Socjologia kultury fizycznej przedm do wyboru

Socjologia kultury fizycznej
(przedmiot do wyboru: problematyka humanistycznospołeczna)
V semestr studiów I stopnia na kierunku wychowanie fizyczne
I. Założenia, cele i kompetencje
Socjologia jest młodą dyscypliną naukową wewnętrznie zróżnicowaną i zajmuje się procesami
oraz zjawiskami zachodzącymi w zbiorowościach ludzkich. Socjologię dzielimy na socjologię
ogólną i szczegółową.
Podczas wykładów zostaną przedstawione podstawowe pojęcia i teorie socjologiczne
mieszczące się w ramach socjologii ogólnej. Zagadnienia dotyczące rozumienia i badania
świata społecznego, wyjaśniania fenomenów społecznych oraz związków abstrakcyjnych idei
z konkretnymi doświadczeniami.
Podczas ćwiczeń zostaną przedstawione zagadnienia z zakresu socjologii szczegółowej:
socjologii kultury fizycznej. Zostaną omówione i przedyskutowane kwestie związane z
rozumieniem kultury fizycznej w powiązaniu z kulturą globalną, kulturą masową, globalizacją,
nowoczesnością, turystyką, podróżą, zdrowiem, systemem oświaty, Kościołem
rzymskokatolickim itp.
Prezentacja i analiza programowych treści podporządkowana będzie pewnej
pragmatycznej idei, a mianowicie wyposażenia studentów (ek) w wiedzę i umiejętności
socjologiczne, pozwalające na lepsze poruszanie się nauczycielowi wychowania fizycznego w
gąszczu zjawisk i procesów społeczno-kulturowych.
II. Forma zaliczenia: zaliczenie.
III. Warunki zaliczenia: obowiązuje materiał przedstawiony podczas wykładów
(socjologia ogólna) i ćwiczeń (socjologia kultury fizycznej), uzupełniony poprzez obowiązkowe
lektury (ich znajomość weryfikowana będzie w trakcie zajęć).
IV. Treści programowe
Socjologia ogólna, wykłady
1. Socjologia jako nauka o społeczeństwie: Wiedza społeczna a socjologia.
Socjologia jako nauka. Przedmiot zainteresowania socjologii. Sytuacje społeczne.
Konteksty życia społecznego. Potrzeba wyobraźni socjologicznej.
2. Zachowania, działania, interakcje i stosunki społeczne: Od zachowań do
działań społecznych. Od działań społecznych do interakcji. Od interakcji do stosunków
społecznych.
3. Środowisko, organizacja, struktura i ruchy społeczne: Od stosunków
społecznych do organizacji. Od organizacji do struktury społecznej. Od działań
masowych do ruchów społecznych.
4. Powstawanie i cechy grup społecznych: Od zbiorowości jednostek do grup
społecznych. Cechy grupy społecznej. Więź moralna i jej patologie. Uczestnictwo w
życiu grup. Grupy zorganizowane. Typologia i krystalizowanie się zbiorowości. Odmiany
grup społecznych.
5. Socjologiczne pojęcie kultury: Zróżnicowanie sposobów życia. Rozumienie kultury.
Kultura jako regulator życia społecznego. Elementy kultury. Uniwersalia kulturowe.
Postawa etnocentryzmu. Dziedzictwo kulturowe. Tworzenie kultury.
6.
7.
8.
9.
Reguły i wzory kultury: Normy i wartości kultury. Siła regulacji kulturowych.
Relatywizacja reguł społecznych. Kompleksy reguł kulturowych. Podsystemy
aksjonormatywne. Koherencja i antynomia systemu aksjonormatywnego. Konformizm
i dewiacja.
Świadomość społeczna: Komunikacja międzyludzka. Świadomość indywidualna i
społeczna. Krystalizacja świadomości społecznej. Patologia świadomości społecznej.
Nierówności społeczne: Rozumienie nierówności społecznej. Przyczyny nierówności
społecznych. Stratyfikacja społeczna. Klasy i warstwy społeczne. Ruchliwość
społeczna. Nierówności społeczne ze względu na płeć, rasę, język, obyczaj i religię.
Funkcje i geneza nierówności.
Władza i autorytet: Władza jako przejaw nierówności społecznych. Odmiany władzy.
Umocowanie władzy. Potrzeba przywództwa i jego rodzaje.
10. Socjalizacja i kontrola społeczna: Cechy rzeczywistości społecznej. Rozumienie
socjalizacji. Sposoby przyswajania kultury. Odmiany procesów socjalizacji. Społeczne
funkcje socjalizacji. Słabe ogniwa socjalizacji. Rozumienie kontroli społecznej i jej
granice. Dewiacja i resocjalizacja.
11. Proces instytucjonalizacji: Rozumienie procesu instytucjonalizacji. Drogi procesu
instytucjonalizacji. Możliwości innowacji. Zinstytucjonalizowane omijanie reguł.
12. Zmiana społeczna, rozwój i postęp: Rozumienie zmiany społecznej i procesu
społecznego. Charakterystyka rozwoju społecznego i postępu społecznego. Idea
postępu i jej załamanie. Postęp w rozumieniu przedmiotowym i podmiotowym. Trauma
zmian społecznych.
13. Życie społeczne i zagadnienie czasu: Dokonywanie się zjawisk społecznych w
czasie. Zmiana społeczna a czas. Dwojaka postać czasu. Społeczna i kulturowa
świadomość czasu. Regulacja czasu przez kulturę. Funkcje czasu w rozumieniu
społecznym.
14. Nowoczesność i ponowoczesność: Definiowanie nowoczesności. Biegunowe
sposoby rozumienia nowoczesności. Wpływ nowoczesności na osobowość. Słabe
ogniwa nowoczesności. Perspektywa ponowoczesności.
15. Tendencje globalizacyjne we współczesnym świecie: Idea społeczeństwa
globalnego i proces globalizacji. Nurty ujęć globalizacji. Globalizacja kultury i teorie
globalizacji. Wizje globalizacji.
Socjologia kultury fizycznej, ćwiczenia
1.
2.
3.
4.
5.
Kultura globalna a kultura fizyczna: Rozumienie kultury w socjologii. Sfery
kultury. Socjologiczne i antropologiczne rozumienie kultury fizycznej. Wychowanie
fizyczne jako proces uczenia się kultury fizycznej. Sport jako element kultury.
Kultura masowa a kultura fizyczna: Kultura masowa jako produkt nowoczesności.
Sport w mediach wczoraj i dziś. Kultura masowa jako czynnik przemian w sporcie.
Medialny sport a zbiorowe tożsamości. Gwiazdy sportu jako idole kultury
konsumpcyjnej.
Globalizacja a kultura fizyczna: Rozumienie globalizacji. Globalizacja a sport.
Globalizacja ekonomiczna i kulturowa. Wpływ globalizacji na kultury lokalne.
Olimpizm a nowoczesność: Pojęcie nowoczesności w socjologii. Rozumienie
olimpizmu. Pieniądze i degradacja człowieka w sporcie. Wspólnota olimpijska i skrajna
racjonalność sportu. Dewiacja i imperializm w sporcie. Ponowoczesna wizja sportu.
Socjologia turystyki: Turystyka jako przedmiot badań naukowych. Turystyka jako
przedmiot badań socjologicznych. Kierunki badań socjologicznych. Socjologiczne teorie
turystyki.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Socjologia podróży: Charakterystyka osobowości nowoczesnej. Turystyka a
społeczeństwo nowoczesne. Typologia współczesnych podróżników.
Zabawa jako element kultury czasu wolnego: Rozumienie terminu zabawa.
Zabawa jako przejaw życia społeczno-kulturowego. Geneza zabawy. Podstawowe
wątki refleksji nad zabawą. Charakterystyczne cechy zabawy.
System edukacji a kultura fizyczna: Instytucjonalizacja edukacji. Edukacja w
społeczeństwie nowoczesnym. Wychowanie fizyczne i sport w społeczeństwach
przednowoczesnych. Wychowanie fizyczne i sport w rozwijających się społeczeństwach
nowoczesnych. Wychowanie fizyczne i sport w szkole rozwiniętych społeczeństw
nowoczesnych.
Kościół rzymskokatolicki a kultura fizyczna: Religia i Kościół jako przedmiot
zainteresowania socjologii. Kultura fizyczna w nauczaniu Jana Pawła II. Postawy
członków Kościoła hierarchicznego wobec kultury fizycznej. Międzynarodowy i krajowy
wymiar sportu katolickiego.
Rodzina a kultura fizyczna: Socjologiczne aspekty rodziny. Rodzina a kultura
fizyczna. Rodzina polska a kultura fizyczna. Znaczenie kultury fizycznej w rodzinie.
Profesjonalizacja kultury fizycznej: Zawód i struktura społeczno-zawodowa w
rozumieniu socjologicznym. Rynek pracy w kulturze fizycznej. Amatorstwo i
zawodowstwo w sporcie. Kształtowanie się zawodów w kulturze fizycznej. Profesja
pracowników kultury fizycznej.
Komercjalizacja kultury fizycznej: Socjologiczne rozumienie komercjalizacji.
Ekonomiczne podstawy kultury fizycznej. Kultura fizyczna a działalność dla zysku.
Kultura fizyczna a biznes. Bariery komercjalizacji kultury fizycznej.
Ciało jako element (ponowoczesnej) tożsamości: Przekształcanie ciała.
Przekształcanie ciała a tożsamość. Ucieleśniona kobieca tożsamość. Ciało jako element
refleksyjnego projektu jednostki. Ucieleśniona tożsamość w wirtualnym świecie.
14. Kariera sportowa i jej społeczne uwarunkowania: Zawód jako kategoria analizy
socjologicznej. Specyfika zawodu sportowca i kariery sportowej. Ruchliwość społeczna
i kariera sportowa. Migracje zawodowe sportowców. Sportowa emerytura, czyli
odchodzenie ze sportu.
15. Agresja w sporcie: Kontrola społeczna jako czynnik mający poprawić nieudany
proces socjalizacji. Konformizm jako powszechny sposób zachowania. Dewiacja jako
porażka socjalizacji i kontroli społecznej. Rola dewiacji w zbiorowości i sposoby
radzenia sobie z nią.
V. Lektury obowiązkowe
Socjologia ogólna
1.
2.
Goodman N. (2001) Wstęp do socjologii, Poznań, Zysk i S-ka.
Sztompka P. (2005) Socjologia. Analiza społeczeństwa, Warszawa, Znak.
Socjologie szczegółowe
1.
2.
3.
4.
Dziubiński Z. (2011) Olimpizm a nowoczesność. Edukacja fizyczna i sport w szkole.
Kościół rzymskokatolicki a kultura fizyczna. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.]
Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 121-137, 298-317.
Dziubiński Z. (2008) Jeśli socjalizacja zawiedzie, to co? W: Z. Dziubiński [red.] Sport a
agresja, Warszawa, AWF, SALOS RP, ss. 121-127.
Golka M. (2004) Pojmowanie zabawy. W: J. Grad, H. Mamzer [red.] Karnawalizacja.
Tendencje ludyczne w kulturze współczesnej, Poznań, UAM, ss. 12-24.
Jakubowska H. (2009) Ciało jako element (ponowoczesnej) tożsamości. W: H.
Jakubowska, Socjologia ciała, Poznań, UAM, ss. 154-175.
5.
6.
7.
8.
9.
Jankowski K. (2011) Procesy komercjalizacji kultury fizycznej. W: Z. Dziubiński, Z.
Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 387-403.
Krawczyk Z. (2011) Kultura globalna a kultura fizyczna. Wzory osobowe ludzi podróży.
Procesy profesjonalizacji kultury fizycznej. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.]
Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 67-83, 186-198, 371-386.
Lenartowicz M. (2011) Kultura fizyczna w rodzinie. Kariera sportowa i jej społeczne
uwarunkowania. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej,
Warszawa, AWF, ss. 339-354, 424-443.
Przecławski K. (1996) Przedmiot i zakres socjologii turystyki. W: K. Przecławski,
Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Kraków, Albis, ss. 45-60.
Rymarczyk P. (2011) Kultura masowa i kultura fizyczna. Wpływ globalizacji na kulturę
fizyczną. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa,
AWF, ss. 84-95, 96-107.
VI. Lektury uzupełniające
Bauman Z. (2006) Płynna nowoczesność, Kraków, WL.
Bombol M., Dąbrowska A. (2003) Czas wolny. Konsument, rynek, marketing,
Warszawa, Liber.
3. Bratkowski J. (2005) Przestrzenne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze, Warszawa,
Instytut im. A. Mickiewicza.
4. Dziubiński Z., Jankowski K. W. [red.] (2012) Kultura fizyczna a socjalizacja, Warszawa,
AWF, SALOS RP.
5. Dziubiński Z., Lenartowicz M. [red.] (2013) Kultura fizyczna a różnice i nierówności
społeczne, Warszawa, AWF, SALOS RP.
6. Dziubiński Z., Rymarczyk P. [red.] (2014) Kultura fizyczna a zmiana społeczna,
Warszawa, AWF, SALOS RP.
7. Jankowski K.W. (2010) Kultura fizyczna młodzieży w dobie przemian systemowych,
Warszawa, AWF.
8. Kłoskowska A. (1983) Socjologia kultury, Warszawa, PWN.
9. Lenartowicz M. (2012) Klasowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej z
perspektywy teorii Pierre’a Bourdieu, Warszawa, AWF.
10. Mathews G. (2005) Supermarket kultury. Globalna kultura - jednostkowa tożsamość,
Warszawa, PIW.
11. Turner J. H. (1998) Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Poznań, Zysk i S-ka.
1.
2.