Publikacja obejmuje zagadnienia związane z zarządzaniem

Od Autora:
Książkę adresuję głównie do studentów dziennikarstwa, ale nie tylko. Mam nadzieję, że poszerzy ona
horyzonty intelektualne i profesjonalne także młodych praktyków dziennikarstwa, którzy już studia
ukończyli; przynajmniej tych, którzy nie traktują dziennikarstwa jako zwykłej pracy ani nie trafili do mediów
tylko na krótko – z chwilowego braku innych możliwości i pomysłów na życie.
W książce kładę mocny nacisk na filozofię – etyka jest przecież filozofią – ale raczej wskazuję problemy niż
jedynie słuszne rozwiązania. Mam nadzieję, że po lekturze każdy choć na moment się zawaha, zanim z
niewzruszonym przekonaniem o własnej racji i wyższości moralnej wypowie jakieś twarde potępienie. Sam
też staram się nie moralizować i nie pouczać. przez wiele lat pracowałem etatowo w mediach i wiem, jak
denerwujące potrafią być uwagi ludzi z zewnątrz, spoza środowiska, którzy nie znają wcale, albo słabo i na
dodatek nie z własnego doświadczenia, realiów profesji dziennikarskiej.
Filozoficznym charakterem książki usprawiedliwiam jej nieco eseistyczną formę; nie chciałem zresztą pisać
typowego (czyli zwykle nudnego) podręcznika przygotowującego do jakiegoś testowego, sprawdzającego
wiedzę, a nie myślenie, egzaminu zdawanego na zasadzie „trzech zet”: zakuć, zdać, zapomnieć. Zależy mi
na tym, by czytelnik był aktywny, a więc także protestował, nie zgadzał się, polemizował – by potem
potrafił podejmować samodzielne decyzje na własną, a nie czyjąś odpowiedzialność.
Jan Pleszczyński
adiunkt w Zakładzie Komunikacji Społecznej Wydziału Politologii UMCS, dziennikarz i publicysta. Absolwent
biologii (UMCS), doktor filozofii (KUL). W 2014 r. habilitował się w dziedzinie nauk społecznych na
podstawie pracy „Epistemologia komunikacji medialnej”, wyróżnionej przez rektora UW na VII Targach
Książki Akademickiej i Naukowej w Warszawie. W 2007 r. opublikował w „Difinie” „Etykę dziennikarską”. W
latach 1990–2003 dziennikarz „Gazety Wyborczej Lublin”. Publikował m.in. w RWE, BBC, „Tygodniku
Powszechnym”, „Tygodniku Solidarność”, „Rzeczpospolitej”. Obecnie współpracuje z różnymi mediami jako
freelancer.
prof. dr hab. Tomasz Goban-Klas:
Aktualna, potrzebna i mądra książka „Etyka dziennikarska i dziennikarstwa” powinna stać się obowiązkową
lekturą dla wszystkich dziennikarzy i ich naczelnych. Skorzystają z niej wiele praktycy public relations,
politycy, a nade wszystko codzienni użytkownicy mediów, czyli my – obywatele.
Poszczególne tematy wskazane w rozdziałach powinny być nie tylko przedmiotem obowiązkowym na
kierunkach dziennikarskich, ale i humanistyczno-społecznych, w tym zwłaszcza na politologii, w naukach o
mediach, naukach o poznaniu i komunikacji społecznej itd.
red. Maciej Wierzyński:
Jaka jest rola społeczna mediów i dziennikarstwa? Mają informować czy zabawiać? Jak określić interes
publiczny? Gdzie przebiega granica prywatności polityków? Pytań takich jest bez liku i książka Jana
Pleszczyńskiego śmiało je podejmuje; rzadziej daje jednoznaczne odpowiedzi. Autor raczej zachęca do
dyskusji niż rozstrzyga.
Książka „Etyka dziennikarska i dziennikarstwa” jest rzadkim wydarzeniem na polskim rynku wydawniczym.
To nie jest w Polsce temat popularny. W kryzysie potęguje się pokusa chodzenia na skróty. Tym większą
wartość ma książka, która przypomina o publicznych zobowiązaniach zawodu, do których wypełnienia
gorset etyczny jest niezbędny.
Spis treści:
Wprowadzenie
Rozdział I. Regulatory życia społecznego
Prawo, obyczaj, etyka
Procedury zamiast etyki
Technika – czwarty regulator
Etyka – moralność – epistemologia
Podsumowanie
Rozdział II. Etyka profesjonalna i stosowana
Zawody, profesje, dziedziny
Etyka dziennikarska – definicje cząstkowe
Kodeksy versus dylematy
Etyka mediów
Etyka i postmodernizm
Postawy wobec etyk i dziennikarskiej
Warsztat. Warunek sine qua non etyki w dziennikarstwie
Epistemologia – wrażliwe miejsce etyki
Podsumowanie
Rozdział III. Etos i etyka. Przywileje, wartości i powinności
Od etosu do etyki zawodowej
Erozja etosu i zanik profesji
Metoda Sokratesa i mądrość Sofistów
Etos: kultura, natura i geny
Kultura newsroomu
Aksjologia i wartości
Deontologia i sądy powinnościowe
Przestrzeń aksjologiczna i moralna ślepota
Podsumowanie
Rozdział IV. Media, dziennikarstwo i dziennikarze
Galimatias znaczeń
Niewspółmierność medialna
Media i dziennikarstwo deontologiczne i teleologiczne
Media jako środowisko wiedzy i druga ścieżka edukacji
Media jako władza – czwarta i pierwsza
Media jako biznes i instytucja zaufania publicznego
Problem licencji dziennikarskich i dumbing down
A-etyczność. Tabloidy i tabloidyzacja
Dziennikarskie elity, fachowcy, meteory i lumpendziennikarze
Podsumowanie
Rozdział V. Media i społeczeństwo
Niezależność i obowiązki dziennikarzy
Pułapki zdrowego rozsądku
Sztuka bycia wśród ludzi
Wspólnota i społeczeństwo. Współpraca, dialog i walka
Kłopoty z dobrem wspólnym
Dziennikarstwo a opinia publiczna
Ombudsmani – rzecznicy dialogu
Podsumowanie
Rozdział VI. Dziennikarstwo i normatywność
Etyka hetero- i autonomiczna – niewspółmierne perspektywy
Opis i ocena
Normy etyki dziennikarskiej
Rada Etyki Mediów i Karta etyczna mediów
Kłopot y z normami
Krytyka kodeksów dziennikarskich
Normy idealne i okazjonalne
Etyka a prawo
Normy – etyczne minimum
Kwadrat Pottera – wymagająca procedura
Podsumowanie
Rozdział VII. Charakter i odpowiedzialność
Kryzys epistemologiczny w etyce dziennikarskiej
Etyka cnót – stawanie się człowiekiem
Cnoty w sieci
Kłopoty z cnotami
Dylematy etyczne i konflikt wartości
Konflikt interesów
Cnoty deontologicznego dziennikarstwa
Media i dziennikarstwo „tożsamościowe”
Autorytety – wzorce osobowe
Paradygmat drugiej osoby
Działanie i jego konsekwencje
Moc a odpowiedzialność
Dwa rodzaje odpowiedzialności
Wolność i odpowiedzialność
Podsumowanie
Rozdział VIII. Wiedza i przekonania
Dziennikarstwo i nauka
Etyka przekonań, zasada oczywistości i ideały epistemiczne
Paradoks Łysego Sponsora
Too much information
Intencje i zasada rzetelności
Informacja, wiedza i wiarygodność
Obrazy, kreacje, fakty medialne, pseudoinformacje, wirusy i kaczki
Fakty, oceny, interpretacje
Podsumowanie
Rozdział IX. Prawda
Prawda – fałsz – złudzenia
Co to jest prawda?
Punkty widzenia. Obiektywność, bezstronność, stronniczość
Cnoty prawdy i intencja prawdy
Gdy prawda zniewala
Standardy prawdy dziennikarskiej
Podsumowanie
Rozdział X. Dobre dziennikarstwo
Jakość – dobro zawężone
Znaczenia i sensy dobra
Minimum etyczne
Podsumowanie
Rozdział XI. Dopowiedzenia i przykłady z praktyki
Bezstronność i stronniczość
Charakter, dumbing down i supererogacja
Charakter i Łysy Sponsor
Etyka publiczności
Forma. Zaproszenie do hejterstwa
Internet i anonimowość (1)
Internet i anonimowość (2)
Konflikt interesów
Kryptoreklama
Mistyfikacja
Moc mediów
Obraz – egzamin z człowieczeństwa
Odwaga
Off the record i embargo
Poprawność polityczna
Prawda i weredyzm
Prowokacja dziennikarska
Zakończenie
Prace cytowane i przywoływane
Indeks nazwisk