Microsoft Word Viewer - Choroby_odkleszczowe

Rozprzestrzenienie się wielu chorób zakaźnych jest związane z zasięgiem
występowania ich wektora, jakim są kleszcze. Kleszcze mogą być wektorami: bakterii,
wirusów, pierwotniaków, riketsji czy nicieni powodujących choroby ludzi i zwierząt. W
ostatnich latach obserwuje się tendencje wzrostową liczby zachorowań na choroby
odkleszczowe. Wydaje się, że ryzyko ekspozycji na kleszcze rośnie poprzez zwiększenie
kontaktu mieszkańców z wcześniej niezakłóconym środowiskiem np. poprzez wycieczki
rowerowe, biwakowanie, zbieranie grzybów lub spacery. Również w szybkim tempie, na
obrzeżach miast, często w zalesionych lokalizacjach, powstają nowo wybudowane osiedla
mieszkalne. W Europie i w Polsce w głównej mierze wektorem jest szeroko
rozpowszechniony kleszcz pospolity Ixodes ricinus, który żeruje na ponad 100 gatunkach
ssaków, gadów i ptaków, jednocześnie przenosząc najwięcej patogenów. Różnorodność
siedlisk oraz szeroki zakres żywicieli stwarzają optymalne warunki do rozwoju i przetrwania
tego gatunku.
Choroby odkleszczowe występujące u ludzi to m.in.: borelioza, kleszczowe zapalenie
mózgu (KZM), anaplazmoza, babeszjoza, gorączka Q. Rzadziej występują choroby wywołane
przez patogeny jak Anaplasma czy Babesia. Najczęściej występującą chorobą bakteryjną
przenoszoną przez kleszcze jest wywołana przez krętki Borrelia burdgorferi borelioza.
Szacuje się, że ok.10-15% kleszczy jest zakażonych krętkami Borellia. Do zakażenia może
dojść po ok. 24 godzinach żerowania kleszcza w skórze. Borelioza jest wieloetapową infekcją
bakteryjną, która z czasem może rozwinąć się w postać przewlekłą. W toku trwania zakażenia
można wyodrębnić 2 stadia: wczesną boreliozę ograniczoną czyli rumień wędrujący (ECM)
na skórze, który pojawia się po kilku dniach lub miesiącach od ukłucia przez zakażonego
kleszcza oraz boreliozę narządową (rozsianą), która może przybrać postać ostrą, pojawiającą
się po kilku tygodniach lub miesiącach od zakażenia bądź przewlekłą występującą po kilku
miesiącach bądź latach. ECM występuje u 70-90% zakażonych krętkiem Borrelia i stanowi
wskazanie do rozpoczęcia leczenia bez konieczności wykonywania badań laboratoryjnych
potwierdzających zakażenie. Dzięki wdrożeniu odpowiedniego leczenia można skutecznie
zapobiec dalszemu rozwojowi infekcji i odległym powikłaniom choroby w przyszłości. W
stadium narządowym zróżnicowanie genetyczne Borellia powoduje różnorodność objawów,
które zależą od umiejscowienia się bakterii. Zakażenie może przybierać różne formy: od
bezobjawowej, lekkiej, poprzez ciężkie, ostre zachorowania aż do przewlekłych postaci
choroby z poważnymi, nieodwracalnymi zmianami w układach i narządach. W dalszym ciągu
nie ma opracowanej szczepionki przeciwko boreliozie, również przechorowanie boreliozy nie
chroni przed ponownym zakażeniem, natomiast chorobę tę należy i można skutecznie leczyć.
Niegdyś zachorowania na boreliozę występowały w rejonach endemicznych, dziś na terenie
całej Polski odnotowuje się podobną częstość zgłoszonych zachorowań. Dzięki lepszej
diagnostyce boreliozy i większej świadomości społeczeństwa, choroba ta jest coraz częściej
rozpoznawana we wczesnym stadium choroby. Wedle statystyk w Polsce w 2013r.
odnotowano ponad 12 tys. przypadków zachorowań na boreliozę.
W Szczecinie w ostatnich latach liczba zachorowań systematycznie wzrosła i obecnie
corocznie notuje się ok. 100 przypadków zachorowań wśród mieszkańców miasta, choć skala
zjawiska może być znacznie większa.
Najczęstszą chorobą wirusową przenoszoną przez kleszcze jest kleszczowe zapalenie
mózgu (KZM). Może być ona również spowodowana spożywaniem niepasteryzowanych
produktów mlecznych pochodzących od zakażonych zwierząt. Zazwyczaj choroba przebiega
łagodnie, występuje gorączka oraz objawy grypopodobne i tylko badanie krwi może
potwierdzić zakażenie. W 1/3 przypadków choroba może przybrać postać zapalenia opon
mózgowo- rdzeniowych, mózgu lub rdzenia i korzeni nerwowych. Obecnie nie dysponujemy
leczeniem przyczynowym, stosowane jest leczenie objawowe. Przechorowanie KZM daje
trwałą odporność organizmu na ponowne zakażenie.
Jedyną skuteczną formą ochrony jest stosowanie szczepionek, które zalecane są przez
Ministerstwo Zdrowia. W Polsce, ponieważ choroba występuje lokalnie, szczepienia są
zalecane głównie osobom przebywającym na terenach endemicznych. Wedle statysty na
KZM choruje w Polsce ok. 200 osób rocznie, choć faktyczna liczba zachorowań może być
większa, bowiem nie w każdym przypadku zachorowania wykonywane są testy
diagnostyczne. W Szczecinie w ostatnich latach odnotowano pojedyncze przypadki
zachorowań, na KZM (po 1 przypadku w latach 2008, 2010, 2012).
Aby chronić się przed ukłuciami kleszczy należy: stosować odpowiednią odzież
wybierając się do lasu (wysokie buty, długie spodnie, bluza z długim rękawem, okrycie
głowy), unikać siadania i leżenia na trawie oraz pod krzewami, stosować repelenty
odstraszające kleszcze, dokładnie oglądać powierzchnie ciała po powrocie z miejsc gdzie
mogą bytować kleszcze. Gdy znajdziemy kleszcza na skórze nie należy go niczym smarować
oraz należy go jak najszybciej i prawidłowo usunąć. Kleszcza możemy ostrożnie usunąć
pęsetą, użyć specjalnych „kleszczołapek” bądź ssawek- strzykawek, a jeżeli kleszcz jest
wkłuty głęboko należy skorzystać z pomocy lekarskiej.
Opracował: Olga. Wojtyńska