Standardy CSR

Normy i standardy
społecznej odpowiedzialności biznesu
(CSR)
Przewodnik po kluczowych standardach społecznej
odpowiedzialności biznesu oraz relacjach i współzależnościach
pomiędzy nimi zachodzących.
Publikacja powstała w ramach projektu SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNA UCZELNIA
realizowanego przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną TWP w Warszawie
Opracowanie: Łukasz Makuch
[Type text]
Marzec 2011 r.
Strona |2
2
Strona |3
Spis treści
Wstęp .................................................................................................................................... 4
1.
Wprowadzenie do norm i standardów CSR .................................................................... 5
1.1.
Rys historyczny........................................................................................................... 5
1.2.
Typy i rodzaje norm i standardów ............................................................................... 6
2.
Wybrane normy i standardy CSR ................................................................................... 8
2.1.
Kodeksy ...................................................................................................................... 9
2.1.1.
Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych .........................................10
2.1.2.
Inicjatywa Global Compact .....................................................................................14
2.2.
Normy ........................................................................................................................17
2.2.1.
Norma ISO 26000 (Guidance on social responsibility) ............................................17
2.2.2.
SA 8000 .................................................................................................................23
2.3.
Wytyczne dialogu, komunikacji, mierzenia i raportowania ..........................................24
2.3.1.
AA 1000 .................................................................................................................25
2.3.2.
Model LBG .............................................................................................................28
2.3.3.
Wytyczne GRI (Global Reporting Initiative) ............................................................31
3.
Znaczenie oraz rola norm i standardów CSR ................................................................36
3
Strona |4
Wstęp
Wzrastające w ostatnich czasach poczucie odpowiedzialności i wpływu biznesu na
otoczenie, a jednocześnie poszukiwania metod i narzędzi włączania odpowiedzialności w
działalność przedsiębiorstw doprowadziło do powstania szeregu instrumentów do wdrażania,
zarządzania,
mierzenia
oraz
komunikowania
społecznej
odpowiedzialności
biznesu
(Corporate Social Responsibility – CSR). Mówimy tutaj zarówno o licznych wytycznych,
normach, kodeksach wyznaczających aspiracyjne zasady w odniesieniu do zachowań
biznesowych, jak również o kompleksowych systemach zarządzania, narzędziach audytu,
komunikacji bądź metodologiach „screeningu” inwestycyjnego. Wprawdzie brak jest
wiarygodnych danych odnośnie konkretnej liczby firm, które stosują poszczególne
instrumenty, to można stwierdzić, iż w ostatnich latach zastosowanie instrumentów CSR
stało się powszechne w środowisku biznesu, w szczególności biznesu międzynarodowego.
Celem niniejszej publikacji jest prezentacja norm i standardów społecznej
odpowiedzialności biznesu, relacji i współzależności pomiędzy nimi zachodzących oraz
ocena ich funkcjonalności i roli w promowaniu oraz wdrażaniu kwestii ekonomicznych,
środowiskowych i społecznych do praktyki biznesowej. Stosuję szeroką definicję „standardu”
i przez to pojęcie rozumiem inicjatywę mającą na celu zmianę zachowań korporacyjnych w
sposób zauważalny i powtarzalny, możliwą do implementacji w przedsiębiorstwie,
przełożenia na procesy, systemy i mechanizmy. Standard, w tym rozumieniu, obejmuje
szeroko pojęte wytyczne, kodeksy postępowania, instrumenty zarządcze, jak również
metody oceny i porównań inwestycyjnych oraz normy podlegające audytowi. Na potrzeby
pracy zamiennie będę używał nazw: norma, standard, instrument, narzędzie oraz inicjatywa.
Postrzegam społeczną odpowiedzialność biznesu jako efektywną koncepcję
strategiczną umożliwiającą przedsiębiorstwom długoterminowy rozwój, w szczególności
opieram się na definicji Forum Odpowiedzialnego Biznesu, zgodnie z którą CSR to:
 Strategia zarządzania, która pozwala minimalizować ryzyko
i maksymalizować szanse na powodzenie firmy w długim okresie,
 Umiejętność prowadzenia przedsiębiorstwa w taki sposób, aby zwiększyć jego
pozytywny wkład w społeczeństwo, a jednocześnie minimalizować negatywne
skutki działalności
 Sposób, w jaki firma na co dzień traktuje uczestników procesu rynkowego
(czyli swoich interesariuszy): klientów i partnerów biznesowych, pracowników,
społeczność lokalną.
Strona |5
1. Wprowadzenie do norm i standardów CSR
1.1.
Rys historyczny
W ciągu kilku ostatnich dekad mogliśmy zaobserwować przejście odpowiedzialności
za próby kontroli działań przedsiębiorstw, w tym koncernów transnarodowych, od państw
narodowych w ręce opinii publicznej i społeczeństwa. Wraz z ograniczeniem roli państwa
oraz stopnia regulacji poszczególnych rynków i wzrostem znaczenia sił rynkowych, jak
również wzrostem znaczenia sił poszczególnych przedsiębiorstw pojawiła się potrzeba
stworzenia pewnych reguł gry rynkowej w celu zapewnienia standardów postępowania.
Pierwsze
próby
regulacji
działalności
biznesowej
pod
postacią
kodeksów
postępowania zostały podjęte już w latach 70., jednak z tego okresu przetrwały i wciąż
odgrywają znaczącą rolę jedynie dwa kodeksy – Wytyczne OECD dla Przedsiębiorstw
Wielonarodowych oraz Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) w odniesieniu
do praw pracowniczych. Lata 70. obfitowały również w pierwsze kodeksy tworzone przez
same firmy, głównie w Stanach Zjednoczonych, co było reakcją na publiczną krytykę działań
międzynarodowych poszczególnych korporacji. Od lat 90 obserwujemy istotną zmianę w
podejściu
do
kwestii
regulacji
społecznej
odpowiedzialności
biznesu,
procesowi
indywidualnej samoregulacji zaczyna towarzyszyć trend inicjatyw angażujących wielu
interesariuszy. Ów trend wynika zarówno z faktu postrzeganej słabości samoregulacji
biznesu pod postacią indywidualnie tworzonych i wdrażanych kodeksów, jak również z
rosnącej świadomości i siły opinii publicznej oraz organizacji pozarządowych, wyrażających
się przykładowo bojkotami konsumenckimi oraz działalnością nadzorczą.
Krąg interesariuszy zaangażowanych w powstawanie nowego typu standardów CSR
obejmuje zarówno same przedsiębiorstwa, izby i stowarzyszenia biznesu, poprzez związki
zawodowe, środowisko eksperckie i akademickie kończąc na organizacjach pozarządowych i
konsultantach. Inicjatywy te starają się znieść słabości samoregulacji biznesu, co jest
możliwe dzięki dialogowi i uwzględnianiu poglądów i oczekiwań wielu stron, nie tylko
biznesu. W wyniku takiego podejścia doszło do powstania szeregu instrumentów do
zarządzania, mierzenia oraz komunikowania społecznej odpowiedzialności biznesu. Mówimy
tutaj zarówno o licznych przewodnikach, wytycznych, kodeksach wyznaczających i
zawierających aspiracyjne zasady w odniesieniu do zachowań biznesowych czy źródeł
pozyskiwania
produktów,
jak
narzędziach audytu i komunikacji.
również
o
kompleksowych
systemach
zarządzania,
Strona |6
1.2.
Typy i rodzaje norm i standardów
Standardy i instrumenty CSR są odpowiedzią na potrzeby w zakresie wytycznych
odnośnie metod implementacji zasad odpowiedzialności w codziennej praktyce biznesowej
firm, a jednocześnie w zakresie wskaźników, metod i narzędzi ewaluacji, oceny i komunikacji
praktyk odnoszących się do społecznych, środowiskowych oraz etycznych aspektów
funkcjonowania biznesu. Pierwotnym celem tych wszystkich instrumentów jest stworzenie
swoistych podstaw, poziomu minimum jeśli chodzi o praktyki CSR. Jednocześnie mają one
zachęcać do ciągłego rozwoju i doskonalenia, tworzenia coraz bardziej rozbudowanych,
indywidualnych dla każdej firmy programów i strategii. Pomagają organizacjom zarządzać
społeczną odpowiedzialnością, podsuwają wzory postępowań i metody ich implementacji,
uczą oceniać i uwzględniać w swej działalności wpływ na otoczenie podejmowanych działań
operacyjnych.
Istnieniu szeregu inicjatyw i stylów instrumentów towarzyszy duże zróżnicowanie
w zakresie rozmiarów i zawartości, jak również poziomu udokumentowania, sformalizowania,
możliwości wdrożenia oraz istnienia systemu monitoringu. Różnice uzależnione są w
szczególności od obszaru, którego dotyczy dany instrument, jak również od źródła
pochodzenia danego instrumentu. Specjaliści wymieniają kilka propozycji uszeregowania i
klasyfikacji standardów, przykładowo: w zależności od typów instrumentów, źródła ich
pochodzenia, zakresu i tematyki oraz wzajemnych relacji.
Instrumenty CSR obejmują zarówno zestawienia aspiracyjnych zasad postępowania
korporacyjnego, wytyczne odnośnie współpracy międzysektorowej, instrumenty zarządzania
systemowego, wytyczne dotyczące raportowania i komunikowania o odpowiedzialności
i zaangażowaniu społecznym przedsiębiorstw, jak również systemy oceny dla celów
inwestycyjnych. Teoretycznie instrumenty te są dobrowolne, w praktyce jednak, zwłaszcza
w krajach o dłuższych tradycjach w zakresie CSR, firmy są poddawane presji zarówno ze
strony świadomego społeczeństwa, jak również ze strony konkurentów i partnerów
biznesowych. W wielu przypadkach ich stosowanie stanowi swoistą „licencję na działanie”,
dzieje się tak przykładowo, gdy koncern uzależnia współpracę z dostawcą od spełniania
przez niego określonych standardów z zakresu społecznej odpowiedzialności.
Strona |7
Uogólniając - instrumenty CSR można pogrupować w zależności od tego, czy są to:
1.
Aspiracyjne zasady i kodeksy postępowania
Kodeksy i wytyczne,
które dostarczają przedsiębiorstwom
wzorów szeroko
akceptowanych i pożądanych metod postępowania, lecz którym brakuje formalnych
mechanizmów implementacji oraz zewnętrznej weryfikacji. Niektóre uwzględniają elementy
raportowania (np. UN Global Compact, The Ethical Traiding Initiative lub Globalne Zasady
Sullivana), inne są podawane nieformalnej ocenie społecznej lub formalnej (system punktów
kontaktowych w przypadku Wytycznych OECD dla Przedsiębiorstw Międzynarodowych).
Istnieje również cały szereg kodeksów branżowych, zawierających kwestie specyficzne dla
przedsiębiorstw prowadzących biznes w jednym obszarze (np. IPIECA, ICMM, etc.).
2.
Wytyczne odnośnie systemu zarządzania oraz systemy certyfikacji
Wytyczne, które mogą zostać wdrożone, poddane audytowi, rewizji oraz zewnętrznej
certyfikacji na zgodność ze standardem. Mogą one dotyczyć samej organizacji (np. Rodzina
Norm ISO, EMAS1), miejsca pracy (np. SA8000) bądź produktu (np. FSC2). Instrumenty te
umożliwiają
przedsiębiorstwom
praktyczną
implementację
filozofii
CSR,
budując
równocześnie wiarygodność w oczach interesariuszy dzięki zewnętrznej certyfikacji
i weryfikacji.
3.
Wskaźniki oceny używane przez agencje inwestycyjne (SRI)
Zestawy kryteriów używanych do budowy wskaźników oceny stosowanych przez
fundusze inwestycyjne celem identyfikacji firm kwalifikujących się do włączenia w zakres
koszyka
inwestycyjnego.
Poszczególne
fundusze
mają
własne
metody
oceny
i weryfikacji, natomiast inwestorzy indywidualni mogą skorzystać z indeksów giełdowych
takich jak np. FTSE4Good lub DowJonesSustainabilityIndexes.
4.
Wytyczne raportowania i komunikacji
Wytyczne dotyczące raportowania i mechanizmów komunikacji odpowiedzialności nie
określają poziomów odpowiedzialności, które przedsiębiorstwo musi osiągnąć, lecz
dostarczają metod, procedur komunikacji, prowadzenia dialogu z interesariuszami
i odpowiadania na ich potrzeby w odniesieniu do społecznych, środowiskowych
i ekonomicznych aspektów funkcjonowania firmy. Możemy tu wymienić Wytyczne Global
Reporting Initiative oraz AA 1000. Podobnie jak w przypadku kodeksów, istnieje również
szereg wytycznych branżowych, wskazujących istotne treści i tematy do komunikowania.
1
2
EMAS - Eco Management and Audit Scheme - System Ekozarządzania i Audytu
FSC - Forest Stewardship Council - System certyfikacji produktów i gospodarki leśnej
Strona |8
2. Wybrane normy i standardy CSR
Rozdział drugi w całości jest opisem najbardziej znanych i najczęściej wdrażanych
międzynarodowych standardów CSR.
Firmy wdrażają kodeksy jako narzędzie zarządzania oraz komunikacji wartości
i standardów etycznych, którymi się kierują w swej działalności, wpłynięcia na praktyki
operacyjne swoich obecnych i potencjalnych partnerów biznesowych, informowania
konsumentów o zasadach jakimi się kierują podczas produkcji produktów i świadczenia
usług. Kodeksy są instrumentem promocji fundamentalnych praw ludzkich, pracowniczych
oraz środowiskowych, oraz sposobem na walkę z korupcją w szczególności w odniesieniu do
firm działających w krajach i na obszarach o podwyższonym ryzyku w tym zakresie. Niektóre
firmy wdrażają je pod wpływem presji zewnętrznej (ze strony mediów, konsumentów,
administracji publicznej, organizacji pozarządowych, konkurentów, partnerów biznesowych)
lub wewnętrznej (np. związki zawodowe, akcjonariusze).
Istnieje cały szereg różnych standardów zarządczych (odnoszących się np. do
jakości, środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa pracy), które umożliwiają organizacjom
i przedsiębiorstwom wdrożenie kwestii społecznych, środowiskowych oraz tych odnoszących
się do interesariuszy, do codziennej praktyki biznesowej, procesu podejmowania decyzji oraz
działalności operacyjnej. Często są to praktyczne narzędzia implementacji CSR, będące
zestawami procedur, procesów opisanych krok po kroku bądź specyfikacji odnoszących się
zarówno do procesu zarządczego, decyzyjnego, jak również do działalności operacyjnej
i relacji z otoczeniem organizacji. Celem wszelakich norm i standardów jest próba
systematyzacji pojęć i metod podejścia oraz dostarczenie konkretnych narzędzi i sposobów
wdrażania filozofii CSR w firmach. Wśród najbardziej znanych i najchętniej stosowanych,
które opisuję w tym rozdziale, możemy wymienić normy – ISO 26000, AA1000 oraz SA
8000. Standardy są zazwyczaj tworzone i rozwijane przez szerokie grono podmiotów
poczynając od samych firm, konsultantów poprzez organizacje pozarządowe, środowisko
akademickie, aż po organy rządowe i międzynarodowe organizacje.
Kolejnym krokiem przedsiębiorstw po wdrożeniu kodeksu bądź norm z zakresu CSR
jest niejednokrotnie komunikacja o postępach i realizowanych działaniach. Raporty CSR są z
jednej strony ważnym narzędziem zarządczym, zmuszającym firmę do dogłębnej analizy
własnej odpowiedzialności oraz przeglądu wszystkich procesów biznesowych, z drugiej
strony jest to istotne narzędzie dialogu przedsiębiorstwa z otoczeniem.
Strona |9
2.1.
Kodeksy
Pierwsze próby stworzenia międzynarodowych standardów w odniesieniu do
społecznej odpowiedzialności biznesu podjęto w latach 70. przez OECD i zaowocowały
dokumentem
pt.
Wytyczne
dla
przedsiębiorstw
wielonarodowych
(Guildelines
on
Multinational Enterprises), oraz przez Międzynarodową Organizację Pracy, która w 1977 r.
uchwaliła Trójstronną Deklarację Zasad Dotyczących Przedsiębiorstw Międzynarodowych i
Polityki Społecznej (Tripartite Declaration of Principles concerning Multinational Enterprises
and Social Policy). Standardy te nie spotkały się jednak z dużym zainteresowaniem. Dopiero
zmiana klimatu biznesowego w latach 90., spowodowała wznowienie prac nad stworzeniem
jednolitych podstawowych zasad prowadzenia działalności gospodarczej. Świat biznesu
aktywnie włączył się w próby ustalenia uniwersalnych zasad, podkreślając coraz mocniej
potrzebę uwzględnienia społecznej odpowiedzialności w praktyce biznesowej.
W 1994 r. uaktualniono Wytyczne dla przedsiębiorstw międzynarodowych. Natomiast
w 2000 r. poprawiono Trójstronną Deklarację Zasad Dotyczących Przedsiębiorstw
Międzynarodowych i Polityki Społecznej, której zapisy są wytycznymi (do uwzględnienia w
kodeksach postępowania) dla przedsiębiorstw międzynarodowych w obszarach dotyczących
spraw zatrudnienia, przestrzegania praw pracowniczych oraz warunków pracy. W 2000 r.
z inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ Kofi Annana powstała inicjatywa Global Compact
zachęcająca do przestrzegania w działalności biznesowej 9 uniwersalnych zasad - reguł
wynikających z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Karty Podstawowych Zasad Prawa
Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz ustaleń Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro. „Dotyczą
one trzech obszarów: praw człowieka, standardów pracy i środowiska naturalnego”3 „Próby
opracowania
zasad
społecznej
odpowiedzialności
w
działalności
przedsiębiorstw
podejmowali także przedstawiciele biznesu. Pojawiło się wiele propozycji opracowań dla
konkretnych przedsiębiorstw lub branż (np. The Ceres Principles), jak i o charakterze
międzygałęziowym. Do jednych z najbardziej rozpowszechnionych należą m.in. Zasady
prowadzenia działalności gospodarczej przyjęte przez Okrągły Stół w Caux w 1994 r. oraz
Globalne Zasady Sullivana przyjęte w 1977 r., a następnie uaktualnione w 1999 r.”4
Wszystkie powyżej wymienione inicjatywy mają charakter kodeksów postępowania,
czyli swoistych deklaracji zasad biznesowych definiujących całokształt stosunków w różnych
dziedzinach między firmą a jej interesariuszami. Pozbawione są one zazwyczaj
3
www.globalcompact.org.pl
Więcej niż zysk, czyli odpowiedzialny biznes, Rok B., Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa
2001,, s.166-167
4
S t r o n a | 10
mechanizmów wdrażania oraz, co wręcz istotniejsze, mechanizmów nadzoru i zewnętrznej
weryfikacji.
2.1.1. Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw
wielonarodowych
Wytyczne dla przedsiębiorstw wielonarodowych stanowią zbiór zaleceń odnoszących
się do odpowiedzialnego prowadzenia działalności, które poszczególne rządy adresują do
przedsiębiorstw transnarodowych, prowadzących działalność na terenie bądź z terenów
państw stosujących Wytyczne. Wyrażają one wartości wspólne dla rządów krajów
pochodzenia
większości
przedsiębiorstw
zagranicznych
wielonarodowych
i
inwestycji
jednocześnie
bezpośrednich
mają
oraz
zastosowanie
większości
do
działań
prowadzonych na całym świecie. Wytyczne nie są prawnie obowiązującym dokumentem, nie
stanowią konkurencji, nie są ważniejsze ani nie zastępują obowiązujących w danym kraju
praw. Prezentują jedynie standardy postępowania, stanowiące uzupełnienie względem
obowiązującego prawa, co oznacza, iż nie tworzą sprzecznych wymogów. Jak czytamy
w dokumencie: „Wytyczne mają na celu zapewnienie zgodności działań przedsiębiorstw
z założeniami polityki rządu, wzmocnienie podstaw wzajemnego zaufania pomiędzy
przedsiębiorstwami a społecznościami, wśród których prowadzą swoją działalność, pomoc
w poprawie klimatu dla inwestycji zagranicznych oraz zwiększenie wkładu przedsiębiorstw
wielonarodowych w trwały, zrównoważony rozwój.”5 Adresowane są do przedsiębiorstw,
jednak to władze krajowe poprzez sieci Krajowych Punktów Kontaktowych odpowiadają za
ich promocję oraz pomoc we wdrażaniu. Wytyczne zawierają procedury dotyczące ich
wprowadzania, realizacji oraz kontroli.
Wytyczne są reakcją na globalizację, internacjonalizację przedsiębiorstw, wkraczanie
na nowe, zagraniczne rynki nie tylko dużych, ale również małych i średnich przedsiębiorstw,
wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych, fuzji i przejęć międzynarodowych.
„Charakter, zakres oraz tempo zmian ekonomicznych stały się źródłem nowych,
strategicznych wyzwań dla przedsiębiorstw oraz osób i instytucji, na które ma wpływ
działalność przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa wielonarodowe mają możliwość realizowania
najlepszych praktyk w zakresie polityki trwałego, zrównoważonego rozwoju, mogących
zapewnić
spójność
środowiska.”6
Jak
celów
piszą
społecznych,
autorzy
gospodarczych
Wytycznych
-
oraz
„Przykład
z
zakresu
wielu
ochrony
przedsiębiorstw
wielonarodowych dowodzi, iż przestrzeganie wysokich standardów postępowania podmiotów
5
6
Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, OECD, Przegląd 2000r., s.17
Ibidem, s.18
S t r o n a | 11
gospodarczych może sprzyjać rozwojowi ekonomicznemu.”7 W dobie wysokiej konkurencji i
całego szeregu uwarunkowań prawnych, społecznych i regulacyjnych działalności
gospodarczej,
wielu
przedsiębiorców
narażonych
jest
na
pokusę
zlekceważenia
poszczególnych norm i zasad postępowania celem uzyskania przewagi konkurencyjnej.
Jednak takie zachowanie ze strony nielicznych może mieć negatywny skutek dla wielu
poprzez wytworzenie
przedsiębiorstw
negatywnego nastawienia społeczeństwa do
kierując
się
wartościami
wyznawanymi
przez
biznesu. Wiele
swoich
założycieli,
pracowników oraz reagując na niepokój społeczny, przystąpiło do tworzenia i wdrażania
wewnętrznych programów, wytycznych i systemów zarządzania zogniskowanych wokół
tematyki odpowiedzialności biznesu względem pracowników, otoczenia, środowiska i innych
interesariuszy. Działania poszczególnych przedsiębiorstw przyczyniły się m.in. do promocji
dialogu społecznego w kwestii odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej.
Wytyczne są głosem w tym dialogu i prezentują oczekiwania rządów odnośnie zasad
postępowania przedsiębiorstw. Poniżej prezentuję w skrócie zawartość dokumentu.
Treść Wytycznych
I. Koncepcje i zasady
Wytyczne są zaleceniami rządów państw dla przedsiębiorstw wielonarodowych, zawierają
zasady i normy dobrych praktyk spójnych z prawodawstwem danego kraju. Ich
przestrzeganie ma charakter dobrowolny i nie podlega egzekwowaniu środkami prawnymi.
II. Zasady ogólne
Przedsiębiorstwa
powinny
przede
wszystkim
stosować
się
do
przepisów
prawa
obowiązujących na terenie państwa, w którym prowadzą swą działalność, a także
międzynarodowych konwencji w zakresie praw człowieka. Wytyczne zachęcają do
przyczyniania
się
do
wszechstronnego
rozwoju
gospodarczego,
społecznego
i ekologicznego, współpracy z lokalnymi firmami, korzystania z lokalnych zasobów pracy,
tworzenia miejsc pracy, budowy potencjału ludzkiego, nawiązywania pozytywnych relacji
z otoczeniem, opracowywania i stosowania praktyk z zakresu samoregulacji.
III. Jawność informacji
Przedsiębiorstwa powinny ujawniać dane o swej działalności poczynając od informacji
podstawowych
7
Ibidem, s.18
poprzez
informacje
odnośnie
prowadzonej
działalności,
struktury
S t r o n a | 12
organizacyjnej, sytuacji finansowej, wyników działania, aż po kwestie polityk w odniesieniu
do
ochrony
środowiska,
kwestii
społecznych,
kodeksy
postępowania
i
etyczne.
W szczególności „przedsiębiorstwa powinny ujawniać istotne dane z takich dziedzin, jak:
a. Wyniki finansowe i operacyjne przedsiębiorstwa.
b. Cele przedsiębiorstwa.
c. Główne prawa wiążące się z własnością akcji/udziałów oraz podziałem głosów na
zebraniu udziałowców/akcjonariuszy.
d. Członkowie zarządu oraz kluczowi pracownicy, wraz z pobieranymi przez nich
wynagrodzeniami.
e. Główne przewidywalne czynniki ryzyka.
f.
Główne kwestie wiążące się z pracownikami przedsiębiorstwa oraz innymi osobami
i instytucjami, na które ma wpływ działalność przedsiębiorstwa.
g. Struktura i założenia polityki w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem”.8
IV. Zatrudnienie i stosunki pracy
Punkt pierwszy tego rozdziału Wytycznych jest powtórzeniem czterech fundamentalnych
zasad i praw pracy, które zawarto w Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) z
1998 r., a mianowicie: wolności stowarzyszania się i prawa do negocjowania układów
zbiorowych, skutecznego zniesienia pracy dzieci, wyeliminowania wszelkich form pracy
wymuszonej lub przymusowej oraz zniesienia praktyk dyskryminacyjnych w sferze
zatrudniania i działalności zawodowej.
V. Ochrona środowiska
Treść tego rozdziału w szerokim stopniu odzwierciedla zasady i cele zapisane
w Deklaracji z Rio - w Agendzie 21 oraz w innych konwencjach dotyczących środowiska.
Uwzględniono także standardy zawarte w takich instrumentach, jak przykładowo norma ISO
z zakresu systemów zarządzania ochroną środowiska. Wytyczne podkreślają potrzebę
ochrony
środowiska
i
dbałości
o
i ponadnarodowe normy, cele i zasady.
VI. Zwalczanie korupcji
8
Ibidem, s.24
rozwój
zrównoważony
w
oparciu
o
krajowe
S t r o n a | 13
Przedsiębiorstwa nie powinny proponować, wręczać ani domagać się łapówek lub innych
nieuzasadnionych korzyści, pośrednio bądź bezpośrednio; nie powinny nawet stwarzać
postaw do przypuszczeń, iż byłyby do tego skłonne lub tego oczekują od drugiej strony.
VII. Ochrona interesów konsumenta
Punkt ten dotyka z jednej strony kwestii marketingu i rzetelnej promocji produktów,
informowania o nich, z drugiej strony natomiast dotyczy samych produktów – jakości ich
wykonania, zgodności z wszelkimi wymaganiami i normami. Zalecane jest również
stworzenie stosownych procedur zgłaszania skarg przez klientów, a następnie, już wewnątrz
firmy, procedur ich rozpatrywania, weryfikowania i dalszego postępowania.
VIII. Nauka i technologia
Przedsiębiorstwa powinny wspierać rozwój nauki i technologii na terenie swojej działalności
poprzez stosowanie takich technologii, które są zgodne z planami rozwojowymi danego
państwa
w
tym
zakresie.
Dodatkowo,
powinny
one
umożliwiać
transfer
i upowszechnianie know-how, oczywiście przy zachowaniu wymogu ochrony praw własności
intelektualnej, stosować racjonalne warunki udzielania licencji na korzystanie z praw
własności intelektualnej, prowadzić prace badawczo-rozwojowe we współpracy z lokalną
kadrą naukową, instytucjami badawczymi i uczelniami.
IX. Ochrona konkurencji
Przedsiębiorstwa powinny działać w zgodzie z zasadami ochrony konkurencji, co
w szczególności oznacza powstrzymanie się od zawierania i realizacji porozumień pomiędzy
konkurującymi firmami łamiących te zasady (ustalanie cen na stałym poziomie,
manipulacyjne oferty kupna, ograniczenia i kontyngenty produkcyjne, podział rynku między
sobą – terytorialny, branżowy, klientów).
X. Opodatkowanie
„Ważne jest, aby przedsiębiorstwa wnosiły swój wkład w budowanie finansów publicznych
państw goszczących poprzez terminowe płacenie swoich należności podatkowych.
Przedsiębiorstwa winny w szczególności stosować się do przepisów prawa podatkowego i
S t r o n a | 14
regulacji obowiązujących we wszystkich państwach, w których działają, dokładając
najwyższej staranności, aby działać zarówno zgodnie z literą, jak i z duchem prawa i
regulacji.”9
Procedury Implementacyjne Wytycznych
Państwa, sygnatariusze „Deklaracji OECD w sprawie inwestycji międzynarodowych
i przedsiębiorstw wielonarodowych”, czego Wytyczne są częścią, powołały tzw. Krajowe
Punkty Kontaktowe (KPK), których zadaniem jest prowadzenie działalności promocyjnej,
odpowiadanie na pytania oraz prowadzenie dialogu ze stronami zainteresowanymi we
wszystkich kwestiach odnoszących się do Wytycznych. Krajowe Punkty Kontaktowe
wszystkich państw spotykają się co roku w celu wymiany doświadczeń i złożenia
sprawozdania
ze
swej
działalności
Komitetowi
ds.
Inwestycji
Międzynarodowych
i Przedsiębiorstw Wielonarodowych (CIME). Zadania Komitetu obejmują konsultacje
Wytycznych na poziomie międzynarodowym – wewnątrz OECD oraz z państwami, także
tymi nie należącymi do OECD, objaśnianie Wytycznych, organizację wymiany poglądów
pomiędzy Krajowymi Punktami Kontaktowymi. KPK rozwijają i utrzymują kontakty
z reprezentantami biznesu, organizacji pozarządowych i innymi zainteresowanymi stronami,
upowszechniają Wytyczne, w szczególności udostępniają je przyszłym inwestorom –
zagranicznym w kraju oraz krajowym – za granicą. W przypadkach szczególnych ich
zadaniem jest rozstrzyganie kwestii spornych powiązanych z realizacją Wytycznych, co
obejmuje przykładowo ocenę zasadności dalszej analizy podnoszonych kwestii, konsultacje
z innymi KPK, a także z krajowym biznesem i organizacjami pozarządowymi, zwrócenie się
do CIME z prośbą o wskazówki interpretacyjne.
2.1.2.
Inicjatywa Global Compact
Omawiając międzynarodowe kodeksy odnoszące się do CSR nie można nie
wspomnieć o Inicjatywie Global Compact Sekretarza Generalnego ONZ Kofi Annana
ogłoszonej w 1999 roku na Światowym Szczycie Ekonomicznym w Davos, zaś oficjalnie
podpisanej przez blisko 50 korporacji międzynarodowych w lipcu 2000 roku. Jest to swoisty
sojusz przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych oraz ONZ na rzecz lepszego
9
Ibidem, s.32
S t r o n a | 15
kształtowania procesu globalizacji pod kątem społecznym i ekologicznym. Inicjatywa opiera
się na dziesięciu fundamentalnych regułach z zakresu praw człowieka, standardów pracy
i środowiska naturalnego, a jej celem jest skłonienie reprezentantów świata biznesu na
całym świecie, aby poparli, przyjęli, i stosowali te zasady we wszystkich sferach swojej
działalności.
Funkcjonowanie Inicjatywy opiera się na Biurze wykonawczym GC oraz sześciu
agendach ONZ: „Międzynarodowej Organizacji Pracy, Biurze Wysokiego Komisarza ds.
Praw Człowieka, Programie Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska, Programie
Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju i Organizacji Rozwoju Przemysłu ONZ oraz Biurze
ONZ ds. Kontroli Narkotyków i Zapobieganiu Przestępczości. GC obejmuje wszystkich
stosownych aktorów społecznych: władze rządowe, określające zasady na których bazują
inicjatywy; firmy, od których oczekuje się określonych działań; pracodawców, skupiających
w swoich rękach konkretne procesy produkcji globalnej; organizacje pozarządowe
reprezentujące rozległą społeczność interesariuszy; oraz ONZ, jedyne prawdziwe światowe
forum polityki globalnej, jako autorytatywnego doradcę”10.
„Global Compact, oparty na zasadzie dobrowolnego uczestnictwa, wymagający kilku
formalności i pozbawiony biurokratycznych struktur, stanowi unikatowe forum dialogu
i nauki”11, których celem jest zrównoważony wzrost światowej gospodarki. Istotą Inicjatywy
jest współpraca w ramach czterech obszarów:
-
Sieci lokalne (inicjatywa globalna, reprezentowana w każdym regionie świata)
-
Dialog Społeczny i Analiza (umacnianie założeń GC i wywoływanie coraz szerszej
debaty oraz analiza różnych aspektów globalizacji)
-
Centrum Wiedzy (promocja wymiany informacji oraz zmian organizacyjnych
i instytucjonalnych)
-
Projekty (koordynacja praktycznych działań i partnerskich inicjatyw z organami ONZ
oraz innymi aktorami społecznymi)
„Global Compact nakłania firmy do poparcia, przyjęcia i stosowania, we wszystkich
sferach działalności, dziesięciu fundamentalnych zasad z zakresu praw człowieka,
standardów pracy, ochrony środowiska i przeciwdziałania korupcji. Przestrzeganie tych reguł
prowadzi do dokonania wielu pozytywnych zmian w sferze działalności operacyjnej firm.
Zasady te wynikają z następujących przyjętych fundamentalnych dokumentów”12:
10
„Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
www.globalcompact.org.pl
Więcej niż zysk …, op.cit., s.180
12
www.globalcompact.org.pl
11
S t r o n a | 16
-
Deklaracji
Międzynarodowej
Organizacji
Pracy o Fundamentalnych
Zasadach
i Prawach w Pracy (The International Labour Organization's Declaration on
Fundamental Principles and Rights at Work)
-
Deklaracji z Rio o Środowisku Naturalnym i Rozwoju - Agenda 21 (The Rio
Declaration on Environment and Development)
-
Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji (United Nations Convention
against Corruption)”13
Zasady Global Compact brzmią następująco:
Prawa Człowieka
Zasada 1. Popieranie i przestrzeganie praw człowieka przyjętych przez społeczność
międzynarodową.
Zasada 2. Eliminacja wszelkich przypadków łamania praw człowieka przez firmę.
Standardy pracy
Zasada 3. Poszanowanie wolności stowarzyszania się.
Zasada 4. Eliminacja wszelkich form pracy przymusowej.
Zasada 5. Zniesienie pracy dzieci.
Zasada 6. Efektywne przeciwdziałanie dyskryminacji w sferze zatrudnienia.
Środowisko naturalne
Zasada 7. Prewencyjne podejście do środowiska naturalnego.
Zasada 8. Podejmowanie inicjatyw mających na celu promowanie postaw odpowiedzialności
ekologicznej.
Zasada 9. Stosowanie i rozpowszechnianie przyjaznych środowisku technologii.
Przeciwdziałanie korupcji14
Zasada 10. Przeciwdziałanie korupcji we wszystkich formach, w tym wymuszeniom
i łapówkarstwu”15.
Przystąpienie do Global Compact nie jest skomplikowane, wystarczy, iż firma prześle
na adres Sekretarza Generalnego ONZ list,
wyrażający poparcie dla programu
oraz zobowiązanie do podjęcia następujących działań takich jak złożenie oświadczenia, o
poparciu dla programu i jego dziesięciu zasad, oraz publiczne ogłoszenie o przystąpieniu do
13
ibidem
Nowa, dziesiąta zasada ogłoszona Podczas Szczytu Liderów Global Compact w czerwcu 2004 roku
15
ibidem
14
S t r o n a | 17
Global Compact. Wymogiem jest również dostarczanie raz do roku raportu ilustrującego,
postęp w zakresie wdrażania zasad Global Compact.
W związku z różnym stopniem wypełniania wymogów przez firmy członkowskie
ponad 2 lata temu rozpoczęto rewizję polityki. Zaczęto od weryfikacji raportowania wdrażania
10 zasad GC, w rezultacie usunięto ponad 2000 organizacji, a informacja o zaleganiu z
raportem jest jawna. Od marca 2011 fakt, rozpoczęto klasyfikację firm członkowskich
zgodnie z poziomem wdrażania CSR. Na podstawie stopnia wdrażania zasad GC oraz
raportowania (CoP) następuje przypisanie do poziomu. Funkcjonują dwa poziomy: „Aktywni”
i „Zaawansowani” oraz grupa firm przyporządkowana do platformy „Uczący się”.
2.2.
Normy
„Podstawową słabością kodeksów, deklaracji zasad czy odwoływania się do
przyjętych reguł postępowania jest pozostawianie często słusznych i szczytnych zapisów
poza sferą praktyki i rzeczywistości biznesowej. Wzrost zainteresowania społeczną
odpowiedzialnością wpłynął na konieczność praktycznego podejścia do tej koncepcji. Klienci
zaczęli domagać się dowodów prowadzenia działalności społecznie odpowiedzialnej, dlatego
też zaczęły powstawać szczegółowe uregulowania pozwalające wdrażać i realizować
koncepcję na poziomie strategicznym i operacyjnym przedsiębiorstwa”16. Pomocne okazały
się standardy i normy opracowywane przez niezależne ośrodki, ułatwiające wprowadzanie
społecznej
odpowiedzialności
do
systemu
przedsiębiorstwa
oraz
potwierdzające
i weryfikujące stosowanie tej koncepcji w działalności organizacji. Coraz większą
popularnością cieszą się wystandaryzowane zewnętrzne oceny, jak rodzina Norm ISO,
norma AA1000 czy standard SA8000. Ustalenie jasnych reguł, standardów postępowania
i dbanie o przejrzystość działania jest o tyle ważne, że społeczna odpowiedzialność zakłada
nieustanny dialog z różnymi grupami interesariuszy, często prezentujących sprzeczne
interesy.
2.2.1. Norma ISO 26000 (Guidance on social
responsibility)
ISO (International Organization for Standarization) – Międzynarodowa Organizacja
Normalizacyjna jest organizacją non-profit zajmującą się ustanawianiem międzynarodowych
standardów technologicznych i handlowych. „Do zasadniczych zadań jakie spełnia ISO
16
Więcej niż zysk …, op. cit., s.224
S t r o n a | 18
należy: popieranie opracowywania norm międzynarodowych w celu ułatwienia wymiany
międzynarodowej oraz rozwoju współpracy w zakresie dziedzin związanych z działalnością
naukową, techniczną oraz gospodarczą.”17 Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna w
swych działaniach kieruje się trzema zasadami:
-
„Konsensusu, co oznacza uwzględnianie punktów widzenia wszystkich interesariuszy
(np. producenci, dystrybutorzy, użytkownicy, laboratoria badawczo-kontrolne, a także
rządy)
-
Szerokiego zakresu stosowania – rozwiązania powinny mieć charakter globalny
-
Dobrowolności – wypracowane rozwiązania powstają w wyniku dobrowolnego
zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron”18
Wśród norm ISO, które znalazły lub mają szansę znaleźć szerokie zastosowanie w
CSR możemy wymienić m.in. rodzinę norm ISO serii 14000 (normy dla systemów
zarządzania środowiskowego) ISO 9001 odnoszące się do zarządzania jakością, ISO 18000
adresujące zagadnienia higieny i bezpieczeństwa pracy oraz,
opracowaną,
normę
ISO
26000
opisującą
szeroko
obecnie niedawno
zagadnienie
społecznej
odpowiedzialności organizacji, która zostanie zaprezentowana poniżej.
Historia i proces powstawania Normy ISO 26000
W 2010 roku, Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna przedstawiła ostatecznie,
po latach pracy, zbiór standardów, międzynarodową normę w zakresie społecznej
odpowiedzialności biznesu – Normę ISO 26000, której celem jest skłonienie biznesu (ale nie
tylko) do dobrowolnego angażowania się w działania CSR oraz próba uporządkowania i
uzgodnienia wspólnie z interesariuszami zasad, definicji oraz metod ewaluacji powiązanych
z tą koncepcją. Aby przedstawiony standard reprezentował jak najlepiej opinie wszystkich
środowisk, dokument ten powstał w konsultacji z szerokim gronem interesariuszy.
Rozważania na temat stworzenia standardu CSR przez ISO rozpoczęły się już w roku
2001. Na początku 2003 powołano grupę doradczą, której celem było zbadanie czy
zaangażowanie ISO może wnieść jakąś wartość dodaną w dyskusję na temat CSR
w porównaniu z już funkcjonującymi standardami, inicjatywami i programami. Grupa składała
się z reprezentantów różnych środowisk – biznesu, rządu, sektora non-profit, pracowników,
klientów i organizacji międzyrządowych. W wyniku 18 miesięcy pracy powstał raport
opisujący istniejące inicjatywy, ich bariery i ograniczenia oraz zawierający zalecenie
17
18
Zarządzanie Jakością – teoria i praktyka, Maciej Urbaniak, Difin, Warszawa 2004, s.45
Ibidem, s.45
S t r o n a | 19
odnośnie możliwości ich rozwoju i poszerzenia w ramach normy tworzonej przez ISO.
W
rezultacie
powołano
grupę
roboczą
pod
łączonym
przewodnictwem
instytucji
standaryzujących ze Szwecji i Brazylii, co jest istotną nowością w zakresie tworzenia
standardów CSR, gdyż w znaczącym stopniu, dzięki przewodnictwu Brazylii, zostanie
uwzględniona perspektywa państw rozwijających się. Grupa robocza w swych pracach
opiera się na metodzie szerokich konsultacji społecznych z przedstawicielami wszelakich
środowisk, dodatkowo są tworzone krajowe jednostki, tak by odzwierciedlić różne, krajowe
punkty widzenia. W ramach grupy roboczej powołano również grupy tematyczne/zadaniowe
zajmujące się szczegółowo poszczególnymi wątkami (przykładowo jest grupa ds.
zaangażowania interesariuszy, ds. zarządzania i nadzoru nad procesem powstawania
normy, ds. komunikacji). Polska również brała czynny udział w procesie tworzenia ISO
26000. W 2008 roku Polski Komitet Normalizacyjny powołał Polski Komitet Techniczny ds.
ISO 26000. Wcześniej zaś zostali wyznaczeni eksperci do Międzynarodowej Grupy Roboczej
ds. ISO 26000, którzy uczestniczyli w sesjach plenarnych.
Finalnie w maju 2010 roku, odbyła się VIII sesja plenarna w Kopenhadze, podczas
której przyjęto treść ISO 26000. W ten sposób zakończyła się sześcioletnia praca, w którą
zaangażowani byli eksperci i obserwatorzy z 99 krajów i 42 organizacji stowarzyszonych. Jak
opisuje Liliana Anam (CSRinfo), jedyny uczestnik z Polski: „Ostatnia sesja była wyjątkowa
pod kątem liczby uczestniczących delegatów jak i samej atmosfery, dążenia do osiągnięcia
konsensusu w kwestiach, w których dotąd nie udało się osiągnąć porozumienia.” Co
ciekawe, jak dodaje: „Ostatnia sesja przyjęła rezolucję powołującą tzw. Post Publication
Organization (PPO), która reprezentuje "kolektywną historię" powstawania standardu i
wiedzę w tym zakresie. Jej zadaniem będzie m.in. wspierać ISO w interpretacji standardu
oraz jego promocji. W trakcie procesu część ekspertów została tzw. registered presenters.
Ich celem jest właściwa prezentacja standardu.” Normę społecznej odpowiedzialności ISO
26000 opublikowano 1 listopada 2010 roku.
Norma ISO 26000
Norma ISO 26000 jest przeznaczona dla ogółu organizacji, zarówno biznesowych, jak
też dla organów administracji rządowej oraz instytucji trzeciego sektora, w krajach
rozwiniętych i rozwijających się. W normie stosuje się pojęcie Social Responsibility
pozbawione przedrostka Corporate w celu podkreślenia szerokiej bazy odbiorców
instytucjonalnych, u których norma ta może znaleźć zastosowanie. Wartością dodaną w
stosunku do istniejących krajowych i międzynarodowych standardów w zakresie CSR jest:
S t r o n a | 20
-
stworzenie konsensusu na arenie międzynarodowej w odniesieniu do tego co
właściwie CSR oznacza oraz jakie są kluczowe kwestie, na których organizacje
powinny się skoncentrować
-
dostarczenie szczegółowych wytycznych odnośnie metod praktycznej implementacji
zasad w codzienną praktykę organizacyjną
-
identyfikacja najlepszych praktyk w oparciu o już istniejące standardy i ich promocję
na skalę międzynarodową
ISO 26000, w odróżnieniu od większości norm ISO, nie jest normą techniczną, lecz
wytycznymi („Guidance on social responsibility”), jednocześnie co należy wyraźnie podkreślić
- nie jest ona przeznaczona do certyfikacji.
Norma zawiera wytyczne dotyczące:
-
terminów i definicji związanych z odpowiedzialnością społeczną,
-
podstaw, trendów i charakterystyk odpowiedzialności społecznej,
-
zasad i praktyk odnoszących się do odpowiedzialności społecznej,
-
kluczowych obszarów odpowiedzialności społecznej,
-
wdrażania i promowania zachowania odpowiedzialnego społecznie w organizacji
i w jej politykach i praktykach w obrębie jej sfery wpływu,
-
identyfikowania i angażowania interesariuszy,
-
komunikowania
zobowiązań,
osiągnięć
i
innych
informacji
związanych
z odpowiedzialnością społeczną.
ISO 26000 definiuje społeczną odpowiedzialność jako "Odpowiedzialność organizacji za
wpływ jej decyzji i działań (produkty, serwis, procesy) na społeczeństwo i środowisko",
poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie, które:
-
przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, zdrowia i dobrobytu społeczeństwa
-
bierze pod uwagę oczekiwania interesariuszy
-
jest zgodne z obowiązującym prawem i spójne z międzynarodowymi normami
zachowania
-
jest wprowadzone w całej organizacji i praktykowane w jej działaniach w obrębie jej
strefy wpływu
S t r o n a | 21
Główną część standardu
poświęcono siedmiu obszarom
społecznej odpowiedzialności
biznesu:
-
ład korporacyjny
-
prawa człowieka
-
praktyki
w
miejscu
pracy
-
środowisko
-
praktyki rynkowe
-
kwestie konsumenckie
-
zaangażowanie
społeczne
i
rozwój
społeczności.
Zaletą
potencjał
ISO
26000
likwidacji
jest
chaosu
terminologicznego, szerokie zdefiniowanie społecznej odpowiedzialności, jak również
wytyczne odnośnie implementacji. Norma zawiera również bibliografię odwołującą się do
szeregu uznanych dokumentów międzynarodowych w zakresie poszczególnych obszarów
społecznej odpowiedzialności oraz Aneks, ilustrujący listę inicjatyw międzynarodowych.
S t r o n a | 22
Schemat zawartości Normy ISO 26000:
S t r o n a | 23
2.2.2.
SA 8000
Standard SA 8000 jest normą przeznaczoną do stosowania w systemie niezależnej
weryfikacji, określającą wymogi w zakresie społecznej odpowiedzialności, jakie dane
przedsiębiorstwo powinno spełniać. Norma ta obejmuje tylko niektóre ze wskaźników CSR,
głównie te z obszaru przestrzegania podstawowych praw człowieka, praw pracowniczych
oraz systemu zarządzania kapitałem ludzkim. Prace nad SA 8000 zaczęto już w 1997 roku
z inicjatywy Council on Economic Priorities (obecnie: Social Accountability International).
Powołano Radę Doradczą oraz nawiązano współpracę z wieloma organizacjami, które
pracowały
wspólnie
nad
stworzeniem
i
wdrażaniem
standardów
społecznej
odpowiedzialności, i w rezultacie w styczniu 1998 ogłoszono jednolity standard SA 8000
(Social Accountability 8000), bazujący w swej konstrukcji na normach jakości ISO. Do audytu
normy
i
przyznawania
certyfikatów
na
zgodność
upoważniono
początkowo
trzy
międzynarodowe organizacje certyfikujące: SGS-ICS, DNV i BVQI.
Norma formułuje osiem szczegółowych warunków wstępnych, których spełnienie jest
warunkiem sine qua non przystąpienia do punktu dziewiątego, określającego poszczególne
elementy strategii odpowiedzialności społecznej względem wszystkich zainteresowanych
stron.
Warunki wstępne:
1. „nie zatrudnianie dzieci
2. nie stosowanie pracy przymusowej
3. spełnianie podstawowych zaleceń bezpieczeństwa środowiska pracy
4. wolność zrzeszania się i prawo do negocjacji zbiorowych
5. nie stosowanie dyskryminacji
6. nie stosowanie przymusu fizycznego lub psychicznego wobec pracowników
7. przestrzeganie regulacji prawnych odnośnie dopuszczalnej ilości godzin pracy
8. zapewnianie wynagrodzenia nie niższego niż wymagane przez prawo” 19
Jak łatwo można stwierdzić - warunki wstępne są całkowicie elementarne oraz dotyczą
w rzeczywistości przestrzegania podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych, są
swoistym punktem wyjścia do społecznej odpowiedzialności biznesu, do implementacji
koncepcji CSR w struktury zarządcze w firmie. W ramach systemu zarządzania wymaga się
natomiast od organizacji:
„Sformułowania polityki społecznej firmy (misja, realizowane cele, istniejące
procedury)
19
Więcej niż zysk …, op.cit., s.232-235
S t r o n a | 24
Stworzenia procesu ciągłego doskonalenia
Nawiązanie i utrzymywanie relacji z głównymi interesariuszami wewnętrznymi
i zewnętrznymi
Stworzenie systemu komunikacji społecznej
Dokumentowania zasad, sposobów realizacji i wyników
Kontrolowania dostawców i partnerów w aspekcie polityki społecznej”20
Analogicznie jak normy serii ISO 9000 i ISO 14000, standard SA 8000 nie definiuje
szczegółowych „poziomów odpowiedzialności” do osiągnięcia przez przedsiębiorstwa.
„Wyznacza on natomiast cechy systemów zarządzania zapewniające pożądany przebieg
procesów czy działań istotnych z uwagi na cel zarządzania. Audytor pełni funkcję
weryfikatora delegowanego do zebrania obiektywnych dowodów na zgodność lub
niezgodność badanego systemu z przyjętymi kryteriami. W procesie realizacji audytu
przedstawiciele firmy certyfikującej dokonują przeglądu dokumentacji, prowadzą wywiady
z pracownikami oraz przeprowadzają wizję lokalną”21. Audytor korzysta zwykle z informacji
lokalnych organizacji pozarządowych, związków zawodowych oraz innych przedstawicieli
lokalnej społeczności. W audycie uwzględniania jest specyfika branży oraz kraju, w którym
działa oceniana firma, a także jej cechy charakterystyczne jak np. rodzaj produkcji, wielkość
zakładu, typ świadczonych usług. Dzięki temu standard SA 8000 może być używany we
wszystkich krajach świata, w stosunku do przedsiębiorstw z każdej branży. Certyfikat
zgodności strategii CSR w danej firmie z wymaganiami normy (poddawany weryfikacji raz do
roku) świadczy o tym, iż procesy związane z istotnymi składnikami polityki społecznej
realizowane są w sposób kontrolowany oraz prowadzone są działania zmierzające do
osiągnięcia zdefiniowanych celów społecznych w procesie ciągłej poprawy wyników.
2.3. Wytyczne dialogu, komunikacji, mierzenia
i raportowania
Kluczowym aspektem umożliwiającym pełne wdrożenie CSR w organizacji, a także
stanowiącym podstawowy element zarządzania tym obszarem – jest mierzenie wyników,
poziomu realizacji celów i założeń, a następnie komunikacja i raportowanie (zarówno
wewnętrzne jak i zewnętrzne). Te dwa obszary zarządzania umożliwiają planowanie oraz
dostarczają kluczowych informacji odnośnie wydajności poszczególnych działań. Mierzenie
20
21
Ibidem, s.235-236
Standard Społecznej Odpowiedzialności SA 8000, Bolesław Rok, www.cebi.pl
S t r o n a | 25
oraz raportowanie są jednocześnie podstawą procesu decyzyjnego. Zrównoważony rozwój
i odpowiedzialność biznesu z natury swej przenikają całą organizację i znajdują oddźwięk
w każdym elemencie łańcucha wartości od marketingu i komunikacji po logistykę, zakupy
i administrację. Właściwy system mierzenia oraz raportowania umożliwia kompleksowe
postrzeganie tematu, wybór priorytetów oraz podjęcie działań celem ich realizacji. Dialog
i komunikacja stanowią niezbędne wsparcie, dostarczając cennych informacji.
2.3.1.
AA 1000 - AA1000 SES - Stakeholder Engagement Standard
Myślą przewodnią rodziny Norm AA 1000 jest budowanie relacji, prowadzenie dialogu i
angażowanie interesariuszy celem budowy wartości przedsiębiorstwa, stymulowania
innowacyjności, zarządzania ryzykiem, dzięki świadomości otoczenia zewnętrznego
organizacji. Standardy te dostarczają wskazówek odnośnie operacyjnego, ale też
i strategicznego podejścia do tego zagadnienia. Kluczowym aspektem jest odpowiedzialność
organizacji (accountability) definiowana przez twórców Standardu AA 1000 jako:
„Odpowiedzialność [accountability] oznacza uznanie i przyjęcie odpowiedzialności, oraz
przejrzyste postępowanie w tym względzie, za oddziaływanie polityki, decyzji, działań,
produktów i innych aktywności organizacji. Odpowiedzialność [accountability] obliguje
organizację
do
angażowania
interesariuszy
w
proces
identyfikacji,
definiowania
i odpowiadania na kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem, oraz do raportowania,
wyjaśniania i odpowiadania na głosy interesariuszy w związku z decyzjami, działaniami
i wynikami organizacji.22”
Standard AA1000 został opracowany przez założony w 1995 r. Institute of Social and
Ethical AccountAbility, obecnie występujący pod nazwą AccountAbility z Wielkiej Brytanii,
zaś po raz pierwszy zaprezentowano go w listopadzie 1999 roku. W 2008 r. AccountAbility
opublikowało standard AA1000APS – AccountAbility Principles Standard, definiujący
podstawowe zasady odpowiedzialności organizacji, które stanowią punkt wyjścia dla
wszystkich pozostałych opracowań z rodziny AA1000 – jest to dokument bazowy, do którego
22
Tłumaczenie Natalia Ćwik, na podstawie: AA1000 Stakeholder Engagement Standard. Revision
Process, AccountAbility, http://accountabilityaa1000wiki.net
S t r o n a | 26
odnoszą się wszystkie pozostałe. Jednocześnie w 2005 roku ogłoszono kompleksowy
standard odnoszący się do zaangażowania interesariuszy - AA1000 SES - Stakeholder
Engagement Standard. Już w 2006 roku rozpoczęto proces rewizji tego dokumentu - został
on poddany konsultacjom i weryfikacji wszystkich zainteresowanych stron, użytkowników,
doradców, organizacji eksperckich, konsultantów, świata akademickiego i biznesu. Proces
obejmował analizę innych standardów, gromadzenie opinii, warsztaty, seminaria. Dodatkowo
stworzono serwis www na platformie Wiki - www.accountabilityaa1000wiki.net, dający
każdemu możliwość aktywnego udziału w procesie ulepszania standardu AA1000SES.
Finalnie na początku 2011 roku ogłoszono tzw. „Final Exposure Draft”.
Najnowszy AA1000 SES - Stakeholder Engagement Standard opisuje trzy obszary
stanowiące podstawę wysokiej jakości zaangażowania interesariuszy, a mianowicie:
Jak ustanowić odpowiednie zobowiązanie do angażowania interesariuszy i jak
zagwarantować pełną integrację w strategię i działalność operacyjną?
Jak zdefiniować cel, zakres oraz kluczowych interesariuszy?
Jak powinien wyglądać proces angażowania interesariuszy?
Jego celem jest umożliwienie organizacjom każdego rodzaju reagowania w sposób
zrównoważony i kompleksowy na istotne kwestie, wpływy i szanse. Istotnym pierwszym
krokiem jest podjęcie zobowiązania, integracja angażowania interesariuszy w kulturę
organizacji. W tym miejscu AA1000 SES odnosi się do AA1000APS – AccountAbility
Principles
Standard,
a mianowicie:
definiując
podstawowe
zasady
odpowiedzialności
organizacji,
S t r o n a | 27
Włączenie (ang. inclusivity) – udział interesariuszy w rozwijaniu i osiąganiu przez
organizację odpowiedzialnego i strategicznego podejścia do zrównoważonego
rozwoju. To też odpowiedzialność za tych, na których organizacja wpływ wywiera,
ale też którzy wywierają na nią wpływ. Umożliwienie im partycypacji w
identyfikacji kwestii i w szukaniu rozwiązań.
Istotność
(ang. materiality) – włączenie jest punktem wyjściowym dla
definiowania istotności, czyli identyfikacji kluczowych kwestii i zagadnień istotnych
zarówno z perspektywy organizacji jak i jej interesariuszy.
Reagowanie (ang. responsiveness) - decyzje i działania podjęte w reakcji na
proces angażowania interesariuszy, zdefiniowane, istotne kwestie.
W dalszej kolejności AA1000SES omawia jak zdefiniować cel angażowania, zakres oraz
kluczowych interesariuszy. Cel powinien odnosić się do strategii organizacji, a także do jej
działalności operacyjnej. Zakres dotyczy przedmiotu zaangażowania, organizacji (oddział,
rejon, cała organizacja), jej działań / produktów, a także ram czasowych. Kluczowe jest
przypisanie odpowiedzialności za cały proces oraz identyfikacja interesariuszy, w oparciu o
ustaloną
metodologię.
Metody
identyfikacji mogą
zależeć
od
zależności,
tudzież
odpowiedzialności względem poszczególnych grup, poziomu napięcia między organizacją a
nimi, bądź też poziomu wpływu lub różnorodności mogącej wnieść wartość dla organizacji.
Finalnie AA100 SES opisuje krok po kroku proces angażowania interesariuszy w oparciu
o
następujące
doskonalenie.
kroki:
planowanie,
przygotowanie,
wdrażanie,
rewizję
oraz
ciągłe
S t r o n a | 28
Standard kończy się słownikiem zawierającym szereg definicji odnoszących się do
angażowania interesariuszy.
2.3.2.
Model LBG
Model LBG23 – London Benchmarking Group to obecnie jedna z najbardziej
sprawdzonych w praktyce biznesowej na świecie metodologii zarządzania, mierzenia
i raportowania efektywności zaangażowania społecznego firm. 9 lutego 2011 roku miała
miejsce oficjalna inauguracja działalności sieci LBG Poland.
Metodologia LBG opracowana została w Wielkiej Brytanii w 1994 r. z inicjatywy firmy
doradczej Corporate Citizenship przy współpracy z grupą przedsiębiorstw, które chciały mieć
dostęp do praktycznego podejścia i narzędzi pozwalających na zwiększanie efektywności
23
Materiały LBG Polska
S t r o n a | 29
zarządzania działaniami społecznymi biznesu. Model LBG z powodzeniem stosowany jest
przez coraz więcej przedsiębiorstw na świecie. Z roku na rok rozwija się sieć krajów
i regionów, które zyskują licencję na wdrażanie metodologii na swoim rynku i rozwijanie sieci
firm członkowskich, które stosują model w swojej działalności.
Od 2011 roku także firmy działające w Polsce mają możliwość korzystania z modelu
LBG. Swoją działalność uruchomiło LBG Poland. Firmą, która otrzymała wyłączną licencję
na rozwijanie sieci firm korzystających z modelu LBG w Polsce jest firma konsultingowa CSR
Consulting. W 2010 roku do współpracy przy dostosowaniu modelu LBG do potrzeb
polskiego rynku zaproszono grupę firm. Uzyskały one status Członka Założyciela LBG
Poland i jako pierwsze mogły testować metodologię w swojej codziennej działalności
biznesowej. Do grupy Członków Założycieli LBG Poland należą: Bank Zachodni WBK,
Danone, GlaxoSmithKline, PGNiG i Żywiec Zdrój. Pierwsze doświadczenia członków LBG
pokazują, że model LBG jest praktycznym narzędziem, wspierającym zarządzanie,
mierzenie i raportowanie działań społecznych biznesu.
Czym jest model LBG
Pozwala
on
na
dokładne
i
kompleksowe
obliczenie
wartości
całościowego
zaangażowania społecznego firmy, a więc wyrażenie w wartościach pieniężnych (w
złotówkach, bądź innej walucie), łącznych kosztów/nakładów, jakie ponosi firma w związku z
realizacją działań społecznych. A zatem nie tylko wysokości kwot przekazanych w
darowiznach, ale także wartości czasu pracy poświęconego przez pracowników na
wolontariat czy kosztów zarządzania poszczególnymi przedsięwzięciami. Model LBG jest też
pomocny w procesie budowy systemu ewaluacji działań społecznych umożliwiającego
mierzenie efektywności realizowanych działań zarówno w perspektywie społecznej, jak
i biznesowej.
S t r o n a | 30
Model LBG umożliwia firmie:
obliczanie wartości różnych zasobów angażowanych w działania społeczne, jak np.
przekazanych produktów, czasu pracy pracowników wolontariuszy,
mierzenie skuteczności działań społecznych i ocenę korzyści krótko i długoterminowych
dla firmy płynących z ich realizacji,
podnoszenie jakości i przejrzystości raportowania zaangażowania społecznego, w tym
np. kosztów zarządzania i promocji związanych z realizacją działań społecznych,
zwiększanie efektywności zarządzania różnymi formami zaangażowania społecznego,
porównanie – według rożnych kryteriów - prowadzonych działań społecznych na tle rynku
i branży.
„LBG to dowód na to, że wkład firmy w działania społeczne może być mierzalny.
Pokazujemy, że zaangażowanie społeczne może przynosić zarówno korzyści społeczne jak
i biznesowe. Cieszymy się, że LBG rozpoczęło proces adaptacji na polskim rynku. CSR
Consulting i Członkowie Założyciele LBG Poland są pionierami zastosowania systemu LBG
w polskich firmach. Mamy nadzieję, że będą źródłem inspiracji do tworzenia nowych
standardów mierzenia, raportowania i komunikacji działań społecznych” – mówi Alison
Braybrooks, Associate Director, LBG UK & International.
S t r o n a | 31
2.3.3. Wytyczne GRI (Global Reporting
Initiative)
Ostatnimi czasy możemy zaobserwować wzrost liczy przedsiębiorstw publikujących
raporty społeczne opisujące ich aktywność w zakresie społecznej odpowiedzialności.
Wynika m.in. to ze zwiększonego zapotrzebowania społeczeństwa na przejrzystość w
działaniach firm – kluczowi interesariusze chcą nie tylko, by firma była odpowiedzialna za
swoje działania i ich wpływ na otoczenie, chcą również znać efektywność przedsiębiorstw w
tym zakresie oraz skalę i rodzaj podejmowanych działań. W skrócie można powiedzieć, iż:
Raport społeczny przedstawia skondensowany obraz zarządzania organizacją i publikuje
wyniki odpowiedzialnego społecznie prowadzenia działalności gospodarczej. Uwzględnia
społeczne, etyczne i ekologiczne aspekty funkcjonowania firmy oraz kontakty z
interesariuszami (m.in. z pracownikami, z klientami, akcjonariuszami, dostawcami,
społecznością lokalną). Powinien również definiować okres sprawozdawczy, zawierać
oświadczenia dotyczące polityki, celów i strategii firmy oraz przegląd wyników, pozwalający
na porównywanie ich w kolejnych latach.
Źródło: www.raportyspoleczne.pl
Raportowanie w zakresie CSR przeszło znaczącą ewolucję, od początkowych raportów
w latach 70. koncentrujących się na kwestiach środowiska zdrowia i bezpieczeństwa pracy i
będących jedynie dodatkiem do klasycznego raportu finansowego / rocznego. W chwili
obecnej, wraz z rosnącą znajomością podstaw zrównoważonego rozwoju i tzw. koncepcji
„triple bottom line” do kwestii środowiskowych i ekonomicznych ujmowanych w raportach
dołączają kwestie społeczne i etyczne. Powoli zaczynają się również pojawiać tzn. „raporty
zintegrowane” łączące w sobie całość raportowania organizacji.
S t r o n a | 32
Debata na temat raportowania społecznego zaczęła się już w latach 60. i 70. w USA i w
Europie Była wynikiem oczekiwań interesariuszy odnośnie większej przejrzystości oraz
rosnącej świadomości, iż powinnością biznesu jest informowanie o własnej działalności
społecznej. Pierwsze wymogi związane z raportowaniem zostały wprowadzone w Holandii
oraz we Francji właśnie w latach 60., gdzie wymagano od przedsiębiorstw informacji na
temat wewnętrznej polityki dotyczącej pracowników. W latach 80. fundusze inwestycyjne w
USA i w Anglii zaczęły analizować firmy pod kątem ich społecznie odpowiedzialnych
zachowań. W latach 90. Koncepcja raportowania społecznego rozwijała się dalej, w
szczególności po „Szczycie Ziemi” w Rio de Janeiro w 1992 roku.
Global Reporting Initiative (GRI)
Global Reporting Initiative jest organizacją pozarządową, niezależną siecią wielu
interesariuszy, zaś jej misją jest tworzenie jednolitych wytycznych, międzynarodowych
standardów raportowania, wykorzystywanych w sprawozdawczości z zakresu sfer:
ekonomicznej, środowiskowej i społecznej. Inicjatywa ta ma na celu także wspieranie
przejrzystości działalności gospodarczej poprzez podnoszenie jakości raportów. Wytyczne
GRI, poza zasadami i wskazówkami, zawierają schemat wskaźników, jakie przedsiębiorstwo
może dobrowolnie, elastycznie i stopniowo przyjmować.
Szkic wytycznych GRI po raz pierwszy opublikowano w marcu roku 1999. Następnie w
latach
1999-2000
przeprowadzono
fazę
pilotażową,
w
której
przetestowano
21 przedsiębiorstw w kontekście wprowadzanych wytycznych. Wyniki były komentowane
przez wielu przedstawicieli przedsiębiorstw, jak również przez szerokie grono ekspertów
zewnętrznych
–
przedstawicieli
świata
akademickiego,
organizacji
pozarządowych,
konsultantów i badaczy. W roku 2002 opublikowano standard wytycznych – „G2”.
Po kolejnych czterech latach doświadczeń w październiku 2006 roku ogłoszono „G3” trzecią
wersję wytycznych natomiast w 2009 roku powstało polskie tłumaczenie Wytycznych
przygotowane przez PwC (dawniej PricewaterhouseCoopers) we współpracy z Forum
Odpowiedzialnego Biznesu dostępne na stronie www GRI.
Jednym z głównych celów, zadań i osiągnięć Global Reporting Initiative jest stworzenie
kontekstu do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju, opracowanie tzw. Ramowych
Zasad Raportowania. Celem Ramowych Zasad Raportowania GRI jest stworzenie ogólnie
przyjętych ram dla raportowania ekonomicznych, środowiskowych oraz społecznych
aspektów funkcjonowania organizacji; ram zaprojektowanych do użytku przez organizacje
dowolnego rozmiaru, sektora oraz o dowolnej lokalizacji.
S t r o n a | 33
Uwzględniają one praktyczne aspekty funkcjonowania różnorodnych organizacji, od
małych firm do organizacji/przedsiębiorstw międzynarodowych prowadzących operacje na
całym świecie. Ramowe Zasady Raportowania GRI zawierają zarówno treści ogólne, jak
również szczegółowe (specyficzne dla danego sektora), które zostały zaakceptowane przez
szeroki krąg interesariuszy z całego świata, jako ogólnie możliwe do zastosowania w
procesie raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju.
Źródło: Wytyczne do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju, s. 3
Wytyczne do raportowania kwestii
zrównoważonego rozwoju GRI są
obecnie najpopularniejszym standardem
raportowania
Liczba firm stosujących Wytyczne
systematycznie rośnie, największy
przyrost miał miejsce w 2008 roku
(wzrost o 47% w porównaniu do 2007 r.).
Obecnie standard ten, jego 3 wersję tj. GRI G3, wykorzystuje ponad 1000
przedsiębiorstw z całego świata.
Źródło: Global Reporting Initiative – Year in Review, 2008/2009
S t r o n a | 34
Aczkolwiek, w przeciwieństwie do
tego, co można by wnioskować,
większość raportujących firm jak
dotąd nie stosuje Wytycznych GRI
Dokładnie rzecz biorąc, firmy te nie
stosują indeksu GRI
W praktyce może to oznaczać, iż
raportują wskaźniki, które są zgodne
z Wytycznymi GRI, ale ich tak nie
nazywają. Część firm raportuje na wzór / za zgodność z GRI
Obecnie raporty na bazie Wytycznych GRI stanowią blisko 1/3 wszystkich raportów
Źródło: CR Reporting Awards 08, Global Winners & Reporting Trends, March 2009
Wytyczne GRI definiują podstawową zawartość, tzw. Standardowe Informacje, która
powinna znaleźć się w raporcie zrównoważonego rozwoju,
Źródło: Wytyczne do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju, s. 20
S t r o n a | 35
Standardowe Informacje dzielimy na 3 główne grupy danych:
Strategia i Profil: Informacje prezentujące ogólny kontekst pomocny w rozumieniu
wyników organizacji, odnoszące się do obszarów takich jak: strategia, profil i
struktura nadzoru.
Podejście do zarządzania: Informacje dotyczące sposobu, w jaki organizacja
adresuje dany zestaw tematów w celu dostarczenia kontekstu dla lepszego
zrozumienia wyników w danym obszarze.
Wskaźniki Wyników: Wskaźniki, które wykazują porównywalne informacje dotyczące
wyników ekonomicznych, środowiskowych i społecznych organizacji.
Wskaźniki wyników natomiast zostały zdefiniowane w zakresie kwestii:
Ekonomicznych (EC)
Środowiskowych (EN)
Społecznych w tym:
o
Zatrudnienia i godnej pracy (LA)
o
Respektowania praw człowieka (HR)
o
Społeczeństwa (SO)
o
Odpowiedzialności za produkt (PR)
Wytyczne GRI poza wskaźnikami do raportowania wnoszą istotny wkład do debaty o CSR, a
mianowicie 10 zasad raportowania odnoszące się do definiowania zawartości raportu oraz
zapewnienia jego odpowiedniej jakości:
Źródło: Opracowanie własne
S t r o n a | 36
3. Znaczenie oraz rola norm i standardów CSR
Społeczna odpowiedzialność jest coraz bardziej rozpowszechniona w praktyce
biznesowej przedsiębiorstw. Ilość zaangażowanych środków, postępująca zmiana opinii co
do roli i zakresu zadań korporacji w społeczeństwie pozwala przypuszczać, że stanie się ona
trwałym elementem strategii przedsiębiorstw, a nie tylko przelotną modą. Wraz
z krystalizacją pojęcia oraz wzrostem powszechności stosowania filozofii CSR do codziennej
praktyki
biznesowej
i
coraz
szerszego
kręgu
działań
operacyjnych
w
ramach
przedsiębiorstwa zaczyna się pojawiać pewna presja w kierunku tworzenia i stosowania,
narzędzi
i
instrumentów.
Aby
zademonstrować
poważne
podejście
do
kwestii
odpowiedzialności firmy rozwijają systemy implementacji, oceny i ewaluacji polityk i praktyk
CSR, co obejmuje ustalanie i definiowanie celów odpowiedzialności społecznej, procesów,
podziału ról i odpowiedzialności, potrzeb szkoleniowych, mechanizmów mierzenia postępów
i raportowania, informowania interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych o podjętych
zobowiązaniach, ustalonych celach oraz stopniu ich wypełniania, działaniach w tym celu
podjętych oraz ich aktualnym i potencjalnym wpływie na otoczenie.
Standardy
CSR
pomagają
ulepszyć
strategiczne
zarządzanie
społeczną
odpowiedzialnością, zwiększyć wydajność i wiarygodność przedsiębiorstwa w tym zakresie.
Pomagają
zidentyfikować
i
zarządzać
ryzykami
związanymi
ze
społecznymi,
środowiskowymi i etycznymi czynnikami, prowadzić dialog i angażować interesariuszy
w dialog i współpracę oraz zwiększyć całkowitą wydajność i efektywność przedsiębiorstwa
poprzez zbieranie i analizę informacji o własnych działaniach oraz ich społecznym
i środowiskowym wpływie, lepszą współpracę i koordynację pomiędzy poszczególnymi
częściami firmy, a także, w długim okresie, racjonalizację wydatków, niższymi kosztami
pozyskania informacji, mniejszą liczbą kryzysów oraz lepszą znajomością rynku.
Warto zauważyć, iż wszystkie standardy omawiane w niniejszej publikacji odnoszą się
każdorazowo do poziomu podjęcia zobowiązania, złożenia deklaracji przyjęcia filozofii CSR.
Filozofii, która powinna następnie stanowić realną podstawę strategii zarówno w kontekście
planowania i realizacji, jak również myślenia o budowie wartości przedsiębiorstwa w długim
okresie,
zdobywaniu
nowych
rynków,
czy
osiąganiu
przewagi
konkurencyjnej.
W szczególności dotyczy to kodeksów zawierających pewne uniwersalne zasady, takich jak
Wytyczne OECD, czy 10 Zasad Global Compact, ale również wspomnianych Zasad GRI
oraz podejścia do prowadzenia biznesu poprzez nieustanny dialog i angażowanie
interesariuszy – obecnego w AA 1000. Norma ISO 26000 stanowi swoiste definicyjne
podsumowanie teorii i praktyki CSR, wychodząc właśnie od poziomu filozofii i kluczowych
założeń, kończąc na wskazówkach odnośnie implementacji.
S t r o n a | 37
Podczas gdy rozwój narzędzi i systemów zarządzania społeczną odpowiedzialnością jest
powszechnie postrzegany jako niezbędny proces w kierunku szerokiej implementacji filozofii
CSR w przedsiębiorstwach z zachowaniem należytej jakości, to kwestia standaryzacji w
zakresie CSR pozostaje kontrowersyjna. Niektórzy eksperci podkreślają niebezpieczeństwo
zredukowania całego kompleksu kwestii powiązanych z CSR, w wyniku prób ujednolicenia
i standaryzacji podejścia. Wierzą oni, iż każda firma powinna indywidualnie tworzyć
i kształtować własną filozofię, swój własny stosunek do społecznej odpowiedzialności w
zależności od środowiska, w którym operuje oraz zasobów, które posiada. Inni natomiast
uznają zalety globalnie uznawalnych standardów w zapewnianiu porównywalności
i przejrzystości praktyk CSR oraz w gwarantowaniu spójności i jednoznaczności zrozumienia
tego, jak te kwestie mogą być zarządzane. Cennym rozwiązaniem może być pogodzenie obu
podejść. Z jednej strony CSR jest filozofią zarządzania i każdorazowo zależy bezpośrednio
od kontekstu, w którym operuje konkretna firma. Jednocześnie normy i standardy stanowią
cenny poziom odniesienia, często poziom aspiracyjny, do osiągnięcia, którego który firma
definiująca się, jako społecznie odpowiedzialna powinna dążyć.
Niewątpliwą zaletą istniejących międzynarodowych standardów CSR jest ich pewna
harmonizacja, wspomniana w poprzednim rozdziale i oparcie na wspólnych podstawach.
Przykładem
polskiej
odpowiedzialnego
inicjatywy
biznesu
w
tym
zakresie
(www.koalicjacr.pl)
jest
projekt
realizowany
przez
Koalicja
na
Pracodawców
rzecz
RP.
Partnerem merytorycznym tego projektu jest PwC, zaś partnerami: Polskie Górnictwo
Naftowe i Gazownictwo, GlaxoSmithKline, PZU, TP SA, Danone. Głównym produktem
projektu jest Kodeks Odpowiedzialnego Biznesu, zbiór zasad, które wskazują kluczowe
obszary odpowiedzialności z perspektywy polskiego biznesu. Wyróżnikami tego dokumentu
jest z jednej strony uwzględnienie specyfiki funkcjonowania polskiego rynku i kwestii
istotnych dla polskich firm (na podstawie badań przeprowadzonych w ramach projektu wśród
przedsiębiorców i interesariuszy) a z drugiej strony odniesienie się właśnie do
najistotniejszych międzynarodowych standardów dotyczących CSR, takich jak Global
Compact, ISO 26000, GRI i Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych. Każda
zasada Kodeksu odnosi się także do wskaźników i zasad z poszczególnych standardów,
które spełnia firma, realizując wymagania danej zasady. Przyglądając się Kodeksowi
Odpowiedzialnego Biznesu, można zauważyć, że działania podejmowane w Polsce na rzecz
promowania korzystania z międzynarodowych standardów i uzyskiwania synergii pomiędzy
nimi, są spójne z działaniami międzynarodowymi.
Zważywszy na fakt, iż koncepcja społecznej odpowiedzialności staje się w ostatnich
latach coraz częściej uwzględnianym elementem strategii biznesowych przedsiębiorstw
międzynarodowych,
zaś
wśród
firm
wymienianych
w
rankingach
największych
S t r o n a | 38
przedsiębiorstw globalnych brak jest takiej, która by nie podejmowała żadnych działań
z zakresu społecznej odpowiedzialności, możemy przypuszczać, że zapotrzebowanie na
funkcjonalne standardy CSR będzie stale wzrastać oraz poszczególne inicjatywy będą
zyskiwać na znaczeniu. Realizacja koncepcji społecznej odpowiedzialności wymaga
całościowej zmiany funkcjonowania oraz zintegrowanych działań w całej strukturze
przedsiębiorstwa. Jej skuteczność jest uzależniona przede wszystkim od konsekwencji
i długofalowości, czego gwarantem mogą być sprawdzone, powszechnie uznane
i zweryfikowane standardy CSR.
4. Opracowanie
Łukasz jest Koordynatorem ds. CSR w PwC, a równocześnie wspiera Zespól ds.
zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialnego biznesu w projektach z zakresu
strategii i raportowania CSR
2009/2010 Koordynator ds. CSR w PGE Polskiej Grupie Energetycznej. Autor
założeń Strategii działań społecznych i charytatywnych oraz współautor Strategii
Marki PGE, uczestniczył we wdrażaniu w PGE Dobrych praktyk spółek notowanych
na GPW
Łukasz Makuch
Posiada doświadczenie z zakresu tworzenia i implementacji strategii CSR,
ewaluacji działań i programów zaangażowania społecznego oraz w tematyce
raportowania i weryfikacji danych pozafinansowych. Jako konsultant w PwC
Zrealizował szereg projektów doradczych z zakresu analizy wewnętrznej,
projektowania strategii CSR, weryfikacji oraz wsparcia przy tworzeniu raportów
CSR
Od lat zaangażowany w liczne inicjatywy, służące rozwojowi zagadnienia CSR w
Polsce. Ekspert Instytutu Odpowiedzialnego Biznesu, Koordynator polskiego
przekładu Wytycznych do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju GRI,
ekspert w konkursie Dobroczyńca Roku.
Kontakt: [email protected]