II. Część ogólna

II. Część ogólna
1. Rola i zadania rzeczoznawcy
Rzeczoznawcą majątkowym w zakresie wyceny maszyn, urządzeń i pojazdów jest osoba fizyczna posiadająca tytuł „Rzeczoznawca SIMP” lub
„Dyplomowany Rzeczoznawca SIMP” w specjalności 830 – „Wycena
Maszyn, Urządzeń i Pojazdów”, nadany przez Komisję Kwalifikacyjną Rzeczoznawców przy Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich oraz przez inne krajowe lub lokalne Stowarzyszenia Rzeczoznawców, a także przez instytucje wyższej użyteczności
(biegli sądowi, biegli skarbowi, zaprzysiężeni eksperci).
Obowiązkiem rzeczoznawcy jest przestrzeganie praw, Standardów
Zawodowych oraz Kodeksu Etyki Zawodowej. Rzeczoznawca jest zobowiązany wykonywać swoją pracę zawodową zgodnie ze sztuką, w sposób
obiektywny i niezależny, bez osiągania żadnych korzyści osobistych ani
majątkowych ze strony zainteresowanych wyceną, z wyjątkiem, oczywiście, wynagrodzenia za wykonaną pracę. Szczegóły ujęto w pkt 4.
Wycena dokonana przez rzeczoznawcę musi być wiarygodna i opracowana w sposób profesjonalny. Ma to szczególne znaczenie dla zachowania
i umacniania zaufania społecznego do tej dziedziny wiedzy i do osób zajmujących się wycenami.
Aby sprostać wymaganiom zawodu każdy rzeczoznawca jest zobowiązany ciągle się dokształcać i podnosić kwalifikacje w swojej dziedzinie i dziedzinach pokrewnych. Poza tym powinien być członkiem jednej lub więcej
profesjonalnych organizacji lub stowarzyszeń.
W obecnej sytuacji wolnorynkowej społeczna rola rzeczoznawcy stale
rośnie. Dla podnoszenia jego prestiżu i kwalifikacji, oprócz obligatoryjnych
9
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
kursów specjalistycznych organizowane są studia podyplomowe i stacjonarne, ponadto przewidziana jest certyfikacja tego zawodu.
2. Podstawy formalnoprawne wyceny maszyn
i urządzeń
Do formalnoprawnych podstaw wyceny należą:
1) umowa lub zlecenie zawarte w formie pisemnej lub ustnej zgodnie z zasadami Kodeksu cywilnego, zawierająca zakres, cel, termin i koszt opracowania wyceny;
2) określenie stanu prawnego obejmującego:
– informacje o właścicielu lub dzierżawcy,
– potwierdzony wykaz środków trwałych,
– informacje z ksiąg inwentarzowych,
3) wybór metody wyceny w oparciu o:
– cel wyceny,
– termin opracowania wyceny,
– zakres wyceny (ilość maszyn),
– poziom cen.
Informacje szczegółowe przedstawiono w dalszej części opracowania.
2.1. Podstawowe pojęcia i definicje
Poniższe definicje pochodzą z następujących publikacji:
• Standardów Zawodowych Rzeczoznawców Majątkowych SIMP, 2001 r.,
• Klasyfikacji Środków Trwałych,
• Podstaw Konstrukcji Maszyn,
• Technologii Budowy Maszyn,
• Opracowań własnych i dostępnej literatury fachowej.
Do podstawowych pojęć i definicji stosowanych i spotykanych przez
rzeczoznawców w procesie wyceny zalicza się:
Środek trwały – przez środki trwałe rozumie się składniki majątku
trwałego, mające postać nieruchomości (grunty, budynki i budowle,
w tym także będące odrębną własnością lokale), maszyn, urządzeń,
środków transportu oraz innych, kompletnych i zdatnych do użytku
w momencie przyjęcia do używania, przedmiotów, a także inwentarza
10
Część ogólna
żywego – o przewidzianym okresie użytkowania dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki lub oddane do używania na podstawie najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.
Maszyny – stanowią złożoną zbiorowość różniącą się między sobą konstrukcją i sposobem użytkowania. Są to zbiory materialnych zespołów
i części, które wykonują użyteczne działanie dzięki dostarczonej energii
z zewnątrz.
Gniazdo – jest to grupa maszyn wykonująca określony proces technologiczny; gniazda mogą być technologiczne oraz przedmiotowe.
Linia technologiczna – to zestawienie grupy maszyn, które są ze sobą funkcjonalnie powiązane i realizują złożony proces technologiczny, np. linia
produkcji łożysk, lub linia obróbki cieplnej. Stanowiska są ustawione
wg kolejności operacji.
Wycena maszyn – jest to proces nadawania lub szacowania wartości
maszyn.
Wartość – jest to wyceniony zestaw cech dobra służących człowiekowi.
Cena – jest miarą wartości ekonomicznej; jest wyrazem wartości, ale wartość nie jest ceną. Cena powstaje w akcie kupna-sprzedaży.
Wartość księgowa – jest to wartość wynikająca z ewidencji księgowej
uwzględniająca wielkość umorzenia (wartość netto).
Wartość rynkowa – według Standardów Zawodowych SIMP stanowi najbardziej prawdopodobną cenę możliwą do uzyskania na rynku przy następujących założeniach:
• jest chętny sprzedawca,
• strony umowy są od siebie niezależne i działają w sposób racjonalny,
nie kierując się specjalnymi motywami,
• jest rozsądny okres negocjacji sprzedaży, przy wzięciu pod uwagę
rodzaju maszyn, ich lokalizacji i stanu rynku,
• wartości są niezmienne w ciągu całego powyższego okresu,
• przedmioty sprzedaży zostaną swobodnie wystawione na rynku,
• strony nie działają w sytuacji przymusowej,
• nie jest brana pod uwagę żadna wyższa cena, którą mógłby zapłacić
kupujący z powodu specjalnego zainteresowania.
Wartość rynkową określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie składnikami tego samego rodzaju
i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia.
11
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
Wartość godziwa – kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać
wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji
rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami (definicja oparta na interpretacji zawartej w ustawie o rachunkowości z 2001 r.).
Wartość pozostałościowa – według TEGOVOFA to wartość netto środka
trwałego możliwa do otrzymania na koniec okresu jego ekonomicznej
żywotności i oparta o ceny występujące w dniu nabycia lub ponownej
wyceny. Wartość netto pomniejsza się o szacunkowe koszty sprzedaży.
Wartość złomu – to kwota, jaką można uzyskać ze sprzedaży maszyny lub
urządzenia traktowanego jako złom. Wartość ewentualnego złomowania
powinna być pomniejszona o następujące składniki:
• koszt utworzenia jednostek transportowych poprzez pocięcie elementów gazami technicznymi (segregacja na klasy),
• koszt zaangażowania sprzętu dźwigowego,
• koszt transportu pociętego złomu do punktów skupu,
• koszt uporządkowania terenu.
Potencjał eksploatacyjny – to miara zdolności maszyny do realizacji zadań
operacyjnych. Jest to całkowity zasób pracy, jaki maszyna posiada do
momentu kasacji.
Zużycie potencjału eksploatacyjnego – to utrata wartości maszyny wynikająca z jej zużycia fizycznego (technicznego) i funkcjonalnego. Jest to
równoznaczne ze zmniejszeniem zdolności maszyny do realizacji zadań
operacyjnych.
Remont – to zbiór czynności przywracających maszynie jej potencjał eksploatacyjny. W przypadku remontu kapitalnego jej potencjał można
odtworzyć do 60% wartości nowej.
Resurs – (część potencjału eksploatacyjnego między naprawami maszyny);
jest miarą zdolności maszyny do realizacji zadań produkcyjnych.
Amortyzacja – to miara zużycia, zniszczenia lub inna utrata wartości środka
trwałego i wynika z użytkowania, wpływu czasu lub zużycia na skutek
nowych technologii i zmian rynkowych. Jest to termin finansowy. Amortyzacja polega na odpisach z tytułu zużycia środków trwałych. Odpisy
dokonywane są według ustalonego planu określającego stawki i kwoty
rocznych odpisów amortyzacyjnych. Są dwa rodzaje amortyzacji:
• liniowa;
• degresywna.
12
Część ogólna
Firma – to podmiot prowadzący działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa.
Przepis prawny – to jednostka techniczna aktu prawnego wyrażona w postaci artykułu, paragrafu, ustępu, punktu lub litery.
Osoba prawna – to zorganizowany zespół ludzi i środków utworzony
w sposób określony przez prawo i wyposażony w osobowość prawną.
Kara umowna – to substytut odszkodowania zastrzeżony w umowie w przypadku powstania szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Termin – oznacza datę lub okres, z którego nastąpieniem lub przed jego
upływem winno być spełnione świadczenie.
Umowa – to stosunek prawny zaistniały między określonymi podmiotami
prawnymi, w którym jedna ze stron, zwana wierzycielem, uprawniona
jest do żądania od drugiej strony, zwanej dłużnikiem, ustalonego w tej
umowie świadczenia.
Szczegółowy opis definicji dotyczący maszyn i urządzeń znajduje się
w ogólnodostępnej literaturze fachowej.
2.2. Maszyny i urządzenia na stałe związane
z nieruchomością
Dla ustalenia faktu, czy ww. środki są lub nie są trwale związane z nieruchomością, może służyć następujące kryterium demontażu:
• jeżeli maszyna (lub urządzenie) może być zdemontowane, nie powodując jednocześnie widocznego naruszenia konstrukcji obiektu budowlanego ze względu na jego bezpieczeństwo, to taki związek maszyny
(lub urządzenia) z nieruchomością jest nietrwały. Powyższe kryterium
jest interpretacją autorów niniejszej pracy, dotyczącą artykułu 174 ust. 3
ustawy o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 r. Brzmienie
tego artykułu ust. 3 jest następujące: „rzeczoznawca majątkowy ma
prawo szacowania nieruchomości, a także maszyn i urządzeń trwale
związanych z gruntem”. Według wyżej wspomnianego artykułu ust. 1 –
rzeczoznawcą majątkowym jest osoba fizyczna posiadająca uprawnienia
zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości nadane w trybie przepisów rozdziału 4 działu V ww. ustawy. Oznacza to, iż osoba szacująca
13
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
ich wartość, a niebędąca rzeczoznawcą majątkowym ds. nieruchomości
może być pociągnięta w myśl art. 198 k.g.n. (grzywna do 5000 zł).
Termin „trwale związane z gruntem” należy rozumieć jako stałe połączenie fizyczne niemające charakteru tymczasowego. Definicję interpretują
następujące zapisy:
1. Kryterium zapisane w Standardach Zawodowych Rzeczoznawców Majątkowych – Standard VI. 1. pkt 3 (P.F.S.Rz.M. Warszawa 1999 r.)
Dla ustalenia relacji środka technicznego i nieruchomości, a w szczególności do ustalenia czy pomiędzy środkiem technicznym, a nieruchomością zachodzi związek trwały (tzn. do rozstrzygnięcia o tym czy jest
on częścią składową nieruchomości) służy między innymi: kryterium
zachowania istoty działania.
Kryterium zachowania istoty działania
Jeśli zdemontowanie (wybudowanie) środka technicznego (maszyny
lub urządzenia) z nieruchomości powoduje, że bez niego nieruchomość
zmienia swe przeznaczenie lub traci swą podstawową właściwość
(funkcję) decydującą o istocie działania (przeznaczenia) całości, to
związek tego środka technicznego z nieruchomością można nazwać
trwałym, a taki środek stanowi część składową nieruchomości.
2. Definicja budowli
Definicję budowli zawiera art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
Prawo budowlane (Dz.U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126 ze zm.) – budowlą
jest każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej
architektury, jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, estakady, tunele, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące
trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne,
obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno
stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, naziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci
uzbrojenia terenu, budowle urządzeń technicznych (kotłów, pieców
przemysłowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny
i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową.
14
Część ogólna
3. Kodeks cywilny
Powyższy zakres reguluje również Kodeks cywilny w:
Tytuł III Mienie, art. 47–51.
W celu zorientowania, które maszyny i urządzenia są wyceniane wraz
z budynkiem i gruntem przedstawiono część z nich ujętych w opracowaniu
„Wytyczne w sprawie wyceny środków trwałych” wydanych przez Europejską Grupę Rzeczoznawców Majątkowych TEGOVOFA.
Maszyny i urządzenia wyceniane wraz z budynkami
Poniższe zestawienie, chociaż niewyczerpujące, wskazuje na te elementy,
które są zazwyczaj wyceniane jako instalacje będące integralną częścią
budynku, z wyłączeniem specjalistycznych instalacji służących do procesów przemysłowych i handlowych. Wynika z tego, że wycena gruntu
i budynków nie obejmuje wyceny maszyn, urządzeń i wyposażenia całkowicie lub częściowo użytkowanych w związku z procesami przemysłowymi
i handlowymi. Nie obejmuje także mebli, sprzętu, użytkowników, pojazdów, zapasów, form odlewniczych i luźnych narzędzi. Pozycje pominięte
będą musiały być oddzielnie wycenione dla potrzeb bilansu lub innych
celów.
1. ELEKTRYCZNOŚĆ
Kable zasilające, sieć, stacje transformatorowe i ich wyposażenie,
urządzenia wytwarzające prąd oraz całe okablowanie i sprzęt łączeniowy, łącznie z główną tablicą rozdzielczą w każdym budynku;
a) w budynkach nieprzemysłowych:
razem z okablowaniem dla światła i siły z tablicy rozdzielczej do
punktów w ścianach i na suficie,
b) w budynkach przemysłowych:
razem z okablowaniem oświetleniowym do punktów w ścianie i na
suficie,
UWAGA: obwody elektroenergetyczne z tablicy rozdzielczej będą zazwyczaj wyłączone, gdyż są związane z procesami technologicznymi.
c) na zewnątrz:
razem z okablowaniem i urządzeniami służącymi dla oświetlenia
dróg, podwórzy, parkingów itp.
15
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
2. GAZ
Gazowe sieci zasilające włącznie z licznikami oraz przewody od liczników służące celom niezwiązanym z procesami technologicznymi.
W wypadku, gdy na terenie nieruchomości znajduje się urządzenie do
produkcji gazu, które zazwyczaj będzie związane z przemysłowymi
procesami prowadzonymi przez użytkownika, to powinno ono być wyłączone.
3. WODA
Studnie, odwierty, pompy, hydrofornie, rury odprowadzające (włącznie
z tymi połączonymi z siecią zasilającą), stacje uzdatniania wody, zbiorniki retencyjne oraz wszystkie budowle konieczne dla umieszczenia
i osłony powyższych urządzeń.
4. KANALIZACJA
Kanały ściekowe kanalizacji deszczowej i sanitarnej, oczyszczalnie ścieków niezwiązane głównie z oczyszczaniem wody i innych cieczy stosowanych w procesach technologicznych lub ścieków produkcyjnych.
5. OGRZEWANIE I CIEPŁA WODA
Kotły i towarzyszące urządzenia włącznie ze zbiornikami paliwa, rurami, armaturą (np. kaloryfery i grzejniki) wykorzystujące parę lub
ciepłą wodę dla ogrzewania i innych celów niezwiązanych z procesami
technologicznymi.
6. KLIMATYZACJA I WENTYLACJA
Urządzenia klimatyzacyjne, kanały i wyciągi wentylacyjne z wyjątkiem
tych, które są częścią instalacji komputerowych lub obsługujących
przede wszystkim maszyny i urządzenia używane w procesach przemysłowych i handlowych.
7. URZĄDZENIA PRZECIWPOŻAROWE I ALARMOWE
Hydranty, pompy i sieci zasilające, instalacje zraszające, wykrywacze
dymu oraz dodatkowe instalacje przeciwpożarowe i przeciwwłamaniowe.
16
Część ogólna
8. WINDY I SUWNICE – ze względu na istotę działania
Windy osobowe i towarowe, schody i chodniki ruchome zaprojektowane dla ułatwienia poruszania się po budynku.
Szyny i tory dla żurawi i suwnic, tam gdzie stanowią one integralną
część konstrukcji budynku.
UWAGA: wyciągi, przenośniki, schody ruchome, suwnice i żurawie masztowe powinny być zazwyczaj wyłączone.
UWAGA OGÓLNA
1. Terminologia użyta w powyższym zestawieniu może się różnić pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Może się okazać
właściwe wykreślenie niektórych pozycji lub włączenie pozycji dodatkowych. Zazwyczaj oczekuje się, że kraje członkowskie wydadzą swoje
własne dyrektywy w tym względzie.
2. Poszczególne urządzenia dla sprzedaży jednostkowej dające się wyłączyć z całości w oparciu o kryterium demontażu mogą być wyceniane
oddzielnie jako niezwiązane z nieruchomością.
Obecnie trwa dyskusja na temat jednoznacznej i wyczerpującej interpretacji artykułu 174 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz tego,
kto ma prawo wyceniać maszyny i urządzenia trwale związane z gruntem.
Należy zaznaczyć, że do wycen maszyn i urządzeń niezwiązanych trwale
z nieruchomością (gruntem) nie są wymagane uprawnienia zawodowe z zakresu szacowania nieruchomości według wyżej wymienionej ustawy.
Analizując powyższe zapisy oraz przytoczone definicje można wnioskować, że posiadanie uprawnień zawodowych rzeczoznawcy majątkowego
nieruchomości odnosi się do szacowania maszyn i urządzeń, jeżeli:
• są one częściami składowymi (w rozumieniu art. 47 k.c.) nieruchomości
gruntowych, budynkowych lub lokalowych, albo:
• nie stanowią wprawdzie części składowych nieruchomości (zachodzą
takie wyjątki, np. na mocy art. 49 k.c.), lecz są trwale związane z gruntem.
W pozostałych przypadkach, tj. gdy maszyny i urządzenia stanowią
tylko przynależności (w rozumieniu art. 51 k.c.) do nieruchomości, lub
nawet takimi przynależnościami nie są (ze względu na rozdzielenie ich
własności od własności nieruchomości, w związku z art. 51 § 2 k.c.), do ich
wyceny nie jest potrzebne posiadanie uprawnień zawodowych do szacowania nieruchomości.
17
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
Trzeba zwrócić uwagę, że bez względu na fakt, czy maszyna (urządzenie) jest czy nie jest trwale związana z nieruchomością, musi być wyceniona
w sposób profesjonalny, oparty na rzetelnej wiedzy z dziedziny konstrukcji
oraz eksploatacji maszyn i ich wycen.
2.3. Wybrane przepisy prawne
Podstawowym aktem prawnym regulującym tematykę wycen oraz rolę rzeczoznawcy w tym procesie jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz.U. Nr 46, poz. 543 z późn. zm.).
Według art. 174 tej ustawy w zakres pracy rzeczoznawcy wchodzi wycena
urządzeń związanych z nieruchomościami.
Wyceny maszyn nie mają innych podstaw prawnych, należy się jednak
kierować następującymi uregulowaniami:
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U.
Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej
(Dz.U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
poz. 93 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej
(tekst jednolity: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o rachunkowości
(Dz.U. Nr 113, poz. 1186)
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst
jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1997 r. w sprawie
analizy spółki oraz przedsiębiorstwa państwowego, sposobu jej zlecania, opracowania, zasad odbioru i finansowania oraz warunków, w razie spełnienia których można odstąpić od opracowania analizy (Dz.U.
Nr 64, poz. 408 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U.
z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu
(Dz.U. Nr 120, poz. 1021 z późn. zm.)
18
Część ogólna
•
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lutego 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających
dozorowi technicznemu (Dz.U. Nr 28, poz. 240)
2.4. Odpowiedzialność zawodowa
Rzeczoznawca ponosi odpowiedzialność prawną za rezultat swojej pracy, to
jest za operat szacunkowy. Są trzy rodzaje odpowiedzialności:
• karna,
• cywilnoprawna,
• zawodowa.
Rzeczoznawca ponosi odpowiedzialność karną za treść operatu szacunkowego – za to czy dane w nim zawarte oparte są na prawdzie, wtedy
gdy operat jest dokumentem w rozumieniu Kodeksu karnego.
Odpowiedzialność cywilnoprawna wiąże się z naprawieniem szkody
powstałej przy wykonywaniu czynności zawodowych.
Rzeczoznawca ponosi odpowiedzialność zawodową przed instytucją
lub stowarzyszeniem, które nadało mu uprawnienia do wykonywania zawodu. Odpowiedzialność ta nabiera coraz większego znaczenia. Rzeczoznawca pozbawiony uprawnień przez stowarzyszenie nie może wykonywać
swego zawodu. Należy zwrócić uwagę, że odpowiedzialność zawodowa
wiąże się ściśle ze standardami zawodowymi rzeczoznawców.
Rzeczoznawca nie ponosi odpowiedzialności w następujących przypadkach:
1) za nieuwzględnienie w swoim operacie szacunkowym wad fizycznych
przedmiotu wyceny, których występowania nie mógł stwierdzić przy
dokonywaniu oględzin i pomiarów, ani na podstawie dostarczonej przez
zamawiającego dokumentacji;
2) za wady wyceny wynikające z oparcia się na stanie prawnym przedmiotu wyceny wynikającym z przedstawionych mu przez zamawiającego dokumentów, jeżeli brak było podstaw do kwestionowania ich
zgodności z rzeczywistym stanem prawnym, lub też ustalenie rzeczywistego stanu prawnego przez wykonawcę było niemożliwe lub znacznie utrudnione.
19
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
3. Standardy zawodowe
Rzeczoznawców zajmujących się wyceną ruchomych środków trwałych
obowiązują Standardy Zawodowe Rzeczoznawców Majątkowych wydane
w Warszawie w 2001 r. przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich oraz
działające w jego strukturach Towarzystwo Rzeczoznawców Majątkowych
uznając potrzebę stosowania w pracach rzeczoznawców majątkowych
z dziedziny wyceny maszyn, urządzeń i pojazdów jednolitych metod wyceny – wprowadza niniejszym do stosowania Standardy Zawodowe Rzeczoznawców Majątkowych SIMP zwane dalej „standardami zawodowymi”.
Zadaniem standardów jest unormowanie podstawowych zasad praktyki
zawodowej rzeczoznawców w zakresie wyceny mienia obejmującego maszyny, urządzenia, pojazdy oraz wyposażenie. Należy zaznaczyć, że Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów Mechaników Polskich powstałe w 1926 r. od kilkudziesięciu lat zajmujące się wyceną maszyn i urządzeń
ustaliło ogólne zasady opracowywania wycen tej części majątku trwałego.
Cele standardów zawodowych są następujące:
1. Stosowanie jednolitych zasad praktyki zawodowej przez osoby będące
członkami Towarzystwa Rzeczoznawców Majątkowych SIMP, tj. rzeczoznawców z dziedziny wycen maszyn, urządzeń i pojazdów określanych dalej rzeczoznawcami oraz innych rzeczoznawców i osób opracowujących wyceny na podstawie innych tytułów prawnych.
2. Określanie podstaw do wywierania wpływu przez rzeczoznawców na
treść umów o wycenę.
3. Formułowanie wymagań i oczekiwań ze strony zamawiających w stosunku do rzeczoznawców opracowujących wyceny (czego zamawiający
powinien żądać i czego oczekuje od wyceny).
4. Zabezpieczenie interesów zlecających przez określenie warunków,
które powinny spełniać wyceny.
5. Propagowanie jednolitych zasad postępowania obowiązujących w zawodzie rzeczoznawców, mających wpływ na odpowiedzialność zawodową i cywilnoprawną.
6. Stworzenie możliwości weryfikacji pracy konkretnego rzeczoznawcy
przy stosowaniu obiektywnych kryteriów, którymi są standardy.
20
Część ogólna
7. Stosowanie ogólnych zasad w zakresie wycen, obowiązujących w krajach Unii Europejskiej, przez rzeczoznawców polskich.
Proponowane standardy są zgodne z wytycznymi Europejskiej Grupy
Rzeczoznawców Majątkowych TEGOVOFA.
Standardy mają charakter ogólny. Ze względu na potrzeby praktyki,
możliwe będzie rozszerzenie treści poszczególnych standardów i tworzenie
nowych. Ponadto treść standardów nie jest stała w czasie.
Ze względu na zmianę warunków z upływem czasu i dostosowanie do
nowych wymagań, standardy będą podlegały uzupełnieniom i zmianom.
Podstawowa część standardów to Kodeks Etyki Zawodowej. Wdrożenie
go do praktyki ma istotny wpływ na prawidłowe formowanie postawy
rzeczoznawców podczas ich działalności zawodowej.
Standardy zawodowe składają się z następujących rozdziałów:
a) Standard 1 – zasady podstawowe
1.1. Zasady stosowania standardów zawodowych.
1.1.1. Standardy zawodowe jest to zespół warunków, jakie muszą
spełniać autorzy wycen maszyn, urządzeń i pojazdów, a także zbiór wytycznych, zasad i metod, jakimi powinni posługiwać się rzeczoznawcy opracowując wyceny. Rzeczoznawcy
stosują standardy zawodowe na równi z przepisami prawa.
1.1.2. Zakres przedmiotowy stosowania standardów obejmuje
wyceny maszyn, urządzeń, pojazdów i wyposażenia użytkowanego w procesach produkcyjnych, usługowych i handlowych, ujętego w wyszczególnionych poniżej grupach Klasyfikacji Środków Trwałych GUS:
– grupa 3 – kotły i maszyny energetyczne,
– grupa 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,
– grupa 5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty,
– grupa 6 – urządzenia techniczne,
– grupa 7 – środki transportowe,
– grupa 8 – narzędzia i przyrządy, ruchomości i wyposażenie
oraz stalowe konstrukcje inżynierskie związane bezpośrednio z urządzeniami (należące do grupy 2).
21
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
1.1.3. Standardy zawodowe są obowiązujące dla wszystkich rzeczoznawców oraz osób opracowujących wyceny na podstawie innych tytułów prawnych.
1.1.4. Rzeczoznawcy mają obowiązek stosowania standardów
zawodowych w swojej pracy pod rygorem stosowania sankcji
dyscyplinarnych przewidzianych w oddzielnych przepisach.
1.1.5. W operacie szacunkowym z wyceny rzeczoznawca ma obowiązek umieszczenia klauzuli o treści następującej:
„Niniejszy operat szacunkowy sporządzony został zgodnie
z przepisami prawa, standardami zawodowymi rzeczoznawców majątkowych SIMP oraz zgodnie ze stanem faktycznym”.
1.1.6. Jeżeli zaistnieje rozbieżność między treścią standardów
a przepisami prawa, które obowiązują w czasie opracowywania operatu z wyceny lub w dniu, na który określana jest
wartość przedmiotu wyceny, rzeczoznawca ma obowiązek
stosowania odpowiednich przepisów prawa. Rozbieżność ta
winna być ujęta w operacie szacunkowym w formie odpowiedniej klauzuli.
1.1.7. Standardy zawodowe maja charakter otwarty. Mogą być
zmieniane i uzupełniane w związku z rozwojem nauki i praktyki w zakresie wycen, zmianami przepisów prawa i wymaganiami rynku.
1.1.8. Nad przestrzeganiem standardów zawodowych czuwa organizacja zawodowa, tj. Towarzystwo Rzeczoznawców Majątkowych SIMP oraz Zarząd Główny SIMP.
b) Standard 2 – rzeczoznawca majątkowy SIMP w zakresie wyceny maszyn, urządzeń i pojazdów
2.1. Definicja rzeczoznawcy majątkowego SIMP.
2.2. Warunki otrzymania tytułu rzeczoznawcy majątkowego SIMP.
2.3. Uprawnienia rzeczoznawcy majątkowego SIMP.
2.4. Obowiązki rzeczoznawcy majątkowego SIMP.
2.5. Odpowiedzialność zawodowa rzeczoznawcy.
2.6. Zasady prowadzenia działalności zawodowej przez rzeczoznawcę.
c) Standard 3 – podstawy i metody wyceny
3.1. Podstawy wyceny.
3.2. Metody wyceny.
22
Część ogólna
d) Standard 4 – zasady sporządzania operatu szacunkowego
4.1. Dane ogólne.
4.2. Zawartość operatu szacunkowego.
4.3. Aktualizacja, opiniowanie i ocena operatu szacunkowego.
e) Standard 5 – Kodeks Etyki Zawodowej Rzeczoznawców Majątkowych
SIMP.
4. Kodeks Etyki Zawodowej
Poniżej przedstawiony jest kodeks ujęty w Standardach Zawodowych Rzeczoznawców Majątkowych SIMP.
KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ
RZECZOZNAWCÓW MAJĄTKOWYCH SIMP
§1
1. Rzeczoznawca ma obowiązek przestrzegania praw, standardów zawodowych, zasad współżycia społecznego i dbać o swoją godność
osobistą.
2. Rzeczoznawca ma obowiązek dbać o dobrą opinię zawodu rzeczoznawcy i powstrzymywać się od zachowań, które szkodziłyby tej opinii.
Postępowanie podważające zaufanie do jego pracy lub poniżające go
w opinii publicznej jest naruszeniem norm etyki.
§2
Rzeczoznawca jest osobą zaufania publicznego i jego postępowanie powinno mieć cechy rzetelności, dokładności, bezstronności i profesjonalizmu. Przy opracowywaniu operatu nie może on kierować się sugestiami
czy żądaniami zlecających albo osób zainteresowanych wyceną, jeśli byłyby one sprzeczne z prawem lub standardami zawodowymi.
§3
Rzeczoznawca powinien godnie reprezentować swoje środowisko zawodowe wobec innych środowisk lub osób, zgodnie ze swoimi umiejętnościami
oraz wysokim poziomem etycznym i zawodowym.
§4
Rzeczoznawcy nie wolno wyceniać maszyn, urządzeń i pojazdów własnych
oraz osób bliskich albo wykonywać czynności zawodowych, gdy jest
23
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
wyraźny zakaz ustawowy, jak również wtedy, gdy mogłoby to poddać
w wątpliwość obiektywizm rzeczoznawcy. Zasada ta obowiązuje również
w przypadku, gdy rzeczoznawca jest zależny osobiście lub służbowo od zlecającego, chyba że szczególny przepis stanowi inaczej.
§5
Rzeczoznawcę obowiązuje zasada poufności i nie ujawniania osobom trzecim informacji zawartych w operacie szacunkowym lub związanych
z opracowaniem operatu. Z obowiązku tego w konkretnej sprawie może
zwolnić sąd, inny właściwy organ lub zlecający.
§6
Rzeczoznawca nie powinien wykonywać czynności zawodowych przekraczających jego wiedzę i kompetencje zawodowe.
§7
Rzeczoznawca powinien stale podnosić poziom swojej wiedzy fachowej
i w pracy zawodowej stosować najnowsze osiągnięcia nauki i praktyki.
§8
1. Rzeczoznawca nie powinien stosować elementów nieuczciwej reklamy
i nieuczciwej konkurencji. Dotyczy to głównie przypadku, kiedy inny
rzeczoznawca negocjuje ze zlecającym wysokość wynagrodzenia za
usługę: nie wolno rzeczoznawcy posiadającemu informację o tym fakcie
proponować niższego wynagrodzenia za tę samą usługę.
2. Promocja usług rzeczoznawcy musi być przedstawiona na odpowiednim poziomie. Nie może ona w opinii publicznej dyskredytować ani
umniejszać poziomu usług prezentowanych przez innych rzeczoznawców ani przynosić im jakiejkolwiek szkody.
3. Dopuszczalne jest prezentowanie w reklamach informacji o kwalifikacjach
rzeczoznawców i organizacjach zawodowych, których są członkami.
§9
1. Rzeczoznawca nie może oceniać lub opiniować operatu szacunkowego,
którego autorem jest inny rzeczoznawca. Zasada ta nie dotyczy oceny lub
opinii w przypadkach następujących:
a) na żądanie sądu lub innego organu wymiaru sprawiedliwości,
b) w postępowaniu przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej,
c) w postępowaniu prowadzonym przez organizację zawodową.
24
Część ogólna
2. Zasady etyki zawodowej nie są naruszone, jeżeli ocena lub opinia jest
sporządzana zgodnie ze Standardem 4.
§ 10
Rzeczoznawca nie może przyjmować od zlecającego lub osób trzecich jakichkolwiek korzyści majątkowych lub osobistych w związku z wykonywaną konkretną pracą, poza wynagrodzeniem ujętym w umowie.
§ 11
1. Podstawową cechą pracy rzeczoznawcy musi być najlepsza fachowa
wiedza i staranność właściwa dla tej pracy.
2. Rzeczoznawca powinien stosować przepisy Kodeksu etyki w stosunku
do swojego klienta, gdyby nawet on tego nie żądał lub nie byłoby to
zawarte w umowie.
§ 12
Wszyscy rzeczoznawcy są zobowiązani postępować zgodnie z przepisami
niniejszego Kodeksu.
§ 13
Kontrolę nad przestrzeganiem przepisów Kodeksu sprawuje organizacja
zawodowa rzeczoznawców oraz Zarząd Główny SIMP.
5. Cele wyceny
Cel wyceny jest to charakter zamówienia klienta i użytek dla jakiego wycena
ma służyć.
Wartość maszyn i urządzeń określana jest dla następujących celów:
1) amortyzacji,
2) sprzedaży bezpośredniej (bez przetargu):
– prowadzonej w trybie normalnym,
– szybkiej,
– likwidacyjnej,
3) zakupu,
4) przetargu,
5) prywatyzacji i komercjalizacji,
6) podziału i łączenia przedsiębiorstw,
7) aportu,
25
Vademecum wyceny maszyn, urządzeń i środków transportu...
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
19)
zabezpieczenia kredytu,
ubezpieczenia,
leasingu,
określenia wartości dla celów informacyjnych,
ustalenia opłacalności naprawy maszyny,
ustalenia wysokości cła i podatku,
ustalenia wartości masy upadłościowej firmy,
aktualizacji wartości,
ustalenia bilansu otwarcia firmy,
spadkowych,
określenia opłaty dzierżawnej,
innych.
6. Ubezpieczenie rzeczoznawcy
Rzeczoznawca majątkowy w swojej pracy może być narażony na roszczenia
majątkowe wynikające z nienależytego wykonania operatu szacunkowego,
dlatego też staje się uzasadnione ubezpieczenie od ryzyka wykonywania zawodu. Ubezpieczenie dotyczy odpowiedzialności cywilnej rzeczoznawcy.
Każda z instytucji ubezpieczeniowych posiada własne szczególne warunki ubezpieczeniowe odpowiedzialności cywilnej rzeczoznawców majątkowych w związku z wykonywaniem zawodu. Do podstawowych warunków należą:
• obowiązek przestrzegania postanowień zawartych w Standardach Zawodowych Rzeczoznawców Majątkowych,
• przestrzeganie zasad postępowania zawartych w Kodeksie Etyki Zawodowej, opracowanych przez T.Rz.M. SIMP.
Ubezpieczonym jest zawsze rzeczoznawca, natomiast ubezpieczającym
może być:
• rzeczoznawca majątkowy, który na swoją rzecz zawarł umowę ubezpieczenia,
• spółka, która zawiera umowę na rzecz zatrudnionych przez nią rzeczoznawców,
• osoba fizyczna bądź prawna, która zawiera umowę na rzecz rzeczoznawcy.
26
Część ogólna
W krajach zachodnich ubezpieczenia rzeczoznawców są bardzo popularne, a nawet w wielu przypadkach obowiązkowe. W warunkach krajowych jest to nowa, rozwijająca się forma zabezpieczenia przed ryzykiem
wykonywania zawodu.
Rzeczoznawca przed podjęciem decyzji związanej z ubezpieczeniem
każdorazowo powinien uzyskać aktualne, szczegółowe informacje z wybranej przez siebie instytucji ubezpieczeniowej.
27