bocznej drzewostanu.
• Należy dążyć do większego wzbogacenia
typów strukturalnych drzewostanów
mieszanych dębowo-sosnowych poprzez:
– stosowanie grupowej lub rzędowej formy
zmieszania dębu,
– zakładanie upraw metodami wykorzystującymi
automatyzm przyrody.
• Silna presja zwierzyny płowej jest czynnikiem
bardzo ograniczającym hodowlę dębu na
obszarze całego kraju; należy podjąć starania
mające na celu znaczące ograniczenie
populacji sarny, jelenia i łosia.
Dziękuję za uwagę