W drugą rocznicę śmierci Pamięci Profesora Ryszarda Sowy

W drugą rocznicę śmierci
Pamięci Profesora Ryszarda Sowy
Uroczyste posiedzenie Wydziału III Nauk Matematyczno-Przyrodniczych
Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, poświęcone pamięci prof. Ryszarda Sowy
w drugą rocznicę śmierci, odbyło się 21 stycznia w auli im. Profesora Jakuba
Mowszowicza
na
Wydziale
Biologii
i
Ochrony Środowiska
Uniwersytetu
Łódzkiego.
Przybyło liczne grono koleŜanek i kolegów, współpracowników, uczniów,
znajomych oraz rodzina Profesora. Zebranych powitali: prof.
Stanisław Liszewski,
prezes Łódzkiego Towarzystwa Naukowego oraz prof. Antoni RóŜalski, przewodniczący
Wydziału III ŁTN, dziekan Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ który poprowadził
sesję.
W programie były trzy wystąpienia: prof. Romualda Olaczka (Z Czerwonki do
Uniwersytetu), prof. Marii Ławrynowicz (Profesor Ryszard Sowa jako członek ŁTN),
prof. Janiny Jakubowskiej-Gabary (Osiągnięcia naukowe oraz działalność
dydaktyczna, społeczna i organizacyjna Profesora).
W drugiej części posiedzenia Profesora wspominali: syn – dr Grzegorz Sowa,
córka – dr Joanna Sowa, prof. Zbigniew Jakubowski – matematyk oraz prof. Krystyna
CzyŜewska, były sekretarz Wydziału III ŁTN.
W trzech interesujących referatach, bogato ilustrowanych oraz wspomnieniach,
przybliŜona została droga Ŝyciowa Profesora, dorobek naukowy i osiągnięcia w róŜnych
dziedzinach długoletniej pracy nauczyciela akademickiego w Uniwersytecie Łódzkim.
Uroczyste posiedzenie stało się okazją do zaprezentowania tzw. Ŝółtej ksiąŜeczki
z serii Sylwetki Łódzkich Uczonych, poświęconej Profesorowi Ryszardowi Sowie, Zeszyt
82, ŁTN, 2007, opracowanej przez Jego uczniów.
x
Ryszard Sowa urodził się
x
x
31 marca 1927 r. we wsi Czerwonka w powiecie
Sokołów Podlaski. Do szkoły powszechnej uczęszczał w rodzinnej miejscowości, a do
Liceum Ogólnokształcącego w Sokołowie Podlaskim. Po jego ukończeniu w roku
szkolnym 1946/47 był nauczycielem w 7-klasowej Publicznej Szkole Powszechnej
w Czerwonce.
W roku 1947 rozpoczął studia w Państwowej WyŜszej Szkole Pedagogicznej na
Wydziale Przyrodniczo-Geograficznym w Łodzi., które ukończył w 1950 r. Będąc
studentem trzeciego (ostatniego) roku studiów PWSP podjął pracę jako asystent dr.
Benedykta Halicza w Zakładzie Botaniki. Od roku 1950 kontynuował studia na Wydziale
Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Łódzkiego. Pracę magisterską napisał pod
kierunkiem prof. Jakuba Mowszowicza, uzyskując w 1952 r. stopień magistra filozofii
w zakresie botaniki. Cztery lata później, po włączeniu PWSP do Uniwersytetu
Łódzkiego, rozpoczął pracę w Katedrze Systematyki i Geografii Roślin jako starszy
asystent.
Przez kilka lat prowadził badania roślinności ruderalnej Łodzi. Stopień doktora
nauk przyrodniczych otrzymał w roku 1963
na podstawie rozprawy Roślinność
ruderalna Łodzi, której promotorem był prof. J. Mowszowicz. Natomiast stopień doktora
habilitowanego nauk przyrodniczych Rada Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi nadała Mu
w 1971 r. na podstawie rozprawy Flora i roślinne zbiorowiska ruderalne na obszarze
województwa łódzkiego ze szczególnym uwzględnieniem miast i miasteczek.
Po otrzymaniu stopnia doktora pracował na stanowisku adiunkta (1963-1972), a po
habilitacji jako docent (1972-1990). W listopadzie 1990 r. otrzymał tytuł naukowy
profesora nauk przyrodniczych, a Rektor
UŁ powołał Go na stanowisko profesora
nadzwyczajnego. Natomiast 1 kwietnia 1994 r. Minister Edukacji Narodowej powołał
Ryszarda Sowę na stanowisko profesora zwyczajnego UŁ.
W latach 1972-1981 (przez trzy kadencje) był kierownikiem Zakładu Botaniki
w Instytucie Biologii Środowiskowej, a 1. października 1993 r. został mianowany przez
Rektora UŁ na stanowisko kierownika Zakładu Systematyki i Geografii Roślin
w Katedrze Botaniki oraz Instytucie Ekologii i Ochrony Środowiska UŁ.
Mimo, Ŝe zmianom ulegały nazwy zakładów, katedr oraz instytutów, to stale
pozostawał wierny obranym kierunkom badań naukowych. Na początku działalności
naukowej prowadził głównie badania zmienności morfologicznej roślin naczyniowych
oraz zróŜnicowania taksonomicznego wybranych gatunków z róŜnych rodzin. Były to
prace wspólne z prof. J. Mowszowiczem, których rezultatem było wiele publikacji. Od
roku 1957 rozwija zasadniczy kierunek badań związany z florą i roślinnością ruderalną.
Poligonem badań staje się Łódź, w którym to mieście „nikt wcześniej nie <botanizował>,
poza lodowcem”, jak zwykł był Ŝartować wtedy jeszcze mgr R. Sowa.
Znaczącą pozycją w Jego dorobku naukowym zajmuje praca Roślinne zespoły
ruderalne na terenie Łodzi, prezentująca inwentarz roślinnych zbiorowisk miasta. Inna
publikacja, wcześniej juŜ wymieniona, dotyczy podobnych zagadnień, ale odnosi się
do196 miejscowości województwa łódzkiego. Dzięki tym badaniom dowiedzieliśmy się
o stanowiskach występowania wielu interesujących gatunków roślin synantropijnych,
które zostały zawleczone z importowanymi surowcami włókienniczymi – wełną
i bawełną do „ziemi obiecanej” oraz innych miast i miasteczek naszego regionu.
WaŜnym nurtem działalności były prace dotyczące naturalnej szaty roślinnej
rezerwatów leśnych środkowej Polski (np. Polesie Konstantynowskie, Dębowiec, Jamno
i inne). Obrazują one wartości, przemiany i zagroŜenia. Inną dziedziną zainteresowań
naukowych na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku stała się dendrologia. W ciągu
kilkunastu lat, wraz ze współpracownikami, uczestniczył w inwentaryzacji drzew
i krzewów parków wiejskich naszego województwa. Badania te pozwoliły na wykazanie
ich wysokich wartości kompozycyjnych i bardzo bogatego składu gatunkowego,
znaczenia dla ojczystego pejzaŜu, kultury oraz ochrony środowiska.
Po uzyskaniu stopnia docenta kierował przez kilkanaście lat grupą botaników,
realizujących problem resortowy pt. Opracowanie rejonizacji chwastów segetalnych
w Polsce. W działalności naukowej duŜe znaczenie miał udział Profesora w dwu
programach zespołowych z zakresu geografii roślin o zasięgu europejskim i krajowym,
których był koordynatorem regionalnym w ośrodku łódzkim – Atlas florae europaeae
oraz Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce (ATPOL). Jest autorem lub
współautorem przeszło 100. publikacji, wśród których zdecydowanie przewaŜają prace
z badań (85); pozostałe to skrypty, biogramy oraz prace popularno-naukowe.
W okresie 48.lat pracy nauczyciela akademickiego prowadził róŜne zajęcia
dydaktyczne. Cechy charakteru, jak Ŝyczliwość i łagodność usposobienia, sprawiały, Ŝe
studenci chętnie korzystali z Jego wiedzy, doświadczenia i pomocy. Był promotorem
czterech prac doktorskich oraz 153. magisterskich.
Bogata jest działalność społeczna i organizacyjna Profesora, zwłaszcza w zakresie
ochrony przyrody. Był m.in. członkiem Komisji Ekologii Miasta Łodzi, Komitetu Ekologii
PAN, przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody w Sieradzu,
redaktorem Zeszytów Naukowych UŁ.
Za szczególne osiągnięcia naukowe, dydaktyczno-wychowawcze i społeczne był
wyróŜniany nagrodami Ministra Oświaty i Szkolnictwa WyŜszego oraz wielokrotnie
Rektora UŁ (indywidualnymi i zespołowymi). Otrzymał wiele odznaczeń, m.in. KrzyŜ
Kawalerski Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Honorową Odznakę
Miasta Łodzi, Złotą Honorową Odznakę Ligi Ochrony Przyrody.
Profesor
Ryszard
Sowa zmarł 14 stycznia 2006 r. Pochowany został na cmentarzu Doły w Łodzi (wejście
od ul. Telefonicznej). Jego śmierć jest duŜą stratą dla łódzkiego ośrodka naukowego
oraz polskiej geobotaniki. Odszedł dobry Człowiek, zasłuŜony nauczyciel akademicki,
dociekliwy badacz szaty roślinnej, wyrozumiały kierownik i Ŝyczliwy Kolega.
JAN T. SICIŃSKI