chung- messiaen- projekt

Transkrypt

TO N K Ü N S T L E R -V E R E I N Z U D R ES D E N
VER ANT WORTLICH FRIEDWART CHRISTIAN DIT TMANN,
ULRIKE SCOBEL UND CHRISTOPH BECHSTEIN
CHUNGMESSIAENPROJEKT
ZUM 100. GEBURTSTAG
VON OLIVIER MESSIAEN Z OKAZJI 100 ROCZNICY URODZIN
OLIVIERA MESSIAENA
SPIELZEIT 2008|2009
AUSSERORDENTLICHER
KAMMERABEND
schech.net | Foto: Vivianne Purdom
KAMMERMUSIK DER
S Ä C H S I S C H E N S TA AT S K A P E L L E
D R E S D E N GEGRÜNDE T 1854 ALS
W W W . G L A E S E R N E M A N U FA K T U R . D E
schech.net | Foto: Vivianne Purdom
OB E R K LASSI K!
Am 04. Juli 2008 feierten die Sächsische Staatskapelle Dresden und
die Gläserne Manufaktur von Volkswagen den Beginn einer exklusiven
��
��
��
��
��
Partnerschaft.
Die seit 460 Jahren bestehende Staatskapelle und die junge Fertigung
der Volkswagen Oberklasse verbindet ein gemeinsamer Anspruch:
Handwerkskunst auf höchstem Niveau.
��
��
��
��
��
Freuen Sie sich auf den Ort, an dem Automobilbau zum kulturellen
Erlebnis wird. Besuchen Sie die Fertigungsstätte des Phaeton.
Voranmeldung über das Customer Care Center: Telefon 0 18 05 - 89 62 68.
(0,14 € | Min. aus dem deutschen Festnetz)
��
��
��
��
��
Sehr geehrte Konzertbesucher in Dresden und
Görlitz-Zgorzelec,
Paris, Dresden und der Ort von Vollendung
und Uraufführung des «Quartetts auf das
Ende der Zeit», Görlitz-Zgorzelec, verknüpfen
sich in diesem doppelten Konzert auf eine Weise, die Olivier Messiaens
visionäre kompositorische Kraft wirksam macht, die Vision auf besondere Art wirklich werden lässt.
Dieses unter traumatischen Bedingungen vollendete und am 15. Januar
1941 von Messiaen und drei Leidensgefährten vor etwa 400 Mitgefangenen uraufgeführte Musikwerk erinnert bei jeder erneuten Interpretation
daran, welchen Anteil Musik als Geschwister aller Künste an unserer
Kultur hat, und entfaltet nach mehr als zwei Generationen eine weitere,
Impuls gebende Eigenschaft: Gemeinsam arbeiten Polen und Deutsche
daran, auf dem geschichtsgewichtigen Gelände des ehemaligen Kriegsgefangenenlagers StaLag VIIIa ein multimediales Begegnungszentrum
für Jugendliche und Künstler zu errichten, den meetingpoint music
messiaen, in dem sich gedenkendes Erinnern und kreatives Handeln
ergänzen werden. Geistiger Grundstein dafür ist das «Quartett auf das
Ende der Zeit».
Über das Hineinwachsen des meetingpoint music messiaen in den
kulturellen Kontext von Freistaat und Kontinent – ermöglicht durch die
beispielhafte Unterstützung hochrangiger Künstler – freue ich mich als
Schirmherrin besonders und wünsche Maestro Myung-Whun Chung aus
Paris und den drei Solisten der Sächsischen Staatskapelle Dresden zwei
gelingende Aufführungen, die die Hörenden für diese noch immer wegweisende Musik, den Komponisten und das nach ihm benannte Begegnungszentrum für die Jugendlichen und Künstler Europas begeistern.
Wielce Szanowni Słuchacze Koncertów
w Dre źnie i w Görlitz-Zgorzelec,
Paryż, Drezno, oraz miejsce ukończenia i pierwszego wykonania «Kwartetu na koniec czasu», łączą się w tym podwójnym koncercie w pewien
szczególny sposób. Dzięki niemu możemy dostrzec wizjonerską siłę kompozycji Oliviera Messiaena, siłę, która te wizje urzeczywistnia.
Każda nowa interpretacja tego ukończonego w traumatycznych warunkach dzieła, które 15 stycznia 1941, Messiaen wraz z trojgiem
towarzyszy niedoli, po raz pierwszy zaprezentował przed grupą 400
współwięźniów, przypomina jak wielką część naszej kultury zajmuje
siostra wszelakich sztuk, muzyka i po upływie więcej niż dwóch pokoleń
ujawnia swą kolejną pobudzającą do działania właściwość: Polacy i Niemcy wspólnie pracują nad tym, aby w tak ważnym historycznie miejscu,
gdzie znajdował się były obóz dla jeńców wojennych StaLag VIIIa stworzyć
multimedialne centrum spotkań młodzieży i artystów meetingpoint
music messiaen, w którym hołd składany pamięci będzie szedł w parze z kreatywnym działaniem. Duchowym kamieniem węgielnym tego
przedsięwzięcia jest «Kwartet na koniec czasu».
Ja, jako patronka, szczególnie cieszę się z tego, że meetingpoint music
messiaen, dzięki wsparciu wysokiej rangi artystów, wrasta w kontekst
kulturalny Saksonii, Dolnego Śląska i całego kontynentu. Życzę Maestro
Myung-Whun Chung z Paryża i trzem solistom, dwóch udanych koncertów, dzięki którym słuchacze zapałają entuzjazmem do tej mogącej być
drogowskazem muzyki, jej kompozytora i nazwanego jego imieniem
centrum spotkań młodzieży i artystów Europy.
D R . E VA - M A R I A S T A N G E
S A K S O Ń S K I M I N I S T E R N A U K I I S Z T U K I
D R . E VA - M A R I A S T A N G E
S Ä C H S I S C H E S T A AT S M I N I S T E R I N
FÜR WISSENSCHAFT UND KUNST
2
3
Sehr geehrte Freunde der Musik von Olivier Messiaen,
wenn sich die Großen zum unscheinbar Kleinen auf den Weg machen,
folgen sie zumeist ihrer inneren Stimme, etwas nur ihnen Wahrnehmbarem, einem Stern.
Myung-Whun Chung, Matthias Wollong, Christian Dollfuß und Isang
Enders folgen dem Stern, der über dem Geburtsort einer Schlüsselkomposition des 20. Jahrhunderts steht – über dem ehemaligen Kriegsgefangenenlager StaLag VIIIa in Görlitz, heute Zgorzelec.
Dass das erste der beiden Kammerkonzerte des «Chung-Messaien-Projektes» der Sächsischen Staatskapelle in Dresden zu hören ist, vertieft
deren Sinn: beide Orte sind im Übermaß mit den Leiden des Zweiten
Weltkrieges verbunden.
Dresden hat das Klanggebäude des Geistes im Kern der Stadt neu errichtet, seine steinerne Glocke kann wieder klingen. Geistiges Fundament
des meetingpoint music messiaen ist das «Quartett auf das Ende der
Zeit». Myung-Whun Chung, enger Weggefährte Olivier Messiaens, und
die Musiker der Staatskapelle nehmen den in dieser wegweisenden
Komposition verborgenen Anfang mit uns auf: Musik, dies haben Messiaen und die drei Musiker der Uraufführung gezeigt, gehört auf die Seite
menschlicher Anstrengung, die ohne tödliche Waffen Diktaturen und
Krieg Widerstand leistet, sie zu überwinden hilft, und als erneuernde
Kraftquelle überdauert. Diese Lehre will der meetingpoint music messiaen weitergeben, unter diesem Stern steht er.
Wir danken Myung-Whun Chung und den Musikern der Staatskapelle,
dass sie uns helfen, ihn auch für Andere sichtbar werden und leuchten
zu lassen – hörbar, wie nur Musiker das eben können.
Wielce Szanowni Przyjaciele Muzyki Oliviera Messiaena!
Kiedy Wielcy wyruszają w drogę na spotkanie z niepozornym maleństwem,
kierują się przeważnie swym wewnętrznym głosem, podążają za czymś wyczuwalnym tylko przez nich, za gwiazdą.
Myung-Whun Chung, Matthias Wollong, Christian Dollfuß i Isang Enders
podążają za gwiazdą, która widnieje nad miejscem narodzin kluczowej
kompozycji 20 wieku, miejscem byłego obozu dla jeńców wojennych StaLag
VIIIa, znajdującego się wówczas w Görlitz, dziś w Zgorzelcu.
Pierwszy z koncertów kameralnych odbędzie się w Dreźnie, co nadaje
głębszego wymiaru projektowi Orkiestry Państwowej «Chung –Messiaen»,
dlatego, że oba miasta aż nazbyt wiążą się z cierpieniem towarzyszącym II
Wojnie Światowej.
Drezno odbudowało swój duchowy dom brzmień znajdujący się w sercu
miasta, jego kamienny dzwon może wybrzmiewać na nowo. Duchowym
fundamentem dla meetingpoint music messiaen jest «Kwartet na koniec czasu». Myung-Whun Chung, bliski towarzysz Oliviera Messiaena
i muzycy Orkiestry Państwowej wraz z nami podejmują kontynuację
przesłania zawartego w tej będącej drogowskazem kompozycji. Messiaen
i trzej muzycy, którzy wykonali prapremierę utworu, dowiedli, że muzyka
należy do tego rodzaju ludzkich starań, które potrafią stawiać opór bez
używania śmiercionośnej broni, dyktatury i wojny, co więcej pomagają
je przezwyciężyć i jako wieczne źródło odnawialnej energii potrafią je
przetrwać. Tą naukę chce głosić meetingpoint music messiaen, ta gwiazda
mu przyświeca.
Dziękujemy Myung- Whun Chung i muzykom orkiestry, że pomagają nam
sprawić, żeby gwiazda ta widoczna była też dla innych i im przyświecała.
Widoczna albo raczej słyszalna, bo tego właśnie potrafią dokonać tylko
muzycy.
DR. ALBRECHT GOETZE
GRÜNDER UND LEITER DES MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN
GÖRLITZ-ZGORZELEC
DR. ALBRECHT GOETZE
.
ZAŁOZYCIEL I KIEROWNIK MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN W
GÖRLITZ-ZGORZELEC
4
5
KAMMERMUSIK DER
D R E S D E N GEGRÜNDE T 1854 ALS
PROGRAMM PROGRAM
KAMMERABEND
OLIVIER MESSIAEN
(1908-1992)
ZUM 100. GEBURTSTAG VON OLIVIER MESSIAEN
«Quatuor pour la fin du temps»
Z OKAZJI 100 ROCZNICY URODZIN OLIVIERA MESSIAENA
Quartett auf das Ende der Zeit
für Klarinette, Violine, Violoncello und Klavier
Kwartet na koniec czasu
na klarnet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian
AUSSERORDENTLICHER
SAMSTAG, 18. OKTOBER 2008, 20 UHR
SCHÜTZ-KAPELLE DES DRESDNER RESIDENZSCHLOSSES
SOBOTA, 18. PAŹDZIERNIKA 2008, GODZ. 20.00
KAPLICA SCHÜTZA NA ZAMKU W DREŹNIE
SONNTAG, 19. OKTOBER 2008, 19 UHR
ST. BONIFATIUS, ZGORZELEC
NIEDZIELA, 19. PAŹDZIERNIKA 2008, GODZ. 19.00
KOŚCIÓŁ ŚW. BONIFACEGO W ZGORZELCU
BENEFIZKONZERT FÜR DEN
MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN GÖRLITZ-ZGORZELEC
KONCERT CHARYTATYWNY POŚWIĘCONY MEETINGPOINT
MUSIC MESSIAEN GÖRLITZ-ZGORZELEC
1. Liturgie de cristal
Kristallene Liturgie Liturgia kryształu
2. Vocalise, pour l’Ange qui annonce la fin du temps
Vokalise für den Engel, der das Ende der Zeit verkündet
Wokaliza dla Anioła ogłaszającego koniec Świata
3. Abîme des oiseaux
Abgrund der Vögel Otchłań ptaków
4. Intermède
Zwischenspiel Intermedium
5. Louange à l’Eternité de Jésus
Lobpreis der Ewigkeit Jesu Pochwała wieczności Jezusa
6. Danse de la fureur, pour les sept trompettes
Tanz des Zorns für die sieben Posaunen Taniec gniewu na siedem trąb
7. Fouillis d’arcs-en-ciel, pour l’Ange qui annonce la fin du temps
M I T W I R K E N D E W Y S T A̧ P I A̧ �
Myung-Whun Chung K L A V I E R F O R T E P I A N
Matthias Wollong V I O L I N E S K R Z Y P C E
Christian Dollfuß K L A R I N E T T E K L A R N E T
Isang Enders V I O L O N C E L L O W I O L O N C Z E L A
6
Wirbel der Regenbögen für den Engel, der das Ende der Zeit verkündet
Gra barw tęczowych dla Anioła ogłaszającego koniec świata
8. Louange à l’Immortalité de Jésus
Lobpreis der Unsterblichkeit Jesu Pochwała nieśmiertelności Jezusa
7
CHUNGMESSIAENPROJEKT
DER SÄCHSISCHEN
STAATSKAPELLE DRESDEN
«PROJEKT-CHUNG-MESSIAEN»
SAKSOŃSKIEJ ORKIESTRY PAŃSTWOWEJ Z DREZNA
Am 10. Dezember 2008 hätte der große französische Komponist Olivier
Messiaen, eine der Lichtgestalten der Musik des 20. Jahrhunderts, seinen
100. Geburtstag gefeiert. Aus diesem Anlass widmet ihm die Sächsische
Staatskapelle im Oktober 2008 ein ganz besonderes Projekt. «Spiritus rector»
ist der Dirigent und Pianist Myung-Whun Chung, der in Messiaens letzten
Lebensjahren einer der engsten Weggefährten des Komponisten war und
dem Messiaen sein spätes «Concert à quatre» widmete.
Im Rahmen des «Chung-Messiaen-Projektes» der Sächsischen Staatskapelle
gelangen zwei Hauptwerke von Messiaen zur Aufführung, die als Meilensteine der Musik des 20. Jahrhunderts gelten.
Im 3. Sinfoniekonzert dirigiert Chung die monumentale «Turangalîla-Sinfonie», die Messiaen in Anlehnung an den Sanskrit als einen kosmischen «Liebesgesang» verstand. Chung spielte das Werk 1990, als er Chefdirigent der
Pariser Opéra Bastille war, unter kritisch-beratender Teilnahme Messiaens auf
CD ein – eine Aufnahme, die der Komponist als mustergültig empfand.
Das Werk ist jetzt zum ersten Mal in den Konzerten der Staatskapelle zu hören. Als Solisten wirken der britische Messiaen-Schüler Peter Donohoe (Klavier) und die Französin Valérie Hartmann-Claverie (Ondes Martenot) mit.
In einem «Außerordentlichen Kammerabend» musiziert Chung, der seine
Karriere als Pianist begann, mit drei Kapell-Musikern außerdem das «Quartett
auf das Ende der Zeit», das Messiaen 1940/41 während seiner Kriegsgefangenschaft im StaLag VIIIa in Görlitz komponierte. Das bewegende Werk ist
für Chung von besonderer Bedeutung, da seine Freundschaft zu Messiaen
auf eine Aufführung des Quartetts zurückgeht, an der er ebenfalls als Pianist
beteiligt war. Im Rahmen des «Chung-Messiaen-Projektes» erklingt das Werk
sowohl in Dresden als auch am Ort seiner Entstehung, im heutigen Zgorzelec.
Zum Auftakt des Projektes berichtet Chung darüber hinaus in einem Publikumsgespräch im Semperopern-Rundfoyer über seine persönlichen Erfahrungen mit dem Künstler und Menschen Olivier Messiaen.
10 Grudnia 2008 wielki francuski kompozytor Olivier Messiaen, jedna ze
świetlanych postaci muzyki XX wieku, obchodziłby swoje 100 urodziny. Z tej
okazji Saksońska Orkiestra Państwowa, w październiku 2008 dedykuje mu
szczególny projekt.
«Spiritus rector» tego przedsięwzięcia to dyrygent i pianista MyungWhun Chung, który w ostatnich latach życia Messiaena był jednym z jego
najbliższych towarzyszy, i któremu Messiaen zadedykował swój późniejszy
«Concert à quatre».
W ramach projektu Saksońskiej Orkiestry Państwowej «Chung-Messiaen»
przedstawione zostaną dwa główne dzieła Messiaena, które uważane są za
kamienie milowe dla muzyki XX wieku.
W 3 Koncercie symfonicznym Chung dyrygować będzie monumentalną
symfonię «Turangalîla-Sinfonie», którą Messiaen rozumiał, jako opartą o
sanskryt kosmiczną «pieśń miłości». Chung nagrał to dzieło w 1990 roku,
kiedy był głównym dyrygentem paryskiej Opery Bastille. Odbywało się to pod
krytycznym i doradczym okiem Messiaena, który uważał nagranie za wzorowe. Dzieło to można będzie usłyszeć teraz po raz pierwszy, na koncertach
Orkiestry Państwowej. Jako soliści wystąpią brytyjski uczeń Messiaena Peter
Donohoe (fortepian) i Francuzka Valérie Hartmann-Claverie (fale Martenota).
Podczas tego «Nadzwyczajnego wieczoru kameralnego» Chung, który
rozpoczynał swą karierę jako pianista, muzykuje z trzema muzykami orkiestry, poza tym zagra «Kwartet na koniec czasu», który Messiaen skomponował
podczas pobytu w niewoli w StaLagu VIIIa w Görlitz. To poruszające dzieło ma
szczególne znaczenie dla Chunga, którego przyjaźń z Messiaenem rozpoczęła
się również od wykonania kwartetu, w którym uczestniczył też jako pianista.
W ramach projektu Chung-Messiaen dzieło zabrzmi zarówno w Dreźnie jak i
w miejscu jego powstania, w dzisiejszym Zgorzelcu.
Na rozpoczęcie projektu, Chung, w rozmowie z publicznością, która odbędzie
się w holu Opery Sempera, opowie o swych prywatnych doświadczeniach z
artystą i człowiekiem Olivierem Messiaenem.
TOBIAS NIEDERSCHLAG
TOBIAS NIEDERSCHLAG
8
9
PROGRAMMZET TEL
DER UR AUFFÜHRUNG
vor einem deutschen Offizier bei der Leibesvisitation
in der Aufnahmebaracke des Kriegsgefangenenlagers StaLag VIIIa zu stehen, ausgelaugt von einer Dreitagefahrt diagonal durch Europa in einem
Güterzug, und trotz dieser demütigenden Situation die Willensstärke zu
haben, als Besiegter den Feind spüren
zu lassen, dass man nicht bereit ist,
einen kleinen Beutel mit Taschenpartituren aus den Händen zu geben
– und seinen Willen durchzusetzen,
zeigt einen ganz anderen Olivier
Messiaen als den weltentrückten
SPLIT TERNACK T
PROGRAM PRAPREMIERY
S T O J A̧ C Y nago przed niemieckim
oficerem przeprowadzającym
rewizję osobistą w baraku, w którym
przyjmowano jeńców wojennych do
obozu StaLag VIIIa, wyczerpany po
trzydniowej podróży przez Europę
w wagonie towarowym, mimo tej
upokarzającej sytuacji umiejący
zachować siłę woli. Znajdując się w
roli pokonanego, daje odczuć wrogowi, że nie odda mu małej torby
z partyturami; umiejący dopiąć
swego – to obraz Oliviera Messiaena
całkiem odmienny od obrazu odwróconego plecami do świata Świętego.
S TA L A G V I I I A I M W I N T E R 1 9 4 0 / 4 1
S TA L A G V I I I A Z I M A̧ 1 9 4 0 / 4 1
«WENN WIR IN HÖCHSTEN
NÖTEN SEIN»
oder Entstehen und Uraufführung des
«Quatuor pour la fin du temps»
« G D Y B Ȩ D Z I E M Y W
N A J W I Ȩ K S Z E J P O T R Z E B I E »
albo powstanie i prawykonanie
«Kwartetu na koniec czasu»
10
Heiligen. Die Einberufung zum Militär
Anfang September 1939 hatte ihn in
seinem kompositorischen «Sanssouci» in Petichet erreicht, wo jeweils in
den Sommermonaten ein Großteil
seines Gesamtwerkes entstand.
Nach dem Fall von Verdun am 15.
Juni 1940 gerät er in deutsche Gefangenschaft und wird auf einem
großen Feld bei Toul nahe Nancy mit
tausenden anderer Soldaten zusam-
Powołanie do armii na początku
1939 zastało go w «Sanssouci» w
Petichet, gdzie podczas miesięcy
letnich powstawała większa część
jego utworów.
Po wydarzeniach w Verdun, 15 stycznia 1940 dostaje się do niemieckiej
niewoli. On i tysiące innych żołnierzy
zostają stłoczeni na olbrzymim polu
pod Toul, niedaleko Nancy. Właśnie
w tych okropnych warunkach
11
mengepfercht. Aber genau in dieser
schrecklichen Umgebung lernt er den
Klarinettisten Henri Akoka und den
Cellisten Étienne Pasquier kennen und
– «komponierte für Akoka ein Stück
für Soloklarinette, das dann zum dritten Satz seines ‹Quatuor pour la fin du
temps› wurde. Auf diesem Feld spielte
Akoka das Stück zum ersten Mal vom
Blatt. Ich diente als ein Notenständer», erinnert sich Pasquier fünfzig
Jahre später. Zum ersten Mal in seinen
Werken setzt Olivier Messiaen in diesem Satz erkennbar die Gesangslinie
eines Vogels ein, die einer Amsel. Er
bewegt sogar den Cellisten Pasquier
dazu, vor Tagesanbruch aufzustehen
und gemeinsam mit ihm dem Frühkonzert der Vögel zuzuhören.
«Man erzählte, dass er sich mit einem Kinderwagen voller Taschenpartituren zurückgezogen hatte – seine
musikalische Bibliothek und sein wertvollster Besitz. Er verbrachte seine Zeit
damit, in ihnen zu lesen, und lieh mir
einige davon, darunter auch Strawinskys ‹Les noces›, wie ich mich erinnere.
Es war diese kleine Partitur, die mein
Gehirn wieder zum Denken veranlasste und mir die Hoffnung zurückgab
...», schreibt 1945 Guy Bernard-Delapierre in der schweizer Kunstzeitschrift
«Formes et Couleurs» und beschreibt
damit das, woran Messiaen auch in der
Gefangenschaft unbeirrbar festhält, in
die er etwa Anfang Juli nach Schlesien
ins StaLag VIIIa abtransportiert wird.
Henri Akoka und Étienne Pasquier
sind mit in diesem Güterzug. Im Lager
trifft er noch auf den Violinisten Jean
le Boulaire.
12
poznaje klarnecistę Henri Akoka i
wiolonczelistę Étienne Pasquier i –
«skomponował dla Akoka solową
partię na klarnet, która później stała
się trzecią częścią jego ‹kwartetu na
koniec czasu›. Na tym polu Akoka po
raz pierwszy zagrał swój utwór z nut.
Służyłem za pulpit na nuty», wspomina Pasquier 50 lat później. W tej
części utworu Messiaen po raz pierwszy wprowadza linię melodyczną
tak wyraźnie przypominającą śpiew
ptaka, mianowicie kosa. Udaje mu
się nawet namówić wiolonczelistę
Pasquiera do tego, aby ten wstawał
przed świtem i razem z nim
przysłuchiwał się porannym koncertom ptaków.
«Mówiono, że lubił przebywać
sam na sam ze swoim wózkiem
pełnym partytur– była to jego
muzyczna biblioteka, jego najcenniejszy skarb. Spędzał czas na
czytaniu ich, pożyczał mi niektóre z
nich, pamiętam, że było to między
innymi ‹Les noces› Strawińskiego.
To była taka mała partytura, która
mobilizowała mój mózg do myślenia
i przywracała mi nadzieję...,» pisze
1945 Guy Bernard-Delapierre, w
szwajcarskim czasopiśmie o sztuce
«Formes et Couleurs» i opisuje tym
samym to, co pozwala przetrwać
Messianowi czas spędzony w niewoli. Mniej więcej na początku lipca,
Messiaen zostaje przetransportowany na Śląsk do StaLagu VIIIa. Henri
Akoka i Étienne Pasquier jadą z nim
w tym samym pociągu towarowym.
W obozie spotyka jeszcze skrzypka
Jean le Boulaire.
Dort setzt Messiaen die Arbeit an
seinem von einer apokalyptischen
Textstelle aus der Offenbarung des
Johannes inspirierten «Quatuor»
fort. Von der Lagerleitung erhält er
die Erlaubnis, vor dem allgemeinen
Wecken dem Konzert der nach seinem Urteil begabtesten Komponisten und Musiker auf der Erde zuzuhören, den Vögeln. Ein deutscher
Offizier, Karl Albert Brüll, verschafft
ihm Notenpapier und Schreibgerät.
Neben seinem Dienst im Lager-Lazarett komponiert er in der Baracke der
Geistlichen oder auf der Latrine wei-
W Stalagu VIIIa kontynuuje pracę
nad kwartetem zainspirowanym
fragmentem tekstu z Apokalipsy Św.
Jana. Kierownictwo obozowe zezwala mu na to, aby przed pobudką mógł
przysłuchiwać się, jego zdaniem
najzdolniejszym kompozytorom i
muzykom na ziemi, ptakom. Niemiecki oficer Karl Albert Brüll udostępnia
mu papier do zapisywania nut i
przyrząd do pisania. Oprócz służby w
lazarecie obozowym, komponuje w
baraku duchownych, albo w latrynie.
Bardziej życzliwi strażnicy zamykają
go tam, aby mógł pracować w spoko-
ter: dort schließen ihn entgegenkommenderweise die Bewacher ein und
halten Störungen von ihm fern. Den
drei Leidensgefährten erscheint jedoch seine Musik unspielbar. Die Drei
sind auch erst nach einem massiven
Protest Étienne Pasquiers wieder alle
im Lager; denn der Cellist wurde in
einen nahe gelegenen Steinbruch
zur Arbeit abkommandiert, für die in
seinen Augen zu seinem Instrument
ju. Jednak jego trzem towarzyszom
wydaje się, że skomponowana przez
niego muzyka jest nie do zagrania.
Ze względu na to, że wiolonczelista
został wywieziony do pracy w pobliskim kamieniołomie, pracy, która
narażała i nadwyrężała jego ręce,
które on sam uważał za przedłużenie
instrumentu, na którym grał, trójka zostaje rozłączona i dopiero po
silnych protestach Étienne Pasquier
13
RÜCKSEITE DES PROGR AMMZET TELS
MIT DEN EINDRÜCKEN DER MUSIKER
ODWROTNA STRONA PROGR AMU Z
.
W R A Z E N I A M I M UZ Y KÓW
14
gehörenden Hände eine gefährliche,
nicht zumutbare Tätigkeit. Als nicht
spielbar empfindet er jedoch auch
Messiaens Musik. Das sagt Henri
Akoka dem Komponisten schon bei
Verdun, im höchsten Register auf der
Klarinette ein Pianissimo zu fordern,
widerspreche allen Regeln der Kunst,
sei technisch nicht zu leisten. Étienne
Pasquier, zum damals weltberühmten Trio Pasquier gehörend, hat solch
eine Notation noch nie gelesen und
Jean le Boulaire berichtet Rebecca
Rischin für ihr meisterhaft recherchiertes Buch «For the End of Time.
The story of the Messiaen Quartet»
über die für die Drei kaum lösbaren
Probleme des Zusammenspiels: «...
Messiaen ... nannte uns Gefangene
des Rhythmus. Vom Gehör her war
es für uns äußerst schwierig, einen
Pfad durch all diese verschlungenen
Wege, in dieser verhexten Rhythmik
zu finden, zeitweise verwirrt ohne
jeden Orientierungspunkt, mit überhaupt keinem Rhythmus. Ohne unseren vertrauten 4/4- oder 3/4-Takt
waren wir ziemlich verloren.»
Kein Wunder; denn Messiaen
baut für seine «musikalische Sprache» nicht nur eigene Tonleitern
(von ihm Modi genannt), konstruiert
lebenslang immer neue Akkorde,
sondern verwendet viele der 120
deçî-tâlas (Hindu-Rhythmen, die
er während des Studiums kennen
lernt), von denen er allein drei im
Ostinato des Klavierparts im ersten
Satz des «Quatuor» verschränkt. In
den Proben habe er «aberwitzige»
dynamische Anweisungen gegeben,
erinnert sich Pasqier. Zu Akoka habe
wszyscy są znów razem. Pasquier
również uważa, że muzyka skomponowana przez Messiaena jest nie
do zagrania. Henri Akoka mówi o
tym Messianowi już w Verdun, jego
zdaniem żądanie od klarnecisty, aby
w najwyższym rejestrze grał pianissimo, kłóci się z wszelkimi kanonami
sztuki, i jest technicznie niewykonalne.
Étienne Pasquier, który już wtedy
należał do znanego na świecie Trio
Pasquier, nigdy wcześniej nie spotkał
się z takim zapisem a Jean le Boulaire opowiada Rebecce Rischin w jej
książce «For the End of Time. The story of the Messiaen Quartet» o problemach związanych wykonaniem
utworu: «... Messiaen ... nazywał nas
więźniami rytmu. Było nam bardzo
trudno, z słuchu odnaleźć drogę
wśród tych wszystkich zawiłości w
tej zawiłej rytmice, od czasu do czasu
tak poplątanej bez żadnego punktu
odniesienia, bez żadnego rytmu. Bez
naszego, dobrze nam znanego taktu
4/4 albo 3/4 bylibyśmy zgubieni.»
Nie ma się, czemu dziwić, gdyż
Messiaen nie tylko wprowadza do
swego języka muzycznego własne
skale (zwane przez niego Modi),
przez całe życie tworzy nowe akordy,
ale i używa wielu z 120 deçî-tâlas
(rytmy hinduskie, które poznał w
czasie studiów). Trzy z nich sam
krzyżuje w Ostinato partii fortepianowej, w pierwszej części «Kwartetu». W czasie prób udzielał «absurdalnych» wskazówek, wspomina
Pasquier. Do Akoki miał powiedzieć
«Niech pan utrzymuje dźwięk do
momentu, aż nie będzie miał pan w
15
er gesagt: «Halten Sie die Note bis
Sie überhaupt keine Luft mehr haben». Er wünschte «erschreckende
Effekte, ebenso wünschte er jedoch
sehr subtile. Und alle Rhythmen
hatten absolut präzise zu sein.»
Solche Hindernisse und Auseinandersetzungen sind Komponisten,
Dirigenten und Musikern während
des Erarbeitens eines neuen Werkes
nicht unbekannt. In der Gefangenschaft kamen unvorstellbare hinzu:
Hunger, ein ungewohntes Klima mit
extremer Kälte im Winter und dürftigst heizbaren Baracken, Proben im
Waschraum und das Vorantreiben
der Notation, also strapaziöse krea-
ogóle czym oddychać», życzył sobie
«przerażających ale i subtelnych
efektów. A wszystkie rytmy miały
być absolutnie precyzyjne».
Takie przeszkody i spory nie są
czymś nowym dla kompozytorów,
dyrygentów, czy muzyków, którzy
pracują nad nowym dziełem. Ale
pobytowi w niewoli towarzyszyły
jeszcze inne, trudne do opisania
okoliczności- głód, odmienny klimat z bardzo mroźnymi zimami i
mizernie ogrzewanymi barakami,
próby odbywające się w umywalni i
opracowywanie notacji muzycznej,
czyli żmudna praca, która wymagała
wielkiej kreatywności, przebiegająca
Mal das «Quartett auf das Ende
der Zeit». Im Lager der Feinde haben die vier Musiker nicht nur alle
Widerstände besiegt, beim Ringen
mit einer für sie unbekannten, unerhörten Komposition sich selbst,
sondern auch den von Hass, Terror
und Krieg befallenen Zeitgeist
überwunden, mit ihren Instrumenten einen Triumph erkämpft, den
unmittelbar nach dem Konzert der
Cellist auf die Rückseite eines Programmzettels zum Dank an Messiaen so beschreibt: «Das Lager von
Görlitz ... Baracke 27B, unser Theater
... Draußen, Nacht, Schnee, Elend
... Hier, ein Wunder ... das Quartett
‹auf das Ende der Zeit› geleitet uns
in ein herrliches Paradies, trägt uns
weg von dieser entsetzlichen Erde.
Unendlichen Dank unserem lieben
Olivier Messiaen, dem Poeten der
Ewigen Reinheit ... Von Herzen und
tief bewegt. ÉT. Pasquier»
ALBRECHT GOETZE
wroga muzycy pokonali wszelkie
przeciwności, pokonali siebie mierząc
się z nieznaną i wcześniej niesłyszaną
kompozycją, swymi instrumentami
wywalczyli triumf nad nienawiścią,
terrorem i wojną, która zawładnęła
duchem czasu. Triumf, który wiolonczelista bezpośrednio po koncercie
na odwrotnej stronie kartki z programem, jako podziękowanie dla Messiaena, opisuje tak: «Obóz w Gorlitz …
Barak 27B, nasz teatr … Na zewnątrz,
noc, śnieg, nędza … Tutaj dokonuje
się cud … Kwartet ‹na koniec czasu›
wprowadza nas do cudownego raju,
unosi nas daleko od tych ziemskich okropności. Niekończące się
podziękowania naszemu kochanemu
Olivierowi Messiaenowi, poecie
wiecznej czystości … Poruszony
całkowicie i do głębi. ÉT. Pasquier»
ALBRECHT GOETZE
GEDENKSÄULE AUF DEM GEL ÄNDE
DES EIN STIGEN L AGER S
POMNIK NA TERENIE BYŁEGO OBOZU
tive Arbeit in der Latrine. Dennoch
beginnen nach fünf Monaten im
StaLag VIIIa die Endproben. Begleitet von deutschen Bewachern darf
Étienne Pasquier ein Cello kaufen
(entgegen Messiaens Berichten
hatte es vier Saiten), die Lagerleitung gestattet das Anfertigen handgeschriebener Programmzettel. Vor
etwa 400 Mitgefangenen und den
deutschen Bewachern spielen am
15. Januar 1941 in der eiskalten Theaterbaracke 27B der Komponist und
drei Leidensgefährten zum ersten
16
w latrynie. Jednak po 5 miesiącach w
StaLagu VIIIa rozpoczynają się próby
końcowe. Étienne Pasquier pod okiem
strażników otrzymuje pozwolenie
na zakup wiolonczeli, (która wbrew
relacjom Messiaena miała 4 struny).
Kierownictwo obozowe zezwala też
na przygotowanie kartek z programem. 15 stycznia 1941 roku kompozytor i jego trzech towarzyszy, w
lodowatym baraku teatralnym, grają
po raz pierwszy «Kwartet na koniec
czasu», w obecności strażników i
około 400 współwięźniów. W obozie
17
MES SIAEN IN DEN 1940ER JAHREN
M E S S I A E N W L ATA C H 4 0 - T Y C H
«Und ich sah einen anderen starken
Engel vom Himmel herabkommen;
der war mit einer Wolke bekleidet,
und ein Regenbogen auf seinem
Haupt und sein Antlitz wie die Sonne
und seine Füße wie Feuersäulen; und
er setzte seinen rechten Fuß auf das
Meer und den linken auf die Erde.
Und der Engel, den ich sah stehen auf
dem Meer und auf der Erde, hob seine
Hand auf gen Himmel und schwur
bei dem Lebendigen von Ewigkeit zu
Ewigkeit, dass hinfort keine Zeit mehr
sein soll; sondern in den Tagen der
Stimme des siebenten Engels, wenn er
posaunen wird, soll vollendet werden
das Geheimnis Gottes.»
OFFENBARUNG DES JOHANNES,
KAPITEL 10
pour la fin du
temps», das ich während meiner
Kriegsgefangenschaft schrieb, wurde
am 15. Januar 1941 im StaLag VIIIa
von Jean Le Boulaire (Geige), Henri
Akoka (Klarinette), Etienne Pasquier
(Cello) und mir selbst am Klavier
uraufgeführt. Es wurde direkt durch
diese Worte aus der «Offenbarung»
inspiriert. Die Musiksprache ist ihrem
Wesen nach vergeistigt, spirituell,
katholisch. Modi, die melodisch und
harmonisch eine Art tonaler Allgegenwart bewirken, führen darin den
Hörer an die Ewigkeit im Raum wie
im Unendlichen heran. Eine spezielle
Rhythmik jenseits jedes Metrums
trägt eindringlich dazu bei, das Zeitliche zu eliminieren (das alles sind
angesichts der überwältigenden
Größe des Themas nur unbeholfene
Versuche!)
D A S « Q U AT U O R
«... DASS HINFORT KEINE
ZEIT MEHR SEIN SOLL»
Ein Vorwort
. von Olivier Messiaen
.
« . . . Z E T O J UZ D Ł U G O N I E
POTRWA»
Przedmowa Oliviera Messiaena
18
«I ujrzałem innego potężnego anioła,
zstępującego z nieba, obleczonego
w obłok, tęcza była nad jego głową,
a oblicze jego było jak słońce, a nogi
jego jak słupy ogniste. I postawił
prawą nogę na morzu, lewą zaś na
lądzie. I stojąc na morzu i lądzie,
podniósł prawą swoją rękę ku niebu
i poprzysiągł na tego, który żyje na
wieki wieków, że to już długo nie
potrwa, ale w dniach głosu siódmego
anioła, gdy będzie miał trąbić, misterium Boga się dokona.»
A P O K A L I P S A �Ś W. J A N A ,
ROZDZIAŁ 10
« Q U AT U O R P O U R la fin du
temps», który napisałem podczas
pobytu w niewoli, zaprezentowany
został po raz pierwszy 15 stycznia
1941 roku, w StaLagu VIIIa, przez
Le Boulaire (skrzypce), Henri Akoka
(klarnet), Etienne Pasquier (wiolonczela) i przeze mnie (fortepian). Utwór
zainspirowany został bezpośrednio
tymi słowami z Apokalipsy. Język
muzyczny jest w istocie niematerialny, uduchowiony, katolicki. Modi melodyczne i harmoniczne tworzą coś
w rodzaju wszechobecności tonalnej,
zbliżając słuchacza do wieczności w
przestrzeni lub nieskończoności. Szczególna rytmika poza jakimkolwiek
metrum w dużym stopniu przyczynia
się do wyeliminowania elementu
czasu (to wszystko pozostanie tylko
próbą i usiłowaniem wysłowienia,
jeśli uświadomimy sobie ogrom
tematu!)
Kwartet zawiera 8 części. Dlaczego?
7 jest liczbą doskonałą, stworzenie
świata w ciągu sześciu dni zostało
19
Dieses Quartett hat acht Sätze. Warum? Sieben ist die vollkommene
Zahl, denn die sechs Tage dauernde
Schöpfung wird durch den Ruhetag
Gottes geheiligt; die Sieben dieser
Ruhe setzt sich fort bis in die Ewigkeit und wird zur Acht des unvergänglichen Lichts, des unwandelbaren Friedens.
1. LITURGIE DE CRISTAL
(KRISTALLENE LITURGIE)
Zwischen drei und vier Uhr morgens,
die Vögel erwachen: eine einzelne
Amsel oder eine Nachtigall improvisiert, eingehüllt in Klangstaub,
in einen Lichtkreis von Trillern, die
hoch oben in den Bäumen verklingen. Wenn Sie das auf die religiöse
Ebene übertragen, haben Sie das
harmonisch tönende Schweigen des
Himmels.
2. VOCALISE, POUR L’ANGE QUI
ANNONCE LA FIN DU TEMPS
(VOK ALISE FÜR DEN ENGEL, DER
DAS ENDE DER ZEIT VERKÜNDET)
Der erste und der dritte Teil (beide
sehr kurz) symbolisieren die Macht
dieses starken Engels, den ein Regenbogen krönt und der mit einer Wolke
bekleidet ist. Die «Mitte» verkörpert
die unfassbaren Harmonien des
Himmels. Am Klavier erklingen zarte
Kaskaden blau-orangefarbener Akkorde, die mit ihrem fernen Läuten
den fast gregorianisch anmutenden
monotonen Gesang von Geige und
Cello umspielen.
20
uświęcone Boskim odpoczynkiem;
siódmy dzień tego odpoczynku,
przedłużając się w wieczność, staje
się dniem ósmym- dniem przeczystego światła, nie zakłóconego spokoju.
1. LITURGIE DE CRISTAL
(LITURGIA KRYSZTAŁU)
Między 3 a 4 rano przebudzenie
ptaków: kos lub słowik improwizuje solo, otoczony pyłem dźwięku,
nawoływaniem się w trylach,
błąkającym się w koronach drzew.
Przenosząc to na plan religijny, uzyskacie harmonijną ciszę niebios.
2. VOCALISE, POUR L’ANGE QUI
ANNONCE LA FIN DU TEMPS
(WOK ALIZA DLA ANIOŁA
OGŁASZAJĄCEGO KONIEC
ŚWIATA)
I i III ustęp (oba bardzo krótkie)
symbolizują moc owego potężnego
Anioła, mającego głowę przystrojoną
tęczą i obleczonego w obłok, jedną
stopą wspartego na morzu, drugą na
ziemi. Środek utworu to nieuchwytne harmonie niebios. W fortepianie
łagodne kaskady akordów niebieskopomarańczowych, otoczone dalekim
gwarem quasi- chorałowych recytatywów w skrzypcach i wiolonczeli.
3. ABÎME DES OISEAUX
(OTCHŁAŃ PTAKÓW)
Klarnet solo. Otchłań to czas
smutku i znużenia. Ptaki stanowią
przeciwieństwo czasu, wyrażają
naszą tęsknotę za światłem, gwiazdami, tęczą i radosnymi wokalizami!
3. ABÎME DES OISEAUX
(ABGRUND DER VÖGEL)
Klarinette solo. Der Abgrund, das ist
die Zeit mit ihren Kümmernissen, mit
ihrem Überdruss. Die Vögel sind das
Gegenteil der Zeit; sie stellen unsere
Sehnsucht nach dem Licht dar, nach
Sternen, nach Regenbögen und jubelnden Vokalisen!
M ES S I A EN ( LIN KS ) U N D MITG EFA N G E N E V O R D E M K L AV I E R D E R
UR AUFFÜHRUNG
MESSIAEN (PO LEWEJ) I JEGO
W S P Ó Ł W I Ȩ Ź N I O W I E P R Z E D
FORTEPIANEM Z PRAPREMIERY
4. INTERMÈDE
(ZWISCHENSPIEL)
Scherzo, das extrovertierter als
die übrigen Sätze, mit diesen aber
gleichwohl durch einige melodische
«Erinnerungen» verbunden ist.
4. INTERMÈDE
(INTERMEDIUM)
Scherzo o charakterze bardziej
zewnętrznym niż inne części, lecz
powiązane z nimi kilkoma wspólnymi
«nawiązaniami» melodycznymi.
5. LOUANGE Á L‘ETERNITÉ DE
JÉSUS
(LOBPREIS DER EWIGKEIT JESU)
Jesus erscheint hier als das Wort. Eine
breite, unendlich langsame Phrase
des Cellos verherrlicht mit Liebe und
Verehrung die Ewigkeit dieses mächtigen und zarten Wortes, dessen
«Jahre nicht aufhören». Majestätisch
breitet sich die Melodie wie in zärtlicher, hoheitsvoller Ferne aus. «Im Anfang war das Wort, und das Wort war
bei Gott, und Gott war das Wort.»
5. LOUANGE Á L‘ETERNITÉ DE
JÉSUS
(POCHWAŁA WIECZNOŚCI JEZUSA)
Jezus jest tu pojmowany, jako Słowo.
Wielka, nieskończenie powolna fraza
wiolonczeli sławi z miłością i czcią
wieczność owego Słowa potężnego
i łagodnego, którego całe lata
nie wyczerpią do końca. Melodia
rozciąga się majestatycznie, miękko
i wszechwładnie. «Na początku było
Słowo, a Słowo było u Boga.»
21
6. DANSE DE LA FUREUR, POUR
LES SEPT TROMPETTES
(TANZ DES ZORNS FÜR DIE SIEBEN POSAUNEN)
Rhythmisch das markanteste Stück
dieser Reihe. Die vier unisono spielenden Instrumente ahmen die Klänge von Gongs und Posaunen nach
(auf die sechs ersten Posaunen der
«Offenbarung» folgen verschiedene
Katastrophen, die siebte Posaune
kündigt an, dass das Geheimnis
Gottes vollendet wird). Einsatz der
Technik des «hinzugefügten Wertes», Augmentation und Diminution
des Rhythmus, nicht umkehrbarer,
symmetrisch um ein Zentrum angeordneter Rhythmen. Musik aus Stein,
gewaltiger klingender Granit; unwiderstehliche Bewegung von Stahl,
Blöcken purpurnen Zorns, eisiger
Trunkenheit. Man höre nur, wie sich
gegen Ende des Satzes das Thema
mit Verlängerung und Registerwechsel seiner Töne zu einem schrecklichen Fortissimo steigert.
7. FOUILLIS D’ARCS-EN-CIEL,
POUR L’ANGE QUI ANNONCE LA
FIN DU TEMPS
(WIRBEL DER REGENBÖGEN FÜR
DEN ENGEL, DER DAS ENDE DER
ZEIT VERKÜNDET)
Hier kehren einige Passagen aus
dem zweiten Satz wieder. Der starke
Engel und vor allem der Regenbogen auf seinem Haupt erscheinen
(der Regenbogen ist das Symbol des
Friedens, der Weisheit, jeder Schwingung von Licht und Klang). In meiner
Vorstellung höre und sehe ich wohlgeordnete Akkorde und Melodien,
22
6. DANSE DE LA FUREUR, POUR
LES SEPT TROMPETTES
(TANIEC GNIEWU NA SIEDEM
TRĄB)
Pod względem rytmicznym jest to
część najbardziej charakterystyczna
z całego cyklu. Cztery instrumenty
w unisonie imitują rytm gongów i
trąb (po pierwszych sześciu trąbach
Apokalipsy następują rozmaite
katastrofy, trąba siódmego Anioła
ogłasza spełnienie Bożego misterium).
Użycie wartości dodanych, rytmów
w augumentacji albo w dyminucji,
rytmów nieodwracalnych. Muzyka
kamienia, wspaniały dźwięczny
granit; niepohamowany ruch stali,
ogromne bloki purpurowego gniewu, lodowatego upojenia. Należy
również zwrócić uwagę na straszliwe
fortissimo tematu, osiągnięte przez
augumentację i zmianę rejestru jego
różnych dźwięków – pod koniec tej
części.
7. FOUILLIS D’ARCS-EN-CIEL,
POUR L’ANGE QUI ANNONCE LA
FIN DU TEMPS
(GRA BARW TĘCZOWYCH DLA
ANIOŁA OGŁASZAJĄCEGO KONIEC ŚWIATA)
Powracają tu pewne pasaże II części.
Potężny Anioł ukazuje się znowu,
a w szczególności tęcza, która go
otacza (tęcza – symbol pokoju,
mądrości oraz wibracji światła i
dźwięku). – W snach słyszę i widzę
zgrupowane akordy i melodie, znane barwy i formy; później, po tym
stadium przejściowym, przechodzę
do nierealności i w ekstazie ulegam
vertraute Farben und Formen; nach
diesem Übergangsstadium wechsle
ich dann ins Irreale und erlebe einen
ekstatischen Wirbel, ein kreisendes
Ineinanderfließen von überirdischen
Klängen und Farben. Diese Feuerschwerter, diese blau-orangefarbenen Lavaströme, diese aufblitzenden
Sterne – das ist der Wirbel, das sind
die Regenbögen!
8. LOUANGE Á L’IMMORTALITÉ
DE JÉSUS
(LOBPREIS DER UNSTERBLICHKEIT JESU)
Ein ausgedehntes Geigensolo als
Gegenstück zum Solo des Cellos im
fünften Satz. Warum dieser erneute
Lobpreis? Er gilt mehr dem zweiten
Aspekt von Jesus Christus, dem Menschen Jesus, dem fleischgewordenen
Wort, auferstanden und unsterblich, um uns sein Leben zu bringen.
Dieser Lobpreis ist ganz Liebe. Sein
langsamer Aufstieg in den höchsten
Diskant versinnbildlicht den Aufstieg
des Menschen zu seinem Gott, des
Gottessohns zu seinem Vater, der
geheiligten Geschöpfe ins Paradies.
ÜBERSETZUNG: REINHARD LÜTHJE
wibracji, ruchowi obrotowemu
dźwięków i barw nadprzyrodzonych.
Miecze ogniste, masy lawy niebieskopomarańczowej, gwałtowne gwiazdy, to owa gra barw, owe tęcze!
8. LOUANGE Á L’IMMORTALITÉ
DE JÉSUS
(POCHWAŁA NIEŚMIERTELNOŚCI
JEZUSA)
Obszerne solo skrzypiec będące
odpowiednikiem sola wiolonczeli
z części V. Czemu służy ta druga
Pochwała? Zwraca się bardziej
do drugiego aspektu osobowości
Jezusa, do Jezusa/ Człowieka,
do Słowa stającego się Ciałem,
zmartwychwstałego nieśmiertelnie,
aby nam przekazać swoje życie. Ta
Pochwała jest samą miłością. Jej
powolne dążenie ku szczytowi to
wznoszenie się człowieka do Boga,
dziecka bożego do Ojca, uświęconego
stworzenia do Raju.
SCHLUSS DES WERKES MIT DEM
VERMERK AUF DEN ENTSTEHUNGSORT
Z A K O Ń C Z E N I E D Z I E Ł A Z A D N O TA C J A̧
O D N O Ś N I E M I E J S C A J E G O P O W S TA N I A
23
MYUNG-WHUN
CHUNG
M AT T H I A S
WOLLONG
KLAVIER/FORTEPIAN
VIOLINE/SKRZYPCE
Myung-Whun Chung
ist einer der weltweit angesehensten
Musiker unserer Zeit. Seit 2001 arbeitet er
regelmäßig mit der Sächsischen Staatskapelle zusammen, in Konzerten, Oper und
auf Tournee. Seine Karriere begann der
Koreaner als Pianist, 1974 gewann er den
2. Preis beim Moskauer TschaikowskyWettbewerb. Nach dem Studium in New
York wurde er zunächst Assistent von
Carlo Maria Giulini in Los Angeles. Anschließend übernahm er Chefpositionen
in Saarbrücken, Paris und Rom. Seit 2000
ist er Music Director des Orchestre Philharmonique de Radio France, daneben
widmet er sich verstärkt dem Musikleben
seiner asiatischen Heimat. Als Exklusivkünstler der Deutschen Grammophon hat
er zahlreiche preisgekrönte Aufnahmen
eingespielt. Mit besonderem Engagement
widmet sich Chung humanitären und ökologischen Projekten, etwa als Kultureller
Ehrenbotschafter Koreas. Bereits 2003 war
er mit Musikern der Staatskapelle in einem «Außerordentlichen Kammerabend»
zu erleben.
DER DIRIGENT
24
D Y R Y G E N T Myung-Whun Chung jest
jednym z najbardziej poważanych na
świecie muzyków naszych czasów. Od
2001 stale współpracuje z Saksońską
Orkiestrą Państwową, w ramach koncertów, oper, czy wspólnych tournee.
Koreańczyk rozpoczął swą karierę, jako pianista, zdobywając w 1974 roku 2 nagrodę
w Moskiewskim Konkursie Czajkowskiego.
Po studiach w Nowym Jorku został asystentem Carlo Maria Giulini w Los Angeles.
Następnie objął stanowiska kierownicze
w Saarbrücken, Paryżu i Rzymie. Od 2000
roku jest dyrektorem muzycznym orkiestry Orchestre Philharmonique de Radio
France, oprócz tego w znacznym stopniu
poświęca się życiu muzycznemu swojej
azjatyckiej ojczyzny. Jako ekskluzywny artysta Deutsche Grammophon miał okazję
wydać wiele nagrań uhonorowanych nagrodami. Chung jest niejako honorowym
ambasadorem kultury Korei i z wielkim
zaangażowaniem poświęca się projektom
humanitarnym i ekologicznym. W 2003
mogliśmy podziwiać jego i muzyków
Orkiestry Państwowej w «Nadzwyczajnym
wieczorze kameralnym».
stammt aus
Berlin und studierte nach einer Ausbildung an der Berliner Spezialschule
für Musik ab 1984 in der Meisterklasse
von Werner Scholz. 1987 setzte er seine
Studien bei Tibor Varga in der Schweiz
fort und gewann 1989 den Internationalen Tibor-Varga-Violinwettbewerb.
Als Solist arbeitete er mit Dirigenten
wie Heinz Wallberg, Marek Janowski,
Sir Colin Davis und Vladimir Jurowski.
Nach acht Jahren als 1. Konzertmeister
des Rundfunk-Sinfonieorchesters Berlin
wechselte er 1999 in gleicher Position
zur Sächsischen Staatskapelle Dresden.
Seit 2001 ist er zudem 1. Konzertmeister
des Bayreuther Festspielorchesters.
Matthias Wollong hat zahlreiche CDs
eingespielt, darunter eine Aufnahme
mit Kammermusik von Erich Wolfgang
Korngold, die mit dem ECHO Klassik
2008 ausgezeichnet wurde. Er spielt
eine Violine von Andreas Guarneri aus
dem Jahr 1676.
M AT T H I A S W O L L O N G
M AT T H I A S W O L L O N G pochodzi
z Berlina. Od 1984 roku studiował na
Berlińskiej Wyższej Szkole Muzycznej
(Berliner Spezialschule für Musik) w
klasie mistrzowskiej Wernera Scholz.
Od 1987 kontynuował naukę u Tibora Vargi w Szwajcarii a w 1989 roku
wygrał Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Tibora Vargi. Jako solista
współpracował z dyrygentami, takimi
jak: Heinz Wallberg, Marek Janowski,
Sir Colin Davis i Vladimir Jurowski. Po 8
latach na stanowisku pierwszego koncertmistrza Berlińskiej Radiowej Orkiestry Symfonicznej, w 1999 przeszedł na
to samo stanowisko do Saksońskiej
Orkiestry Państwowej z Drezna. Ponadto od 2001 jest pierwszym koncertmistrzem Orkiestry Festiwalowej
z Bayreuth. Matthias Wollong nagrał
wiele płyt CD, między innymi z muzyką
kameralną Ericha Wolfganga Korngolda, która wyróżniona została nagrodą
ECHO Klassik 2008. Gra na skrzypcach
Andreasa Guaneri z 1676 roku.
25
Christian Dollfuß wurde in Bochum geboren und
studierte ab 1990 bei Hans Gutmann
an der Essener Folkwang-Hochschule.
1998 legte er sein Konzertexamen «mit
Auszeichnung» ab, daneben absolvierte er bis zum Jahr 2000 mit dem
Trio Contrasts ein weiterführendes
Kammermusikstudium bei Vladimir
Mendelssohn. Von 1993 bis 1998 war er
Soloklarinettist im Folkwang-Kammerorchester Essen, zwischen 1996 und
1998 führten ihn erste Engagements
zu den Duisburger Philharmonikern
(Deutsche Oper am Rhein) und zum
Gürzenich-Orchester Köln. Seit 1998 ist
Christian Dollfuß Solo-Bassklarinettist
der Sächsischen Staatskapelle Dresden,
seit 2000 unterrichtet er außerdem an
der Hochschule für Musik Carl Maria
von Weber Dresden. Als Mitglied des
Kapellquintetts Dresden und des Trio
Contrasts übt er eine rege Konzerttätigkeit aus.
DER KLARINETTIST
26
CHRISTIAN
DOLLFUSS
ISANG
ENDERS
KLARINETTE/KLARNET
VIOLONCELLO/WIOLONCZELA
Christian Dollfuß
urodził się w Bochum. W 1990 roku
rozpoczął studia u Hansa Gutmanna
na Wyższej Szkole Folkwang w Essen
(Essener Folkwang-Hochschule). W
1998 zdał z wyróżnieniem egzaminy
koncertowe, ponadto do roku 2000,
wraz z Trio Contrasts ukończył studia muzyki kameralnej u Vladimira
Mendelssohna. Od 1993 do 1998 był
klarnecistą solowym w Orkiestrze
Kameralnej Folkwang w Essen. Między
1996 a 1998 związał się z Filharmonią
Duisburg (Niemiecka Opera nad
Renem) i z Orkiestrą Gürzenich z
Köln. Od 1998 roku Christian Dollfuß
jest solowym klarnecistą basowym
Saksońskiej Opery Państwowej z Drezna. Od 2000 roku wykłada również na
Wyższej Szkole Carl Maria von Weber
w Dreźnie. Jako członek Kwintetu
Drezno i Trio Contrasts ma możliwość
praktykowania ożywionej działalności
koncertowej.
I S A N G E N D E R S , 1988 als Sohn
deutsch-koreanischer Eltern in Frankfurt/Main geboren, kam als Neunjähriger erstmals mit dem Cello in
Berührung und begann schon wenig
später ein Jungstudium bei Michael
Sanderling an der Frankfurter Musikhochschule. Später studierte er bei
Gustav Rivinius in Saarbrücken und
absolvierte Meisterkurse bei David
Geringas, Janos Starker, Steven Isserlis
und bei Lynn Harrell, mit dem er noch
heute in enger Verbindung steht. Solistisch trat er mit Orchestern wie dem
Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin oder
der Deutschen Streicherphilharmonie
auf. Seit der Saison 2008/09 ist Isang
Enders als jüngster Solocellist Deutschlands Konzertmeister Violoncello der
Sächsischen Staatskapelle Dresden.
Er spielt ein Cello von Joseph Gagliano
aus dem Jahr 1720, das ihm durch den
Deutschen Musikinstrumentenfonds
zur Verfügung gestellt wurde.
K L A R N E C I S TA
I S A N G E N D E R S przyszedł na świat
w 1988 roku, jako syn niemieckokoreańskich rodziców, we Frankfurcie
nad Menem. Już jako dziewięciolatek
zetknął się z wiolonczelą a niedługo
później brał nauki u Michaela Sanderlinga na Wyższej Szkole Muzycznej
we Frankfurcie. Później studiował u
Gustava Riviniusa i ukończył kursy
mistrzowskie u Davida Geringasa,
Janos Starker, Steven Isserlis i Lynn
Harrell, z którym do dziś utrzymuje
bliskie kontakty. W swojej karierze
solowej wystąpił z Berlińską Radio
wą Orkiestrą Symfoniczną oraz z
Niemiecką Filharmonią Smyczkową.
Od początku sezonu 2008/09 Isang
Enders jest najmłodszym solowym
wiolonczelistą Niemiec i zarazem koncertmistrzem wiolonczeli Saksońskiej
Opery Państwowej. Gra na wiolonczeli
Josepha Gagliano z 1720 roku, którą
udostępnił mu Niemiecki Fundusz
Instrumentów Muzycznych.
27
KAMMERMUSIK DER
DRESDEN
GEGRÜNDE T 1854 ALS
IMPRESSUM IMPRESSUM
��
Sächsische Staatsoper Dresden
Intendant Prof. Gerd Uecker
Generalmusikdirektor Fabio Luisi
SPIELZEIT 2008|2009
Herausgegeben von der Intendanz
© Oktober 2008
In Kooperation mit dem
MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN
Görlitz-Zgorzelec
We współpracy z
MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN
Görlitz-Zgorzelec
R E DA K T I O N R E DA KC JA
Tobias Niederschlag
POLNISCHE ÜBERSETZUNG
TŁUMACZENIE
Aleksandra Gierzban
G E S TA LT U N G U N D S AT Z
O P R A W A I S Z ATA G R A F I C Z N A
schech.net | www.schech.net
DRUCK DRUK
Union Druckerei Dresden GmbH
W W W . S TA AT S K A P E L L E - D R E S D E N . D E
W W W . M E S S I A E N .T H E M U S I C P O I N T. N E T
28
B I L D E R Z D J �Ȩ C I A
MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN GörlitzZgorzelec; Myung-Whun Chung, Matthias
Wollong, Christian Dollfuß: Matthias Creutziger; Isang Enders: privat
TEX TE TEKST Y
Der Einführungstext von Dr. Albrecht Goetze
ist ein Originalbeitrag für dieses Programmheft. Den Text von Olivier Messiaen zitieren
wir nach der Partiturausgabe des Werkes.
Wprowadzenie autorstwa Dr Albrechta Goetze, zostało napisane specjalnie na potrzeby
tej broszury. Słowa Oliviera Messiaena są cytatem pochodzącym z partytury jego dzieła.
Urheber, die nicht ermittelt oder erreicht
werden konnten, werden wegen nachträglicher Rechtsabgeltung um Nachricht gebeten.
Autorzy, których nie można było odnaleźć,
lub którzy byli nieosiągalni, proszeni są o
zgłoszenie się w celu uregulowania spraw
prawnych.
Private Bild- und Tonaufnahmen sind aus
urheberrechtlichen Gründen nicht gestattet.
Przez wzgląd na prawa autorskie nie zezwala
się na nagrywanie obrazu lub dźwięku w
celach prywatnych.

chung- messiaen- projekt

Transkrypt

Podobne dokumenty

Noema Anita Lipiec Odwrócona Perspektywa

legendy