Opinia prawna dotycząca redukcji populacji zwierząt dzikich

Warszawa, dnia 27 marca 2015 r.
BAS-WAL-486/14
Pan Poseł
Jarosław Zieliński
Klub Parlamentarny PiS
Opinia prawna
dotycząca redukcji populacji zwierząt dzikich
I.
Teza opinii
Uprawnienia do odstrzału i odłowu zwierząt są rozproszone pomiędzy różne organy administracji publicznej.
II.
Przedmiot opinii
Przedmiotem opinii jest wyjaśnienie, jakie kompetencje przysługują właściwym
organom administracji państwowej i jakie obowiązują procedury przy wydawaniu zezwoleń na zwiększony (masowy) odstrzał bądź odłów zwierzyny łownej (dzików, wilków i bobrów) ?
III.
Uzasadnienie prawne tezy
1. Uwagi ogólne.
1) W zleceniu użyto określenia „zwiększony (masowy)” odstrzał w odniesieniu do
zwierzyny łownej tj. dzików, wilków i bobrów. Można wnioskować, że przymiotniki
„zwiększony” i „masowy” użyte zostały zamiennie, że - zdaniem zlecającego - mają tę
samą treść. Nie wdając się w analizę ewentualnych różnic pomiędzy znaczeniami
2
zakresowymi obu tych przymiotników należy ograniczyć się do uwagi, że w przepisach niżej powołanych ustaw nie używa się określenia „zwiększony odstrzał” ani
„masowy odstrzał”, ale określenia „odstrzał redukcyjny” albo „odstrzał sanitarny”, co
wskazuje raczej na jego cel niż na rozmiar.
2) W zleceniu jest mowa o zwierzynie łownej, tj. o dzikach, wilkach i bobrach.
Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 1) lit. f) Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz. U. Nr 45 poz.
433) zwierzęciem łownym jest jedynie dzik. Pozostałe dwa gatunki są gatunkami
chronionymi.
3) W opinii nie odnoszę się do problemu, czy dziki, wilki i bobry mają jakiś związek z szerzeniem się choroby trzody chlewnej zwanej afrykańskim pomorem świń.
Ten problem wyjaśnić mogą tylko specjaliści mający wiedzę na temat dróg i sposobów rozprzestrzeniania się tej konkretnej choroby. Wydaje się, że związek taki istnieje tylko w przypadku dzików, a przynajmniej tylko w przypadku dzików został zauważony. Świadczy o tym tytuł Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia
26 lutego 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u
dzików afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. z 2014 r. poz. 247 – zauważyć należy, że
w przepisach tego rozporządzenia nie ma mowy o odstrzale ani odłowie dzików, a
jedynie o obowiązkowym badaniu zwłok dzików – najwyraźniej Minister, działający na
podstawie art. 47 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt, nie postrzega sytuacji jako
nadzwyczajnego zagrożenia).
4) Postępowanie z dzikimi zwierzętami regulowane jest przez przepisy kilku różnych ustaw. Trudno mówić o jednolitej procedurze, należy raczej mówić o różnych
procedurach w nich przewidzianych. Tymi ustawami są:
a)
Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (t.j. Dz. U. z 2013
r. poz. 1226),
b)
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz. U. z 2013 r.
poz. 856),
c)
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62
poz. 558 z późn. zm.),
d)
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (t.j. Dz. U. Nr 213 z 2008 r. poz. 1342 z
późn. zm.),
3
e)
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013 r.
poz. 627 z późn. zm.).
Poniżej omówię kolejno postępowania, które można prowadzić na podstawie
przepisów poszczególnych ustaw.
2. Postępowanie na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października
1997 r. Prawo łowieckie.
Zgodnie z art. 45 ust. 1 Prawa łowieckiego:
„Art. 45. 1. W przypadku nadmiernego zagęszczenia zwierzyny, zagrażającego
trwałości lasów, nadleśniczy działający z upoważnienia dyrektora regionalnej dyrekcji
Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe po zasięgnięciu opinii Polskiego Związku Łowieckiego wydaje decyzję administracyjną nakazującą dzierżawcy
lub zarządcy obwodu łowieckiego wykonanie odłowu lub odstrzału redukcyjnego
zwierzyny.”
W tym przypadku dobrem chronionym jest jednak stan lasów, a nie bezpieczeństwo sanitarne zwierząt hodowanych przez człowieka ani gospodarka hodowlana.
Odstrzał redukcyjny przeprowadzany na podstawie cytowanego przepisu może dotyczyć tylko gatunków zwierząt dzikich niszczących las, a więc żywiących się roślinami.
Cytowany przepis nie może być więc podstawą do zwiększonego ani tym bardziej masowego odstrzału ani odłowu wilków, bobrów ani dzików motywowanego
chęcią zapobieżenia albo zwalczenia afrykańskiego pomoru świń.
W pewnych przypadkach także starosta może nakazać odstrzał lub odłów zwierzyny. Zgodnie z art. 45 ust 3 Prawa łowieckiego:
„Art. 45. 3. W przypadku szczególnego zagrożenia w prawidłowym funkcjonowaniu obiektów produkcyjnych i użyteczności publicznej przez zwierzynę, starosta, w
porozumieniu z Polskim Związkiem Łowieckim, może wydać decyzję o odłowie lub
odstrzale redukcyjnym zwierzyny.”
W tym przypadku dobrem chronionym jest funkcjonowanie obiektu produkcyjnego lub obiektu użyteczności publicznej, np. lotniska, a nie jest nim i nie może być
zdrowie zwierząt gospodarskich ani gospodarka hodowlana.
Cytowane przepisy nie mogą być więc podstawą do zwiększonego ani tym bardziej masowego odstrzału ani odłowu wilków, bobrów ani dzików, a innych przepisów
4
regulujących te kwestię w ustawie w zasadzie nie ma. Wyjątkiem jest art. 8 ustawy.
Omówię go w dalszej części opinii.
3. Postępowanie na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o ochronie zwierząt.
Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz. U.
z 2013 r. poz.856):
„Art. 6. Zabrania się zabijania zwierząt, z wyjątkiem:
……….
4) działań niezbędnych do usunięcia poważnego zagrożenia sanitarnego ludzi
lub zwierząt,”.
Cytowany przepis ustanawia zasadę, którą jest zakaz zabijania zwierząt i określa
przyczyny, które dopuszczają wyjątki od tego zakazu.
W art. 33a tej ustawy zamieszczonym w rozdziale 10 ustawy zatytułowanym
„Ubój, uśmiercanie i ograniczanie populacji zwierząt” skonkretyzowano wyjątek określony w art. 6 pkt 4).
Zgodnie z art. 33a ust. 1. i 2:
„Art. 33a. 1. W przypadku gdy zwierzęta stanowią nadzwyczajne zagrożenie dla
życia, zdrowia lub gospodarki człowieka, w tym gospodarki łowieckiej, dopuszcza się
podjęcie działań mających na celu ograniczenie populacji tych zwierząt.
2. Sejmik województwa, po zasięgnięciu opinii regionalnej rady ochrony przyrody, organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt,
oraz Polskiego Związku Łowieckiego, określi, w drodze uchwały, miejsce, warunki,
czas i sposoby ograniczenia populacji zwierząt, o których mowa w ust. 1.”
W cytowanych przepisach nie ma mowy o zwierzętach dziko żyjących, ale ogólnie o zwierzętach. Tym niemniej z ich treści należy wnioskować, że prawodawca miał
na myśli także zwierzęta dziko żyjące. Cytowany ustęp 1 określa przypadki, kiedy
można zastosować środek nadzwyczajny jakim jest ograniczenie populacji zwierząt
dzikich, a w ustępie 2 określono podmiot uprawniony oraz procedurę. Takim przypadkiem może być nadzwyczajne zagrożenie dla gospodarki człowieka wywołane
szerzeniem się choroby zakaźnej zwierząt hodowlanych, a organem uprawnionym do
stwierdzania tego zagrożenia jest sejmik województwa.
5
W ust. 1 prawodawca nie określił, kiedy dochodzi do nadzwyczajnego zagrożenia, albo inaczej mówiąc, nie określił przesłanek, których zaistnienie pozwala stwierdzić konieczność ograniczenia populacji. Nie określił też gatunków zwierząt, których
populację można ograniczyć, ani rozmiarów tego ograniczenia. Z brzmienia cytowanych przepisów należy wnioskować, iż to sejmik stwierdza, że:
1) istnieje zagrożenie dla życia, zdrowia lub gospodarki człowieka,
2) zagrożenie to jest nadzwyczajne, a więc bardzo duże,
3) źródłem tego zagrożenia są określone gatunki zwierząt dziko żyjących,
4) najwłaściwszym sposobem uniknięcia albo zmniejszenia tego zagrożenia jest
ograniczenie populacji gatunku lub gatunków stwarzających zagrożenie.
Przepis nie określa jakichś szczególnych wymogów proceduralnych poprzedzających powzięcie uchwały. Sejmik musi jedynie zasięgnąć opinii podmiotów wymienionych w przepisie, to jest regionalnej rady ochrony przyrody, organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt oraz Polskiego Związku
Łowieckiego, ale opiniami ich nie jest związany.
Do sejmiku należy także określenie miejsca, a więc terenu, na którym dojdzie do
ograniczenia populacji, warunków, a więc zakresu ograniczenia i gatunków, których
ograniczenie populacji dotyczy, czasu i sposobu ograniczenia populacji dzikich zwierząt. Największym możliwym terenem, na którym może obowiązywać uchwała sejmiku jest teren całego województwa.
Przepis nie rozstrzyga, czy uchwałą sejmiku mogą być objęte tereny, na których
zwierzynę dziką chroni się w sposób szczególny, a więc tereny parków narodowych
albo rezerwatów przyrody znajdujących się na obszarze województwa. Z przepisów
ustawy o ochronie przyrody należy wnioskować, że sejmik nie może nakazać zmniejszenia populacji zwierząt na terenie parków narodowych ani rezerwatów przyrody.
Co prawda przepisy omawianej ustawy nie odsyłają do przepisów ustawy o ochronie
przyrody, ale, interpretując przepisy poszczególnych ustaw, należy zakładać spójność i niesprzeczność całego systemu prawa. Do kwestii tej powracam w punkcie 6
opinii.
Przepisy omawianej ustawy o ochronie zwierząt nie określają organów państwa
ani innych instytucji lub osób zobowiązanych do wykonania uchwały sejmiku, a więc
do zmniejszenia populacji zwierząt. Nie określają też sposobu zmniejszenia populacji. Możliwy jest więc i odstrzał i odławianie.
6
Należy uznać, że na podstawie art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o
samorządzie województwa (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 596 zm. Dz. U. z 2013 r. poz.
645) do wykonania uchwały sejmiku zobowiązany jest zarząd województwa i wszystkie organy i instytucje samorządowe podporządkowane temu zarządowi. Do wykonania uchwały nie są natomiast zobowiązane organy administracji rządowej, instytucje niepaństwowe jak np. jednostki organizacyjne Polskiego Związku Łowieckiego ani
osoby fizyczne, np. myśliwi, bo przepisy ustawy nie nakładają na te podmioty obowiązku wykonania uchwały sejmiku.
4. Postępowanie na podstawie przepisów ustawy z dnia 22 kwietnia 2002 r.
o stanie klęski żywiołowej.
Zgodnie z art. 3 pkt 2) wyżej powołanej ustawy:
„Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) ………
2) katastrofie naturalnej – rozumie się przez to zdarzenie związane z działaniem
sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne
wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych
temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i
morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników,
chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu,”.
Przepis nie określa rodzaju choroby zwierząt, a więc może być to każda choroba.
Jedynym wymogiem jest aby była ona masowa, przy czym przepis nie określa kryteriów pozwalających uznać chorobę za masową. Ta kwestia pozostawiona jest uznaniu organu wprowadzającego stan klęski żywiołowej.
Stan klęski żywiołowej wprowadza Rada Ministrów rozporządzeniem. Zgodnie z
art. 7 ustawy w czasie stanu klęski żywiołowej organy administracji publicznej działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji, z zastrzeżeniem przepisów ustawy.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy:
„Art. 21. 1. Ograniczenia wolności i praw człowieka, mogą polegać na:
………..
7
9) obowiązku stosowania środków lub zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt.”
Cytowany przepis ani inne przepisy ustawy nie określają, jakie mogą być to środki. Można przypuszczać, że prawodawca miał na myśli raczej środki i zabiegi stosowane wobec zwierząt hodowlanych. Tym niemniej wydanie na podstawie wyżej cytowanego przepisu państwowej straży łowieckiej nakazu odstrzeliwania albo odławiania dzikich zwierząt wydaje się środkiem dopuszczalnym.
5. Postępowanie na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o
ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt przepisy powołanej wyżej ustawy zobowiązują służbę weterynaryjną. Zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1) ustawy obowiązkowi
zwalczania podlegają choroby zakaźne zwierząt wymienione w załączniku nr 2 do
ustawy. W załączniku tym pod pozycją 12) wymieniony jest afrykański pomór świń.
Zgodnie z art. 45 ust. 1 pkt 8) ustawy:
„Art. 45. 1. W przypadku zagrożenia wystąpieniem lub wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania powiatowy lekarz weterynarii,
w drodze rozporządzenia – aktu prawa miejscowego, może:
…….
8) nakazać odstrzał sanitarny zwierząt na określonym obszarze;”.
Zgodnie z ust. 2 tego samego artykułu rozporządzenie lekarza powiatowego może dotyczyć obszaru tylko jednego powiatu.
Na podstawie art. 46 ust. 3 ustawy analogiczne uprawnienie ma wojewoda w odniesieniu do obszaru województwa, z tym, że działa on na wniosek wojewódzkiego
lekarza weterynarii, a na podstawie art. 47 ust. 1 ustawy minister właściwy do spraw
rolnictwa w odniesieniu do obszarów wykraczających poza granice jednego województwa.
Cytowany przepis art. 45 ust. 1 pkt 8) jest bardzo enigmatyczny. Użycie w nim
słowa „może” oznacza, że zastosowanie określonych w przepisie środków nie jest
obowiązkowe, ale jest uzależnione od uznania powiatowego lekarza weterynarii, od
jego wiedzy i doświadczenia praktycznego. Przepis nie nakłada na powiatowego lekarza weterynarii obowiązku wykonania jakichś badań przed wydaniem przedmiotowego rozporządzenia, konsultacji czy zasięgnięcia opinii innego organu. Przepis nie
8
określa, jakich gatunków zwierząt może dotyczyć odstrzał, jaką cześć populacji zwierząt można odstrzelić, ani jakie tereny mogą składać się na obszar objęty odstrzałem.
Z treści przepisu można wnioskować, że można odstrzelić wszystkie zwierzęta należące do wszystkich gatunków i na każdym terenie na obszarze powiatu, a więc także
na terenami parków narodowych i rezerwatów przyrody.
W systemie informatycznym Lex nie ma komentarzy, orzeczeń sądów ani administracji odnoszących się do tego przepisu. Trudno więc mówić o wykształconej linii
orzeczniczej czy o poglądach przyjętych w doktrynie. Wydaje się jednak, że przedmiotowego przepisu, tak samo jak przepisów omawianej w punkcie 4 niniejszej opinii
ustawy o ochronie zwierząt, nie należy rozumieć w oderwaniu od innych przepisów
istniejących w systemie prawa. Te „inne przepisy” to przede wszystkim przepisy
ustawy o ochronie przyrody, które omówię poniżej, a z których wynika, że uprawnienie powiatowego i wojewódzkiego lekarza weterynarii nie odnoszą się do zwierząt
chronionych gatunkowo, a więc, między innymi, wilków i bobrów, oraz nie dotyczą
terenów parków narodowych i rezerwatów przyrody.
6. Postępowanie na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody.
Na gruncie przepisów ustawy o ochronie przyrody używa się pojęcia „ochrona
gatunkowa”. Zgodnie z art. 46 ust. 1 tej ustawy ochrona gatunkowa obejmuje okazy
gatunków oraz siedliska i ostoje roślin, zwierząt i grzybów. W art. 49 ustawy przewidziano upoważnienie dla ministra właściwego do spraw środowiska do określenia
gatunków zwierząt chronionych, czyli objętych ochroną ścisłą albo częściową.
Zgodnie z załącznikami nr 1 i 2 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237 poz.
1419) gatunkami chronionymi są wilk i bóbr.
W odniesieniu do roślin zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową w art.
52 ustawy wprowadzono cały szereg zakazów, a w tym zakazy zabijania, chwytania i
płoszenia (na potrzeby niniejszej opinii chwytanie dzikich zwierząt można uznać za
synonim ich odławiania).
Niezależnie od ochrony gatunkowej przepisy ustawy przewidują ochronę przyrody na pewnych terenach, którą zapewniają, między innymi, parki narodowe, rezerwaty przyrody i parki krajobrazowe. Zgodnie z art. 15 tej ustawy:
9
„Art. 15 ust. 1. W parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody zabrania się:
…..
3) chwytania lub zabijania dziko żyjących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj,
postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt
kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd legowisk i innych schronień
zwierząt oraz miejsc ich rozrodu,
4) polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody,”.
Na terenie parków krajobrazowych analogiczny zakaz może, ale nie musi być
wprowadzony.
Wilki i bobry żyjące w parkach narodowych i rezerwatach przyrody są więc podwójnie chronione: raz gatunkowo i drugi raz terytorialnie.
Cytowany powyżej przepis ustanawia zasadę. Wyjątki od niej ustanowione zostały w jego punkcie 4) oraz w art. 56 ustawy.
Odstrzał zwierząt łownych, a więc dzików jest dopuszczalny na podstawie wyżej
cytowanego art. 15 ust. 1 pkt 4) ustawy oraz na podstawie art. 8 ust. 2 wyżej już powołanej ustawy Prawo łowieckie, zgodnie z którym:
„Art. 8 ust. 2. Odstrzały redukcyjne zwierząt łownych w parkach narodowych i rezerwatach, prowadzone w oparciu o przepisy o ochronie przyrody, odbywają się na
zasadach określonych w ustawie i zgodnie z obowiązującymi okresami ochronnymi i
kryteriami selekcji.”
Organem właściwym do wydania zezwolenia jest dyrektor parku narodowego
działający na podstawie art. 8d ustawy o ochronie przyrody.
Zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska może
zezwolić w stosunku do gatunków objętych ochroną ścisłą na pewne czynności zakazane artykułem 52, a w tym na ich zabijanie. Przepis dotyczy ochrony gatunkowej,
a więc ma zastosowanie do zwierząt objętych ochroną gatunkową na terenie całego
kraju, ale z wyłączeniem terenów ochronnych, a więc parków narodowych i rezerwatów przyrody.
Na podstawie art. 56 ust. 2b ustawy minister właściwy do spraw środowiska może, po zasięgnięciu opinii dyrektora parku narodowego, zezwolić na zabijanie zwierząt objętych ochroną także na terenie parku narodowego.
Ustępy 4, 4a, 4b, 4c, 4d i 5 artykułu 56 ustawy o ochronie przyrody określają warunki, w jakich może być wydane zezwolenie na zabijanie zwierząt w parkach naro-
10
dowych. Zgodnie z ust. 4 zezwolenie na zwiększony odstrzał może być wydane w
przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie będzie szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony dziko występujących populacji chronionych gatunków zwierząt.
W wyżej powołanych przepisach art. 56 ustawy jest mowa o wydaniu zezwolenia
na wykonanie czynności podlegających zakazom, o których mowa w art. 52 ustawy.
W art. 52 ust. 1 ustawy w punkcie 1) jest mowa o zakazie umyślnego zabijania, a w
punkcie 2) o zakazie umyślnego okaleczania lub chwytania. Zezwolenie na odstrzał
jest więc zezwoleniem na wykonanie czynności zakazanych przez art. 52 ust. 1. Zezwolenie może mieć takie same skutki jak wydanie nakazu odstrzelenia. Generalny
Dyrektor Ochrony Środowiska albo Minister może bowiem zezwolić na odstrzał dyrektorowi paku narodowego, a ten wyda polecenie odstrzału straży parku (straże w
parkach narodowych działają na podstawie art. 108 i następnych ustawy) .
Masowy odstrzał zwierząt chronionych z pewnością pozostawałby w sprzeczności z wymogiem zachowania we właściwym stanie populacji tych zwierząt. Natomiast
odstrzał niewielki wydaje się możliwy, wątpliwe jest jednak, czy przyniósłby zamierzone efekty (oczywiście przy założeniu, że wilki i bobry w jakiś sposób przyczyniają
się do rozprzestrzeniania się choroby).
Obszarami specjalnej ochrony zwierząt są także obszary oznaczane jako „Natura
2000”. W odniesieniu do tych obszarów odstępstwa od zasad ochrony może wprowadzić regionalny dyrektor ochrony środowiska działając na podstawie art. 34 ust. 1
ustawy.
W tym miejscu powracam do uprawnień sejmiku województwa na gruncie przepisów ustawy o ochronie zwierząt omówionych w punkcie 3 opinii i do uprawnień powiatowego lekarza weterynarii na gruncie przepisów ustawy o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt omówionych w punkcie 5 opinii. Moim
zdaniem, skoro w systemie prawa znajdują się przepisy szczegółowo regulujące
uprawnienia organów do odstrzeliwania zwierząt objętych ochroną gatunkową i
ochroną na terenach szczególnej ochrony i warunki tego odstrzału, to przepisy te są
przepisami szczególnymi w odniesieniu do przepisów określających uprawnienia
sejmiku województwa i powiatowego lekarza weterynarii.
Sejmik województwa nie może więc w swojej uchwale nakazać odstrzału ani
odłowu zwierząt chronionych gatunkowo ani nakazać odstrzału zwierząt przebywają-
11
cych na terenie parku narodowego, rezerwatu, parku krajobrazowego albo obszaru
„Natura 2000”.
W zleceniu jest mowa o odstrzale dzików, wilków i bobrów. Wilki i bobry objęte
są ochroną gatunkową a dziki nie. Z wyżej wskazanych przepisów ustaw wynika, że:
1) sejmik województwa może nakazać zwiększony odstrzał dzików na terenie całego województwa z wyłączeniem jednak terenów parków narodowych, rezerwatów
przyrody, parków krajobrazowych i obszarów „Natura 2000”,
2) sejmik województwa nie może zezwolić ani nakazać odstrzału wilków i bobrów,
3) dyrektor parku narodowego może zezwolić na odstrzał dzików i bobrów na terenie parku narodowego,
4) dyrektor regionalny ochrony środowiska może zezwolić na odstrzał zwierząt
na obszarze „Natura 2000”,
5) Dyrektor Generalny Ochrony Środowiska może zezwolić na odstrzał wilków, z
wyłączeniem jednak terenów parków narodowych i rezerwatów,
6) minister właściwy do spraw środowiska może zezwolić na odstrzał wilków i
bobrów na terenie parków narodowych.
7. Uwagi szczególne odnoszące się do odłowu zwierząt
Odłów (w przepisach wyżej powołanych ustaw jest mowa o odłowie albo o chwytaniu) zwierząt może być wykonywany w celach: uśmiercenia zwierzyny, jej przemieszczenia, to znaczy w celu wypuszczenia jej na wolność w innym miejscu i do
celów dydaktycznych. Ogólnie można stwierdzić, że odłów uregulowany jest podobnie jak odstrzał zwierzyny, ale może być stosowany w innych okolicznościach. Należy mieć na uwadze, że odłów zwierzyny jest trudniejszy i droższy od jej odstrzału i
niesie inne skutki. Jeżeli dziki przyczyniają się do rozprzestrzeniania afrykańskiego
pomoru świń, to ich odłów i wypuszczanie w innym miejscu mijałoby się z celem, a
nawet mogłoby pogarszać sytuację, bo w wyniku odłowienia i wypuszczenia w innym
miejscu roznosiłyby chorobę na innych terenach.
Odłów w celu uśmiercenia zwierzyny uregulowany jest w art. 44a Prawa łowieckiego. Może być wykonywany w celu redukcji nadmiernej ilości drobnych drapieżników. Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 września
2009 r. w sprawie stosowania pułapek żywołownych (Dz. U. Nr 167 poz. 1321) odła-
12
wiać w celu uśmiercenia można jedynie drobne drapieżniki jak np. lisy, kuny i norki, a
nie można odławiać dzików, bobrów ani wilków.
8. Podsumowanie
Z powyższego przeglądu wynika, że nie ma jednego organu uprawnionego i zobowiązanego do odstrzału lub odłowu dziko żyjących zwierząt. Uprawnienia te są
rozproszone pomiędzy różne organy administracji rządowej i samorządowej. Rozproszenie to odzwierciedla różne potrzeby czy może przyczyny odstrzału.
Autor:
Piotr Krawczyk
radca prawny
w Biurze Analiz Sejmowych
Akceptował:
p.o. Dyrektora Biura Analiz Sejmowych
Małgorzata Bajor-Stachańczyk
Deskryptory Bazy REX: łowiectwo, ochrona przyrody, ochrona zwierząt, zwierzęta